Λεξικό θεματικό της λαογραφίας
36. διασκέδαση
Δημήτρης Λιθοξόου
Για εισαγωγικά και επιμέρους βλ.
Πελοπόννησος: Ρωμαίικα του Μοριά ή διαλεκτικά της Πελοποννήσου
Ρούμελη: Η ρωμαίικη γλώσσα μεταξύ Κορινθιακού και Καστοριάς
αμανές /
τραγούδι || Πελοπόννησος: ο αμανές [Δολιανά]. || Ρούμελη: ου αμανές [Στροφυλιά].
αντιπατήματα /
σε χορό || Πελοπόννησος: τα αντιπατήματα [Σκεπαστό].
βαρελότα || Πελοπόννησος: τα βαρελότα [Βαλύρα, Δολιανά, Λυγουριό, Ροζενά] | οι σκάστρες [Άγιος Δημήτριος] | τα τραπακλίκια [Μελιγού] | ρούκες [Ελληνίτσα]
| οι στρακατρούκες [Δολιανά, Κρέστενα]. || Ρούμελη: τα βαριλότα [Αμφίκλεια, Γουριά, Κουμαρίτσι, Λιλαία,
Πλατύστομο, Τιθορέα, Χουλιαράδες] | οι στρακαστρούκις
[Λιλαία] | οι τρακατρούκις [Μικρό Βουνό] | τα σκαστούρια
[Γουριά, Χρυσοβίτσα] | οι πράκις [Σιάτιστα].
βόλτα /
χορός || Πελοπόννησος: η βόλτα [Μελιγού, Τσέρια]. || Ρούμελη: η βόλτα [Μελισσουργοί].
γαϊτανάκι || Ρούμελη: του γαϊτανάκ [Αγιά,
Ραψάνη].
γαργάλημα || Ρούμελη: του γκαντάλμα [Έλατος,
Σταγιάδες, Χρυσή].
γιορτή (ALE) || Πελοπόννησος: η γιορτή [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος,
Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα,
Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη, Ελληνίτσα, Θαλάμες, Καλούσι, Κανδήλα, Καρυά,
Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεβίδι, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη,
Μελιγού, Μυγδαλιά, Νεοχώρι, Πάκια, Παραδείσια, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο,
Ροεινό, Ροζενά, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Τσέρια, Φενεός]
| το γιορτάσι [Άγιος Δημήτριος, Κάτω Λουσοί, Σκεπαστό] | η γιόρταση [Αμπελιώνα] | α γιορτά [Πέρα
Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: η γιορτή
[Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Θαρούνια, Μέγαρα, Πάργα, Πηγή, Σταυροδρόμι,
Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | η γιουρτή [Αγιά, Αγία Ευθυμία, Αγία
Παρασκευή, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δομνίστα,
Δράκεια, Δραμεσιοί, Κανάλια, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο,
Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Πλατύστομο, Πρέβεζα,
Σιάτιστα, Ραψάνη, Στροφυλιά, Στυλίδα, Τιθορέα, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσή,
Χρυσοβίτσα] | η ιουρτσή [Σιάτιστα] | του γιόρτασμα [Λιλαία, Μακρινή] | του γιουρτάς [Σιάτιστα, Χουλιαράδες] | του γιουρτάσου [Γουριά] | η φέστα [Πάργα].
γιορτοφόρι /
ονομαστική γιορτή || Πελοπόννησος: το γιορτοφόρι [Κανδήλα, Λαγκάδια, Λεβίδι,
Σκεπαστό] | το γιορτάσι [Σκεπαστό] | α ονομασία [Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | α νομασία [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: τα γιουρτάσματα
[Μακρινή] | τα γιουρτάσια [Χρυσοβίτσα] | του γιουρτάσου [Γουριά] | τα ουνόματα
[Μακρινή].
