Δημήτρης Λιθοξόου: Λεξικό θεματικό της λαογραφίας -- 37. μουσική

Λεξικό θεματικό της λαογραφίας

37. μουσική

Δημήτρης Λιθοξόου

Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.

Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου

Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς

Κρήτη: Κρητική Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κρήτης

αμανές / τραγούδι || Πελοπόννησος: ο αμανές [Δολιανά]. || Ρούμελη: ου αμανές [Στροφυλιά]. || Κρήτη: ο αμανές [Παλαιοχώρα].

βιολί || Πελοπόννησος: το βιολί [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Δολιανά, Ελάτη, Εξωχώρι, Κανδήλα, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεβίδι, Λυγουριό, Μαγούλα, Μυγδαλιά, Πάκια, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το διολί [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το βιολί [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Πάργα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Ωραιόκαστρο] | του βιουλί [Αγιά, Άγιος Νικόλαος, Γουριά, Δαύλεια, Δράκεια, Δραμεσιοί, Έλατος, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα, Πρέβεζα, Ραψάνη, Χουλιαράδες] | το διολί [Θαρούνια, Μέγαρα] | του διουλί [Κουμαρίτσι] | του ιβγιλί [Σιάτιστα]. || Κρήτη: το βιολί [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Μάρθα, Τύλισος].

βιολιτζής || Πελοπόννησος: ο βιολιτζής [Προάστιο]. || Ρούμελη: ου βιουλιτζής [Πρέβεζα] | ο διολιτζής [Μέγαρα].

γκάιντα || Πελοπόννησος: η γκάιδα [Αλποχώρι, Μαγούλα]. || Ρούμελη: η γκάιντα [Σιάτιστα] | η γκάιδα [Στροφυλιά] | η τσαμπούνα [Δελβινάκι, Κανάλια] | η τζαμπούνα [Σιάτιστα, Σταγιάδες]. || Κρήτη: η ασκομαντούρα [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Μάρθα] | η ασκομπαντούρα [Βρύσες, Λαμπιώτες].

δοξάρι || Πελοπόννησος: το δοξάρι [Προάστιο, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το δοξάζι [Πέρα Μέλανα, Τυρός].

καραμούζα || Πελοπόννησος: η καραμούζα [Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Δολιανά] | η καραμούτζα [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Κανδήλα, Λαγκάδια, Μαγούλα, Μυγδαλιά] | η καραμούντζα [Δολιανά, Σπαρτιά] | η καραμούσα [Καστρί] | η πίπιζα [Βεργαδαίικα, Δολιανά, Κανδήλα, Κρέστενα, Λεχαινά, Μελιγού, Πηγαδάκια, Ροζενά, Σκεπαστό] | ο τζουρλάς [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Λεχαινά, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τρόπαια] | ο τζουρουλάς [Μυγδαλιά] | ο ζουρλάς [Κρέστενα, Λαγκάδια, Σκεπαστό] | ο τσουρλάς [Αγρίδι] | ο σουρλάς [Αμπελιώνα] | α καραμούζα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η καραμούζα [Αγία Ευθυμία, Αμφίκλεια, Δαύλεια, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Πλατύστομο, Στυλίδα, Τιθορέα] | ου ζουρνάς [Γουριά, Έλατος, Σιάτιστα, Σταγιάδες].

κλαρίνο || Πελοπόννησος: το κλαρίνο [Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη, Κανδήλα, Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Νεοχώρι, Ροεινό, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Φενεός]. || Ρούμελη: το κλαρίνο [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Πάργα, Πηγή, Σταυροδρόμι] | του κλαρίνου [Αγία Παρασκευή, Άγιος Νικόλαος, Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δραμεσιοί, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μεσούντα, Μηλίνα, Ραψάνη, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες]. || Κρήτη: το κλαρίνο [Σιρίλι].

κλαριντζής || Πελοπόννησος: ο κλαριτζής [Σκεπαστό]. || Ρούμελη: ι κλαρτζής [Κανάλια].

κομπανία / μουσική || Ρούμελη: η κουμπανία [Δραμεσιοί, Ραψάνη, Σταγιάδες, Στροφυλιά] | η κουμπανιά [Μακρολίβαδο] | η ακουμπανία [Σταγιάδες].

