Λεξικό θεματικό της λαογραφίας
35. βία
Δημήτρης Λιθοξόου
Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.
Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου
Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς
άρματα /
όπλα || Πελοπόννησος: τα άρματα [Λυγουριό]. || Ρούμελη: τα άρματα [Λιλαία, Πάργα].
αρματοσιά || Ρούμελη: η αρμάτα
[Ραψάνη].
βάρεμα /
κτύπος, δαρμός || Πελοπόννησος: το βάρεμα [Κρέστενα, Λεβίδι]. || Ρούμελη: του βάριμα [Γέρμας, Έλατος, Σταγιάδες] | η βαρισά [Γουριά] | το ντουμπίτσι
[Δολό] | η ντουπίτσα [Πάργα] | ο τσάταλος [Πάργα] | η κλαμούρα
[Έλατος].
βαρέματα /
τραύματα || Πελοπόννησος: τα βαρέματα [Σκεπαστό].
βεντέτα /
φόνος αντεκδίκησης || Πελοπόννησος: η βεντέτα [Στεμνίτσα].
βιτσιά || Ρούμελη: η βιτσά
[Γουριά].
βόλια || Πελοπόννησος: τα βόλια [Μαγούλα, Στεμνίτσα, Πέρα Μέλανα, Πραστός,
Τυρός]. || Ρούμελη: τα βόλια [Κουμαρίτσι,
Λιλαία, Πάργα].
γιαταγάνι || Πελοπόννησος: το γιαταγάνι [Άγιος Δημήτριος, Δολιανά, Σκεπαστό, Πέρα Μέλανα,
Πραστός, Τυρός] | η γιαταγάνα [Σκεπαστό]. || Ρούμελη: του γιαταγάν [Δαύλεια, Κουμαρίτσι, Λιλαία] | του ιαταγάν [Σιάτιστα] | η πάλα
[Έλατος].
γρατζουνιά || Ρούμελη: η γρατσουνιά
[Πάργα].
γροθιά (ALE) || Πελοπόννησος: η γροθιά [Βρέσθενα, Κανδήλα] | α γροτία [Πέρα Μέλανα] | α γρουτία
[Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: η γροθιά [Αμφίκλεια,
Θαρούνια, Πάργα, Τσαμαντάς] | η γκρουθιά [Γέρμας] | η γροθέα [Μέγαρα] | η γροθία
[Μέγαρα] | η γρουθιά [Χουλιαράδες] | ο γρόθος [Μέγαρα].
δάγκωμα || Πελοπόννησος: το δάγκωμα [Κέρτεζη, Κρέστενα, Μυγδαλιά] | το δάγκαμα [Τσέρια] | το κάτσιμα [Πέρα
Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: το δάγκωμα
[Μέγαρα] | του δάγκουμα [Γέρμας, Έλατος] | η δαγκουσιά [Γέρμας] | η δαγκουσά [Έλατος].
δαγκωνιά || Πελοπόννησος: η δαγκανέα [Τσέρια] | α κατσιματία
[Πέρα Μελανα, Τυρός]. || Ρούμελη: η δαγκουσιά [Γέρμας,
Σιάτιστα] | η δαγκουσά [Σταγιάδες] | η δαγκωματέα [Μέγαρα] | η δακωνέα
[Μέγαρα].
ζόρι || Πελοπόννησος: το ζόρι [Αμπελιώνα, Ελάτη, Καστρί, Κρέστενα, Ρούτσι,
Σπαρτιά, Τρόπαια] | το ζόζι [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | το στουγέτσι [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το ζόρι
[Πάργα] | του ζορ [Αγιά, Γέρμας, Γουριά,
Δραμεσιοί, Έλατος, Μεσούντα, Μηλίνα, Σιάτιστα, Σταγιάδες, Στροφυλιά,
Χουλιαράδες] | το στανιό [Δελβινάκι] | του στανιό [Γουριά, Χουλιαράδες].
καβγάς (Buck list) || Πελοπόννησος: ο καβγάς [Αγρίδι, Αμπελιώνα, Δολιανά,
Κρέστενα, Λυγουριό, Ρούτσι] | ο τσακωμός [Άγιος Δημήτριος] | ο καβγά [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο καβγάς [Μέγαρα, Πάργα, Τσαμαντάς] | ου καβγάς [Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Γουριά,
Μελισσουργοί, Σιάτιστα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | ι καβγάς [Μηλίνα] | ο τσακωμός
[Δελβινάκι] | ου τσακουμός [Μακρινή, Χρυσοβίτσα] | ο μαραζάς [Τσαμαντάς] | η μπαρούφα [Πάργα] | η γκρίτζα [Χρυσή].
