Λεξικό θεματικό της λαογραφίας - φυσιολογικά

 

Λεξικό θεματικό της λαογραφίας

8. φυσιολογικά

 

Δημήτρης Λιθοξόου

 

 

Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.

Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου

Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς

Κρήτη: Κρητική Διάλεκτος ή Ρωμαίικα της Κρήτης

 

  

αναγούλα || Πελοπόννησος: η αναγούλα [Λυγουριό, Μάλη] | η αναβούλα [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: η αναγούλα [Κουμαρίτσι, Τσουκαλάδες] | η αναγούλια [Πάργα, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | η αναγουλία [Μέγαρα].

ανάκαρα / δύναμη || Πελοπόννησος: το ανάκαρο [Κρέστενα] | α ανάκαρα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η ανάκαρα [Πάργα] | ου αναφακάς [Χρυσή] | ου ναφακάς [Χρυσή]. || Κρήτη: η ανάκρα [Σάσαλος] | τα νέκαρα [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Βραχάσι, Μιαμού, Τύλισος] | τα νάκαρα [Αποδούλου, Εμπρόσνερος] | ανάκαρο [Ανώγεια] | η ανάφαξη [Άγιος Γεώργιος].

αναμάσημα / μηρυκασμός || Πελοπόννησος: το αναχάραμα [Αλποχώρι].

αναπνοή || Ρούμελη: η αναπνουή [Μακρινή, Μελισσουργοί].

ανάσα (Buck list) || Πελοπόννησος: η ανάσα [Αμπελιώνα, Λεχαινά, Προάστιο] | η ξανάσα [Λαγκάδια] | α ανάσα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η ανάσα [Αγιά, Γέρμας, Γραμματικού, Δελβινάκι, Κανάλια, Κουμαρίτσι, Μηλίνα, Πρέβεζα, Τσαμαντάς, Μασχολούρι, Μέγαρα, Τσαμαντάς, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες] | το φρίμα [Μέγαρα, Πάργα].

ανατριχίλα || Πελοπόννησος: η κατσομαλίδα [Αλποχώρι] | α ανατσιχία [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η ανατσίρια [Πάργα, Τσαμαντάς] | οι ανατριχάδις [Γουριά] | τα τσιουτσιούρια [Σιάτιστα].

βήχας || Πελοπόννησος: ο βήχας [Αλποχώρι, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λυγουριό, Προάστιο, Ρούτσι, Στεμνίτσα] | ο δήχο [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο βήχας [Μέγαρα, Τσαμαντάς] | ου βήχας [Αμφίκλεια, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δραμεσιοί, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Πρέβεζα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Στροφυλιά, Τιθορέα, Χουλιαράδες] | ι βήχας [Δράκεια, Κανάλια] | ου γκούχας [Έλατος] | του γκούχμα [Χρυσή]. || Κρήτη: ο βήχας [Βραχάσι].

βραχνάς / εφιάλτης || Κρήτη: ο βραχνάς [Άγιος Γεώργιος, Βραχάσι, Θεοδώρα, Κελλάρια, Μάρθα, Σέλλες].

γέλια || Πελοπόννησος: τα γέλια [Αγρίδι, Αγρίδι, Βρέσθενα, Δροσοπηγή, Ελάτη, Ελληνίτσα, Καλούσι, Κανδήλα, Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Μάλη, Παραδείσια, Ροεινό, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια, Πέρα Μέλανα] | τα γελούσια [Λαγκάδια]. || Ρούμελη: τα γέλια [Αγία Ευθυμία, Γέρμας, Γουριά, Δαύλεια, Δελβινάκι, Δραμεσιοί, Έλατος, Μέγαρα, Μεσούντα, Μηλίνα, Πηγή, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Τιθορέα, Τσαμαντάς, Χουλιαράδες]. || Κρήτη: τα γέλια [Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια, Αποδούλου, Βουλγάρω, Εμπρόσνερος, Θεοδώρα, Μιαμού, Παλαιοχώρα, Σιρίλι].

δίψα (ALE, Buck list) || Πελοπόννησος: η δίψα [Αγρίδι, Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Λεβίδι, Ρούτσι, Ρούτσι] | α δίψα [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: η δίψα [Γέρμας, Κανάλια, Χρυσοβίτσα]. || Κρήτη: η δίψα [Θεοδώρα, Παλαιοχώρα, Τύλισος].

κάματος || Πελοπόννησος: ο κάματος [Τσέρια] | ο κάματε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός].

κατούρημα || Πελοπόννησος: το κατούρημα [Βρέσθενα] | το κατούρμα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το κακιούρημα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το κακιούζημα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το κατούρημα [Πάργα] | του κατούρμα [Πρέβεζα].