λαλιτζίδες / οργανοπαίχτες || Ρούμελη: οι λαλιτζίδες [Ωραιόκαστρο]. || Κρήτη: ο παιγνιδάτορας [Παλαιοχώρα].

λαλούμενα / συγκρότημα μουσικών οργάνων || Ρούμελη: τα λαλούμενα [Πάργα] | τα λαλούμινα [Δομνίστα, Έλατος, Σιάτιστα] | τα άργανα [Πάργα, Πρέβεζα] | το τακίμι [Πάργα] | τα βιολιά [Άγιος Λουκάς, Πάργα] | τα βιουλιά [Αγιά] | τα ιβγιλιά [Σιάτιστα] | τα διολιά [Θαρούνια] | τα κλαπατσίμπαλα [Πάργα]. || Κρήτη: τα λυροντάουλα [Κελλάρια].

λαουτιέρης || Κρήτη: ο λαγουθιέρης [Βρύσες].

λαούτο || Πελοπόννησος: το λαούτο [Βρέσθενα, Λυγουριό, Μυγδαλιά] | το λαβούτο [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το λαούτο [Άγιος Λουκάς, Πάργα] | το λαβούτο [Μέγαρα, Πάργα] | το λαγούτο [Σταυροδρόμι] | του λαγούτου [Ραψάνη, Χουλιαράδες] | του λαούτου [Λιλαία, Μηλίνα]. || Κρήτη: το λαγούτο [Βρύσες, Εμπρόσνερος, Παλαιοχώρα].

λιανοτράγουδα || Ρούμελη: τα λιανοτράγουδα [Πάργα] | τα λιανουτράγδα [Αγία Ευθυμία].

λύρα || Κρήτη: η λύρα [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Βρύσες, Βώροι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Παλαιοχώρα, Σέλλες, Τύλισος].

λυράρης || Κρήτη: ο λυράρης [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια, Βώροι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Σέλλες] | ο λυριτζής [Λαμπιώτες] | οι λυρατζήδες [Βρύσες, Παλαιοχώρα] | οι λυράρησες [Τύλισος].

μαντινάδα || Κρήτη: η μαντινάδα [Άγιος Βασίλειος, Ανώγεια, Αποδούλου, Βουλγάρω, Βρύσες, Βώροι, Εμπρόσνερος, Θεοδώρα, Λαμπιώτες, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σιρίλι, Τύλισος] | η μαντινιάδα [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Βραχάσι, Κελλάρια, Μάρθα, Σέλλες].

μαντολίνο || Πελοπόννησος: το μαντολίνο [Αλποχώρι]. || Ρούμελη: το μαντουλίνο [Πάργα].

μπουζούκι || Πελοπόννησος: το μπουζούκι [Άγιος Δημήτριος, Βεργαδαίικα, Δολιανά, Θαλάμες, Λυγουριό, Μαγούλα, Προάστιο, Ρούτσι]. || Ρούμελη: του μπουζούκ [Μακρινή, Στροφυλιά].

νταούλι || Πελοπόννησος: το νταούλι [Δολιανά, Δροσοπηγή, Κανδήλα, Καρυά, Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Μαγούλα, Μάλη, Ροζενά, Ρούτσι, Στεμνίτσα, Φενεός] | το νταβούλι [Κρέστενα, Ρούτσι, Σαρακίνι, Πέρα Μέλανα] | το ταβούλι [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεχαινά, Μαγούλα, Σκεπαστό, Σπαρτιά] | το τούμπανο [Βεργαδαίικα, Δολιανά, Ελάτη, Καστρί, Μελιγού, Πηγαδάκια, Ρούτσι, Στεμνίτσα] | το τούμπανε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το νταούλι [Πάργα] | του νταούλ [Αγία Παρασκευή, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Γουριά, Δαύλεια, Δραμεσιοί, Κανάλια, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μασχολούρι, Μηλίνα, Πλατύστομο, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Στροφυλιά, Στυλίδα, Φαρκαδόνα] | το ταούλι [Μέγαρα] | του τούμπανου [Αγία Ευθυμία, Αμφίκλεια, Δαύλεια, Κανάλια, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Τιθορέα] | ου τούμπανους [Τιθορέα]. || Κρήτη: το νταούλι [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Κελλάρια].

