Λεξικό θεματικό της λαογραφίας -- 22. ο οικισμός

 

 

Λεξικό θεματικό της λαογραφίας

22. ο οικισμός

 

Δημήτρης Λιθοξόου

 

 

Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.

Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου

Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς

Κρήτη: Κρητική Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κρήτης

 

 

 

 

αγνάντιο || Ρούμελη: του αγνάντιου [Γέρμας, Έλατος] | του αγνανταριό [Σταγιάδες].

αγορά / ο χώρος με τα μαγαζιά (Buck list) || Πελοπόννησος: η αγορά [Άγιος Δημήτριος, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Δολιανά, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεχαινά, Μελιγού, Μυγδαλιά] | το τσιαρσί [Λαγκάδια] | το παζάρι [Στεμνίτσα]. || Ρούμελη: η αγορά [Άγιος Λουκάς, Ωραιόκαστρο] | η αγουρά [Αγία Ευθυμία, Αμφίκλεια, Δαύλεια, Μηλίνα, Σιάτιστα].

αργαστήρι / εργαστήρι || Ρούμελη: το αργαστήρι [Δολό] | του αργαστήρ [Έλατος].

βαρελάδικο || Ρούμελη: του βαριλάδκου [Αμφίκλεια].

βίγλα || Ρούμελη: η βίγλα [Έλατος, Σιάτιστα, Σταγιάδες] | η βίγκλα [Πάργα].

βρύση / πηγή (Buck list) || Πελοπόννησος: η βρύση [Αγία Άννα, Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη, Εξωχώρι, Καλούσι, Κανδήλα, Καρυά, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Μελιγού, Μυγδαλιά, Νεοχώρι, Πάκια, Παραδείσια, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ροζενά, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Σπαρτιά, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Φενεός] | α βρύση [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | α βζύση [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: η βρύση [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Θαρούνια, Μέγαρα, Πάργα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς] | η βρυς [Αγιά, Αγία Παρασκευή, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Δαύλεια, Δομνίστα, Δράκεια, Δραμεσιοί, Κανάλια, Καρίτσα, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Ραψάνη, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Στυλίδα, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | ου τσιουσμές [Σιάτιστα] | ου σουπουτός [Έλατος]. || Κρήτη: η βρύση [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια, Ανατολή, Βουλγάρω, Βραχάσι, Βρύσες, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Τύλισος].

γαλαρία / στη γη || Ρούμελη: η γαλαρία [Κουμαρίτσι].

γειτονιά || Πελοπόννησος: η γειτονιά [Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Βαλύρα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Θαλάμες, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεχαινά, Λυγουριό, Μάλη, Μυγδαλιά, Πάκια, Παραδείσια, Πιάνα, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Τσέρια] | α γειτονία [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η γειτονιά [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Πάργα, Πηγή, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | η γειτονία [Μέγαρα] | η γειτουνιά [Αγιά, Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Άγιος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δομνίστα, Έλατος, Κανάλια, Κιλελέρ, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Πάργα, Πλατύστομο, Σιάτιστα, Στυλίδα, Τιθορέα, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | η γτουνιά [Λιλαία] | η ιτουνιά [Σιάτιστα]. || Κρήτη: η γειτονιά [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Αποδούλου, Βώροι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Σιρίλι, Τύλισος].

γέφυρα (Buck list) || Πελοπόννησος: η γέφυρα [Μαγούλα] | το γιοφύρι [Αλποχώρι, Βαλύρα, Δολιανά, Δροσοπηγή, Κρέστενα, Μαγούλα, Μυγδαλιά, Ρούτσι, Σκεπαστό, Τσέρια] | το γεφύρι [Δολιανά, Λυγουριό] | το δοχύρι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το δοχύζι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το γιοφύρι [Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | το γεφύρι [Δελβινάκι, Πηγή] | του γιουφύρ [Αμφίκλεια, Γέρμας, Γουριά, Κανάλια, Λιλαία, Σταγιάδες] | του γιφίρ [Αμφίκλεια, Σιάτιστα] | του γκιφίρ [Μασχολούρι] | του γιοφύρ [Χρυσοβίτσα] | του ιουφύρ [Σιάτιστα]. || Κρήτη: το γιοφύρι [Σέλλες].

γρέκι / μικρό σπίτι || Πελοπόννησος: το γρέκι [Κρέστενα, Μυγδαλιά].