κάμα /
δίκοπο μαχαίρι || Πελοπόννησος: η κάμα [Αλποχώρι]. || Ρούμελη: η κάμα [Γέρμας, Έλατος, Σιάτιστα].
κανόνι (Buck list) || Πελοπόννησος: το κανόνι [Δροσοπηγή, Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: του κανόν [Γέρμας].
καραούλι /
ενέδρα || Ρούμελη: το καραούλι [Πάργα] | του καραούλ
[Μηλίνα, Πλατύστομο].
κατακεφαλιά ||
Πελοπόννησος: η κατακεφαλιά [Άγιος Δημήτριος].
κλοτσιά || Πελοπόννησος: η κλοτσιά [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Ελάτη, Κανδήλα,
Κρέστενα, Ρούτσι] | η κλοτσά [Προάστιο, Σκεπαστό] | ο κλότσος [Εξωχώρι] | α κολοτσία [Πέρα
Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η κλοτσιά
[Δελβινάκι] | η κλουτσιά [Αγιά, Αμφίκλεια, Μασχολούρι,
Σιάτιστα] | η κουτσιά [Γέρμας].
κονταριά || Ρούμελη: η κουνταριά
[Γουριά].
κοντορόπι /
ρόπαλο (Buck list) || Πελοπόννησος: το κοντορόπι [Αλποχώρι] | το κοντοστέλι
[Κανδήλα].
κουμπούρα || Πελοπόννησος: η κουμπούρα [Αμπελιώνα, Δροσοπηγή, Στεμνίτσα] | το κουμπούρι [Δολιανά, Πηγαδάκια, Σκεπαστό, Στεμνίτσα] | α κουμπούρα [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η κουμπούρα [Δαύλεια, Λιλαία] | το κουμπούρι [Πάργα] | του κουμπούρ
[Άγιος Νικόλαος, Πρέβεζα] | του κμπουρ [Μακρινή].
λαβωματιά (Buck list) || Πελοπόννησος: η λαβωματιά [Προάστιο] | α αβουματία [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | α αβουμακία [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: του λάβουμα [Έλατος, Σταγιάδες].
μάλωμα || Πελοπόννησος: το μάουμα [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το μάλωμα
[Τσαμαντάς] | η μαλέα [Μέγαρα] | του ζαβράκ [Έλατος, Σταγιάδες] | του κουμπέτ [Έλατος] | ου μπουσμάς
[Έλατος] | ου ουχτσές [Έλατος].
μαχαιριά || Πελοπόννησος: η μαχαιριά [Αμπελιώνα, Κανδήλα] | η μαχαιρέα [Εξωχώρι] | α μαχαρία [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | α μαχαιζία [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: η μαχιριά [Γέρμας, Δραμεσιοί, Έλατος] | η μαχαιρέα [Μέγαρα].
μπαταριά || Πελοπόννησος: η μπαταριά [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Λυγουριό, Προάστιο,
Ροεινό, Σκεπαστό]. || Ρούμελη: η μπαταριά
[Αμφίκλεια, Κανάλια, Πάργα].
μπηχτή /
ύπουλο χτύπημα || Ρούμελη: η αμποχτή [Τσαμαντάς].
μπιστόλι || Πελοπόννησος: το μπιστόλι [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα, Βαλύρα, Γυμνό,
Δολιανά, Πιάνα, Ρούτσι] | η μπιστόλα [Αμπελιώνα, Βαλύρα, Καστρί,
Παραδείσια, Ρούτσι, Στεμνίτσα]. || Ρούμελη: η μπιστόλα
[Τσαμαντάς] | του πιστόλ [Άγιος Νικόλαος, Γραμματικού,
Σιάτιστα, Τιθορέα, Χρυσοβίτσα].