γλεντζές || Πελοπόννησος: ο γλεντζές [Καλούσι] | ο γλεντζιές [Λαγκάδια]
| ο γλετζιές [Ροεινό]. || Ρούμελη: ι γλιντζές [Δράκεια].
γλέντι || Πελοπόννησος: το γλέντι [Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αλποχώρι, Αμπελιώνα,
Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη,
Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Θαλάμες, Καλούσι, Κανδήλα, Καρυά, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα,
Λαγκάδια, Λεβίδι, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Μελιγού, Μυγδαλιά, Νεοχώρι,
Παραδείσια, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ροζενά, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό,
Στεμνίτσα, Τρόπαια, Τσέρια, Φενεός] | το γλέγκι [Πέρα
Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το γλέντι [Δελβινάκι,
Θαρούνια, Πηγή, Σταυροδρόμι, Ωραιόκαστρο] | του γλέντ
[Αγιά, Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα,
Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δομνίστα, Δράκεια, Δραμεσιοί, Κανάλια, Κιλελέρ,
Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μεσούντα, Μηλίνα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Στροφυλιά,
Στυλίδα, Τιθορέα, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες] | του γλιεντ [Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Πρέβεζα] | το γλέντισμα [Θαρούνια, Μέγαρα] | του γλέντιμα [Σταγιάδες] | του ζγκαβαλιό [Χουλιαράδες].
γυροβολιά || Πελοπόννησος: η γυροβολιά [Παραδείσια] | η φούρλα
[Λαγκάδια]. || Ρούμελη: η γυρουβουλιά
[Γουριά, Δομνίστα, Μηλίνα, Σιάτιστα] | η γυρβουλιά [Άγιος
Νικόλαος, Δαύλεια, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Σταγιάδες, Στυλίδα, Τιθορέα,
Τσουκαλάδες] | η χυρβουλιά [Κουμαρίτσι] | η βρουντάλα [Πάργα] | η ντιβουρλίνγκα
[Σταγιάδες] | η φούρλα [Σταγιάδες] | η σφούρλα [Σταγιάδες].
καλαμπούρι || Πελοπόννησος: το καλαμπούρι [Βεργαδαίικα, Καλούσι, Λεβίδι, Μάλη, Ρούτσι,
Τσέρια]. || Ρούμελη: το καλαμπούρι [Δολό,
Τσαμαντάς] | του καλαμπούρ [Αμφίκλεια, Γουριά, Σταγιάδες]
| του μουαμπέτ [Κανάλια, Χρυσή].
καρναβάλι || Πελοπόννησος: το καρναβάλι [Πέρα Μέλανα] | τα καρνάβαλα
[Κρέστενα]. || Ρούμελη: του καρναβάλ
[Αγιά, Αμφίκλεια, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Μικρό Βουνό, Σιάτιστα, Φαρκαδόνα] | ου μπούμπαρους [Χρυσή] | τα μπουμπουσιάρια
[Σιάτιστα] | τα φόβια [Σιάτιστα] | τα λουγκατσιάρια [Αγία Παρασκευή, Έλατος].
κέφι || Πελοπόννησος: το κέφι [Αμπελιώνα, Βεργαδαίικα, Κανδήλα, Κρέστενα,
Παραδείσια, Ροεινό, Ρούτσι, Σκεπαστό]. || Ρούμελη: το κέφι
[Μέγαρα, Πάργα, Τσαμαντάς] | του κεφ [Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας,
Έλατος, Κανάλια, Λιλαία, Μασχολούρι, Τιθορέα, Φαρκαδόνα] | η αλεγρία [Μέγαρα].
κωλοκαθιά /
βαθύ κάθισμα σε χορό || Πελοπόννησος: η κωλοκαθιά [Σκεπαστό].