δέση / φράγμα || Πελοπόννησος: η δέση [Άγιος Δημήτριος, Βρέσθενα]. || Ρούμελη: η δέση [Μέγαρα, Πάργα] | η δες [Γέρμας, Έλατος, Κανάλια, Μακρινή, Μασχολούρι, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Χρυσή] | του δέμα [Δραμεσιοί]. || Κρήτη: το δέμα [Ανατολή, Σέλλες] | οι δεσές [Ανώγεια].

δέτης / πλαγιά ανάμεσα σε ανισόπεδα χωράφια || Κρήτη: ο δέτης [Ανώγεια, Αποδούλου, Θεοδώρα].

δημοσιά / δρόμος || Πελοπόννησος: η δημοσιά [Παραδείσια, Ρούτσι] | η δεμοσιά [Βρέσθενα, Λεβίδι]. || Ρούμελη: η δημουσά [Αμφίκλεια] | ου ντζιαντές [Σιάτιστα] | ου τζιαντές [Σιάτιστα] | ου τζαντές [Χρυσή]. || Κρήτη: ο βασιλικός δρόμος [Παλαιοχώρα].

διβάρι / ιχθυοτροφείο || Ρούμελη: του ιβάρ [Γουριά].

δίστρατο || Κρήτη: το δίστρατο [Βουλγάρω].

δρόμος (Swadesh list, ALE, Buck list) || Πελοπόννησος: ο δρόμος [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Ελάτη, Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Θαλάμες, Κανδήλα, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Μυγδαλιά, Νεοχώρι, Πάκια, Παραδείσια, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ροζενά, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Σπαρτιά, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Τσέρια] | η στράτα [Αρχαία Φενεός, Γυμνό, Κανδήλα, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Σκεπαστό] | ο δρόμο [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | α στράτα [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: ο δρόμος [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Θαρούνια, Μέγαρα, Πάργα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | ου δρόμους [Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δομνίστα, Δραμεσιοί, Έλατος, Καρίτσα, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Σιάτιστα, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσή, Χρυσοβίτσα] | ι δρόμους [Αγιά, Δράκεια, Κανάλια, Μηλίνα, Μικρό Βουνό] | δρόμους [Ραψάνη] | η στράτα [Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δολό, Κανάλια, Μακρολίβαδο, Μέγαρα, Μηλίνα, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Τιθορέα, Τσαμαντάς, Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα]. || Κρήτη: ο δρόμος [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Αποδούλου, Βουλγάρω, Βραχάσι, Βρύσες, Βώροι, Εμπρόσνερος, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Σιρίλι, Τύλισος] | η στράτα [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Βουλγάρω, Βρύσες, Εμπρόσνερος, Κελλάρια, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα].

ζωοπανήγυρη || Πελοπόννησος: το ζωοπανήγυριο [Σκεπαστό].

καλντερίμι / λιθόστρωτο || Πελοπόννησος: το καλντερίμι [Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Μελιγού] | το καλντιρίμι [Θαλάμες] | το καλιντζίμι [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το καρντιρίμι [Μέγαρα] | το καλνερίμι [Μέγαρα] | του καλντιρίμ [Άγιος, Γραμματικού, Μασχολούρι] | το γκαλντερίμι [Πάργα] | του γκαλντιρίμ [Ραψάνη, Σταγιάδες] | του γκαλτζιρίμ [Σιάτιστα]. || Κρήτη: το καλντερίμι [Κελλάρια, Σιρίλι] | καντιρίμι [Βουλγάρω,].

καλύβα (Buck list) || Πελοπόννησος: η καλύβα [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Θαλάμες, Κανδήλα, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λεβίδι, Μάλη, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ρούτσι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια] | το καλύβι [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη, Εξωχώρι, Θαλάμες, Κανδήλα, Λεβίδι, Μάλη, Μελιγού, Μυγδαλιά, Πιάνα, Προάστιο, Ρούτσι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα] | ο κάλιε [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: η καλύβα [Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δελβινάκι, Δολό, Δραμεσιοί, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι, Μέγαρα, Μεσούντα, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Πλατύστομο, Σταυροδρόμι, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα, Τσαμαντάς, Τσουκαλάδες, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα, Ωραιόκαστρο] | το καλύβι [Δελβινάκι, Θαρούνια, Μέγαρα, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς] | του καλύβ [Αγία Ευθυμία, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γουριά, Δράκεια, Μηλίνα, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα] | του κουνάκ [Αγία Ευθυμία, Δαύλεια, Στροφυλιά, Στυλίδα] | η τσαρδάκα [Κιλελέρ] | του τσαρδάκ [Αγία Ευθυμία, Άγιος, Σταγιάδες] | το ντάμι [Μέγαρα] | του τσιαρδάκ [Μασχολούρι]. || Κρήτη: η καλύβα [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Μάρθα, Μιαμού].

