Τα χωριά της Φλώρινας - γεωγραφία της ιστορίας

 

Τα χωριά της Φλώρινας

γεωγραφία της ιστορίας

 

Δημήτρη Λιθοξόου

 

Πρώτη δημοσίευση 2008

 

Τα γεωγραφικά όρια της εδώ εξεταζόμενης περιοχής της Φλώρινας (ή Λέριν), είναι εκείνα της επαρχίας Φλωρίνης της απογραφής του 1928 και ο αριθμός των οικισμών 105.

Σύμφωνα με το άθροισμα των επί μέρους αριθμών, που παρουσιάζονται αναλυτικά ανά οικισμό στη συνέχεια, πριν την έναρξη των βαλκανικών πολέμων, υπήρχαν στην περιοχή περίπου 74.940 κάτοικοι. Από αυτούς, 50.450 ή το 67,3% του πληθυσμού μιλούσαν μακεδονικά. Όλοι όσοι είχαν ως μητρική γλώσσα τη μακεδονική, ήταν επίσης και χριστιανοί. Αυτοί οι χριστιανοί Μακεδόνες, διακρίνονται το 1912 σε 39.350 εξαρχικούς και 11.100 πατριαρχικούς.

Η δεύτερη μεγάλη πληθυσμιακή ομάδα της περιοχής ήταν οι μουσουλμάνοι Τούρκοι. Ο αριθμός τους έφτανε τα 11.770 άτομα ή το 15,7% του συνολικού πληθυσμού.

Οι Αλβανοί ήταν τρίτοι σε μέγεθος. Συνολικά αριθμούσαν 6.770 άτομα ή 9% του πληθυσμού. Από αυτούς 3.520 ήταν μουσουλμάνοι και 3.250 χριστιανοί.

Στην περιοχή ζούσαν ακόμα 3.400 χριστιανοί Βλάχοι (οι περισσότεροι πατριαρχικοί), 2.090 Τσιγγάνοι (1.800 μουσουλμάνοι και 290 χριστιανοί), 300 ισπανόφωνοι Εβραίοι και 150 μουσουλμάνοι Τσερκέζοι.

Μέχρι και το 1924, οι μουσουλμάνοι που ζούσαν εδώ αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν. Οι περισσότεροι από αυτούς τους 17.170 πιστούς στο Ισλάμ της επαρχίας έφυγαν στην Τουρκία. Κάποιοι Αλβανοί προτίμησαν να περάσουν στο νέο γειτονικό κράτος. Χρησιμοποιώντας το χρήμα και τις σχέσεις τους με έλληνες παράγοντες, εξαιρέθηκαν της «ανταλλαγής» και παρέμειναν στα σπίτια τους 75 Τούρκοι, 70 Αλβανοί και 27 διάφοροι άλλοι μουσουλμάνοι.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Βούλγαρου Владимир Руменов μεταξύ των ετών 1913-1928 εγκατέλειψαν την περιοχή της Φλώρινας και κατέφυγαν στη Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία 1.676 εξαρχικοί.

Από την άλλη, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στην επαρχία, περισσότερους από δέκα χιλιάδες πρόσφυγες.

Ο νόμιμος πληθυσμός (δηλαδή το σύνολο των δημοτών, των απογραφέντων εντός της κοινότητας ή αλλού) της επαρχίας Φλωρίνης, σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 1928, ήταν 69.832 άτομα. Από αυτά, 65.244 ήταν δημότες παρόντες κατά την απογραφή. Οι δημότες που απογράφηκαν σε άλλο δήμο ή κοινότητα ήταν 4.588. Επιπλέον απογράφηκαν στην επαρχία 4.801 ετεροδημότες και 447 αλλοδαποί. Έτσι ο πραγματικός πληθυσμός ανερχόταν το 1928 σε 70.492 άτομα.

Αυτά τα 70.492 άτομα, διακρίνονται πρώτον σε πρόσφυγες και μη πρόσφυγες, δεύτερον ως προς τον τόπο της γέννησής τους και τρίτον ως προς τη μητρική γλώσσα και τη θρησκεία που έχουν.

Σύμφωνα με την πρώτη διάκριση, το 1928 υπήρχαν στην επαρχία Φλωρίνης 10.735 πρόσφυγες (το 15,2% του πραγματικού πληθυσμού). Οι μη πρόσφυγες, δηλαδή οι γηγενείς και οι λίγοι καταγόμενοι από άλλα μέρη του ελληνικού κράτους, κυρίως οι υπάλληλοι του κρατικού μηχανισμού με τις οικογένειές τους, ήταν 59.757 (70.492 μείον 10.735). Οι πρόσφυγες χωρίζονταν επίσης σε εκείνους που ήρθαν πριν ή μετά τη «μικρασιατική καταστροφή» του 1922. Σύμφωνα με αυτό το χωρισμό, 4.021 πρόσφυγες ήρθαν πριν και 6.714 μετά το 1922. Ας σημειωθεί πως ο αριθμός των προσφύγων που ήρθε πριν το 1922, δεν εμφανίζεται στην απογραφή του 1928 αναλυτικά ανά οικισμό (όπως εκείνος όσων ήρθαν μετά το 1922), αλλά μόνο συγκεντρωτικά ανά επαρχία.

Ως προς τον τόπο γέννησης των απογραφέντων: α) στον οικισμό που απογράφηκαν γεννήθηκαν 48.164 άτομα, β) σε διαφορετικό οικισμό της επαρχίας Φλωρίνης, από εκείνον που απογράφηκαν, γεννήθηκαν 7.621, γ) σε άλλη επαρχία του ίδιου νομού, δηλαδή στην επαρχία Καστορίας, γεννήθηκαν 1.433 άτομα (από αυτά 56 γεννήθηκαν στην πόλη της Καστοριάς και 1.377 σε χωριά, δ) σε άλλο νομό της Μακεδονίας γεννήθηκαν 1.018 άτομα (από αυτά 299 γεννήθηκαν σε πόλεις και 719 σε χωριά), ε) σε άλλο διαμέρισμα του κράτους γεννήθηκαν 1.016, στ) στη Μικρά Ασία γεννήθηκαν 2.596, ζ) στον Πόντο γεννήθηκαν 1.292, θ) στην Ανατολική Θράκη γεννήθηκαν 1.105, ι) στον Καύκασο γεννήθηκαν 2.423, ια) στη Γιουγκοσλαβία γεννήθηκαν 2.518, ιβ) στην Αλβανία γεννήθηκαν 777, ιγ) τέλος, σε άλλα μέρη του εξωτερικού γεννήθηκαν 529 άτομα.

Με βάση τη γλώσσα και τη θρησκεία των απογραφέντων έχουμε τα εξής επίσημα αποτελέσματα: Ορθόδοξοι Έλληνες 38.917 άτομα, Μακεδονοσλαύοι Ορθόδοξοι 28.884, Τούρκοι Ορθόδοξοι 700, Κουτσοβλάχοι Ορθόδοξοι 1.379, Ισπανόφωνοι Ισραηλίτες 307, Τούρκοι Μουσουλμάνοι 75, Αλβανοί Μουσουλμάνοι 70, Ρώσσοι Ορθόδοξοι 34, Αρμένιοι Ορθόδοξοι 33, Αθίγγανοι Ορθόδοξοι 6, Αθίγγανοι Μουσουλμάνοι 13, Αλβανοί Χριστιανοί 1, άλλοι 73 άτομα.

Αυτά είναι τα συγκεντρωτικά στοιχεία της απογραφής του 1928 για την επαρχία Φλωρίνης.

Μη αξιόπιστα και εμφανώς παραποιημένα, είναι από την απογραφή του 1928 τα στοιχεία που αφορούν  τη γλώσσα (όχι τη θρησκεία) των απογραφέντων. Το γεγονός αυτό θα αποδειχθεί στη συνέχεια, συγκρίνοντας τους αριθμούς των ανωτέρω επιμέρους τριών κατηγοριών.

Εκείνο που πρέπει να υπογραμμιστεί εδώ πριν συνεχίσουμε, είναι ότι σύμφωνα με όλες τις πηγές τις εποχής, στην εξεταζόμενη περιοχή, δεν υπάρχει πριν τους βαλκανικούς πολέμους, οικισμός ή ακόμα και γειτονιά όπου να ζουν άτομα με μητρική γλώσσα την ελληνική. Στην περιοχή δεν υπάρχουν γλωσσικά Έλληνες. Όπου συναντάμε αναφορά σε «Έλληνες» του τόπου, πρέπει να αποκωδικοποιούμε το χαρακτηρισμό αυτό της ελληνικής εθνικής προπαγάνδας και να τον διαβάζουμε ως «χριστιανοί πατριαρχικοί», ή μη ελληνόφωνοι κάτοικοι της περιοχής που ανήκαν στο Ρουμ μιλέτ (Rum millet): στη θρησκευτική κοινότητα των Ρωμιών, των χριστιανών της αυτοκρατορίας που είχαν ως θρησκευτικό αρχηγό των πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.

Επομένως από τους απογραφέντες του 1928, μιλούσαν ελληνικά μόνον όσοι πρόσφυγες είχαν ως μητρική γλώσσα κάποια ελληνική διάλεκτο και πολλοί από εκείνους (τους 1.016) που ήρθαν από άλλες περιοχές του ελληνικού κράτους για να στελεχώσουν τη διοίκηση.

Για να βρούμε τον αριθμό των προσφύγων που είχαν ως μητρική γλώσσα την ελληνική, πρέπει να αφαιρέσουμε από το συνολικό αριθμό των προσφύγων, που είναι 10.735, τους 2.518 που γεννήθηκαν στη Γιουγκοσλαβία και γνωρίζουμε πως ήταν πατριαρχικοί Βλάχοι ή Μακεδόνες, τους 700 ορθόδοξους Τούρκους που ήρθαν από την Τουρκία και τους 67 ορθόδοξους που μιλούσαν ρωσικά ή αρμένικα. Ο αριθμός που προκύπτει από αυτή την πράξη είναι 7.450 άτομα.

