Λεξικό θεματικό της λαογραφίας
44. προσφορά
Δημήτρης Λιθοξόου
Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.
Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου
Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς
Κρήτη: Κρητική Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κρήτης
αδερφομοιρασιά /
κληρονομιάς || Ρούμελη: η αδιρμουμοιρασιά [Χρυσοβίτσα].
αδερφομοίρι /
κληρονομιά || Πελοπόννησος: το αδερφομοίρι [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα,
Ρούτσι, Πέρα Μέλανα, Τυρός] | το αδερφομοιράδι [Δολιανά, Στεμνίτσα] | το αδερφομοίζι [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: το αδερφομοίρι [Πάργα] | το αδρεφομοίρι
[Πάργα] | του αδιρφουμοίρ [Έλατος, Κανάλια, Μηλίνα,
Σιάτιστα, Σταγιάδες] | το αδερφομεράδι [Μέγαρα].
αλισβερίσι || Πελοπόννησος: το αλισιβερίσι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | η αλισιβέριση [Ρούτσι]. ||
Ρούμελη: το αλισβερίσι [Πάργα] | του αλισβιρίς
[Έλατος, Κανάλια, Χουλιαράδες] | του λισβιρίς [Έλατος]. || Κρήτη: το αλισιβερίσι [Σέλλες].
αλλαξιά /
ανταλλαγή || Ρούμελη: η αλλαξιά [Δομνίστα].
αποπαίδι /
αποκληρωμένο || Ρούμελη: το απόπαιδο [Πάργα, Τσαμαντάς] | του απόπιδου [Κουμαρίτσι, Μεσούντα] | του απουπαίδ [Έλατος]. ||
Κρήτη: το αποπαίδι [Ανώγεια].
ασήμωμα || Πελοπόννησος: το ασήμωμα [Βρέσθενα, Εξωχώρι, Καλούσι, Καρυά, Λυγουριό,
Ροζενά] | το ασήμουμα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: του ασήμουμα [Αγία Ευθυμία].
βοήθεια || Πελοπόννησος: η βοήθεια [Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Δολιανά, Λεβίδι, Μαγούλα,
Μελιγού, Ροζενά, Ρούτσι] | το γιούτο [Κανδήλα] | α βοήθεια [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | α βοήιθεια [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: η βοήθεια [Τσαμαντάς] | η βοηθεία
[Μέγαρα] | η βουήθια [Άγιος, Βράχα, Γέρμας, Γουριά,
Δαύλεια, Δομνίστα, Μασχολούρι, Μεσούντα, Σταγιάδες, Φαρκαδόνα] | του βόηθιου [Γέρμας, Έλατος, Σταγιάδες] | ο μουσαντές [Πάργα] | το αγιούτο
[Πάργα] | του γιαρντίμ [Άγιος, Μηλίνα]. || Κρήτη: η βοήθεια [Άγιος Γεώργιος, Αποδούλου, Βραχάσι, Μιαμού].
βοηθός || Πελοπόννησος: ο βοηθός [Αγία Άννα, Βρέσθενα, Θαλάμες, Καρυά, Λεβίδι] | το παραχέρι [Βρέσθενα]. ||
Ρούμελη: ο βοηθός [Άγιος Λουκάς] | ου βουηθός
[Γέρμας, Μασχολούρι]. || Κρήτη: ο βοηθός [Άγιος
Γεώργιος, Ανατολή] | το παραχέρι [Ανατολή].
γεροκομιό || Πελοπόννησος: το γεροκομιό [Βρέσθενα]. ||
Ρούμελη: το γεροκομιό [Πάργα] | του γηρουκουμιό
[Λιλαία].
γιουμίσια /
γλυκά και ξηροί καρποί, όλα μαζί σαν σύνολο για δώρο || Ρούμελη: τα γιουμίσια
[Αγία Παρασκευή].
γλιτωμός || Ρούμελη: ο γλιτωμός
[Τσαμαντάς].