καμίνι || Πελοπόννησος: το καμίνι [Άγιος Δημήτριος, Άγιος Δημήτριος, Δροσοπηγή, Ελάτη, Μαγούλα, Μυγδαλιά, Στεμνίτσα, Τρόπαια] | το κανίνι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το καμίνι [Θαρούνια, Μέγαρα] | του καμίν [Δράκεια, Δραμεσιοί, Κουμαρίτσι, Μακρινή, Μεσούντα, Μηλίνα, Σιάτιστα, Στυλίδα, Τιθορέα]. || Κρήτη: το καμίνι [Ανώγεια, Θεοδώρα, Παλαιοχώρα, Σέλλες, Τύλισος].

κάναλος / νερού στη βρύση || Πελοπόννησος: ο κάναλος [Καρυά]. || Ρούμελη: η κάναλη (του μύλου) [Δραμεσιοί, Πάργα, Ωραιόκαστρο] | του κανάλ (του μύλου) [Ραψάνη] | η μπούντα [Δραμεσιοί] | η καρούτα [Έλατος, Σταγιάδες, Χρυσή].

καπηλειό || Ρούμελη: του καπηλειό [Μηλίνα].

καρβουνοκάμινο || Κρήτη: το καρβουνοκάμινο [Θεοδώρα].

κάστρο (Buck list) || Πελοπόννησος: το κάστρο [Πιάνα, Σκεπαστό] | το κάστρε [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το κάστρο [Μέγαρα, Πάργα, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | του κάστρου [Γέρμας, Γουριά, Δαύλεια, Κουμαρίτσι, Χρυσοβίτσα].

καφενές / καφενείο || Πελοπόννησος: ο καφενές [Προάστιο, Τσέρια]. || Ρούμελη: ο καφενές [Πάργα]. || Κρήτη: το ντουκιάνι [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Βραχάσι, Βρύσες] | το ντουκιάνικο [Ανώγεια] | το μαγαζί [Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια].

κεραμιδοκάμινο || Πελοπόννησος: το κεραμιδοκάμινο [Ρούτσι] | το καμίνι [Ρούτσι]. || Ρούμελη: του κιραμιδουκάμνου [Λιλαία].

κλιτσοτόπια / κακοτράχαλα μονοπάτια || Πελοπόννησος: τα κλιτσοτόπια [Βρέσθενα].

κογκέλα / δρόμος ζικ-ζακ || Ρούμελη: η κογκέλα [Τσαμαντάς] | του καγκέλ [Έλατος, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Χρυσή].

κονταρίδα / ο συντομότερος δρόμος || Κρήτη: η ζυγωματάρα στράτα [Άγιος Γεώργιος].

λιμάνι (Buck list) || Πελοπόννησος: το λιμάνι [Μάλη, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το λιμάνι [Πάργα] | του λιμάν [Άγιος, Πρέβεζα] | ο λιμιώνας [Πάργα].

μαγαζί (Buck list) || Πελοπόννησος: το μαγαζί [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Δολιανά, Εξωχώρι, Θαλάμες, Καλούσι, Κανδήλα, Καρυά, Κρέστενα, Λεχαινά, Λυγουριό, Μάλη, Μυγδαλιά, Πιάνα, Ρούτσι, Σκεπαστό, Τρόπαια, Τσέρια, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το μαγαζί [Θαρούνια, Ωραιόκαστρο] | του μαγαζί [Αγιά, Αμφίκλεια, Βράχα, Γουριά, Γραμματικού, Κανάλια, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Πηγή, Σιάτιστα, Στροφυλιά, Τιθορέα, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα]. || Κρήτη: το μαγαζί [Ανώγεια, Μάρθα, Παλαιοχώρα] | το ντουκιάνι [Βραχάσι].