Αν σε αυτούς τους 7.450 πρόσφυγες προσθέσουμε τους 1.016 παλαιοελλαδίτες, έχουμε ένα σύνολο 8.466 ατόμων, που είναι περίπου και ο αριθμός του μέγιστου δυνατού όσων είχαν ως μητρική γλώσσα την ελληνική.

Αν αφαιρέσουμε από τον επίσημο  αριθμό των 38.917 «ελληνοφώνων» της απογραφής του 1928, τους 8.466 προαναφερόμενους, έχουμε 30.451 άτομα, τα οποία έχουν ως μητρική γλώσσα κάποια άλλη πλην της ελληνικής, και το  ελληνικό κράτος τους εμφανίζει για εθνικούς προπαγανδιστικούς λόγους, ως επιπλέον «Έλληνες» της επαρχίας Φλωρίνης.

Υπολογίζοντας στη συνέχεια, με βάση τα αναλυτικά στοιχεία που ακολουθούν, τους παρόντες δημότες ανά οικισμό για το 1928, διακρίνοντάς τους σε πρόσφυγες και γηγενείς, και χαρακτηρίζοντας τους δεύτερους ως προς τη μητρική γλώσσα τους, φτάνουμε στους εξής συγκεντρωτικούς αριθμούς για τα χωριά της επαρχίας Φλωρίνης:

Οι δημότες που ζούσαν μόνιμα στα χωριά τους ήταν 60.440 άτομα. Πρόκειται για έναν αριθμό που βρίσκεται πολύ κοντά σε εκείνο των 59.907 ατόμων της ημέρας της απογραφής (16.5.1928).

Από αυτούς τους 60.440 παρόντες δημότες, 53.310 ήταν γηγενείς και 7.130 πρόσφυγες (7.123 ήταν ο αριθμός της 16ης Μαΐου).

Οι 53.310 γηγενείς κάτοικοι των χωριών διακρίνονται σε: 48.420 Μακεδόνες, 2.710 Βλάχους, 2.130 Αλβανούς και 50 Τσιγγάνους.

Η πόλη της Φλώρινας το 1928 είχε 10.600 κατοίκους. Από αυτούς 3.600 ήταν πρόσφυγες (εκ των οποίων οι βλαχόφωνοι υπολογίζονται σε 1.500, οι ελληνόφωνοι σε 1.450, οι τουρκόφωνοι σε 500 και οι μακεδονόφωνοι σε 150). Ο αριθμός των παλαιοελλαδιτών κρατικών υπαλλήλων ήταν 350 άτομα. Ο αριθμός των Εβραίων ήταν 300 περίπου. Πρέπει επίσης να υπολογίσουμε πως υπήρχαν εδώ 5.900 γηγενείς Μακεδόνες, 200 ντόπιοι Βλάχοι, 100 χριστιανοί Αλβανοί, 50 μουσουλμάνοι Αλβανοί, 50 Τσιγγάνοι και 50 διάφοροι άλλοι.

Ο πληθυσμός της επαρχίας Φλωρίνης, το σύνολο δηλαδή των περίπου 70.800 κατοίκων της πόλης και των χωριών, ως προς τη μητρική γλώσσα διακρινόταν το 1928 σε: 54.260 Μακεδόνες, 8.500 Έλληνες, 4.400 Βλάχους, 2.300 Αλβανούς, 800 Τούρκους, 300 Ισπανόφωνους (Εβραίους), 100 Τσιγγάνους και 140 διάφορους άλλους.

**

Σημείωση: Ο υπολογισμός του αριθμού των κατοίκων ανά οικισμό στη συνέχεια α) κατά θρησκεία και γλώσσα για το 1912 και β) σε γηγενείς και πρόσφυγες για το 1928, γίνεται από μένα έχοντας ως βάση τις πληροφορίες που αναφέρονται στις πηγές που παραθέτω. Μακεδόνες θεωρώ όσους έχουν ως μητρική γλώσσα τη μακεδονική, όπως εξ άλλου χαρακτήριζε με αυτό το όνομα τη συγκεκριμένη γλώσσα και το ελληνικό κράτος στην επίσημη απογραφή πληθυσμού του 1920, αντιδιαστέλλοντάς την τόσο από την βουλγαρική όσο και από την σερβική. Για

Όσοι έχουν ως μητρική γλώσσα την μακεδονική χαρακτηρίζονται στις πηγές, ανάλογα με το συγγραφέα και τα ιδεολογικοπολιτικά – εθνικά φρονήματά του, ως Μακεδόνες, Βούλγαροι, Βουλγαρίζοντες, Σλάβοι ή Ορθόδοξοι Έλληνες. Σεβόμενος τις πηγές, αφήνω τους χαρακτηρισμούς των συγγραφέων. Μόνο στην περίπτωση του Χαλκιόπουλου, ερμηνεύω τα λεγόμενά του.

 

 

 

βιβλιογραφία-πηγές

 

Αυστριακός Χάρτης: Χάρτες του αυστριακού επιτελείου στρατού, των αρχών του 20^ου αιώνα, κλίμακας 1: 200. 000.

Χάρτης Κοντογόνη: Ελληνικοί χάρτες των αρχών του 20^ου αιώνα, έκδοσης λιθογραφείου Κοντογόνη, κλίμακας 1: 200. 000.

Χάρτης Κοντογιάννη: Carte des écoles / Vilayet de Salonique - Vilayet de Monastir, Istituto Agostini.

Μακεδονία τουριστικός Άτλας 1: 250. 000, εκδόσεις Orama, Αθήναι.

Χάρτης της Μακεδονίας 1: 250. 000, εκδόσεις Road, Αθήναι.

 

Απαρίθμηση 1913: Απαρίθμησις των κατοίκων των νέων επαρχιών της Ελλάδος του έτους 1913, Διεύθυνσις Στατιστικής, Αθήναι 1915.

Απογραφή 1920: Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας - Διεύθυνσις Στατιστικής, α) Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 19^ης Δεκεμβρίου 1920 / πραγματικός πληθυσμός, Αθήναι 1921 και β) Λεξικόν των δήμων, κοινοτήτων και συνοικισμών της Ελλάδος επί τη βάσει της απογραφής του πληθυσμού του έτους 1920, Αθήναι 1923.

Απογραφή 1928: Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας - Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, α) Στατιστικά αποτελέσματα της απογραφής του πληθυσμού της Ελλάδος της 15 - 16 Μαΐου 1928 / πραγματικός και νόμιμος πληθυσμός - πρόσφυγες, Αθήναι, 1933.  β) Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928, Αθήναι 1935.  γ) Στατιστικά αποτελέσματα της απογραφής του πληθυσμού της Ελλάδος της 15 - 16 Μαΐου 1928 / τόπος γεννήσεως – θρησκεία και γλώσσα – υπηκοότης, Αθήναι 1935.

Απογραφή 1940: Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας - Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 16^ης Οκτωβρίου 1940, πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίας, δήμους κοινότητας και χωρία, Αθήναι 1950

Απογραφή 1951: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 7^ης Απριλίου 1951 – πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίες, δήμους, κοινότητας, πόλεις και χωρία, Αθήναι 1955.

Απογραφή 1961: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 19^ης Μαρτίου 1961 – πραγματικός πληθυσμός κατά νομούς, επαρχίες, δήμους, κοινότητας και οικισμούς, Αθήναι 1962.

Απογραφή 1971: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Αποτελέσματα απογραφής πληθυσμού – κατοικιών της 14^ης Μαρτίου 1971 – πληθυσμός κατά γεωγραφικάς και διοικητικάς υποδιαιρέσεις, Αθήναι 1971.

Απογραφή 1981: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 5^ης Απριλίου 1981 κατά νομούς, επαρχίες, δήμους, κοινότητες και οικισμούς, Αθήναι 1982.

Απογραφή 1991: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 7^ης Μαρτίου 1991 κατά νομούς, επαρχίες, δήμους, κοινότητες και οικισμούς, Αθήναι 1994.

Αρχείο Βάρδα: Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Τσόντου - Βάρδα.

Βακαλόπουλος Α: Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος, Η Μακεδονία στις παραμονές του μακεδονικού αγώνα (1894-1804), Θεσσαλονίκη 1986.

Βακαλόπουλος Β: Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος, Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908) / η ένοπλη φάση, Θεσσαλονίκη 1987.

Βάρδας: Γεωργίου Τσόντου-Βάρδα. Ο μακεδονικός αγών / ημερολόγιο 1904-1905, εισαγωγή - επιμέλεια - σχόλια Γιώργος Πετσίβας, εκδόσεις Πετσίβα, τρεις τόμοι, Αθήνα 2003.

Βλάχος: Νικολάου Βλάχου, Το μακεδονικόν ως φάσις του ανατολικού ζητήματος, Αθήναι 1935.

Βούρη: Σοφία Βούρη, Πηγές για την ιστορία της Μακεδονίας / εκκλησία και κράτος 1889-1905, Αθήνα 1999.

Γούναρης: Τα γεγονότα του 1903 στη Μακεδονία μέσα από την ευρωπαϊκή διπλωματική αλληλογραφία, εισαγωγή Βασίλης Γούναρης, επιμέλεια Βασίλης Γούναρης, Άννα Παναγιωτοπούλου, Άγγελος Χοτζίδης, ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ, Θεσσαλονίκη 1993.

ΔΙΣ: Γενικόν Επιτελείον Στρατού, Ο μακεδονικός αγών και τα εις Θράκην γεγονότα, έκδοση διευθυνσισ ιστοριασ στρατου, Αθήναι, 1979.

Δραγούμης: Δραγούμη Ίωνος, Τα τετράδια του Ίλιντεν, εισαγωγή - επιμέλεια - σύνθεση Γιώργος Πετσίβας, εκδόσεις Πετσίβα, Αθήνα 2000.

Δρακάκη Αλεξ. και Κούνδουρου Στυλ. , Αρχεία περί της συστάσεως και εξελίξεως των δήμων και κοινοτήτων 1836-1939 και της διοικητικής διαιρέσεως του κράτους, τόμοι δύο, Αθήναι 1939-1940.

ΕΑΠ: Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων, Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών Μακεδονίας με τας νέας ονομασίας, Θεσσαλονίκη, 1928.

Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909: περιοδικό Εκκλησιαστική Αλήθεια, τόμος ΚΘ΄, 1909.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ημερησία ανεξάρτητος εφημερίς, διευθυντής Πάνος Κόκκας.

εμπρος: εμπρος - Ημερησία Εθνική Εφημερίς, Διευθυντής Δημήτριος Καλαποθάκης, Αθήναι.

Επιστολές Πύρζα: Επιστολές Λάκη Πύρζα προς Στέφανο Δραγούμη > Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αρχείο Στέφανου Δραγούμη.

Καούδης: Καούδης Ευθύμιος, Απομνημονεύματα (1903 - 1907), επιμέλεια Άγγελος Χοτζίδης, μουσειο μακεδονικου αγωνα, Θεσσαλονίκη, 1996.

Καραβαγγέλης: Γερμανού Καραβαγγέλη, Ο μακεδονικός αγών – απομνημονεύματα, Θεσσαλονίκη 1958.

Καραβίτης: Καραβίτης Ιωάννης, Ο μακεδονικός αγών / απομνημονεύματα, εισαγωγή - επιμέλεια - σχόλια Γιώργος Πετσίβας, εκδόσεις Πετσίβα, σε δύο τόμους Αθήνα 1994.

Κλειδής: Κώστα Κλειδή, Με τη λάμψη στα μάτια, Αθήνα 1984.

Κολιόπουλος: Λεηλασία Φρονημάτων, δύο τόμοι, Αθήνα 1994-1995.

Κούφης: Παύλος Κούφης, Άλωνα Φλώρινας αγώνες και θυσίες, Αθήνα 1990.

Κωστόπουλος: Η απαγορευμένη γλώσσα - Κρατική καταστολή των σλαβικών διαλέκτων στην ελληνική Μακεδονία, Αθήνα 2002.

Λεξικό ΕΣΥΕ: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Λεξικόν των δήμων, κοινοτήτων και οικισμών της Ελλάδος, Αθήναι 1974.

Λιθοξόου: Δημήτρης Λιθοξόου, Ελληνικός αντιμακεδονικός / Από το Ίλιντεν στη Ζαγκορίτσανη (1903-1905), δεύτερη έκδοση, εκδόσεις ΜΠΑΤΑΒΙΑ, Θεσσαλονίκη 2006.

Λίστα Νικολάου Χάσου: Κατάσταση ατόμων ανθελληνικών φρονημάτων, η οποία βρέθηκε στο γραφείο του τέως δημάρχου Φλωρίνης Νικολάου Χάσου και παραδόθηκε στις ελληνικές αρχές ασφαλείας τον Απρίλιο του 1945. Βρίσκεται στο αρχείο του Φίλιππου Δραγούμη, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, υποφάκελος 69. 6.

Μακρής: Δικωνύμου - Μακρή Γεωργίου, Απομνημονεύματα, στο συλλογικό Αρχείο Μακεδονικού Αγώνα Πηνελόπης Δέλτα – Απομνημονεύματα, ιμχα, Θεσσαλονίκη 1984.

Μελάς: Ναταλίας Π. Μελά, Παύλος Μελάς, Αθήνα 1964.

Μιχαηλίδης: Ιάκωβος Μιχαηλίδης, Σλαβόφωνοι μετανάστες και πρόσφυγες από τη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη (1912 – 1930), διδακτορική διατριβή, Θεσσαλονίκη 1996.

Μόδης Α: Γ. Χ. Μόδη, Μακεδονικός Αγών και Μακεδόνες Αρχηγοί, δεύτερη έκδοση Θεσσαλονίκη 2007.

Μόδης Β: Γεωργίου Μόδη, Ο μακεδονικός αγών και η νεώτερη μακεδονική ιστορία, Θεσσαλονίκη 1967.

Οικονόμου: Παντελή Οικονόμου, Η συμβολή του Στρέμπενου (Ασπρόγεια) κατά την εποποιΐαν του μακεδονικού αγώνος 1903-1908, ανέκδοτο.

Πελαγίδης: Ευστάθιος Πελαγίδης, Η αποκατάσταση των προσφύγων στη Δυτική Μακεδονία (1923 – 1930), Θεσσαλονίκη 1994.

Πετσίβας: Αρχειακές πληροφορίες που παραθέτει στο «Ευρετήριο Τοπωνυμιών» ο Γιώργος Πετσίβας, επιμελητής της έκδοσης των Απομνημονευμάτων του Καραβίτη, για τον πληθυσμό αρκετών χωριών στις περιοχές Φλώρινας και Καστοριάς το 1903.

Πηχεών: Κωνσταντίνου Βακαλόπουλου, Ο Βόρειος Ελληνισμός κατά την πρώιμη φάση του μακεδονικού αγώνα (1878-1894) - Απομνημονεύματα Αναστασίου Πηχεώνα, έκδοση ΙΜΧΑ, Θεσσαλονίκη 1983.

Προξενείο Μοναστηρίου 1908: Ιστορικό Αρχείο του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, Προξενείο Μοναστηρίου, 12/8/1908, έγγραφο 4278.

Πρόσφυγες 1915: Υπουργείον Οικονομικών - Διεύθυνσις Κτημάτων Κράτους, Έκθεσις περί των εν Μακεδονία προσφύγων, εθνικο τυπογραφειο, Αθήναι, 1916.

Πύρζας: Ο οπλαρχηγός καπετάν Λάκης Πύρζας, περιοδικό Αριστοτέλης, τόμος 20, Φλώρινα 1960.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ: εφημερίδα-όργανο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ.

σκριπ: σκριπ - Εφημερίς Πολιτική και των Ειδήσεων, Ιδιοκτήτης - Διευθυντής Γρηγόριος Ευστρατιάδης, Αθήναι.

Σόνισεν: Άλμπερτ Σόνισεν, Αναμνήσεις ενός μακεδόνα αντάρτη, μετάφραση Νέλλη Ρούτσου – Πανταζή, Εισαγωγή και επιμέλεια Γιώργος Πετσίβας, Αθήνα 2004.

Σταματελάτος Μιχαήλ και Βάμβα-Σταματελάτου Φωτεινή, Επίτομο γεωγραφικό λεξικό της Ελλάδος, Αθήναι 2001.

Στατιστική 1932: Εθνολογική Στατιστική της Νομαρχίας Φλωρίνης του έτους 1932, που βρίσκεται στο αρχείο του Σουλιώτη-Νικολαΐδη, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, υποφάκελος 2/ΙΙ.

Στατιστική 1945: Στατιστική ελληνικών μυστικών υπηρεσιών του έτους 1945, που βρίσκεται στο αρχείο του Φίλιππου Δραγούμη, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, υποφάκελος 69. 6.

Στέφος Γρηγορίου 1935: Έκθεση του υπολοχαγού και πρώην οπλαρχηγού Στέφου Γρηγορίου, του έτους 1935, με χαρακτηρισμούς για τα φρονήματα των κατοίκων των χωριών της Φλώρινας. Βρίσκεται στο αρχείο του Σουλιώτη-Νικολαΐδη, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, υποφάκελος 2/ΙΙ.

Στατιστική Πατριαρχείου 1906: Επίσημα έγγραφα περί της εν Μακεδονία οδυνηράς καταστάσεως, έκδοση πατριαρχικου τυπογραφειου, Κωνσταντινούπολις, 1906.

Σχινάς 1886: Νικόλαος Σχινάς, Οδοιπορικαί σημειώσεις Μακεδονίας, Ηπείρου, Νέας οροθετικής γραμμής και Θεσσαλίας / Συνταχθείσαι υπό Νικολάου Θ. Σχινά ταγματάρχου του μηχανικού, Αθήναι, τόμοι τρεις, 1886-1887.

Τσάμης: Παύλου Τσάμη, Μακεδονικός Αγών, Θεσσαλονίκη 1975.

Υπόμνημα ΔΣΕ 1947: Έτσι άρχισε ο εμφύλιος - Η έκθεση του Δημοκρατικού Στρατού στον ΟΗΕ τον Μάρτιο του 1947, Αθήνα 1987.

Υψομετρική Κατανομή: Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας - Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Υψομετρική κατανομή της επιφανείας του πληθυσμού και των διοικητικών διαιρέσεων της Ελλάδος, Αθήναι 1938.

Χαλκιόπουλος 1910: Αθανάσιος Χαλκιόπουλος, Εθνολογική στατιστική των βιλαετίων Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου, Αθήναι 1910.

Χουλιαράκης Μιχαήλ, Γεωγραφική, διοικητική και πληθυσμιακή εξέλιξις της Ελλάδος 1821 - 1971, εθνικον κεντρον κοινωνικων ερευνων, Αθήναι, τόμοι τέσσερις, 1973 - 1976.

 

Brailsford: H. N. Brailsford, Macedonia - Its Races and Their Future, London, 1906. Ελληνική μετάφραση: Δημήτρης Καζάκης, Μακεδονία - οι φυλές της και το μέλλον τους, Αθήνα 2006.

Brancoff 1905: D. M. Brancoff, La Macédoine et sa population chrétienne, Paris, 1905.

Dakin: Daglas Dakin, Ο ελληνικός αγώνας στη Μακεδονία 1897 - 1913, μετάφραση Γ. Στεφανίδη - Ξ. Κοτζαγεώργη, Θεσσαλονίκη 1996.

Кънчов 1900: Васил Кѫнчовъ, Македония етногрфия и статистика, София 1900.

Милојевић 1920: Боровојe Милојевић, Јужна Македонја - Антропогеографска, Београд 1920.

Rubin: Alexandre Rubin, Les Roumains de Macédoine, Bucarest 1913.

Хр. Силянов Освободителнитѣ борби на Македония, том II.

Симовски: Тодор Симовски, Населените места во Егејска Македонија - географски, етнички и стопански карактеристики, τόμοι δύο, Скопје 1998. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης οι χάρτες της πρώτης έκδοσης του 1978.

Турски Документи: Архив на Македонија, Турски Документи за историјата на Македонскот народ - опширин пописни дефтери од XV век, том II.