λαμπουρδία /
μεγάλη πυρά σε αλάνα, που γύρω της συγκεντρώνονται οι κάτοικοι του τόπου και
γιορτάζουν σύμφωνα με κάποιο έθιμο || Ρούμελη: η λαμπουρδία [Μέγαρα] | η λαμπατίνα
[Πάργα] | η μπουμπούνα [Αγία Ευθυμία] | η μπαρμπανότα (τις Αποκριές) [Μικρό Βουνό] | του χέι (τις Αποκριές) | η κλαδαριά
[Σιάτιστα] | η αλαγούζια [Δραμεσιοί].
μάσκα /
σε καρναβάλι || Ρούμελη: η μουτσούνα [Δελβινάκι].
μασκαράς || Πελοπόννησος: ο μασκαράς [Αμπελιώνα, Βρέσθενα, Δολιανά, Κανδήλα, Καστρί,
Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μελιγού, Πιάνα, Ρούτσι, Σπαρτιά, Τσέρια] | η μπούλα [Άγιος Δημήτριος, Λαγκάδια, Λεχαινά, Σκεπαστό,
Στεμνίτσα] | η μπαρμπούτα [Βεργαδαίικα, Στεμνίτσα] | ο μασκαράς [Πέρα Μέλανα, Τυρός]. || Ρούμελη: ο μασκαράς [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Μέγαρα, Πηγή,
Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | ου μασκαράς [Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας,
Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Πλατύστομο, Σιάτιστα, Στυλίδα,
Τιθορέα] | ου μουσκαράς [Άγιος] | η μπούλα [Γουριά, Γραμματικού, Δομνίστα, Στροφυλιά,
Φαρκαδόνα, Χρυσοβίτσα] | η μπαρμπούτα [Χρυσοβίτσα] | του μασκαριό
[Αγία Ευθυμία] | ι ρουγκατσάρς [Κανάλια] | τα ρουγκάτσια [Μασχολούρι] | του ρουκατσάρ [Σταγιάδες]
| του λουκατσάρ [Σταγιάδες].
μασκαρέματα || Πελοπόννησος: τα μασκαρέματα [Ρούτσι, Σκεπαστό]. || Ρούμελη: τα μασκαρέματα [Γέρμας, Μηλίνα, Χουλιαράδες].
ξεφάντωμα || Ρούμελη: του ξιφάντουμα
[Μηλίνα].
πανηγύρι (ALE) || Πελοπόννησος: το πανηγύρι [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος,
Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά,
Δροσοπηγή, Εξωχώρι, Θαλάμες, Καλούσι, Κανδήλα, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κέρτεζη,
Κρέστενα, Λαγκάδια, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Μελιγού,
Μυγδαλιά, Πηγαδάκια, Πιάνα, Προάστιο, Ροεινό, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό,
Σπαρτιά, Στεμνίτσα, Τρόπαια, Τσέρια, Φενεός] | το πανηγύζι [Πέρα
Μέλανα, Πραστός, Τυρός] | το πανεγύζι [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το πανηγύρι [Δελβινάκι, Θαρούνια, Μέγαρα, Πάργα, Πηγή,
Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | του παγκύρ
[Αγιά, Αγία Ευθυμία, Αμφίκλεια, Γραμματικού, Δαύλεια, Δομνίστα, Δράκεια,
Κανάλια, Κιλελέρ, Λιλαία, Μακρινή, Μασχολούρι, Μηλίνα, Μικρό Βουνό, Πλατύστομο,
Ραψάνη] | του παγύρ [Τιθορέα] | του πανγύρ [Αμφίκλεια, Δομνίστα, Δραμεσιοί, Κουμαρίτσι,
Μελισσουργοί, Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες] | του πανγκύρ
[Ραψάνη, Χρυσοβίτσα] | του πανηγύρ [Γουριά, Έλατος, Στυλίδα] | του παναΰρ [Γέρμας, Σιάτιστα].
πείραγμα /
καζούρα || Ρούμελη: το πείραγμα [Δελβινάκι].
πηδηχτός /
χορός || Ρούμελη: ο πηδηχτός [Δελβινάκι].