γονικά /
για περιουσία που δόθηκε από τους γονείς || Ρούμελη: τα γουνικά
[Κουμαρίτσι].
δανεικά || Πελοπόννησος: τα δανεικά [Άγιος Δημήτριος, Νεοχώρι, Προάστιο, Φενεός,
Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | ο δάνος
[Βρέσθενα, Μάλη] | το δάνος [Κρέστενα]. || Ρούμελη: τα δανεικά
[Γουριά] | τα δανκά [Γραμματικού, Έλατος,
Σταγιάδες, Χουλιαράδες]. || Κρήτη: τα δανεικά [Άγιος
Βασίλειος, Σάσαλος].
δανεικαριά /
αλληλοβοήθεια || Πελοπόννησος: η δανεικαριά [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος,
Αγρίδι, Αλποχώρι, Κρέστενα, Παραδείσια, Ρούτσι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Φενεός] | η δανεικουριά [Παραδείσια]. ||
Ρούμελη: η δανεικαριά [Γουριά] | η δανκαριά
[Αμφίκλεια, Λιλαία, Τιθορέα, Χρυσοβίτσα] | η συντρουφιά [Σιάτιστα]. || Κρήτη: οι δανεικοί [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Βραχάσι, Τύλισος] | τα δανεικαρια [Λαμπιώτες] | οι αγγαρικοί
[Άγιος Γεώργιος].
δώρο || Πελοπόννησος: το δώρο [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αμπελιώνα, Αρχαία
Φενεός, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη, Ελληνίτσα,
Εξωχώρι, Θαλάμες, Καλούσι, Κανδήλα, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη,
Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μαγούλα, Μελιγού, Μυγδαλιά, Πάκια,
Παραδείσια, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ροζενά, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό,
Στεμνίτσα, Τρόπαια] | το δώρε [Πέρα Μέλανα] | το δώρι [Πέρα Μέλανα] | το αποδοσίνι [Πέρα
Μέλανα]. || Ρούμελη: το δώρο [Άγιος
Λουκάς, Δολό, Θαρούνια, Μέγαρα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | του δώρου [Αγιά, Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Άγιος,
Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δομνίστα, Δράκεια,
Δραμεσιοί, Καρίτσα, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο,
Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Πρέβεζα, Ραψάνη,
Σιάτιστα, Στροφυλιά, Τιθορέα, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | τα χαρίσματα [Θαρούνια]. ||
Κρήτη: το δώρο [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή,
Ανώγεια, Βουλγάρω, Βραχάσι, Βρύσες, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα,
Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σέλλες, Σιρίλι, Τύλισος] | το δώρος [Ανώγεια].
θέλημα /
εξυπηρέτηση || Πελοπόννησος: το θέλημα [Άγιος Δημήτριος, Παραδείσια,
Τσέρια, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. ||
Ρούμελη: το θέλημα [Πάργα] | του θέλημα [Δραμεσιοί,
Τσουκαλάδες] | το θέλμα [Πάργα] | του θέλμα [Γέρμας, Πρέβεζα].
κέρασμα || Πελοπόννησος: το κέρασμα [Βεργαδαίικα, Θαλάμες, Καλούσι, Ρούτσι] | το τρατάρισμα [Βρέσθενα, Στεμνίτσα] | το φίλεμα [Δροσοπηγή, Κρέστενα, Λυγουριό] | το τσέρασμα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το τσέραμα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το κέρασμα [Πάργα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Φαρκαδόνα] | του κέρασμα [Αγιά, Αγία Ευθυμία, Άγιος Νικόλαος, Γέρμας,
Δελβινάκι, Δραμεσιοί, Πλατύστομο, Ραψάνη, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | τα φλέματα [Δαύλεια] | η φιλιά
[Χρυσή] | η φλια [Έλατος, Σιάτιστα, Σταγιάδες,
Χρυσή]. || Κρήτη: το κέρασμα [Ανατολή,
Βουλγάρω, Σάσαλος] | τα κεραστικά [Κελλάρια] | το τρατάρισμα [Παλαιοχώρα] | το τραταμέντο
[Τύλισος] | το φίλεμα [Άγιος Βασίλειος].