κλάματα || Πελοπόννησος: τα κλάματα [Βαλύρα, Εξωχώρι, Θαλάμες, Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Μάλη, Ρούτσι, Σκεπαστό] | τα κλάιματα [Αγρίδι, Αμπελιώνα, Γυμνό, Δροσοπηγή, Κανδήλα, Καστρί, Λαγκάδια, Λυγουριό, Τσέρια] | τα βάματα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: τα κλάματα [Αγία Ευθυμία, Αμφίκλεια, Βράχα, Γουριά, Δελβινάκι, Δολό, Έλατος, Κανάλια, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μέγαρα, Πάργα, Τσαμαντάς, Φαρκαδόνα, Χρυσή] | τα κλιάματα [Γέρμας, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Χρυσή] | τα κλάιματα [Πρέβεζα | τα σκούσματα [Χουλιαράδες] | η κλάψα [Αγιά] | η μίρλα [Κανάλια]. || Κρήτη: τα κλάματα [Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Παλαιοχώρα, Τύλισος] | τα κλαΐματα [Εμπρόσνερος, Σάσαλος] | η κλαούρα [Θεοδώρα] | το κλάψιμο [Θεοδώρα].

κόπος || Πελοπόννησος: ο κόπος [Αγρίδι, Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Δροσοπηγή, Θαλάμες, Καλούσι, Κρέστενα, Μάλη, Μελιγού, Πηγαδάκια, Προάστιο, Ροζενά, Ρούτσι, Στεμνίτσα] | ο κόπο [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο κόπος [Δελβινάκι, Δολό, Πάργα, Πηγή, Τσαμαντάς] | ου κόπους [Αγία Παρασκευή, Άγιος, Γέρμας, Γουριά, Μακρινή, Μελισσουργοί, Σιάτιστα, Φαρκαδόνα, Χρυσοβίτσα] | ι κόπους [Αγιά, Μηλίνα] | τα κόπια [Μέγαρα, Πάργα] | η γιμάρα [Μηλίνα]. || Κρήτη: ο κόπος [Άγιος Γεώργιος, Λαμπιώτες, Μιαμού, Τύλισος].

κούραση || Πελοπόννησος: η κούραση [Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Δροσοπηγή, Κρέστενα, Λυγουριό, Μάλη, Παραδείσια, Προάστιο, Στεμνίτσα, Τσέρια] | η αποστασίλα [Κανδήλα] | α ακισταμάρα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | α πολυκοπία [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: η κούραση [Δελβινάκι] | η κούρας [Αγία Παρασκευή, Γέρμας, Σιάτιστα] | ου απουκαμός [Στυλίδα] | του απόσταμα [Γέρμας, Έλατος, Κανάλια] | η αποστασίλα [Μέγαρα] | η αποστασίλη [Μέγαρα]. || Κρήτη: η κούραση [Σιρίλι].

λόξιγκας || Πελοπόννησος: ο λόξιγκας [Βρέσθενα, Κανδήλα, Καρυά, Κρέστενα, Λυγουριό, Ροζενά, Ρούτσι, Σκεπαστό] | ο κόξιγκα [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: του λίγκιασμα [Πάργα, Χουλιαράδες] | του λίγκιαγμα [Έλατος] | το λιγκιατό [Πάργα] | ο αλόξιγκας [Μέγαρα] | ου λίγκιας [Σιάτιστα] | ου λίγκιαρς [Σιάτιστα]. || Κρήτη: ο λούξιγκας [Βουλγάρω, Βραχάσι, Θεοδώρα].

μούδιασμα || Πελοπόννησος: το αμούδιασμα [Λαγκάδια]. || Ρούμελη: του μούδιασμα [Γέρμας, Ραψάνη].

νεύρα / ψυχολογικές αντιδράσεις || Κρήτη: τα νεύρα [Ανατολή].

ξέρασμα / εμετός || Πελοπόννησος: το ξέραμα [Θαλάμες]. || Ρούμελη: του ξέρασμα [Γέρμας] | το ξερνοβολητό [Πάργα] | του ξιρατό [Έλατος]. || Κρήτη: το ξεραθιό [Ανατολή].

όνειρο (Buck list) || Πελοπόννησος: το όνειρο [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βρέσθενα, Γυμνό, Δροσοπηγή, Κανδήλα, Καρυά, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λυγουριό, Μάλη, Μυγδαλιά, Πιάνα, Ροεινό, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Φενεός] | το όνειρε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το όνειρο [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Μέγαρα, Πηγή, Τσαμαντάς] | του όνειρου [Αγιά, Άγιος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γραμματικού, Κιλελέρ, Λιλαία, Κουμαρίτσι, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Πλατύστομο, Σιάτιστα, Στυλίδα, Τιθορέα, Χουλιαράδες] | το όνερο [Πάργα] | το ίνορο [Πάργα] | του ίνουρου [Γέρμας, Έλατος, Κανάλια, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Τσουκαλάδες] | τα νείρατα [Μηλίνα]. || Κρήτη: το όνειρο [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανατολή, Ανώγεια, Βουλγάρω, Θεοδώρα, Κελλάρια, Μάρθα, Παλαιοχώρα, Σιρίλι, Τύλισος] | τα ονείρατα [Αποδούλου, Σέλλες].