πιοτό /
ποτό || Πελοπόννησος: το πιοτό [Άγιος Δημήτριος, Αμπελιώνα,
Αρχαία Φενεός, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Γυμνό, Εξωχώρι, Κανδήλα, Καρυά, Καστρί,
Κάτω Λουσοί, Παραδείσια, Προάστιο, Ρούτσι, Φενεός] | το πιόμα [Σπαρτιά] | το πιοτέ [Πέρα
Μέλανα] | το γκιτέ [Πέρα Μέλανα]. || Ρούμελη: το πιοτό [Θαρούνια, Μέγαρα, Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς]
| του πιουτό [Αγιά, Αγία Παρασκευή, Γουριά, Λιλαία, Μακρινή,
Μεσούντα, Στυλίδα, Χουλιαράδες] | το πιοτί [Τσαμαντάς] | του πιουτί [Βράχα] | το πιόμα
[Πάργα].
προγιόρτι /
τα προεόρτια || Πελοπόννησος: το προγιόρτι [Τσέρια].
ρουγκατσάρια /
έθιμο με χορό και μασκαρέματα μεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς || Ρούμελη: τα ρουγκατσάρια
[Μικρό Βουνό].
συρτός /
χορός || Ρούμελη: ο συρτός [Δελβινάκι, Μηλίνα] | του συρτό [Έλατος, Λιλαία, Μεσούντα] | συρτό [Μακρινή].
τραπέζι /
επίσημο γεύμα ή δείπνο || Πελοπόννησος: το τραπέζι [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος,
Αλποχώρι, Αμπελιώνα, Αρχαία Φενεός, Βαλύρα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή,
Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Καλούσι, Κανδήλα, Καρυά, Καστρί, Κάτω Λουσοί, Κρέστενα,
Λαγκάδια, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μαγούλα, Μάλη, Μελιγού, Μυγδαλιά, Νεοχώρι,
Πάκια, Παραδείσια, Προάστιο, Ροεινό, Ροζενά, Ρούτσι, Σκεπαστό, Στεμνίτσα,
Τρόπαια, Τσέρια, Φενεός, Πέρα Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: το τραπέζι [Άγιος Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Θαρούνια, Μέγαρα,
Πηγή, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | του τραπέζ
[Αγιά, Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Άγιος, Άγιος Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα,
Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δομνίστα, Δράκεια, Δραμεσιοί, Έλατος, Κανάλια,
Καρίτσα, Κιλελέρ, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο, Μασχολούρι,
Μελισσουργοί, Μεσούντα, Μηλίνα, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Ραψάνη, Σιάτιστα, Στυλίδα,
Τιθορέα, Φαρκαδόνα, Χουλιαράδες, Χρυσοβίτσα].
τσακίσματα /
κουνήματα στο χορό || Πελοπόννησος: τα τσακίσματα [Σκεπαστό].
τσαλιμάκια /
στο χορό || Πελοπόννησος: τα τσαλιμάκια [Λαγκάδια, Σκεπαστό]. || Ρούμελη: τα τσαλιμάκια [Πάργα] | τα τσικλιμάκια [Κανάλια]
| το τσιαλούμι [Μέγαρα] | τα τσιαλίμια
[Αμφίκλεια].
φαγοπότι || Πελοπόννησος: το φαγοπότι [Βρέσθενα, Εξωχώρι, Κανδήλα, Κρέστενα, Λυγουριό,
Ρούτσι, Στεμνίτσα, Τσέρια]. || Ρούμελη: το φαγοπότι [Τσαμαντάς]
| του φαγουπότ [Κανάλια, Μακρινή, Στροφυλιά, Τιθορέα] | το ζιαφέτι [Πάργα] | του ζιαφέτ
[Γέρμας, Έλατος, Καρίτσα, Μακρινή, Μακρολίβαδο] | του ζαφέτ [Χρυσή] | του ζιαφέτς
[Σιάτιστα] | του διαφέτ [Αμφίκλεια] | του βζουκουπιό [Κανάλια] | του ντζιουμπούζ [Σιάτιστα].
