Λεξικό θεματικό της λαογραφίας
18. μελισσοκομία
Δημήτρης Λιθοξόου
Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.
Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου
Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς
Κρήτη: Κρητική Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κρήτης
αγριομελίσσι || Πελοπόννησος: το αγριομελίσσι [Κέρτεζη, Παραδείσια]. || Ρούμελη: τα αγριουμέλισσα [Αγία Ευθυμία].
βασίλισσα /
του μελισσιού || Πελοπόννησος: η βασίλισσα [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα,
Δροσοπηγή, Εξωχώρι, Κανδήλα, Λυγουριό, Μυγδαλιά, Παραδείσια, Προάστιο,
Σκεπαστό] | α βασίλισσα [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: η βασίλισσα [Αγία Ευθυμία, Μεσούντα,
Μηλίνα, Τσαμαντάς] | η βασίλτσα [Μασχολούρι, Σιάτιστα].
γονίδι /
το νέο μελίσσι || Πελοπόννησος: το γονίδι [Αμπελιώνα, Δροσοπηγή, Πέρα
Μέλανα] το αμπόλιμα [Εξωχώρι] | ο αφεσμός [Εξωχώρι] | ο γόνε [Πέρα
Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: ου γόνους [Τιθορέα] | του γουνίδ [Μηλίνα]. ||
Κρήτη: ο γόνος [Παλαιοχώρα].
θειαφοκέρι /
για το κάπνισμα της κυψέλης (παλιά) || Ρούμελη: του θιαφουκέρ [Δομνίστα].
θυμαρόμελλο || Κρήτη: το θυμόμελλο [Άγιος
Βασίλειος].
θυρίδα /
στην κυψέλη || Πελοπόννησος: η θυρίδα [Άγιος Δημήτριος].
κερήθρα /
κηρήθρα || Πελοπόννησος: η κερήθρα [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα,
Αρχαία Φενεός, Βρέσθενα, Δολιανά, Δροσοπηγή, Κανδήλα, Λυγουριό, Μυγδαλιά,
Προάστιο, Ρούτσι, Σκεπαστό, Σπαρτιά] | η κελήθρα [Κρέστενα,
Παραδείσια] | η τσερήθρα [Τσέρια] | η τσηρήθρα [Εξωχώρι]. ||
Ρούμελη: η κερήθρα [Σταυροδρόμι] | η κηρήθρα [Αγία
Ευθυμία, Δραμεσιοί, Μακρινή, Μεσούντα, Σιάτιστα, Τιθορέα].
κερί (Buck list) || Πελοπόννησος: το κερί [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος,
Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά,
Δροσοπηγή, Ελάτη, Ελληνίτσα, Θαλάμες, Καλούσι, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί,
Κέρτεζη, Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Μελιγού, Μυγδαλιά,
Νεοχώρι, Πάκια, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ρούτσι, Σαρακίνι,
Σκεπαστό, Σπαρτιά, Στεμνίτσα] | το τσερί [Εξωχώρι,
Λαγκάδια, Τσέρια, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το τσιερί [Κανδήλα,Τρόπαια]
| το τσεζί [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το κερί [Δελβινάκι, Δολό, Πάργα, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς,
Ωραιόκαστρο] | του κιρί [Αγιά, Αγία Ευθυμία, Αγία
Παρασκευή, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Δομνίστα,
Δραμεσιοί, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μελισσουργοί,
Μεσούντα, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Στροφυλιά,
Στυλίδα, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | το τσερί [Άγιος Λουκάς, Θαρούνια, Μέγαρα]. || Κρήτη: το κερί [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Αποδούλου,
Βουλγάρω, Βραχάσι, Βρύσες, Βώροι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Μιαμού,
Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Τύλισος].
κεροπάνι || Πελοπόννησος: το κεροπάνι [Βρέσθενα, Σκεπαστό, Σπαρτιά] | το τσεροπάνι [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: του κιρουπάν [Άγιος Νικόλαος]. ||
Κρήτη: οι κεροπάνες [Θεοδώρα].