παραμιλητό || Πελοπόννησος: το παραμιλητό [Παραδείσια] | το παραμίλημα [Βεργαδαίικα].

πείνα (Buck list) || Πελοπόννησος: η πείνα [Άγιος Δημήτριος, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Δολιανά, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λεβίδι, Μάλη, Μυγδαλιά, Προάστιο, Ρούτσι, Τσέρια] | η λόρδα [Αμπελιώνα] | α λόρδα [Πέρα Μέλανα] | α κίνα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η πείνα [Γέρμας, Έλατος, Κανάλια, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μηλίνα, Πάργα, Πηγή, Σιάτιστα, Τσαμαντάς, Χρυσή] | η λίμα [Μέγαρα, Σιάτιστα, Σταγιάδες] | η λόρδα [Πάργα] | η λιόρδα [Σιάτιστα] | η κόρδα [Σιάτιστα] | η νηστκουμάρα [Έλατος]. || Κρήτη: η πείνα [Άγιος Γεώργιος, Μιαμού].

ρουφηξιά || Ρούμελη: η ρουφηξιά [Τσαμαντάς].

ροχαλητό || Πελοπόννησος: το ροχαλητό [Λυγουριό] | ο ρόχος [Λαγκάδια] | ο ρουχαλητέ [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: του ρουχάλτζμα [Γέρμας, Σταγιάδες] | του ρουχάλιτσμα [Έλατος].

σκέψη || Πελοπόννησος: η σκέψη [Καστρί]. || Ρούμελη: η σκεψ [Γέρμας].

τσούξιμο || Πελοπόννησος: το τσούξιμο [Αμπελιώνα]. || Ρούμελη: του τσούξμου [Γέρμας, Έλατος].

ύπνος (Buck list) || Πελοπόννησος: ο ύπνος [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Θαλάμες, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη, Κρέστενα, Λεβίδι, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Μελιγού, Μυγδαλιά, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ροζενά, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τσέρια] | ο ύπινος [Κανδήλα, Ρούτσι] | το κοιμηθιό [Κρέστενα, Λαγκάδια, Μυγδαλιά] | ο ύπρε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο ύπνος [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Θαρούνια, Μέγαρα, Τσαμαντάς] | ου ύπνους [Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δραμεσιοί, Καρίτσα, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | ι ύπνους [Αγιά, Κανάλια, Μικρό Βουνό] | ι νύπνους [Μηλίνα] | ύπνους [Ραψάνη] | ο γύπνος [Ωραιόκαστρο]. || Κρήτη: ο ύπνος [Άγιος Βασίλειος, Άγιος Γεώργιος, Ανώγεια, Βουλγάρω, Βραχάσι, Βρύσες, Βώροι, Εμπρόσνερος, Θεοδώρα, Κελλάρια, Λαμπιώτες, Μάρθα, Σέλλες, Σιρίλι, Τύλισος].

φαγούρα || Πελοπόννησος: η φαγούρα [Αλποχώρι, Δολιανά, Καρυά, Λυγουριό, Στεμνίτσα] | η ξυσμάρα [Άγιος Δημήτριος] | α φαγούρα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η φαγούρα [Γέρμας, Έλατος, Μέγαρα, Τιθορέα, Τσαμαντάς, Χουλιαράδες] | η φαούρα [Πρέβεζα]. || Κρήτη: η φαγούρα [Θεοδώρα, Λαμπιώτες].

φτέρνισμα || Πελοπόννησος: το φτέρνισμα [Δολιανά, Λαγκάδια] | το φτάρνισμα [Ρούτσι]. || Ρούμελη: του φτέρνισμα [Άγιος Νικόλαος] | του φτέρσμα [Χουλιαράδες] | το στράχισμα [Πάργα].

χαμόγελο || Πελοπόννησος: το χαμόγελο [Αμπελιώνα, Λεχαινά, Προάστιο].

χασμουρητό || Πελοπόννησος: το χασμουρητό [Αγία Άννα, Γυμνό, Κρέστενα] | το αχάνημα [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το χασμουρητό [Τσαμαντάς] | το χαμουριατό [Μέγαρα] | το χαμίριασμα [Μέγαρα].

χέσιμο || Πελοπόννησος: η ανάγκη [Σκεπαστό]. || Ρούμελη: του χέσμου [Γέρμας] | η ανάγκ [Έλατος].

χνότο || Πελοπόννησος: το χνότο [Κρέστενα] | το γνότο [Λαγκάδια] | το χνούτι [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το χνούε [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το χνούτο [Σταυροδρόμι] | το γνότο [Μέγαρα] | του χνότου [Αμφίκλεια, Μασχολούρι] | το χνούτο [Ωραιόκαστρο]. || Κρήτη: το χνότο [Λαμπιώτες].

χόρταση || Ρούμελη: η χόρτας [Έλατος] | η χορτασά [Έλατος] | ου χουρταμός [Έλατος] | το μπλέτσι [Τσαμαντάς].

χτυποκάρδι || Πελοπόννησος: το χτυποκάρδι [Κρέστενα].