μπιστολιά || Πελοπόννησος: η μπιστολιά [Αμπελιώνα, Δολιανά, Δροσοπηγή, Καστρί, Μάλη,
Πηγαδάκια, Πιάνα, Ρούτσι, Στεμνίτσα]. || Ρούμελη: η πιστουλιά
[Δαύλεια] | η κουμπουριά [Χρυσοβίτσα].
μπόμπα /
βόμβα || Ρούμελη: η μπόμπα [Ωραιόκαστρο].
μπουνιά ||
Πελοπόννησος: η μπουνιά [Αγρίδι, Βρέσθενα, Θαλάμες] | α μπουνελία [Πέρα Μέλανα] | το μπούνι [Πέρα
Μέλανα] | α μπουνία [Πέρα Μέλανα, Τυρός].
νταηλίκι || Πελοπόννησος: το νταηλίκι [Δολιανά]. || Ρούμελη: το νταηλίκι
[Πάργα] | του νταηλίκ [Γέρμας].
νυχιά || Ρούμελη: η νυχιά
[Τσαμαντάς] | η νχια [Βράχα].
ξανάστροφη || Ρούμελη: η ανάποδη
[Πάργα].
ξυλιά || Πελοπόννησος: η ξυλιά [Άγιος Δημήτριος, Γυμνό, Προάστιο]. || Ρούμελη: η ξλια [Αγία Ευθυμία, Γραμματικού, Μακρινή, Μεσούντα].
πάλεμα || Πελοπόννησος: το πάλεμα [Αρχαία Φενεός]. || Ρούμελη: του πάλιμα [Γέρμας,
Έλατος] | του πάλμα [Σταγιάδες].
πετριά || Ρούμελη: του στουμπ
[Γουριά].
πετροπόλεμος || Πελοπόννησος: ο πετροπόλεμος [Βρέσθενα, Θαλάμες, Κρέστενα, Λυγουριό]. || Ρούμελη: ου πιτρουπόλιμους [Δραμεσιοί, Σιάτιστα, Τιθορέα, Χουλιαράδες,
Χρυσοβίτσα].
πόλεμος (Buck list) || Πελοπόννησος: ο πόλεμος [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι,
Αλποχώρι, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Κανδήλα, Καρυά, Κρέστενα, Λυγουριό, Μάλη,
Μυγδαλιά, Πάκια, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Τσέρια] | ο πόλεμο [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο πόλεμος [Δελβινάκι, Μέγαρα, Πηγή, Τσαμαντάς,
Ωραιόκαστρο] | ου πόλιμους [Άγιος Νικόλαος, Γέρμας,
Γουριά, Γραμματικού, Δραμεσιοί, Κανάλια, Καρίτσα, Κουμαρίτσι, Μακρινή,
Μελισσουργοί, Σιάτιστα, Τιθορέα, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα] | ι πόλιμους [Κανάλια] | ο μουαρεμπές [Πάργα].
πόμπεμα /
διαπόμπευση || Πελοπόννησος: το πόμπεμα [Αμπελιώνα, Λυγουριό, Ρούτσι,
Σκεπαστό] | η πομπή [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα,
Κάτω Λουσοί] | α πογκή [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: του πόμπιμα [Δραμεσιοί] | η γαϊδουρουκαβάλα
[Μακρινή] | η πουμπή [Άγιος, Σταγιάδες, Τιθορέα,
Χουλιαράδες] | η μπομπή [Πάργα] | του σουργκούν [Έλατος].
σβερκιά || Ρούμελη: η σβιρκιά
[Μεσούντα] | η σβιριά [Σταγιάδες].
σκοτωμός || Ρούμελη: ου σκουτουμός
[Μακρινή] | του σκότουμα [Κουμαρίτσι].
σπαθί (Buck list) || Πελοπόννησος: το σπαθί [Άγιος Δημήτριος, Αρχαία
Φενεός, Δροσοπηγή, Εξωχώρι, Κανδήλα, Καρυά, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό,
Προάστιο, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Τσέρια] | η σπάθα [Λεβίδι]
| το ασπαθί [Πέρα Μέλανα, Τυρός] | το σπαϊθί [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: το σπαθί [Μέγαρα] | του σπαθί
[Άγιος, Γέρμας, Γουριά, Κιλελέρ, Λιλαία, Μασχολούρι, Τιθορέα, Χουλιαράδες] | η σπάθα [Γέρμας, Κουμαρίτσι].