μανάβικο || Πελοπόννησος: το μανάβικο [Μάλη].

μαντάνι / μηχανισμός τεσσάρων μεγάλων ξύλινων σφυριών μέσα σε τρεχούμενο νερό, για το πάτημα-επεξεργασία των μάλλινων υφαντών - ακολουθούσε το πλύσιμο στη νεροτριβή || Ρούμελη: το μαντάνι [Πάργα, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | του μαντάμ [Αμφίκλεια, Κανάλια, Τιθορέα] | του μαντάν [Αγιά, Δομνίστα, Έλατος, Καρίτσα, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Μασχολούρι, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Στυλίδα, Χρυσή] | του μπατάν [Γέρμας] | του ντλαπ [Μηλίνα].

μαντέμι / λατομείο || Ρούμελη: το μαντέμι [Ωραιόκαστρο] | του μαντέμ [Δομνίστα, Μακρινή].

μαχαλάς || Πελοπόννησος: ο μαχαλάς [Γυμνό, Λαγκάδια, Στεμνίτσα]. || Ρούμελη: ο μαχαλάς [Δελβινάκι, Δολό, Πάργα, Πηγή, Σιάτιστα, Τσαμαντάς] | ου μαχαλάς [Αγία Ευθυμία, Άγιος, Αμφίκλεια, Έλατος, Κιλελέρ, Μακρολίβαδο, Πρέβεζα, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες] | ι μαχαλάς [Αγιά, Κανάλια] | μαχαλάς [Ραψάνη].

μεταξαριό / σηροτροφείο || Κρήτη: το μεταξαριό [Βουλγάρω, Παλαιοχώρα].

μόλος / προκυμαία || Κρήτη: ο μόλος [Σέλλες].

μονοπάτι (ALE, Buck list) || Πελοπόννησος: το μονοπάτι [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Γυμνό, Δολιανά, Καστρί, Σκεπαστό] | το σούρμα [Λαγκάδια] | το μονοπάκι [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το μονοπάτι [Τσαμαντάς] | του μουνουπάτ [Άγιος, Βράχα, Γέρμας, Κανάλια, Ραψάνη, Χρυσή].

μουλαρόδρομος || Πελοπόννησος: ο μουλαρόδρομος [Βρέσθενα].

μπακάλικο || Πελοπόννησος: το μπακάλικο [Αμπελιώνα, Καρυά, Λυγουριό, Τσέρια].

μπαρμπεριό / κουρείο || Πελοπόννησος: το μπαρμπεριό [Πάκια].

μπεντένι / τείχος || Κρήτη: το μπεντένι [Σέλλες].

νεροπρίονο || Ρούμελη: του νιρουπρίουνου [Κουμαρίτσι].

νεροτριβή || Πελοπόννησος: η νεροτριβή [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αμπελιώνα, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Λεβίδι, Λυγουριό, Μαγούλα, Μελιγού, Μυγδαλιά, Παραδείσια, Πιάνα, Ρούτσι, Σαρακίνι, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Τσέρια, Φενεός] | η νεροτρουβή [Αλποχώρι, Αρχαία Φενεός, Βρέσθενα, Δολιανά, Δροσοπηγή, Καλούσι, Κανδήλα, Καρυά, Προάστιο, Ροεινό, Σκεπαστό] | η νεροτρεβή [Αλποχώρι] | η νερουτριβή [Μάλη] | το νεροτριβιό [Ελληνίτσα] | α νεροτριβή [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | α νεροτριδή [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | α νεροτζιδή [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | α αλιοτριβή [Πέρα Μέλανα] | α αλιοτζιδή [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: η νεροτριβή [Δελβινάκι] | το νεροτρουβιό [Τσαμαντάς] | η νεροτρουβιά [Δελβινάκι, Πάργα, Ωραιόκαστρο] | η νιρουτριβή [Γραμματικού, Μεσούντα, Ραψάνη, Χρυσοβίτσα] | του νιρουτρουβιό [Γουριά, Πρέβεζα, Τιθορέα] | η νιρουτριβιά [Δομνίστα, Δραμεσιοί, Λιλαία, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | η νιρουτρουβιά [Γουριά] | η ντριστέλα [Αγιά, Άγιος, Δράκεια, Έλατος, Κιλελέρ, Μακρολίβαδο, Μηλίνα, Ραψάνη, Σταγιάδες] | η ντριστίλα [Αγία Ευθυμία, Πάργα] | η δριστίλια [Μέγαρα] | η τριστέλα [Ραψάνη] | η τριστίλα [Πρέβεζα]. || Κρήτη: η νεροτριβή [Παλαιοχώρα].