Weigand: Gustav Weigand, Die Aromunen / Ethnographisch - Philologisch - Historische Untersuchungen, Leipzig 1895. Ελληνική μετάφραση: Trede Kahl, Οι Αρωμάνοι (Βλάχοι), Θεσσαλονίκη 2001.

 

Απογραφή 2001: Πραγματικός πληθυσμός απογραφής πληθυσμού 2001.

Boeschoten: Riki Van Boeschoten, Usage des langues minoritaires dans les départements de Florina et d’Aridea (Macédoine).

Elis Island: Συστηματική έρευνα που πραγματοποίησα με τη μηχανή αναζήτησης που υπάρχει στην ιστοσελίδα του Elis Island και επεξεργασία των στοιχείων των 8.608 μεταναστών που κατά την άφιξή τους στις Ηνωμένες Πολιτείες δήλωσαν μεταξύ των ετών 1897-1924, στην εκεί υπηρεσία υποδοχής των μεταναστών, ότι είναι εθνικά Μακεδόνες, αναφέροντας και τον οικισμό ή την περιοχή της καταγωγής τους.

Χατζησαββίδης: Σοφρόνη Χατζησαββίδη, Τα ποντιακά στον ελλαδικό χώρο.

The Library of Congress > Chronicling America.

The New York Times.

 

1. Άιλ ή Άχιλ / Ail ή Ahil. Μετονομάστηκε σε Αχίλλειον και στη συνέχεια σε Άγιος Αχίλλειος. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Κατά το μεσαίωνα είχε εδώ την έδρα του βασιλείου του ο τσάρος Σαμουήλ. Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός, κτισμένος πάνω στη νησίδα που υπάρχει στη μικρή Πρέσπα. Οι κάτοικοι του συμμετείχαν στο Ίλιντεν. Μετά την κατάπνιξη της επανάστασης προσχώρησαν στην εξαρχία. Το 1912 ο πληθυσμός του ήταν περίπου 90 άτομα. Το 1928 υπολογίζεται πως υπήρχαν εδώ 100 Μακεδόνες. Στο νησί δεν εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες. Οι πρόσφυγες που φαίνεται πως απογράφηκαν εδώ το 1928, αφορούν το γειτονικό χωριό Βίνενι (Πύλη). Οι ελληνικές αρχές θεωρούσαν αρκετούς κατοίκους του χωριού, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Πολλοί από αυτούς αναγκάστηκαν, λόγω της συμμετοχής τους στον εμφύλιο πόλεμο, να καταφύγουν το 1949 στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

1a. Πηγές:

Ahil [Αυστριακός Χάρτης].

Πόρτα καζά Μοναστηρίου [Χάρτης Κοντογόνη].

Ахилъ (Айлъ) / Битолска каза, 60 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Achillion, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Ahil / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 24 πατριαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Αχήλλι: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Αχίλλειον Μοναστηρίου, 46 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι υπό των Βουλγάρων (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Αχίλλειον Πρεσπών, 92 άτομα (46 άρρενες και 46 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Αχίλλειον Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Γέρμαν [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Ајил, 13 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Αχίλλειον Φλωρίνης, 64 άτομα (32 άρρενες και 32 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Άγιος Αχίλλειος (Αχίλ) Φλωρίνης, 113 άτομα (66 άρρενες και 47 θήλεις), εκ των οποίων 88 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (50 άρρενες και 38 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 96, ετεροδημότες 14 και αλλοδαποί 3 [Απογραφή 1928].

Ο νομάρχης Φλώρινας, θεωρούσε το 1929 τους κατοίκους του χωριού ως άτομα με «αντικρατικά αισθήματα» [Κολιόπουλος Α, 49].

Άγιος Αχίλλειος (Αχίλλειον), υπήρχαν 18 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 8 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Άγιος Αχίλλειος Φλωρίνης, 100 άτομα (48 άρρενες και 52 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Άγιος Αχίλλειος (μαζί με τους οικισμούς Δασερή και Πύλη), 330 κάτοικοι, εκ των οποίων 130 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 60 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 70 ρευστής και 200 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Ахил (Аил): Μικρό χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Το 1889 σύμφωνα με το Верковиќ το χωριό είχε 17 οικογένειες με 74 κάτοικους. Πολλοί κάτοικοι του κατέφυγαν στο τέλος του εμφυλίου στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 33, 1961: 38, 1971: 39, 1981: 31, 1991: 31, 2001: 28.

Υψόμετρο 960 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

1b. 1903-1908:

Οι κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στο Ίλιντεν. Μετά την κατάπνιξη της επανάστασης, ο οθωμανικός στρατός πολιόρκησε και βομβάρδισε με δύο τηλεβόλα, στα μέσα Σεπτεμβρίου 1903, το μικρό χωριό στο νησάκι της λίμνης [Δραγούμης, 290].

 

2. Άιτος / Ajtos. Μετονομάστηκε σε Αετός. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αετού, του νομού Φλωρίνης. Χωριό που υπάρχει τουλάχιστον από τον 15ο αιώνα. Ο πληθυσμός του το 1912 ήταν περίπου 740 εξαρχικοί Μακεδόνες και 60 πατριαρχικοί Τσιγγάνοι. Οι κάτοικοι του χωριού συμμετέχουν στο Ίλιντεν και ο οθωμανικός στρατός προβαίνει σε αντίποινα εις βάρος τους. Τα ελληνικά σώματα θεωρούν το χωριό εχθρικό. Εισβάλουν σε αυτό, σκοτώνουν, καίνε περιουσίες και πλιατσικολογούν. Με τη συνθήκη της Νεϊγύ, μερικές οικογένειες μεταναστεύουν στη Βουλγαρία. Το 1928 ο πληθυσμός του είναι 920 γηγενείς Μακεδόνες. Η συντριπτική πλειοψηφία του έχει κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου μειονοτικά φρονήματα. Αρκετοί κάτοικοι συμμετέχουν στον εμφύλιο πόλεμο, με την πλευρά των ηττημένων. Το 1949, περίπου 150 από αυτούς καταφεύγουν ως πολιτικοί πρόσφυγες στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

2a. Πηγές:

Το χωριό Ајтос ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Халил Беј (γιου του Рир Беј) με 59 οικογένειες [Турски Документи].

Ajtos [Αυστριακός Χάρτης].

Αετός (Αετόζ) καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Αετόζ Φλωρίνης: «οικούμενον υπό 53 οικογενειών χριστιανικών» [Σχινάς 1886].

Айтосъ / Леринска каза, 950 χριστιανοί Βούλγαροι και 60 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Aetos, λειτουργία εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Αητόζ, το 1902 είχε 90 οικογένειες [Πετσίβας].

Aitos / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 1.064 εξαρχικοί Βούλγαροι και 66 Τσιγγάνοι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 65 μαθητές και ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 25 μαθητές [Brancoff 1905].

Αετός, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά. Μόνο δύο οικογένειες προσήλθαν στο Πατριαρχείο [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Αετόζι: «Σχισματικόν από του 1897, έχει εκκλησίαν και Μονήν. Η εκκλησία έχει καταληφθή έκτοτε υπό των Βουλγάρων, αλλ’ η Μονή διετελεί κλειστή μέχρι προ του συντάγματος. Μετά το σύνταγμα όμως κατελήφθη και αυτή υπό των Βουλγάρων» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Αετός Φλωρίνης, 400 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατηθέντες στο σχίσμα (: εξαρχικοί Μακεδόνες) το 1904 και 239 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: παλαιοί εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Αετός Σόροβιτς, 830 άτομα (428 άρρενες και 402 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Αετός Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Γκόρισκον [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918]. Ајтос, 160 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Αετός Φλωρίνης, 785 άτομα (365 άρρενες και 420 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Ρευστοποιήθηκαν πέντε περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Αετός Φλωρίνης, 941 άτομα (419 άρρενες και 522 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 922 και 19 ετεροδημότες [Απογραφή 1928].

Αετός, υπήρχαν 166 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 159 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Αετός, «Δικοί μας, τρεις οικογένειες με βαθμό (εθνικοφροσύνης) Β'» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Αετός Φλωρίνης, 1.189 άτομα (568 άρρενες και 621 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Αετός, 1.335 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 1.185 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 100 ρευστής και 50 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Από το χωριό καταγόταν ο αυτονομιστής Θόδωρος Μάλλιος [Κολιόπουλος Β, 142].

« Στις 5 Μάη του 1946, συνελήφθηκαν στον Αετό 100 άτομα και παραπέμφθηκαν σε δίκη 60, εδώ τον Ιούνη του 1946, χωροφύλακες κάψανε δύο σπίτια» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Ајтос: Μεγάλο χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Σύμφωνα με το Верковиќ, ο πληθυσμός του το 1889 ήταν 1.050 άτομα, 60 εκ των οποίων χαρακτηρίζονται τσιγγάνικης καταγωγής. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, 20 οικογένειες από το χωριό καταφεύγουν στη Γιουγκοσλαβία και 40 άτομα σε χώρες της Ανατολής Ευρώπης [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 1.056, 1961: 1.016, 1971: 823, 1981: 860, 1991: 819, 2001: 857. Υψόμετρο 640 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

2b. 1903-1908:

Οι κάτοικοί του συμμετείχαν στο Ίλιντεν. Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1903, ο οθωμανικός στρατός έκαψε τα σπίτια του χωριού [Δραγούμης, 274 και 278].

Το βράδυ της 5ης Απριλίου 1904 ο καπετάν Βαγγέλης, μισθοφόρος του μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη, οδήγησε ένα οθωμανικό στρατιωτικό απόσπασμα στο χωριό. Εκεί βρήκε τους συνεργάτες της ελληνικής οργάνωσης παπά Αλεξίου, Νίκο Βάνε, Μήτρε Γκίκου και Νίκο Σούμπαλο, οι οποίοι κατέδωσαν στο στρατό το σπίτι όπου κοιμόταν ο μακεδόνας βοεβόδας Αλέξη Τούρουντζοφ, ένας από τους πρωταγωνιστές του Ίλιντεν. Ο Τούρουντζοφ αιχμαλωτίστηκε, οδηγήθηκε στις φυλακές και αργότερα κρεμάστηκε στο παζάρι της Φλώρινας. Οι μακεδόνες αυτονομιστές εκδικήθηκαν την προδοσία, λίγες ημέρες αργότερα. Έκαψαν τα σπίτια του παπά και του Γκίκου, σκότωσαν το Νίκο Βάνε και τραυμάτισαν τη γυναίκα και την κόρη του [Δραγούμης, 472, 474, 636, 642 και Βούρη, 253].

