Λεξικό θεματικό της λαογραφίας -- 38. ήχοι

 

 

Λεξικό θεματικό της λαογραφίας

38. ήχοι

 

Δημήτρης Λιθοξόου

 

 

Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.

Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου

Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς

Κρήτη: Κρητική Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κρήτης

 

 

αγριοφωνάρες || Ρούμελη: οι ρεκάλες [Θαρούνια].

αχός / υπόκωφος ήχος || Ρούμελη: ο αχός [Μελισσουργοί].

βαβούρα || Ρούμελη: η βαβούρα.

βέλασμα || Πελοπόννησος: το βέλασμα [Μυγδαλιά] | το βέασμα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | το βζίτσιμο [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | ο βιαχτέ [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: του βέλασμα [Κανάλια] | του βίλιαγμα [Έλατος].

βογκητά || Πελοπόννησος: τα βογκητά [Λυγουριό, Σκεπαστό] | τα κοντζίματα [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: τα γκοτζητά [Μέγαρα].

βουβαμάρα || Ρούμελη: η βουβαμάρα [Πάργα] | ο βούβας [Πάργα] | ο βούβος [Πάργα] | η βούβα [Έλατος].

βουή || Πελοπόννησος: η βουή [Αγία Άννα, Αμπελιώνα, Βαλύρα, Ελάτη, Κανδήλα, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μάλη] | το βουητό [Κρέστενα, Ροζενά] | το βουηχτιό [Κρέστενα] | το βούισμα [Κρέστενα] | η βουηχτούρα [Σκεπαστό] | ο βοητέ [Πέρα Μέλανα] | α βοή [Πέρα Μέλανα] | α βουή [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: η βουή [Βράχα, Κουμαρίτσι, Σταγιάδες, Στροφυλιά] | η βαζούρα [Κανάλια, Πλατύστομο, Σταγιάδες] | του βουητό [Αγία Ευθυμία] | το βούισμα [Τσαμαντάς] | ου βαγμός [Γέρμας] | ου βασμός [Κουμαρίτσι] | η βαγμούρα [Γέρμας, Έλατος] | η βαζούρα [Έλατος]. || Κρήτη: το βουητό [Τύλισος] | ο βρούχος [Βρύσες, Βώροι, Θεοδώρα].

βροντάρα || Πελοπόννησος: η βροντάρα [Ρούτσι].

βρόντος / βρόντημα || Πελοπόννησος: ο βρόντος [Καστρί, Κρέστενα, Πιάνα] | η βροντή [Βεργαδαίικα, Μελιγού] | το βρόνταμα [Πέρα Μέλανα] | ο βρόντε [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: ο βρόντος [Μέγαρα] | ου βρόντους [Αμφίκλεια, Γέρμας, Δαύλεια, Καρίτσα, Μακρινή, Πλατύστομο] | του βρουνταριό [Σταγιάδες].

γάβγισμα || Πελοπόννησος: το γάβγισμα [Αμπελιώνα]. || Ρούμελη: το κάουμα [Μέγαρα] | το βάβισμα [Μέγαρα] | του αλύχτμα [Έλατος, Σταγιάδες] | του γκλαφάλμα [Χρυσή] | του σούντμα [Έλατος]. || Κρήτη: η γαβγιά [Θεοδώρα].

γκάρισμα || Ρούμελη: του αγκάρσμα [Σιάτιστα] | του ανγκάρσμα [Έλατος] | η ανγκαρξά [Έλατος] | η ανγκαρξιά [Σταγιάδες]. || Κρήτη: το γκάνισμα [Σέλλες].

γουργουρητό || Πελοπόννησος: το γουργουλητό [Κρέστενα] | το γούρλισμα [Λαγκάδια] | το γουργούρισμα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | το γουργούζισμα [Πέρα Μέλανα, Τυρός].

θόρυβος || Πελοπόννησος: ο θόρυβος [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Δολιανά, Κανδήλα, Λεχαινά, Λυγουριό] | η τσαχάλα [Προάστιο] | το άρβαλο [Ρούτσι] | το θράβαλε [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: ου θόρβους [Τιθορέα] | ου θόρυβους [Αγία Παρασκευή, Άγιος, Γέρμας, Γραμματικού, Μασχολούρι, Ραψάνη] | η τζουγκανούρα [Έλατος]. || Κρήτη: το σαλάπατο [Άγιος Γεώργιος] | το χαλάπατο [Ανατολή] | το τσαλάπατο [Βραχάσι] | ο τσάρχαλος [Παλαιοχώρα, Σάσαλος] | ο τσάχαλος [Εμπρόσνερος] | ο τσάλαχος [Ανώγεια, Αποδούλου, Σιρίλι, Τύλισος] | το τσαχάλισμα [Μιαμού].