κληρονομιά || Πελοπόννησος: η κληρονομιά [Δολιανά, Κανδήλα, Ρούτσι] | α κληρονονιά [Πέρα Μέλανα]. ||
Ρούμελη: η κληρονομιά [Ωραιόκαστρο] | η κληρουνουμιά
[Μακρινή, Χουλιαράδες] | η κληρουνουμνιά [Γέρμας] | η κλήρα
[Χρυσή].
κλήρος /
κλήρωση || Ρούμελη: ου κλήρους [Γέρμας, Δραμεσιοί, Φαρκαδόνα]. || Κρήτη: ο κλήρος [Άγιος Βασίλειος].
μοιρασιά || Πελοπόννησος: η μοιρασιά [Βρέσθενα] | το μοίρασμα [Βρέσθενα,
Σκεπαστό] | η μερασά [Προάστιο] | η μοιρασά [Σκεπαστό] | α μοιρασία [Πέρα
Μέλανα, Τυρός] | ο μεριαμό [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | ο μεζαμό [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | το μέζαμα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το μέριασμα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η μοιρασιά [Γέρμας, Φαρκαδόνα] | του μοίρασμα [Γέρμας, Δραμεσιοί, Χουλιαράδες] | του μέρασμα [Μασχολούρι]. ||
Κρήτη: η μοιρασιά [Παλαιοχώρα] | το μοίρασμα
[Σιρίλι].
μπαξίσι || Πελοπόννησος: το μπαξίσι [Λυγουριό, Προάστιο]. || Ρούμελη: το μπαξίσι [Πάργα] | του μπαξίς [Πρέβεζα] | το παξίτσι [Άγιος Λουκάς] | του μπαχτσίς
[Σιάτιστα]. || Κρήτη: το μπαξίσι [Ανατολή,
Τύλισος] | το μπαξίχι [Άγιος Βασίλειος, Σέλλες].
μπουναμάς /
πρωτοχρονιάτικο δώρο || Πελοπόννησος: ο μπουλαμάς [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος,
Καλούσι, Κρέστενα, Σκεπαστό]. || Ρούμελη: ο μπουναμάς
[Πάργα] | ου μπουναμάς [Μεσούντα] | ου μπουλαμάς [Χρυσοβίτσα] | η στρίνα
[Πάργα] | η στούρνα [Γουριά] | η στέρνα [Άγιος Λουκάς]. ||
Κρήτη: τα καλοχερίδια (και τα κεράσματα για τα γεννητούρια) [Ανώγεια,
Βραχάσι, Βρύσες, Μάρθα, Παλαιοχώρα, Σάσαλος, Σιρίλι, Τύλισος] | τα καλοψίκια (& τα κεράσματα για τα γεννητούρια) [Ανώγεια, Βρύσες, Τύλισος] | η καλή χέρα
[Μάρθα, Σέλλες, Τύλισος].
ξέλαση /
δωρεάν βοήθεια || Πελοπόννησος: η ξέλαση [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι,
Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Δολιανά, Καστρί, Λαγκάδια, Λεβίδι, Μελιγού, Ροζενά,
Ρούτσι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τρόπαια] | η εξέλαση [Δροσοπηγή]. || Ρούμελη: η παρακαλιά [Μακρινή] | του μντατ [Χουλιαράδες] | του μιτζί
[Καρίτσα] | το αράρι [Μέγαρα].
παράχερο /
χειρωνακτική βοήθεια || Ρούμελη: του παραχέρ [Λιλαία].