Ο καπετάν Βαγγέλης με τους άντρες του, μπήκαν ξανά στο χωριό για αντίποινα, έπιασαν δέκα αγρότες και τον εξαρχικό παπά και τους παρέδωσαν δεμένους στην οθωμανική διοίκηση στη Φλώρινα [Δραγούμης, 643].

Το σώμα του Παύλου Μελά σκόπευε να χτυπήσει το χωριό στις 17 Σεπτεμβρίου 1904. Η επίθεση αυτή δεν πραγματοποιήθηκε, καθώς η ομάδα ανιχνευτών του Ζήση Δημούλιου (από το Λέχοβο) που θα οδηγούσε τους Έλληνες, αρνήθηκε από φόβο να το πράξει [Μελάς, 388].

Ο Μελάς έστειλε απειλητικό μήνυμα στον εξαρχικό παπά, που αναγκάστηκε από φόβο να στείλει την οικογένειά του για ασφάλεια να ζήσει στο Έξι Σου [ΔΙΣ, σ. 335].

Το χωριό ήταν στόχος επίθεσης στις αρχές Νοεμβρίου του ίδιου έτους. Την επίθεση είχε προτείνει ο οπλαρχηγός Θύμιος Καούδης, αλλά η απόφαση άλλαξε την τελευταία στιγμή, όταν θεωρήθηκε προτιμότερο το κτύπημα του Ζέλενιτς [Καούδης, 84 και ΔΙΣ, 156].

Η επίθεση πραγματοποιήθηκε στο τέλος του μήνα. Σε τηλεγράφημα της 22 Νοεμβρίου / 5 Δεκεμβρίου από τη Θεσσαλονίκη, δημοσιευμένο στον αμερικάνικο τύπο, πληροφορούμαστε πως στο χωριό Aitos εισέβαλε πριν δυο μέρες (20/11) ελληνικό σώμα και σκότωσε εικοσιτέσσερις κατοίκους του [The San Francisco Call, 6/12/1904. The Washington Times, 7/12/1904. Breathitt County News, 9/12/1904].

Την ελληνική επίθεση στο «σχισματικόν χωρίον Αετός» και τον αριθμό των 24 φονευθέντων, επιβεβαιώνει η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ. Σημειώνει μάλιστα ότι φεύγοντας ο έλληνας οπλαρχηγός άφησε επιστολή πάνω σε ένα πτώμα, που έγραφε πως για κάθε νεκρό πατριαρχικό, στο εξής θα σκοτώνει έξι εξαρχικούς [ΣΚΡΙΠ, 27/11/1904].

Η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ ανεβάζει των αριθμό των «τουφεκισμένων» από τους Έλληνες σε 28 [ΕΜΠΡΟΣ, 28/11/1904].

Στις 16 Αυγούστου 1905 ο μητροπολίτης Καραβαγγέλης ζήτησε με επιστολή του, από τον αρχηγό Γιώργο Τσόντο (Βάρδα), να επιτεθεί στο χωριό [Βάρδας Α, 200].

Στις 25 Σεπτεμβρίου οι αυτονομιστές σκότωσαν εδώ τους Ηλία Στέργιου, Στέφανο Ρόβη, Γιώργο Τύπου, Ηλία Τάσου και τη σύζυγο του Μήτρου Γκίκου [ΔΙΣ, 362 και Dakin, 320].

Επίθεση εναντίον του χωριού, πραγματοποίησαν οι ομάδες του υπολοχαγού Γιώργου Βλαχογιάννη (Οδυσσέα) και του ληστή Γιάννη Μπούλακα (Πούλακα) στα τέλη Οκτωβρίου 1905. Σύμφωνα με το Βάρδα, οι κάτοικοι του χωριού, που είχαν πληροφορηθεί για το κτύπημα, εγκατέλειψαν έγκαιρα τα σπίτια τους και έφυγαν στο βουνό. Οι Έλληνες σκότωσαν ένα γέροντα που συνάντησαν στον έρημο οικισμό και έκαψαν δέκα σπίτια [Βάρδας Α, 271].

Ο αθηναϊκός τύπος ανακοίνωσε την επίθεση του Μπούλακα και έγραψε πως οι Έλληνες έκαψαν δέκα σπίτια, σκότωσαν τέσσερις κατοίκους και τραυμάτισαν δύο [ΕΜΠΡΟΣ, 21/10/1905 και ΣΚΡΙΠ, 26/10/1905].

Το χωριό δέχτηκε νέα μεγάλη επίθεση από την ομάδα του οπλαρχηγού Νίκου Ανδριανάκη στις 20 Οκτωβρίου 1907. Ο Ανδριανάκης ήταν επικεφαλής είκοσι αντρών της ομάδας του, καθώς και δέκα μουσουλμάνων Τούρκων από το Τσερκέζ Κιόι, που είχαν μισθωθεί (με 23 συνολικά λίρες) για τη συγκεκριμένη πράξη. Ο Βάρδας μαθαίνει αργότερα - και σημειώνει στο ημερολόγιό του - πως οι Έλληνες σκότωσαν τέσσερις άντρες και τέσσερις γυναίκες, τραυμάτισαν άλλους τέσσερις άντρες και έκαψαν 14 σπίτια, 16 αχυρώνες και 60 μεγάλα ζώα [Βάρδας Β, 997-998].

Ο Dakin γράφει για οκτώ σκοτωμένους, είκοσι καμένα σπίτια και απαγωγή ζώων [Dakin, 417].

Την επίθεση εναντίον του χωριού σημειώνει και ο Βλάχος [Βλάχος, 508].

Από επιστολή που στάλθηκε πολύ αργότερα στο Βάρδα από το Μπόγκατσκο (Βογατσικό), στις 17 Σεπτεμβρίου 1936, μαθαίνουμε πως η ελληνική οργάνωση σχεδίασε και εκτέλεσε εκείνη την εποχή και τη δολοφονία του εξαρχικού παπά του χωριού [Αρχείο Βάρδα, φ. 6].

 

2c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1907-1915 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής τέσσερα άτομα: Seriof Anastos το 1904. Miti Minteheff το 1910. Nicola Tacho Chiometti το 1912. Lambros Petsion το 1915.

 

3. Αρμένοβο ή Άρμενορ / Armenovo ή Armenor. Στις ελληνικές Πηγές αναφέρεται και σαν Αρμενοχώρι. Μετονομάστηκε σε Αρμενοχώριον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Αρμενοχώρι. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Φλωρίνης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα παλαιό χωριό, που πληθυσμιακά ακμάζει ήδη στα τέλη του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοι του ήταν χριστιανοί Μακεδόνες και μουσουλμάνοι Τούρκοι. Το 1903 μέρος του χριστιανικού πληθυσμού συμμετέχει στην αυτονομιστική επανάσταση. Αρκετοί κάτοικοί του, που εκείνα τα χρόνια μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 το Αρμένοβο είχε περίπου 800 κατοίκους. Από αυτούς 640 ήταν χριστιανοί Μακεδόνες (εξαρχικοί και πατριαρχικοί) και 160 μουσουλμάνοι Τούρκοι. Μετά την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών, μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ζούσαν εδώ 850 Μακεδόνες και 150 πρόσφυγες από τον Πόντο. Ο μισός τουλάχιστον γηγενής πληθυσμός ήταν μέχρι τον εμφύλιο, για τις αρχές ασφαλείας, δηλωμένων ανθελληνικών φρονημάτων. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο.

 

 3a. Πηγές:

Το χωριό Арменохор ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο των Турхан (γιου του Јусуф), Али, Махмуд και Мустафа με 167 οικογένειες [Турски Документи].

Armenohor [Αυστριακός Χάρτης].

Αρμενοχώρι καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Αρμένκιοϊ Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 642 χριστιανούς και 150 οθωμανούς, εκκλησίαν, τέμενος και τρεις πύργους» [Σχινάς 1886].

Ерменово (Арменоро) / Леринска каза, 780 χριστιανοί Βούλγαροι και 125 Τούρκοι [Кънчов 1900].

Armenohor, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Αρμενοχώρι, το 1902 είχε 200 οικογένειες [Πετσίβας].

Αρμενοχώριον, «ηπειλήθη μεν και τούτο, αλλ' άχρις ώρας μένει πιστόν και ακλινές», σύμφωνα με τον Μογλενών Ιωαννίκιο στις 12/6/1904 [Βούρη].

Armenohor / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 352 εξαρχικοί και 424 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 35 μαθητές και ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 38 μαθητές [Brancoff 1905].

Αρμενοχώριον, μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Αρμενοχώριον: «Η πατριαρχική εκκλησία κατέχεται υπό των ορθοδόξων. Οι Βούλγαροι ανήγειραν ιδίαν εκκλησίαν» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Αρμενοχώριον Φλωρίνης, 318 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί), 200 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) και 100 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Αρμενοχώριον Φλωρίνης, 830 άτομα (424 άρρενες και 406 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Αρμενοχώριον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Λάζενη [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Арменор, 120 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 30 μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Αρμενοχώριον Φλωρίνης, 871 άτομα (487 άρρενες και 384 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Αρμενοχώριον γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 36 προσφυγικές οικογένειες (151 άτομα) [ΕΑΠ].

Αρμενοχώρι, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 6 οικογένειες μουσουλμάνων (40 άτομα) και ήρθαν 36 οικογένειες προσφύγων από τον Πόντο [Πελαγίδης].

Αρμενοχώριον Φλωρίνης, 1.045 άτομα (505 άρρενες και 540 θήλεις), εκ των οποίων 58 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (29 άρρενες και 29 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.002, ετεροδημότες 40 και αλλοδαποί 3 [Απογραφή 1928].