νταμάρι || Πελοπόννησος: το νταμάρι [Άγιος Δημήτριος, Βρέσθενα]. || Ρούμελη: το νταμάρι [Πάργα] | του νταμάρ [Γέρμας, Έλατος, Κανάλια, Σιάτιστα, Χρυσή]. || Κρήτη: το νταμάρι [Βώροι, Θεοδώρα].

ξερολιθιά || Πελοπόννησος: η ξερολιθιά [Βρέσθενα, Ροεινό] | το ξεροτοίχι [Γυμνό, Κανδήλα, Λεχαινά, Προάστιο] | ο τράφος [Θαλάμες, Λεχαινά, Προάστιο] | ο ξερότοιχος [Προάστιο] | η ξερόπετρα [Μυγδαλιά] | η πεζούλα [Μελιγού] | ο τσερότοιχο [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: η ξερολιθιά [Πάργα] | η ξιρουλιθιά [Δαύλεια, Δραμεσιοί, Λιλαία, Τιθορέα] | η ξιρουλθιά [Αγία Ευθυμία] | το ξερολίθι [Πάργα] | του ξιρουλίθ [Λιλαία] | ου ξιρότχους [Τιθορέα] | του ξιρότχου [Λιλαία] | η λιθιά [Πάργα]. || Κρήτη: η ξερολιθιά [Ανατολή, Κελλάρια, Παλαιοχώρα, Τύλισος] | το ξεροτρόχαλο [Παλαιοχώρα] | το ξεροπέτρι [Μιαμού] | ο τράφος [Ανατολή, Θεοδώρα, Σέλλες].

παζάρι / εβδομαδιαίο (ALE) || Πελοπόννησος: το παζάρι [Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Κανδήλα, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Λυγουριό, Μάλη, Παραδείσια, Προάστιο, Ροεινό, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Πέρα Μέλανα, Τυρός] | το παζάζι [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: το παζάρι [Δελβινάκι, Πάργα, Ωραιόκαστρο] | του παζάρ [Αγιά, Αμφίκλεια, Γέρμας, Γραμματικού, Δράκεια, Έλατος, Κανάλια, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μηλίνα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Στυλίδα, Φαρκαδόνα, Χρυσή]. || Κρήτη: το παζάρι [Ανώγεια, Αποδούλου].

παλάτι || Πελοπόννησος: το παλάτι [Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Δολιανά, Εξωχώρι, Κανδήλα, Καρυά, Μάλη, Πιάνα, Προάστιο, Σκεπαστό, Τρόπαια, Τσέρια] | το παλάκι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το παλάτι [Μέγαρα, Τσαμαντάς] | του παλάτ [Αγία Παρασκευή, Άγιος Νικόλαος, Λιλαία, Μακρινή, Μεσούντα, Τιθορέα] | το παλάτσο [Πάργα]. || Κρήτη: το παλάτι [Ανώγεια, Βουλγάρω, Βώροι] | τα απαλάθια [Μάρθα].

παπουτσάδικο || Πελοπόννησος: το παπουτσάδικο [Στεμνίτσα] | το τσαγκάρικο [Ρούτσι]. || Ρούμελη: του παπτσίδικου [Γέρμας] | του παπτσίδκου [Έλατος] | του παπτσίκθου [Σιάτιστα].

παράγκα || Πελοπόννησος: η μπαράκα [Αγία Άννα]. || Ρούμελη: η παράγκα [Κουμαρίτσι] | η μπαράγκα [Πάργα, Σιάτιστα]. || Κρήτη: η παράγκα [Τύλισος].

παράστρατο / ο συντομότερος δρόμος || Κρήτη: το παράστρατο [Ανατολή] | το παραστράτι [Αποδούλου] | η ζυγωματαρά (στράτα) [Άγιος Γεώργιος, Βραχάσι] | η κονταρίδα [Εμπρόσνερος, Σάσαλος].