νταουλόβεργα || Πελοπόννησος: η ταβουλόβεργα [Σκεπαστό].

νταουλτζής || Πελοπόννησος: ο ταβουλιάρης [Λαγκάδια, Σκεπαστό].

ντέφι || Ρούμελη: το ντέφι [Δελβινάκι, Πάργα, Πηγή, Σταυροδρόμι] | του ντεφ [Χουλιαράδες, Χρυσή] | του ντελφ [Άγιος Νικόλαος, Γουριά] | ου νταϊρές [Έλατος, Σιάτιστα, Σταγιάδες].

ούτι || Ρούμελη: το ούτι [Πάργα].

ριζίτικο / είδος δημοτικού τραγουδιού || Κρήτη: το ριζίτικο [Παλαιοχώρα, Σάσαλος].

σαντούρι || Πελοπόννησος: το σαντούρι [Βρέσθενα, Σκεπαστό]. || Ρούμελη: το σαντούρι [Πάργα] | του σαντούρ [Λιλαία, Μακρινή].

σουραύλι || Ρούμελη: το σουραύλι [Θαρούνια] | του σουραύλ [Αμφίκλεια, Κουμαρίτσι, Μηλίνα].

ταμπουράς || Πελοπόννησος: ο ταμπουράς [Σκεπαστό] | ο νταμουράς [Κρέστενα]. || Ρούμελη: ου ταμπράς [Χουλιαράδες] | ου νταμπουράς [Αγία Παρασκευή, Σιάτιστα] | ου ντάμπουρας [Έλατος] | ι ταμπουράς [Κανάλια].

τραγούδι || Πελοπόννησος: το τραγούδι [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη, Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Θαλάμες, Καλούσι, Κανδήλα, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Μελιγού, Νεοχώρι, Πάκια, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Σπαρτιά, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Τσέρια, Φενεός, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το τραγούιδι [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: το τραγούδι [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Μέγαρα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | του τραγούδ [Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δομνίστα, Δράκεια, Δραμεσιοί, Έλατος, Κανάλια, Καρίτσα, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μικρό Βουνό, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα]. || Κρήτη: το τραγούδι [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Αποδούλου, Βουλγάρω, Εμπρόσνερος, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σιρίλι, Τύλισος].

τρουμπέτα || Ρούμελη: η τρουμπέτα [Έλατος, Κουμαρίτσι].

φλογέρα || Πελοπόννησος: η φλογέρα [Αγία Άννα, Αμπελιώνα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελληνίτσα, Κανδήλα, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μάλη, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ρούτσι, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Τσέρια, Φενεός] | το τσαφάρι [Εξωχώρι, Θαλάμες, Τσέρια] | το καλάμι [Ροεινό, Ρούτσι, Σκεπαστό] | α φουγέρα [Πέρα Μέλανα] | α ντιλιβίρα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η φλογέρα [Δελβινάκι] | η φλουγέρα [Άγιος Νικόλαος, Γραμματικού, Μακρινή, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | η φλοέρα [Ωραιόκαστρο] | η φλουέρα [Αγία Ευθυμία, Γουριά, Δραμεσιοί, Έλατος, Κανάλια, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μικρό Βουνό, Ραψάνη, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες] | η τζαμάρα [Γουριά, Πάργα, Χρυσή, Χρυσοβίτσα] | η ζαμάρα [Άγιος Νικόλαος] | η νταραβέρα [Μέγαρα] | η νταραβίρα [Μέγαρα] | ο σουρλάς [Μέγαρα]. || Κρήτη: η μαντούρα [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Βραχάσι, Θεοδώρα, Μάρθα, Μιαμού, Σάσαλος, Σέλλες, Τύλισος] | η μπαντούρα [Ανώγεια, Αποδούλου, Εμπρόσνερος] | το θιαμπόλι [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Κελλάρια, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Τύλισος] | το διαμπόλι [Βραχάσι] | το χαμπιόλι [Ανώγεια, Αποδούλου, Βρύσες, Λαμπιώτες, Μιαμού] |το μπαμπιόλι [Εμπρόσνερος].

χαβάς / μουσικός σκοπός || Ρούμελη: ο χαβάς [Σιάτιστα, Σταγιάδες].