Ο λοχαγός Τσαμπούρας, επειδή στην ερώτησή του προς τον πρόεδρο του Αρμενοχωρίου αν υπάρχουν στο χωριό κομμουνιστές-κομιτατζήδες πήρε την απάντηση «νε ζναμ (δεν ξέρω)», τον «τσάκισε στο ξύλο όπου τον ανάγκασε να μιλήσει κουτσά στραβά ελληνικά» [ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 3/2/1932].

Αρμενοχώρι, υπήρχαν 166 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 100 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Αρμενοχώρι, «Δικοί μας, οι οικογένειες Ηλιάδη, Κωνσταντίονου, Βασιλείου, Μουταφτσή, Στάμκου και οι Παύλος Στανάγκας, Στόιτσε Τσιότσιο, Ιωάννης Τσότσιο και Σταύρος Τσιότσιο. Ο Παύλος Στανόγκας έχει τον υιόν του Σίμον εκμεταλλευτή των περιστάσεων, επομένως επιζήμιος. Περί τας 40 οικογενείας είχαμε επί Τουρκίας» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Αρμενοχώριον Φλωρίνης, 1.466 άτομα (716 άρρενες και 750 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Αρμενοχώρι, 1.564 κάτοικοι, εκ των οποίων 1.000 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 500 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 500 ρευστής και 564 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Από το Αρμενοχώρι το 1946 παραπέμφθηκαν σε δίκη 32 άτομα» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Арменово (Арменор, Арменоро): Την περίοδο της οθωμανικής διοίκησης ήταν ένα μικτό χωριό χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Τούρκων. Ο Верковиќ σημειώνει την ύπαρξη 91 χριστιανικών οικογενειών με 441 άτομα. Το 1940 η μεγάλη πλειοψηφία των κατοίκων ήταν Μακεδόνες και οι υπόλοιποι πρόσφυγες [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν σλαβόφωνοι και Πόντιοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 1.532, 1961: 1.327, 1971: 1.007, 1981: 1.064, 1991: 1.014, 2001: 1.063.

Υψόμετρο 620 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

3b. 1903-1908:

Υπάρχουν μαρτυρίες για συμμετοχή των Μακεδόνων του χωριού στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 88, 122, 278, 583].

Στις 14 Δεκεμβρίου 1906 ο Βάρδας σημειώνει στο ημερολόγιό του, ότι πρέπει να δοθούν όπλα στο Αρμενοχώρι, σε πέντε -έξι χωρικούς, οι οποίοι «μετά πολλών κόπων και μόχθων πεισθέντων» παραμένουν πιστοί στην ορθοδοξία [Βάρδας Β, 343].

Στις 17 Απριλίου 1907, μαθαίνουμε από τον ίδιο, ότι η ελληνική οργάνωση έδωσε τα όπλα σε αυτά τα άτομα [Βάρδας Β, 618].

Ο έλληνας αρχηγός σημειώνει επίσης για το Αρμενοχώρι, στις 30 Αυγούστου 1907, ότι είναι «εις υδαρή κατάστασιν, αφού οι ημέτεροι θεωρούμενοι, δεν ετόλμησαν μέχρι τούδε να προδώσωσι τον Τζόλην βοεβόδαν, όστις έφιππος μετά συντρόφων επεσκέφθη πολλάκις τούτο» [Βάρδας Β, 894].

Πέντε μέρες αργότερα, διαβάζουμε στο ημερολόγιο του Γιώργου Τσόντου πως πρέπει να γραφτούν δύο επιστολές στους χριστιανούς κατοίκους του χωριού. Μία προς «ενθάρρυνσιν» στους πατριαρχικούς και μία άλλη προς «σοφρονισμόν» στους εξαρχικούς [Βάρδας Β, 909].

Το κακό νέο για την ελληνική οργάνωση, είναι ότι οι αυτονομιστές σκότωσαν στα τέλη Οκτωβρίου του ίδιου έτους «3 ημετέρους κομιτατζήδες» [Βάρδας Β, 1000].

 

3c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1912 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 31 άτομα: Karste Petre, Petre Stortsie, Vane Gele, Vane Petre και Vasil Gotche το 1904.

Jraiko Velo, Stoian Bojin, Tanas Fraitche και Vassil Lazo το 1905.

Risto Petre και Stoian Stoitche το 1906.

Anastas Stoytcheff, Hoyan Anghele, Jane Georgi, Krste Jankula, Mihail Hristo, Naounefchi Craitchi, Pascko Soter και Petre Stoyan το 1907.

Dine Cole, Gharghi Natse και Paudil Risto το 1910.

Krata Stefoff το 1911.

Dmitry Natseff, Georgie Srefoff, Petar Deloff, Petre Dzoloff, Petri Ristoff, Todor Dineff, Tziko Creorgieff και Uko Koleff το 1912.

 

4. Άρμενσκο / Armensko. Μετονομάστηκε σε Άλωνας και στη συνέχεια σε Άλωνα. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Φλωρίνης, του νομού Φλωρίνης. Στις οθωμανικές Πηγές, το χωριό αναφέρεται από τον 15ο αιώνα. Πρόκειται για ένα αμιγώς χριστιανικό μακεδονικό οικισμό. Οι κάτοικοί του ήταν μοιρασμένοι σε εξαρχικούς και πατριαρχικούς. Το 1903 ο οθωμανικός στρατός έκαψε και μακέλεψε το Άρμενσκο, λόγω της συμμετοχής του στην αυτονομιστική επανάσταση. Η ελληνική οργάνωση διέθετε εδώ την περίοδο 1904-1908 μερικούς πατριαρχικούς συνεργάτες-μισθοφόρους. Το 1905 ελληνικό σώμα μπήκε στο χωριό, τρομοκράτησε τους εξαρχικούς και σκότωσε δύο από αυτούς. Το 1912 ζούσαν εδώ 900 περίπου άτομα και το 1928 σχεδόν 850, όλα Μακεδόνες. Αρκετοί από το χωριό, πού μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Τα φρονήματα των κατοίκων πριν τον εμφύλιο, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας κατά τα 2/3 ως ρευστά και ανθελληνικά. Το 1949 πολλοί κάτοικοί του κατέφυγαν σαν πολιτικοί πρόσφυγες στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

4a. Πηγές:

Το χωριό Долно Арменско ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Танаси Балабан με 31 οικογένειες [Турски Документи]. Armensko [Αυστριακός Χάρτης].

Άρμενσκον καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Αρμέντσκον ή Ερμέντσκα Φλωρίνης: «έχει 1.190 χριστιανούς, εκκλησίαν, δύο χάνια 150 κτηνών και βρύσες» [Σχινάς 1886].

Ерменско (Арменско) / Леринска каза, 1.080 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Armensko, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Αρμέντσκο, το 1902 είχε 135 οικογένειες [Πετσίβας].

Armensko / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 1.440 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικό σχολείου με ένα δάσκαλο και 105 μαθητές [Brancoff 1905].

Αρμένσκον, μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Αρμένσκον: «Η κεντρική εκκλησία κατέχεται υπό των ημετέρων, η δε Μονή, καταληφθείσα δια πρώτην φοράν υπό των Βουλγάρων τω 1898 επανεκτήθη υπό των Ορθοδόξων. Αλλά τω 1905 κατελήφθη οριστικώς υπό των σχισματικών, διατελούσα υπό την κατοχήν των και μέχρι σήμερον» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Αρμένσκο Φλωρίνης, 450 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) και 200 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) μετά το Σύνταγμα του 1908 [Χαλκιόπουλος 1910].

Αρμένσκον Φλωρίνης, 990 άτομα (536 άρρενες και 454 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Αρμένσκο Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Арменско, 150 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Αρμένσκον Φλωρίνης, 782 άτομα (398 άρρενες και 447 θήλεις), 171 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Αρμένσκου σε Άλωνας [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Άλωνας (Άρμενσκον) Φλωρίνης, 855 άτομα (376 άρρενες και 479 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 845, ετεροδημότες 8 και αλλοδαποί 2. Απογράφηκαν αλλού 34 δημότες [Απογραφή 1928].

 Άλωνας (Άρμενσκο), υπήρχαν 198 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 157 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Άλωνα Φλωρίνης, 991 άτομα (475 άρρενες και 516 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Άλωνας, 978 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 300 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 300 ρευστής και 378 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στα Άλωνα, το Μάρτη του 1946 χωροφύλακες και ένοπλοι μοναρχοφασίστες κάψανε δύο αχυρώνες, εδώ, τον Απρίλη του 1946, ο λοχαγός του Εθνικού Στρατού Δεληγιάννης, βίασε τη Χριστίνα Κιατίπη» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Ο Κολιόπουλος θεωρεί τον οικισμό ως τυπικό «σλαβομακεδονικό χωριό» [Κολιόπουλος Β 250].

Арменско: Χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Ο Ѓорче Петров αναφέρει το 1894 πως το χωριό είχε 120 σπίτια και 720 κάτοικους. Το 1940 όλος ο πληθυσμός του ήταν μακεδονικός. Αρκετοί κάτοικοι του, ζήτησαν στο τέλος του εμφυλίου καταφύγιο στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 682, 1961: 564, 1971: 342, 1981: 254, 1991: 220, 2001: 237.

Υψόμετρο 1000 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

4b. 1903-1908:

Το χωριό χτυπήθηκε σκληρά κατά την επανάσταση του Ίλιντεν. Δέχτηκε την επίθεση του αυτοκρατορικού στρατού στις 5 Αυγούστου 1903. Πρώτα έγινε στόχος του πυροβολικού και στη συνέχεια του τακτικού στρατού και των βασιβουζούκων. Το χωριό έγινε στάχτη. Κάηκαν 150 από τα 157 σπίτια του χωριού [Dakin, 141 και ΔΙΣ, 90].