πεζούλι || Πελοπόννησος: το πεζούλι [Αμπελιώνα, Δολιανά, Καστρί, Ροεινό, Ρούτσι, Στεμνίτσα, Τρόπαια] | η πεζούλα [Βρέσθενα, Καστρί, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Ρούτσι] | α πεζούα [Πραστός]. || Ρούμελη: το πεζούλι [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Μέγαρα, Πάργα, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς] | του πιζούλ [Αμφίκλεια, Γέρμας, Δομνίστα, Δραμεσιοί, Έλατος, Κανάλια, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Τιθορέα, Χουλιαράδες]. || Κρήτη: το πεζούλι [Άγιος Γεώργιος, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Τύλισος] | η πεζούλα [Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια, Κελλάρια].

περάσματα / δρόμοι || Πελοπόννησος: τα περάσματα [Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός]. || Ρούμελη: τα πιράσματα [Κανάλια].

πλατέα / πλατεία || Πελοπόννησος: η πλατέα [Ροεινό, Σκεπαστό] | η πλάτσα [Σκεπαστό]. || Ρούμελη: η πλατέα [Κανάλια, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μέγαρα, Σιάτιστα, Τιθορέα] | η πλατσέα [Σιάτιστα] | το μεϊντάνι [Πάργα] | του μιγντάν [Σιάτιστα] | του μιιντάν [Έλατος, Σταγιάδες] | του τζουμουχούρ [Έλατος]. || Κρήτη: η πλατέα [Βρύσες, Εμπρόσνερος, Τύλισος] | το μεϊντάνι [Ανώγεια].

πολεμίστρα || Πελοπόννησος: η πολεμίστρα [Άγιος Δημήτριος, Αρχαία Φενεός, Ελάτη, Ροζενά] | η πολεμότρουπα [Δολιανά]. || Ρούμελη: η πουλιμίστρα [Μακρινή] | το μπεντένι [Πάργα].

πολιτεία / πόλη (Swadesh list, ALE, Buck list) || Πελοπόννησος: η πολιτεία [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Βαλύρα, Ελληνίτσα, Λαγκάδια, Μάλη, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Τσέρια] | η χώρα [Καστρί, Μάλη, Προάστιο, Ροεινό, Στεμνίτσα] | α πολικεία [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | α χώρα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η πουλτεία [Μακρινή] | η πουλιτεία [Γέρμας, Κουμαρίτσι, Χρυσοβίτσα] | η χώρα [Μακρινή]. || Κρήτη: η πολιτεία [Αποδούλου, Βώροι, Εμπρόσνερος, Κελλάρια] | η χώρα [Ανώγεια, Βρύσες, Εμπρόσνερος, Θεοδώρα, Παλαιοχώρα, Τύλισος].

πύργος (Buck list) || Πελοπόννησος: ο πύργος [Αρχαία Φενεός, Δολιανά, Καρυά, Κέρτεζη, Λεβίδι, Προάστιο, Ρούτσι, Σκεπαστό, Τσέρια] | ο κύργο [Τυρός]. || Ρούμελη: ο πύργος [Θαρούνια, Μέγαρα] | ου πύργους [Αμφίκλεια, Κιλελέρ, Λιλαία, Σιάτιστα] | ο καλιάς [Πάργα] | η κούλια [Έλατος, Πάργα] | η κούλα [Πάργα] | ο κουλές [Πάργα]. || Κρήτη: ο πύργος [Αποδούλου, Θεοδώρα].

ραφτάδικο || Ρούμελη: του ραφτάδκου [Σιάτιστα].

σαμαράδικο || Ρούμελη: του σαμαράδκου [Αμφίκλεια, Έλατος].

σιδεράδικο || Κρήτη: το χαρκιδιό [Βρύσες].