σπαθιά || Ρούμελη: η σπαθιά
[Χουλιαράδες].
σπρωξιά || Πελοπόννησος: η σπρωξιά [Καλούσι]. || Ρούμελη: του άσμπουγμα [Έλατος]
| του άμπουγμα [Έλατος].
στανιό || Πελοπόννησος: το στανιό [Προάστιο]. || Ρούμελη: το στανέο
[Μέγαρα] | του στανιό [Σιάτιστα].
σφαλιάρα || Πελοπόννησος: η σφαλιάρα [Άγιος Δημήτριος] | η σπαλιάρα [Λαγκάδια] | α σφαλιάρα
[Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η σφαλιάρα [Κανάλια]
| η κατραπακιά [Πάργα] | η φραγκαλιά
[Πάργα].
σφάξιμο || Πελοπόννησος: το σφάξιμο [Αμπελιώνα, Κανδήλα, Κρέστενα, Στεμνίτσα]. || Ρούμελη: το σφάξιμο [Θαρούνια] | του σφάξιμου [Γέρμας,
Μασχολούρι] | η σφαγή [Πηγή] | το κέσι [Μέγαρα] | το μακελιό [Πάργα]
| του μακέλιμα [Έλατος].
τσακωμός || Πελοπόννησος: ο τσακωμός [Βαλύρα]. || Ρούμελη: του τσάκουμα [Γέρμας].
τσιμπιά || Πελοπόννησος: ο τσίμπος [Αμπελιώνα]. || Ρούμελη: του τσίμπμα
[Γέρμας].
φοβέρα || Ρούμελη: η φουβέρα
[Χουλιαράδες].
φονιάς || Πελοπόννησος: ο φονιάς [Αμπελιώνα, Βαλύρα, Δροσοπηγή, Πιάνα, Σκεπαστό] |
ο φονία [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ου φουνιάς [Γέρμας, Χρυσοβίτσα].
φονικό || Ρούμελη: του φουνκό
[Χουλιαράδες].
φονικό (Buck list) || Πελοπόννησος: το φονικό [Αμπελιώνα, Δολιανά, Τσέρια] | ο φόνε [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: του φουνικού [Μεσούντα] | του φουνκό
[Γέρμας, Έλατος, Χουλιαράδες].
χαντζάρι || Ρούμελη: του χατζάρ
[Άγιος Νικόλαος, Καρίτσα, Τσουκαλάδες].
χαστούκι || Πελοπόννησος: το σκαμπίλι [Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Δολιανά, Καρυά,
Κέρτεζη, Λυγουριό, Παραδείσια, Σκεπαστό, Πέρα Μέλανα, Τυρός] | η σκαμπίλα [Μάλη] | ο μπάτσος [Καρυά,
Μυγδαλιά] | η μπάτσα [Καλούσι, Πιάνα] | η μπούφλα [Λαγκάδια, Λεβίδι] | α μπάτσα [Πέρα Μέλανα] | ο μπάτσο [Πέρα
Μέλανα] | το σελέ [Πέρα Μέλανα] | ο φούσκο [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το χαστούκι
[Πηγή] | του χαστούκ [Βράχα, Γέρμας, Μασχολούρι] | ο μπάτσος [Μέγαρα, Πάργα, Τσαμαντάς] | η μπάτσα [Άγιος Νικόλαος, Γέρμας, Έλατος, Καρίτσα, Πάργα,
Πλατύστομο, Χουλιαράδες, Χρυσή] | η μπατσιά [Αγία Παρασκευή, Δράκεια] | ου μπάτσους [Άγιος, Δαύλεια, Κιλελέρ, Σιάτιστα] | η μπατσά [Σταγιάδες] | ι μπάταρους
[Κανάλια] | η παταρά [Σιάτιστα] | η παταριά
[Έλατος, Κανάλια, Σταγιάδες] | ου πάταρους
[Έλατος] | η μπούφλα [Μέγαρα] | ο φούσκος [Πάργα, Τσαμαντάς] | ο ντάφαρος [Πάργα] | η μουντζιά
[Σιάτιστα] | ου τσιάτους [Σιάτιστα].
χτύπημα || Πελοπόννησος: το χτύπημα [Στεμνίτσα]. || Ρούμελη: το χτύπημα [Τσαμαντάς]
| του χτύπμα [Γέρμας].