Επίσης πυρπολήθηκαν 250 αποθήκες και στάβλοι. Κάηκαν ζωντανά 20 ζεύγη βοδιών, 20 άλογα και 240 γουρούνια. Όσοι από τους κατοίκους δεν πρόλαβαν να φύγουν στο βουνό, βρήκαν φρικτό θάνατο: οκτώ άντρες και ένα βρέφος λαμπάδιασαν μέσα στα σπίτια τους, 49 άντρες, 18 γυναίκες και δύο μωρά σκοτώθηκαν από πυροβολισμούς ή σφάχτηκαν. Πληγώθηκαν σοβαρά 31 άτομα, εκ των οποίων 17 ήταν γυναίκες. Βιάστηκαν επίσης 19 κορίτσια και γυναίκες από 13 έως σαράντα χρονών. Ένα μωρό ενός έτους, το έκοψαν κομμάτια και το πέταξαν στα σκυλιά να το φάνε [Γούναρης, 188].

Η έγκυος Βασιλίτσα Τσότσου ξεκοιλιάστηκε σαν το ψάρι. Δέκα βραγιές καλαμπόκια ξερίζωσε σφαδάζοντας από τους πόνους μέχρι να ξεψυχήσει [Κούφης, 32].

Ο Παύλος Κούφης δίνει στο βιβλίο του τα ονόματα 63 νεκρών [Κούφης, 11-13].

Ο Brailsford ανεβάζει τον αριθμό των νεκρών στους 68, ενώ σημειώνει με φρίκη πως «μερικές τραυματισμένες γυναίκες που κατάφεραν να συρθούν έξω από τα καιγόμενα σπίτια τους, τις έπιασαν και καθώς κείτονταν μισοπεθαμένες τις βίασαν επανειλημμένα μέχρι να ξεψυχήσουν» [Brailsford, 193-194].

 Σύμφωνα με όσα έγραψε τότε η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ: «τα πτώματα των ατυχών αυτών θυμάτων άταφα μένοντα, είναι η βορά των θηρίων» [ΣΚΡΙΠ, 13/8/1903].

Οι Οθωμανοί πριν φύγουν πλιατσικολόγησαν το χωριό. Από το χωριό καταγόταν ο οπλαρχηγός Σίμος Στόγιαν (Ιωαννίδης). Οι Έλληνες επιτέθηκαν στο Άρμενσκο κατόπιν διαταγής του Βάρδα στις 13 Σεπτεμβρίου 1905 [Dakin, 308].

Στην επίθεση έλαβαν μέρος οι ομάδες των οπλαρχηγών Μανόλη Νικολούδη, Παύλου Κύρου και Λάκη Πύρζα. Στόχος τους ήταν ο εξαρχικός παπάς Σταύρος Γκράτσος που εκείνη τη μέρα έχει τη γιορτή του. Οι Έλληνες μπήκαν στο σπίτι του παπά και τον αιχμαλώτισαν μαζί με άλλα 15 άτομα. Στη συνέχεια κατευθύνθηκαν μαζί με τους αιχμαλώτους στην εξαρχική εκκλησία του χωριού. Ο Λάκης Πύρζας άνοιξε την εκκλησία, μάζεψε όλα τα βιβλία, άναψε φωτιά και τα έκαψε [ΔΙΣ, 200].

Στη συνέχεια οι Έλληνες άφησαν τους Μακεδόνες που είχαν συλλάβει, αφού πρώτα τους απείλησαν. Κράτησαν τον παπά και τον ψάλτη Βασίλη Μποσίνοφ. Τους πήραν μαζί τους φεύγοντας και όταν έφτασαν στη θέση Γκόρνα Τούμπιτσα, τους έσφαξε ο Στέφος Γρηγορίου. Ο Πύρζας γράφει στις 15/9/1905 προς το Στέφανο Δραγούμη: «Άνοιξα την εκκλησία, μάζεψα όλα τα βιβλία, στήσαμε δυο φωτιές και κάψαμε τα βιβλία, πλην ενός βιβλίου το οποίο ήταν ελληνικό. Μας είπε ο Παύλος Κύρου να απολύσουμε το μουχτάρη και τους δυο χωρικούς και κρατήσαμε μόνο τον παπά και τον Βασίλη. Ο παπάς είχε ένα όπλο γκρα το οποίο πήραμε. Αφού τους βγάλαμε έξω από το χωριό τους έκοψε ο Στέφος (: Γρηγορίου) όστις είναι από το Μοναστήρι. Καθώς έκοβε τον παπά έλεγε “δίκαια σε κόβω για την πίστη μου”» [Επιστολές Πύρζα].

Ο ίδιος ο Πύρζας, γράφει στο ημερολόγιό του: «Εις τας τρεις ήλθε ο Παύλες (: Κύρου) έφερε τα κλειδιά του σχολείου και της εκκλησία. Ο επίτροπος της εκκλησίας δεν φανερώθηκε, κρύφτηκε. Δέσαμε το Μουχτάρη, έναν άλλο χωρικό, έναν από το Κονοπλάτι κτίστη και τον Βασίλη μαζί όπου τον πιάσαμε με το όπλο. Του Παπά φορτώσαμε το ψωμί και τραβήξαμε διά το Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου. Ανοίξαμε την εκκλησία, μάσαμε όλα τα βιβλία πλην ενός που ήταν ελληνικό, στήσαμε δυο φωτιές εις την εκκλησία και κάψαμε τα βιβλία. Ο Παύλες είπε να αφήσουμε το Μουχτάρη, τους αφήσαμε και πάλι έκανα την παρατήρηση ότι εάν δεν πάνε εις το Δεσπότη εις τη Φλώρινα να προσκυνήσουν ότι επανέρχονται εις την Ορθοδοξίαν θα τους κάψουμε όλους, και τραβήξαμε τον ανήφορο. Η ώρα ήταν 4 προχωρήσαμε παρά πάνω, καθίσαμε, πήρα τον Παπά και τον Στέφο (: Γρηγορίου) όστις ήτο να εκτελέσει το φόνο. Μόλις τον έσφαξε τον έσπρωξε εις τα κλαριά δια να μη φαίνεται και έλεγε, ο Στέφος, “δικαίως σε σφάζω διά την πίστη μου”. Πήγα να πάρω το Βασίλη, άρχισε να παρακαλεί τον Παύλε να έλθη μαζί μας κλπ. και ότι δεν ήταν για εμάς παρά πήγαινε αρκούδα να κυνηγήσει. Ο Παύλες τον λυπήθηκε και είπε να τον αφήσουμε. Άρχισα να τον μπατσίζω και τον σήκωσα να τον πάω εις το μέρος όπου ήτο ο Παπάς. Λέγω του Στέφω να τον πάρει. Βγαίνει εμπρός ένας κρητικός, κατόπιν πηγαίνει ο Στέφος. Ο χωριάτης το βάζει στα ποδάρια, αλλά ευτυχώς όπου ήτο δεμένος, προχώρησε ολίγο και έπεσε. Τον προκάνει από κάτω και ο Θόδωρος τον αρχίζουν τις μαχαιριές, άλλος με τη λόγχη τον τέλειωσαν, ρίξαμε λίγα κλαριά να μη φαίνεται και τραβήξαμε το δρόμο μας» [Πύρζας, σ. 72].

Ο Βάρδας σημειώνει στο δικό του ημερολόγιο στις 16 Σεπτεμβρίου 1905, πως θεωρεί αυτή την επίθεση αποτυχημένη: «Ο Κύρου και ο Νικολούδης απέτυχον εις το Άρμεντσκον φονεύσαντες τον σχισματικόν ιερέα και τινα άλλον, ον εύρον ένοπλον, έκαυσαν δε και τα Βουλγαρικά βιβλία της εκκλησίας» [Βάρδας Α, 223-224].

Το ΕΜΠΡΟΣ μετέδωσε λίγες μέρες αργότερα την είδηση για την επίθεση στο Άρμενσκο, γράφοντας για την εκτέλεση του εξαρχικού παπά του χωριού Παπασταύρου και «αιχμαλωσία» τεσσάρων χωρικών [ΕΜΠΡΟΣ, 22/9/1905].

Στη συνέχεια, εγκαταστάθηκε στο Άρμενσκο φρουρά σαράντα οθωμανών στρατιωτών, για να αποτρέψει στο μέλλον και άλλη ελληνική επίθεση [Βάρδας Α, 237].

Με το πέρασμα του χρόνου, όλο και περισσότεροι κάτοικοι του χωριού προσχωρούσαν στην εξαρχική μερίδα. Η ελληνική οργάνωση τους απείλησε με επιστολές, αλλά η κατάσταση δεν άλλαξε. Ο Βάρδας σκέφτηκε πολλές φορές να εξοντώσει εξαρχικούς κάτοικους του χωριού, αλλά η παρουσία του στρατού τον εμπόδισε. Από την άλλη, μερικοί κάτοικοί του πληρώνονταν τακτικά (12 λίρες το μήνα συνολικά), για υπηρεσίες που πρόσφεραν ως πληροφοριοδότες και οδηγοί της ελληνικής οργάνωσης [Βάρδας Β, 235, 295, 303, 534, 537, 544, 654, 706, 799].

Στις 2 Αυγούστου 1907, ο Βάρδας έμαθε πως τελικά η ελληνική οργάνωση μπόρεσε να δολοφονήσει ένα μακεδόνα αυτονομιστή από το Άρμενσκο [Βάρδας Β, 843].

Η ελληνική οργάνωση πρότεινε, χωρίς αποτέλεσμα, στον όνμπαση (δεκανέα) της φρουράς του χωριού να δολοφονήσει εξαρχικούς κατοίκους με αμοιβή πέντε λίρες το κεφάλι [Βάρδας Β, 909].

Τελικά οι ελληνικές απειλές έφεραν το αντίθετο αποτέλεσμα. Ο πατριαρχικός μουχτάρης προσχώρησε στην εξαρχία και το Σεπτέμβριο του 1907 έφερε εξαρχικό δάσκαλο και εξαρχικό παπά στο χωριό [Βάρδας, B 963, 1000].

 

4c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1922 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 38 άτομα:

Felip Ristics, Nicolas Nole, Risto Stefo, Stoitchef Petko και Tlia Stojkoff το 1904.