φάρσα || Πελοπόννησος: η φάρσα [Λεβίδι]. || Ρούμελη: η φάρσα [Μεσούντα].
φιγούρα /
χορού || Πελοπόννησος: η φιγούρα [Άγιος Δημήτριος, Αρχαία
Φενεός, Βρέσθενα, Λυγουριό, Μαγούλα, Στεμνίτσα]. || Ρούμελη: η φιγούρα
[Γουριά, Δελβινάκι, Μακρινή, Πρέβεζα, Χουλιαράδες] | τα καμάκια [Μηλίνα].
φούρλες /
περιστροφές του χορευτή γύρω από τον εαυτό του || Πελοπόννησος: οι φούρλες [Αμπελιώνα, Κανδήλα, Λεβίδι, Σκεπαστό] | οι φίρλες [Δολιανά]. || Ρούμελη: οι φούρλις
[Έλατος, Σιάτιστα, Χρυσή].
χορός || Πελοπόννησος: ο χορός [Αγία Άννα, Άγιος Δημήτριος, Αγρίδι, Αμπελιώνα,
Αρχαία Φενεός, Βεργαδαίικα, Βρέσθενα, Γυμνό, Δολιανά, Δροσοπηγή, Ελάτη,
Ελληνίτσα, Εξωχώρι, Θαλάμες, Καλούσι, Κανδήλα, Καρυά, Καστρί, Κέρτεζη,
Κρέστενα, Λεβίδι, Λεχαινά, Λυγουριό, Μαγούλα, Μελιγού, Μυγδαλιά, Νεοχώρι,
Πάκια, Παραδείσια, Πιάνα, Προάστιο, Ροζενά, Ρούτσι, Σαρακίνι, Σκεπαστό,
Σπαρτιά, Στεμνίτσα, Τσέρια, Φενεός] | ο χορέ [Πέρα
Μέλανα, Πραστός, Τυρός]. || Ρούμελη: ο χορός [Άγιος
Λουκάς, Δελβινάκι, Δολό, Θαρούνια, Πάργα, Σταυροδρόμι, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο]
| ου χουρός [Αγία Ευθυμία, Αγία Παρασκευή, Άγιος, Άγιος
Νικόλαος, Αμφίκλεια, Βράχα, Γέρμας, Γουριά, Γραμματικού, Δαύλεια, Δομνίστα,
Δραμεσιοί, Έλατος, Κανάλια, Κουμαρίτσι, Λιλαία, Μακρινή, Μακρολίβαδο,
Μασχολούρι, Μελισσουργοί, Μεσούντα, Πλατύστομο, Πρέβεζα, Σιάτιστα, Στροφυλιά,
Στυλίδα, Τιθορέα, Τσουκαλάδες, Χουλιαράδες, Χρυσή, Χρυσοβίτσα] | ι χουρός [Αγιά, Δράκεια, Κανάλια, Μηλίνα, Μικρό Βουνό,
Φαρκαδόνα] | χουρός [Ραψάνη].
χωρατό /
αστείο || Πελοπόννησος: το μέτουρο [Κρέστενα]. || Ρούμελη: το χωρατό [Μέγαρα] | του χουρατό
[Μηλίνα] | το μέταρο [Μέγαρα] | του μασλάτ [Έλατος, Κανάλια, Σταγιάδες, Χρυσή] | του μασλάτς [Σιάτιστα] | ο σιακάς
[Πάργα, Τσαμαντάς, Ωραιόκαστρο] | ου σακάς [Έλατος,
Χουλιαράδες, Χρυσή] | ου σιακάς [Σιάτιστα] | του σιακάδ [Σιάτιστα] | του κασμέρ
[Σιάτιστα] | του μαλιμάτ [Έλατος] | τα χόσκα [Έλατος] | τα χουσμέτια
[Έλατος].