κακαρίσματα || Πελοπόννησος: τα κακαρίσματα [Δροσοπηγή, Πέρα Μέλανα] | το καρκάρισμα [Λαγκάδια] | τα κακαζίσματα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | τα κουκαρίσματα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | τα κουκουζίσματα [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: τα κακαρίσματα [Μελισσουργοί, Πάργα].

καμπανιά || Κρήτη: η καμπανιά [Άγιος Γεώργιος, Βραχάσι, Κελλάρια, Μάρθα].

κελάηδημα || Πελοπόννησος: το κελάηδημα [Δολιανά].

κουδούνισμα || Ρούμελη: το κουδούνισμα [Τσαμαντάς].

κουμπουριά || Ρούμελη: η κουμπουριά [Κουμαρίτσι].

κράξιμο || Πελοπόννησος: το κράξιμο [Προάστιο, Ρούτσι] | το κράτσιμο [Πέρα Μέλανα].

κρότος (Buck list) || Πελοπόννησος: ο κρότος [Κρέστενα, Προάστιο, Σκεπαστό] | ο κρότε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο κρότος [Τσαμαντάς] | ου κρότους [Γέρμας, Γραμματικού, Τιθορέα] | του βάξμου [Γέρμας, Έλατος] | ου ρόπουτους [Γέρμας, Έλατος, Σιάτιστα, Σταγιάδες] | του ρουπότμα [Γέρμας, Έλατος, Σταγιάδες] | του ρουπουταριό [Σταγιάδες].

λάλημα || Πελοπόννησος: το λάλημα [Καλούσι, Κανδήλα, Σκεπαστό]. || Ρούμελη: του λάλημα [Δομνίστα] | του λάλμα [Γέρμας, Έλατος, Σταγιάδες] | η λαλισιά [Ωραιόκαστρο].

λαλιά || Πελοπόννησος: η λαλιά [Αλποχώρι, Κρέστενα, Ροεινό, Σκεπαστό]. || Ρούμελη: η λαλιά [Γέρμας, Καρίτσα, Λιλαία, Πάργα, Τσαμαντάς, Χρυσοβίτσα] | η λιαλιά [Δολό].

μιλιά / ομιλία || Πελοπόννησος: η μιλιά [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Δροσοπηγή, Εξωχώρι, Κανδήλα, Κρέστενα, Λεχαινά, Λυγουριό, Παραδείσια, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια] α νιλία [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | ο νιλιμό [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το άλιμα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | ο αλιμό [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | ο αλιτέ [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: η μιλιά [Αμφίκλεια, Γέρμας, Γουριά, Μέγαρα, Μηλίνα, Σταυροδρόμι] | ου ζμπόρους [Γέρμας] | η κρίση [Τσαμαντάς]. || Κρήτη: η μιλιά [Αποδούλου, Βουλγάρω, Κελλάρια, Μιαμού] | η εμιλιά [Κελλάρια].

μουγκρητό || Πελοπόννησος: το μουγκρητό [Κέρτεζη, Ρούτσι] | το μουγκρηχτό [Αλποχώρι] | το μουγκρητέ [Πέρα Μέλανα] | το μουγκζητέ [Πέρα Μέλανα] | το μούγκζισμα [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: του μούγκρσμα [Γέρμας]. || Κρήτη: η μουγκρά [Θεοδώρα, Κελλάρια].

μουγκριά / η φωνή του γουρουνιού || Κρήτη: η μουγκριά [Θεοδώρα].

μουρμουρητό || Κρήτη: το μουρμουρητό [Λαμπιώτες, Τύλισος].

μπουρού / βούκινο || Πελοπόννησος: ο σαρίγκλαος [Βρέσθενα].

νταβαντούρι || Πελοπόννησος: το νταβαντούρι [Λυγουριό]. || Ρούμελη: το νταβαντούρι [Μέγαρα, Πάργα].

ούρλιασμα || Πελοπόννησος: το ούρλιασμα [Ρούτσι] | το αρούλημα [Δροσοπηγή, Λαγκάδια] | το αρουλητό [Λαγκάδια]. || Ρούμελη: του ουρλιαχτό [Στροφυλιά] | του γούριασμα [Χρυσή]. || Κρήτη: οι σκληρές [Σιρίλι].

παλαμάκια || Πελοπόννησος: τα παλαμάκια [Άγιος Δημήτριος, Βρέσθενα, Ελάτη, Κανδήλα]. || Ρούμελη: τα παλαμάκια [Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα]. || Κρήτη: τα παλαμάκια [Βραχάσι, Μάρθα] | τα κουρταλάκια [Θεοδώρα].

ποδοβολητό || Ρούμελη: του πουδουβουλτό [Αγία Ευθυμία].

πορδή || Πελοπόννησος: η πορδή [Προάστιο]. || Ρούμελη: η πορδή [Πάργα] | η πουρδή [Γέρμας, Έλατος, Κουμαρίτσι, Σιάτιστα, Σταγιάδες] | η κλανιά [Πάργα] | ι σβίκους [Κανάλια]. || Κρήτη: ο πόρδος [Ανατολή].