σκολειό / σχολείο (ALE) || Πελοπόννησος: το σκολειό [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Βρέσθενα, Λεβίδι, Μαγούλα, Νεοχώρι, Προάστιο, Ρούτσι, Στεμνίτσα] | το σχολειό [Αμπελιώνα, Κάτω Λουσοί, Μυγδαλιά, Προάστιο] | το σκολείο [Εξωχώρι] | το σκολείε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το σκολειό [Δελβινάκι, Μέγαρα, Θαρούνια, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | το σχολειό [Δελβινάκι, Πηγή, Σταυροδρόμι] | του σχουλείου [Άγιος, Αμφίκλεια, Γουριά, Γραμματικού, Δράκεια, Κανάλια, Κουμαρίτσι, Μακρινή, Μασχολούρι, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Τιθορέα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | του σχουλιό [Αγία Παρασκευή, Βράχα, Δραμεσιοί, Κουμαρίτσι, Λιλαία] | του σκουλείου [Γουριά, Μηλίνα, Ραψάνη, Σιάτιστα] | του σκουλιό [Γέρμας, Έλατος, Κανάλια, Κιλελέρ, Μελισσουργοί, Σταγιάδες, Στροφυλιά, Στυλίδα, Χουλιαράδες] | το μεχτέπι [Πάργα]. || Κρήτη: το σκολειό [Ανατολή, Ανώγεια, Βρύσες, Θεοδώρα, Παλαιοχώρα, Σέλλες, Τύλισος] | το σχολειό [Άγιος Γεώργιος].

σοκάκι || Πελοπόννησος: το σοκάκι [Λυγουριό, Μυγδαλιά, Στεμνίτσα] | το καντούνι [Προάστιο, Τσέρια] | η ρούγα [Αμπελιώνα, Καστρί, Λαγκάδια, Ροεινό, Τρόπαια, Τσέρια] | α ρούγα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το σοκάκι [Δελβινάκι, Πάργα, Τσαμαντάς] | το σοκάτσι [Μέγαρα] | η ρούγα [Γέρμας, Μέγαρα, Πάργα, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Χρυσοβίτσα] | του σουκάκ [Γουριά, Κανάλια, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Σιάτιστα, Τσουκαλάδες, Φαρκαδόνα] | το καντούνι [Πάργα]. || Κρήτη: το σοκάκι [Ανώγεια, Εμπρόσνερος, Θεοδώρα, Κελλάρια, Σιρίλι] | η ρούγα [Εμπρόσνερος].

σόπι / ο κρουνός της βρύσης || Ρούμελη: του σοπ [Έλατος, Σταγιάδες].

σταυροδρόμι || Πελοπόννησος: το σταυροδρόμι [Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Βεργαδαίικα, Δολιανά, Ελάτη, Κανδήλα, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μαγούλα, Πάκια, Ρούτσι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Φενεός, Πέρα Μέλανα] | το σταυροδρόνι [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το σταυροδρόμι [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Θαρούνια, Μέγαρα, Πηγή, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | του σταυρουδρόμ [Αγιά, Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Δραμεσιοί, Κανάλια, Καρίτσα, Κιλελέρ, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μελισσουργοί, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Τσουκαλάδες, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες]. || Κρήτη: το σταυροδρόμι [Άγιος Βασίλειος, Αποδούλου, Βουλγάρω, Βραχάσι, Βώροι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Μάρθα, Σάσαλος] | το σταυρί [Άγιος Γεώργιος, Σέλλες] | το δισταύρι [Θεοδώρα, Μάρθα].

στέρνα || Πελοπόννησος: η στέρνα [Αμπελιώνα, Βαλύρα, Βρέσθενα, Δολιανά, Κανδήλα, Καρυά, Λυγουριό, Μυγδαλιά, Μάλη, Στεμνίτσα, Τρόπαια] | η γλιστέρνα [Τσέρια] | α στέρνα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η στέρνα [Αγία Ευθυμία, Άγιος, Δράκεια, Δραμεσιοί, Μακρινή, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Πρέβεζα, Ραψάνη] | η στέρα [Χουλιαράδες] | η ουστσέρνα [Σιάτιστα] | ι μπχος [Μηλίνα. || Κρήτη: η στέρνα [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Βώροι, Θεοδώρα, Λαμπιώτες, Μάρθα, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Τύλισος] | σαρνίτσι [Βώροι].

σύνορο (Buck list) || Πελοπόννησος: το σύνορο [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Βαλύρα, Βρέσθενα, Δολιανά, Κρέστενα, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Ρούτσι, Τρόπαια] | το σύνερο [Αμπελιώνα, Λαγκάδια] | η γράνα [Άγιος Δημήτριος] | το σύνορε [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το σύνορο [Δολό, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς] | του σύνουρου [Αγία Παρασκευή, Αμφίκλεια, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μηλίνα, Πλατύστομο, Σιάτιστα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα]. || Κρήτη: το σύνορο [Άγιος Βασίλειος, Ανώγεια].