κουβέλι /
κυψέλη (ALE) || Πελοπόννησος: το κουβέλι [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Δροσοπηγή,
Ελληνίτσα, Κανδήλα, Καστρί, Κρέστενα, Μυγδαλιά, Παραδείσια, Πηγαδάκια,
Προάστιο, Ροεινό, Ρούτσι, Σκεπαστό, Τσέρια, Πέρα Μέλανα] | το μελισσοκόφινο [Βρέσθενα] | το μελισοκόθινε [Πέρα
Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το μελισοκόιθινε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. ||
Ρούμελη: η κουβούλα [Μηλίνα] | του κρινί
[Δομνίστα, Δραμεσιοί, Χουλιαράδες, Χρυσή] | η κρίνα
[Έλατος, Σταγιάδες, Χρυσή] | το μελισσοκόφινο [Μέγαρα] | το γκριμπούρι [Δελβινάκι, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς]. || Κρήτη: το δυψέλι [Ανατολή, Κελλάρια] | το υψέλι [Παλαιοχώρα] | οι δυψέλες
[Άγιος Βασίλειος] | το φρασκί [Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια,
Μιαμού, Τύλισος] | το βρασκί [Άγιος Βασίλειος, Αποδούλου,
Βραχάσι] | η κοφινίδα [Άγιος Βασίλειος, Σάσαλος] | το κοφινίδι [Παλαιοχώρα] | το μελισσοκόφινο
[Εμπρόσνερος, Παλαιοχώρα].
κουμαρόμελο ||
Πελοπόννησος: το κουμαρόμελο [Βρέσθενα].
λάλα /
έντομο εχθρός του μελισσιού || Ρούμελη: η λάλα [Ωραιόκαστρο].
μάνα /
το παλιό μελίσσι || Ρούμελη: η μάνα [Σταυροδρόμι].
μάσκα /
του μελισσοκόμου || Πελοπόννησος: η μάσκα [Αμπελιώνα, Λυγουριό,
Παραδείσια, Ρούτσι] | η μπαρμπούτα [Βρέσθενα, Κρέστενα, Ρούτσι]. || Ρούμελη: η μάσκα [Αγία Ευθυμία, Δραμεσιοί, Μηλίνα, Πρέβεζα,
Σιάτιστα, Τσαμαντάς] | η προυσουπίδα [Γέρμας, Δραμεσιοί,
Κουμαρίτσι, Σιάτιστα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα]. ||
Κρήτη: το μουρίδι [Παλαιοχώρα].
μέλι (Buck list) || Πελοπόννησος: το μέλι [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος,
Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα,
Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη, Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Θαλάμες, Καλούσι,
Κανδήλα, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λεβίδι, Λυγουριό, Μάλη,
Μυγδαλιά, Νεοχώρι, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ροζενά,
Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια, Φενεός, Πέρα Μέλανα, Πραστός,
Τυρός]. || Ρούμελη: το μέλι
[Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Θαρούνια, Μέγαρα, Πάργα, Πηγή, Σταυροδρόμι,
Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | του μελ [Αγιά, Αγία Ευθυμία, Αγία
Παρασκευή, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά,
Γραμματικού, Δαύλεια, Δομνίστα, Δραμεσιοί, Έλατος, Κανάλια, Καρίτσα,
Κουμαρίτσι, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα,
Μικρό Βουνό, Ραψάνη, Σιάτιστα, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα]. || Κρήτη: το μέλι [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή,
Ανώγεια, Αποδούλου, Βουλγάρω, Βραχάσι, Βρύσες, Βώροι, Εμπρόσνερος, Θεοδώρα,
Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Σιρίλι,
Τύλισος].
μέλισσα (ALE, Buck list)
|| Πελοπόννησος: η μέλισσα [Αγία
Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Δολιανά,
Δροσοπηγή, Εξωχώρι, Κανδήλα, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λυγουριό, Μυγδαλιά,
Παραδείσια, Πηγαδάκια, Προάστιο, Ρούτσι, Σκεπαστό] | α μελισά [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. ||
Ρούμελη: η μέλισσα [Αγία Ευθυμία, Δελβινάκι, Δραμεσιοί, Θαρούνια,
Μέγαρα, Πηγή, Πρέβεζα, Τσαμαντάς] | η μέλσα
[Βράχα, Δομνίστα, Κουμαρίτσι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα, Σιάτιστα,
Τιθορέα, Χουλιαράδες] | η μέλτσα [Έλατος] | η μιλίσα [Γέρμας, Σιάτιστα] | η μύγα [Χουλιαράδες, Ωραιόκαστρο]. || Κρήτη: η μέλισσα [Άγιος Βασίλειος, Αποδούλου, Βρύσες, Θεοδώρα,
Κελλάρια, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σέλλες].