πεσκέσι /
δώρο σε φαγώσιμα και ποτά || Πελοπόννησος: το πεσκέσι [Αμπελιώνα, Δολιανά, Κρέστενα,
Μυγδαλιά, Σκεπαστό, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το πισκέσι [Λαγκάδια, Στεμνίτσα] | το πιστσιέσι [Τρόπαια]. ||
Ρούμελη: το πεσκέσι [Πάργα] | του πισκές
[Αγία Παρασκευή, Βράχα, Δομνίστα, Δράκεια, Κανάλια, Ραψάνη, Σιάτιστα] | του πσκες [Λιλαία] | το πιστσέσι
[Μέγαρα] | το πεσκελίκι [Πάργα]. || Κρήτη: το πεσκέσι [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή,
Βραχάσι, Θεοδώρα, Μάρθα, Μιαμού, Σάσαλος, Τύλισος].
πρέδα /
αμοιβή || Πελοπόννησος: η πρέδα [Ρούτσι]. ||
Ρούμελη: η ρόγα [Αμφίκλεια, Έλατος, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Χρυσή]
| η αρόγα [Σταγιάδες] | ου λουφές
(μισθός) [Σιάτιστα] | ο λιουφές (μισθός) [Πάργα] | το μεχάσι (μισθός) [Πάργα].
τυχερά /
φιλοδωρήματα || Πελοπόννησος: τα τυχερά [Μαγούλα] | το ρεγάλο [Παραδείσια]. || Ρούμελη: το ρεγάλο
[Πάργα] | το ριγάλο [Μέγαρα, Πάργα]. || Κρήτη: το ρεγάλο [Άγιος Γεώργιος, Βραχάσι, Μάρθα].
φορτωσιά /
το φόρτωμα μιας φοράς || Ρούμελη: η φουρτουσά [Έλατος].
φροντίδα || Ρούμελη: η φροντίδα [Πηγή]
| η φρουντίδα [Έλατος, Μασχολούρι]. || Κρήτη: η φροντίδα [Ανατολή].
χάρη || Πελοπόννησος: η χάρη [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Αμπελιώνα,
Βρέσθενα, Δολιανά, Θαλάμες, Κανδήλα, Καρυά, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λαγκάδια,
Λεβίδι, Νεοχώρι, Προάστιο, Ροεινό, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια] | α χάρη [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | α χάζη [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: η χάρη [Άγιος Λουκάς, Μέγαρα, Πάργα, Σταυροδρόμι,
Τσαμαντάς] | η χαρ [Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή,
Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Κουμαρίτσι, Μακρινή, Μασχολούρι, Χουλιαράδες]. || Κρήτη: η χάρη [Άγιος Βασίλειος, Ανατολή, Ανώγεια, Αποδούλου,
Βραχάσι, Βρύσες, Βώροι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Μάρθα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σέλλες].
χαρτζιλίκι || Κρήτη: το χαρτζιλίκι
[Ανώγεια].
χατίρι || Πελοπόννησος: το χατίρι [Άγιος Δημήτριος, Καρυά, Σπαρτιά, Πέρα Μέλανα,
Τυρός] | το χατίζι [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: το χατίρι [Πάργα] | του χατίρ
[Αμφίκλεια, Χρυσοβίτσα, Κανάλια]. ||
Κρήτη: το χατίρι [Ανώγεια, Μάρθα, Σιρίλι].
ψυχικό || Πελοπόννησος: το ψυχικό [Καστρί]. ||
Ρούμελη: το ψυχικό [Άγιος Λουκάς, Θαρούνια, Μέγαρα] | του ψυχκό [Γέρμας, Έλατος, Σιάτιστα, Χρυσή]. || Κρήτη: το ψυχικό [Ανατολή] | το μιστό
[Άγιος Βασίλειος, Βρύσες, Θεοδώρα, Λαμπιώτες].
ψυχομοίρι || Πελοπόννησος: το ψυχομοίρι [Άγιος Δημήτριος]. ||
Ρούμελη: το ψυχομοίρι [Πάργα] | του ψχουμοίρ
[Γραμματικού, Μακρινή].