ταβέρνα || Πελοπόννησος: η ταβέρνα [Βρέσθενα, Δολιανά, Λυγουριό, Ρούτσι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα]. || Ρούμελη: η ταβέρνα [Αμφίκλεια].

ταμπάκικο / βυρσοδεψείο || Ρούμελη: του νταμπακλί [Σιάτιστα].

τζαμί || Πελοπόννησος: το τζαμί [Αγρίδι, Βρέσθενα, Δολιανά, Ρούτσι, Σκεπαστό]. || Ρούμελη: του τζαμί [Γέρμας].

τρίστρατο || Πελοπόννησος: το τρίστρατο [Κρέστενα, Προάστιο, Στεμνίτσα]. || Ρούμελη: το τρίστρατο [Πάργα] | του τρίστρατου [Αγία Ευθυμία, Πρέβεζα]. || Κρήτη: το τρίστρατο [Σάσαλος].

τσαρουχάδικο || Ρούμελη: του τσαρχάτκου [Χουλιαράδες].

φράχτης || Πελοπόννησος: ο φράχτης [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Δροσοπηγή, Κανδήλα, Λυγουριό, Μάλη, Μυγδαλιά, Προάστιο, Ρούτσι, Σκεπαστό] | η φράχτη [Γυμνό] | ο αγκατέ [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | ο εγκατέ [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο φράχτης [Πάργα, Τσαμαντάς] | ου φράχτς [Αγία Ευθυμία, Αμφίκλεια, Γέρμας, Γουριά, Δαύλεια, Δομνίστα, Κανάλια, Κουμαρίτσι, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Στυλίδα, Τιθορέα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | ι φραχτς [Αγιά] | ι φρακτς [Μηλίνα] | η αμπουριά [Μακρινή] | η φραγή [Αμφίκλεια] | η φρακτ [Πλατύστομο] | η φραχτ [Κανάλια] | τα φράχτια [Θαρούνια]. || Κρήτη: ο φράκτης [Παλαιοχώρα].

χαβούζα || Πελοπόννησος: η χαβούζα [Προάστιο]. || Ρούμελη: η χαβούζα [Κανάλια, Πάργα]. || Κρήτη: η χαούζα [Σέλλες].

χαλάσματα || Πελοπόννησος: τα χαλάσματα [Άγιος Δημήτριος]. || Ρούμελη: τα χαλάσματα [Γέρμας]. || Κρήτη: τα χαλάσματα [Τύλισος].

χάνι || Πελοπόννησος: το χάνι [Άγιος Δημήτριος, Δολιανά, Λεβίδι, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: του χαν [Αμφίκλεια, Έλατος, Κουμαρίτσι, Μηλίνα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Χρυσή]. || Κρήτη: το χάνι [Αποδούλου, Βραχάσι, Βώροι, Μάρθα, Σιρίλι].

χασάπικο || Πελοπόννησος: το χασαποπουλιό [Σκεπαστό]. || Ρούμελη: του χασαπιό [Γέρμας] | του χασάπκου [Αμφίκλεια, Σιάτιστα].

χοροστάσι / υπαίθριος μέρος χορού || Ρούμελη: το χοροστάσι [Δελβινάκι] | του χουρουστάς [Δομνίστα, Μακρινή] | του χουρουστάρ [Κουμαρίτσι]. || Κρήτη: το χοροστάσι [Ανώγεια].

χωριό (ALE, Buck list) || Πελοπόννησος: το χωριό [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη, Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Θαλάμες, Καλούσι, Κανδήλα, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Μελιγού, Μυγδαλιά, Πάκια, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ροζενά, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Σπαρτιά, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Τσέρια, Φενεός] | α χώρα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το χουρίε [Πραστός]. || Ρούμελη: το χωριό [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Θαρούνια, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | του χουριό [Αγιά, Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δράκεια, Δομνίστα, Δραμεσιοί, Έλατος, Κανάλια, Καρίτσα, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Πλατύστομο, Ραψάνη, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσή, Χρυσοβίτσα] | το χωρίο [Μέγαρα]. || Κρήτη: το χωριό [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Αποδούλου, Βουλγάρω, Βραχάσι, Βρύσες, Βώροι, Εμπρόσνερος, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Σιρίλι, Τύλισος].

ψιλικατζίδικο || Ρούμελη: το αχτάρικο [Πάργα].