μελίσσι (ALE, Buck list)
|| Πελοπόννησος: το μελίσσι [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Βρέσθενα,
Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Κανδήλα, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα,
Μελιγού, Μυγδαλιά, Παραδείσια, Προάστιο, Ρούτσι, Σκεπαστό, Τσέρια]. ||
Ρούμελη: το μελίσσι [Δελβινάκι, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο]
| του μιλίς [Αγία Ευθυμία, Άγιος, Γέρμας, Δομνίστα,
Δραμεσιοί, Έλατος, Κανάλια, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι,
Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα, Σιάτιστα, Στροφυλιά, Χουλιαράδες].
μελισσομάντρι /
τόπος με μελίσσια || Πελοπόννησος: το μελισσομάντρι [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα,
Βρέσθενα, Πηγαδάκια, Προάστιο, Πέρα Μέλανα] | η μελισσομάντρα [Δροσοπηγή]
| το μελισσοτόπι [Κανδήλα, Σκεπαστό] | το μελισσοκόμι [Προάστιο] | το μελισσομάντζι [Πέρα
Μέλανα]. || Ρούμελη: του μιλσουμάντρ
[Αγία Ευθυμία, Δραμεσιοί] | ου μιλσότουπους [Τιθορέα].
μελισσομάχαιρο || Πελοπόννησος: το μελισσομάχαιρο [Κρέστενα, Τσέρια]. || Ρούμελη: του μιλισουχόρτ [Κανάλια].
μελισσοτόπι ||
Πελοπόννησος: το μελισσοτόπι [Κανδήλα]. || Κρήτη: ο μελισσότοπος [Άγιος Βασίλειος, Παλαιοχώρα].
μελισσουργός /
μελισσοκόμος || Πελοπόννησος: ο μελισσουργός [Κρέστενα].
μελοπάνι /
σακούλα για το βγάλσιμο του κεριού || Πελοπόννησος: το μελοπάνι [Βρέσθενα].
πιτάρι /
πλάκα κεριού || Πελοπόννησος: το πιτάρι [Βρέσθενα] | το πετάκια [Δροσοπηγή]. ||
Κρήτη: το πιταρόνι [Παλαιοχώρα].
πούλος /
τα αυγά της βασίλισσας του μελισσιού || Ρούμελη: ου πούλους
[Αγία Ευθυμία].
πρωτοπούλι /
η παλιά βασίλισσα μαζί με το μισό πληθυσμό της κυψέλης που φεύγει για άλλο
μέρος || Ρούμελη: το πρωτοπούλι [Τσαμαντάς].
ρίμα /
το νέο μελίσσι || Πελοπόννησος: το ρίμα [Βρέσθενα].
σκάφα /
σκάφη για το άδειασμα του μελιού από την κερήθρα || Ρούμελη: η σκάφα
[Αγία Ευθυμία].
σμάρι /
σμήνος μελισσών || Πελοπόννησος: το σμάρι [Κανδήλα, Τσέρια] | το λεφούσι [Παραδείσια] | το πουλί [Πέρα
Μέλανα]. || Ρούμελη: του σμαρ
[Σταγιάδες] | λαός [Τσαμαντάς] | μπουλούκι [Τσαμαντάς]. ||
Κρήτη: το σμάρι [Ανατολή, Αποδούλου, Σάσαλος] | ασμάρι [Άγιος Γεώργιος, Εμπρόσνερος] | το αρμάρι [Ανώγεια] | το κοπάδι [Βραχάσι]
| το σταφύλι [Μιαμού, Τύλισος].
στύφτια /
μηχανή για να βγαίνει το μέλι || Ρούμελη: τα στύφτια [Αγία Ευθυμία].
τρυγητός /
τρύγος μελιού || Ρούμελη: ο τρυγητός [Σταυροδρόμι].
φυσερό /
καπνού || Πελοπόννησος: το φυσερό [Βρέσθενα] | το φυσούνι [Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Μαγούλα, Παραδείσια] | το καπνιστήρι [Λυγουριό] | το φουσερό [Σκεπαστό]. || Ρούμελη: το φυσερό [Τσαμαντάς] | του φυσιρό [Δραμεσιοί]
| το καπνιστήρι [Ωραιόκαστρο] | του καπνιστήρ
[Αγία Ευθυμία, Τιθορέα].
χούμελη /
νερόμελο || Κρήτη: η
χούμελη [Παλαιοχώρα].