σαματάς || Ρούμελη: ο σαματάς [Έλατος] | ου σαματάς [Σταγιάδες] | σαματάς [Ραψάνη] | ο σαμαντάς [Τσαμαντάς] | ου σιαματάς [Σιάτιστα] | του βουκουάτ [Έλατος].

σκούξιμο || Πελοπόννησος: το σκούξιμο [Κρέστενα] | το σκουσμάρι [Αλποχώρι, Κάτω Λουσοί, Λαγκάδια, Σκεπαστό] | το σκούισμα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | το κούισμα [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | ο σκουιτέ [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | ο κουιτέ [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: του σκούξμου [Γέρμας, Έλατος, Μακρινή] | ου σκουσμός [Μακρινή] | τα σκούξα [Γουριά].

σφύριγμα || Πελοπόννησος: το σφύριγμα [Τρόπαια] | το σφουριχτό [Αλποχώρι] | η σφυριξιά [Δολιανά] | σφυριχταριά [Δολιανά] | το σιούρηγμα [Λαγκάδια] | η σιουριξιά [Λαγκάδια] | το σφύζισμα [Πέρα Μέλανα] | το σιφύζισμα [Πέρα Μέλανα] | το σούζισμα [Πέρα Μέλανα] | το θιουθιούρισμα [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: του σφύργμα [Ραψάνη] | του σούργμα [Γέρμας, Έλατος]. || Κρήτη: η σφυρά [Ανατολή].

σφυρίχτρα || Πελοπόννησος: η σφυρίχτρα [Αγία Άννα, Αμπελιώνα, Ρούτσι, Στεμνίτσα, Τρόπαια] | η σιουρίχτρα [Κανδήλα, Λαγκάδια]. || Ρούμελη: η σφυρίχτρα [Μηλίνα] | η σουρίχτρα [Γέρμας, Σιάτιστα] | η σφουρίχτρα [Μέγαρα] | η σιουλίστρια [Πάργα] | του μπιρμπίλ [Χρυσή] | του πιπιρίγκ [Λιλαία].

τρίξιμο || Πελοπόννησος: το τρίξιμο [Αλποχώρι, Κανδήλα]. || Ρούμελη: του κρίτσμα [Έλατος, Σιάτιστα].

τσίριγμα || Ρούμελη: του τσούργμα [Έλατος, Σταγιάδες].

φασαρία || Πελοπόννησος: η φασαρία [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αρχαία Φενεός, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Κανδήλα, Λεχαινά, Μάλη, Μελιγού, Ροεινό, Σκεπαστό] | α φασαρία [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | η φασαζία [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: η φασαρία [Αμφίκλεια, Γουριά, Δελβινάκι, Καρίτσα, Μακρινή, Μασχολούρι, Ραψάνη, Τσαμαντάς, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσή, Χρυσοβίτσα]. || Κρήτη: η φασαρία [Άγιος Βασίλειος, Ανώγεια, Βρύσες, Μάρθα, Σάσαλος, Σιρίλι] | η τραβάγια [Θεοδώρα] | το ανεχούχλακο [Μάρθα].

φωνή (Buck list) || Πελοπόννησος: η φωνή [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Βαλύρα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Θαλάμες, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Μαγούλα, Μάλη, Νεοχώρι, Παραδείσια, Προάστιο, Ρούτσι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια, Φενεός] | α φωνά [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η φωνή [Δελβινάκι, Θαρούνια, Μέγαρα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | η φουνή [Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Άγιος Νικόλαος, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δραμεσιοί, Έλατος, Καρίτσα, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα, Πλατύστομο, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Τιθορέα, Χουλιαράδες] | η λάβα [Γέρμας, Έλατος] | η λάβα (φωνασκίες) [Σιάτιστα]. || Κρήτη: η φωνή [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Αποδούλου, Βραχάσι, Βώροι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Μάρθα, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Σιρίλι, Τύλισος].

χάχανο || Πελοπόννησος: ο χάσκαρος [Λαγκάδια]. || Ρούμελη: του χαχαρέτ [Κανάλια]. || Κρήτη: το χάχαρο [Σιρίλι].

χλαλοή / οχλοβοή || Ρούμελη: η χαλαλουή [Μηλίνα]. || Κρήτη: η χλουβάρα [Κελλάρια] | η αχλοβοή [Σιρίλι] | το καλαμπαλίκι [Τύλισος].

χούγιασμα || Ρούμελη: του χούιαγμα [Έλατος] | τα χουγιατά [Χουλιαράδες].

χτύπος || Πελοπόννησος: ο χτύπος [Θαλάμες, Θαλάμες] | ο χκιούπο [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: ι χτύπους [Μηλίνα]. || Κρήτη: ο χτύπος [Βουλγάρω, Βρύσες].