Anastas Trayan Andre Dimitri, Bojin Voitche, Christo Koleff, Cole Stoian, Dimitri Petre, Filipp Tasso, Gheorghe Novatche, Jovan Andrei, Kole Bojin, Kote Koleff, Krste Petre, Lazar Constantin, Nicola Petre, Nicolas Ivan, Philippe Traitche, Risto Vassil Gronioff, Risto Anastas, Strezo Kole, Tanas Tarptche, Tasef Tanass, Traitche Toma και Vassil Petre το 1905.

Anastas Tortor, Kostantin Kotcho και Vassil Lambo το 1907.

Pavle Ivanoff το 1909.

Kirste Tanas το 1910.

Constantinos Velian, Ekaterina Georghiou, Ordana Pok Crestenz, Selian Doneff και Stoia Georghiou το 1922.

 

5. Ασάνοβο Σέλο ή Χασάνοβο / Asanovo Selo ή Hasanovo. Μετονομάστηκε σε Μεσοχώρι και στη συνέχεια σε Μεσοχώριον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Μεσοχώρι. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Το 19ο αιώνα ήταν τουρκικό μουσουλμανικό χωριό. Το 1912, οι 560 σχεδόν κάτοικοι του ήταν όλοι εξαρχικοί Μακεδόνες, που είχαν μάλιστα λάβει μέρος στην αυτονομιστική επανάσταση. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Στο χωριό δεν εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες. Έτσι, το 1940 ζούσαν εδώ 630 Μακεδόνες. Τα 2/3 από αυτούς, σύμφωνα με τις αρχές ασφαλείας, ήταν ανθελληνικής ή ρευστής συνείδησης. Με τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, 150 περίπου κάτοικοί του ζήτησαν πολιτικό άσυλο στη Γιουγκοσλαβία.

 

5a. Πηγές:

Hasan Oba (Asanovo) [Αυστριακός Χάρτης].

Χασάνοβον καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Χασάνοβον Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 650 χριστιανούς και 30 οθωμανούς, εκκλησίαν, τέμενος και πύργον, μέρος τούτου ανήκει τοις εν Βιτωλίοις αδελφοίς Νεκαρούση» [Σχινάς 1886].

Асаново Село / Леринска каза, 540 χριστιανοί Βούλγαροι και 50 Τούρκοι [Кънчов 1900].

Haza Oba (Hasanovo), λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Χασάνοβο ή Ασανόσελο ή Ασάνοβο, το 1902 είχε 83 οικογένειες [Πετσίβας].

Χασάνοβον: «Απεσκίρτησε προ μηνός βία υπαχθέν των κομιτών και των οκτώ οπαδών Σφέτκου τινός, καθ' ου εγκαίρως εγράφησαν τα δέοντα τω ιδιοκτήτη του χωρίου κ. Ν. Νικωρούση όπως ληφθή πρόνοιά τις υπέρ αυτού, αλλ' ο κύριος ούτος αγρόν ηγόρεσε. Ο ιερεύς Παπά Θανάσης μνημονεύει του ονόματος του κανονικού Μητροπολίτου, ο δε διδάσκαλος Ευάγγελος από Κάτω Κότορι ορμώμενος αποσκιρτήσας καταδιώκεται υπό της Μητροπόλεώς μου», σύμφωνα με τον Μογλενών Ιωαννίκιο στις 12/6/1904 [Βούρη].

 Hassanovo / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 600 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

 Χασάνοβον, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Χασάνοβο: «Σχισματικό από του 1902. Η εκκλησία κατέχεται υπό των Βουλγάρων» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Χασάνοβον Φλωρίνης, 506 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Χασάνοβον Φλωρίνης, 562 άτομα (265 άρρενες και 297 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Χασάνοβον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τους οικισμούς Ραχμανλή και Ορτά Ομπά [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Асаново, 80 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Χασάνοβον Φλωρίνης, 507 άτομα (256 άρρενες και 251 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Χασάνοβον σε Μεσοχώρι [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκαν τέσσερις περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Μεσοχώρι (Χασάνοβον) Φλωρίνης, 639 άτομα (328 άρρενες και 311 θήλεις), εκ των οποίων δύο ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (θήλεις). Ομοδημότες ήταν 627, ετεροδημότες 11 και ένας αλλοδαπός [Απογραφή 1928].

Μεσοχώρι (Χασάνοβον), υπήρχαν 112 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 102 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων (εδήλωσαν σερβική μειονότητα) [Στατιστική 1932].

Μεσοχώριον Φλωρίνης, 871 άτομα (441 άρρενες και 430 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Μεσοχώρι, 859 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 350 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 300 ρευστής και 209 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Στις αρχές Ιουνίου 1946, απόσπασμα χωροφυλακής και εθνοφυλακής συγκρούστηκε στο Αρμενοχώρι με ένοπλη ομάδα «της ΣΝΟΦ». Κατά τη συμπλοκή σκοτώθηκαν όλοι οι αυτονομιστές. Αναγνωρίστηκαν τα πτώματα των Στ. Κυριάκη ή Σμάρα από το χωριό Σκοπιά και Τραϊανός από το χωριό Παπαγιάννης. Τραυματίστηκε επίσης η επί κεφαλής αυτών Σοφία Ζυγομάνη από τη Βεύη [ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 4/6/1946].

 Асаново Село ή Хасаново: Το 1836 στο χωριό ζούσαν μόνο μουσουλμάνοι Τούρκοι. Οι χριστιανοί Μακεδόνες κάτοικοι του ήρθαν εδώ από γειτονικά χωριά της περιοχής. Το όνομά του το πήρε από τον τσιφλικά Ασάν Μπέη. То 1889, σύμφωνα με τον Верковиќ, υπήρχαν εδώ 22 μακεδονικά και 15 τούρκικα σπίτια. Το 1913 οι τούρκοι κάτοικοί του είχαν φύγει και ήταν ένα καθαρά μακεδονικό χωριό. Αμιγώς μακεδονικό ήταν το χωριό και το 1940. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου 150 περίπου κάτοικοί του κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία [Симовски].

Άλλοι κάτοικοι, από αυτούς που παρέμειναν, θεωρήθηκαν το 1949 από το μέραρχο της περιοχής, άξιοι παρασημοφορίας λόγω των ελληνικών εθνικών φρονημάτων τους [Κολιόπουλος Β, 249].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 787, 1961: 823, 1971: 609, 1981: 571, 1991: 581, 2001: 514.

Υψόμετρο 610 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

5b. 1903-1908:

Οι κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 184, 547].

Εκείνες τις μέρες του Ιουλίου του 1903, είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους και είχαν ανέβει στα βουνά [Γούναρης, 166].

Στις 10 Μαΐου 1907 ο Βάρδας σημειώνει στο ημερολόγιό του πως «το εσπέρας μαθών ότι εις τους υδρόμυλους είναι χωρικοί από Ασανόσελον διατάσσω τον καπετάν Πέτρον με τους υπ' αυτόν να μεταβώσι, τοις ομιλήσωσι με καλόν τρόπον και εν τέλει τοις συστήσωσιν ότι αν δεν επανέλθωσιν εις την Ορθοδοξίαν, να μην έλθωσιν πλέον εις τους μύλους» [Βάρδας Β, 668-669].

Την επομένη, ο καπετάν Πέτρος απαντά πως τρομοκράτησε τους Ασανοσελιώτες και «τοις απηγόρευσε δε πλέον να έρχωνται ως και τους μυλωνάδες να δέχωνται» [Βάρδας Β, 670].

 

5c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1912 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής εννέα άτομα: Gatzo Vasil το 1904, Nasto Blagon και Mitse Stoyan το 1905. Risto Kosta το 1907. Georgui Athanas το 1908. Risto Vassil και Mitse Lazo το 1910. Ilo Stoyan και Risto Costa το 1912.

 

6. Βάρτολομ / Vrtolom. Μετονομάστηκε σε Βαρθολωμαίος και στη συνέχεια σε Άγιος Βαρθολομαίος. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Αναφέρεται στις μεσαιωνικές Πηγές. Πρόκειται για ένα μικτό χωριό μουσουλμάνων Αλβανών και χριστιανών Μακεδόνων, στο οποίο στις αρχές του 20ου αιώνα, είχαν παραμείνει μόνο οι μουσουλμάνοι κάτοικοί του. Το 1912 ζούσαν στο χωριό περίπου 460 μουσουλμάνοι Αλβανοί. Οι τελευταίοι το εγκατέλειψαν αναγκαστικά και το 1924 στη θέση τους εγκαταστάθηκαν χριστιανοί πρόσφυγες, κυρίως από τον Πόντο και τον Καύκασο. Το 1928 ήταν ένα καθαρά προσφυγικό χωριό με 370 κατοίκους. Τα επόμενα χρόνια ο οικισμός είχε μια κανονική δημογραφική εξέλιξη.

 

6a. Πηγές:

Το χωριό Вртилом ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Иса (γιου του Шахин) με 26 οικογένειες [Турски Документи].

Vrtolom [Αυστριακός Χάρτης].

Βαρτολόμ καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Βαρθολώμ Φλωρίνης, 350 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Въртоломъ / Леринска каза, 360 μουσουλμάνοι Αλβανοί [Кънчов 1900]. Βαρθολώμ Φλωρίνης, 178 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Βαρθολώμ(αίος) Φλωρίνης, 343 άτομα (195 άρρενες και 148 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Βαρθολωμ(αίος) Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Вртолом, 70 σπίτια μουσουλμάνων Αλβανών [Милојевић 1920].

Βαρθολώμ Φλωρίνης, 487 άτομα (253 άρρενες και 234 θήλεις), 131 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Βαρτολώμ σε Βαρθολομαίος [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Μετονομασία του οικισμού από Βαρθολομαίος σε Άγιος Βαρθολομαίος [ΦΕΚ 81 / 14. 5. 1928].

Βαρθολώμ (Βαρθολωμαίος) γραφείου Φλωρίνης, έγινε καθαρά προσφυγικός οικισμός. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 94 προσφυγικές οικογένειες (353 άτομα) [ΕΑΠ].

Βαρθολώμ, μουσουλμανικός οικισμός, έφυγαν 80 οικογένειες μουσουλμάνων (447 άτομα) και ήρθαν 95 οικογένειες προσφύγων: τρεις από τη Μικρά Ασία, 41 από τον Πόντο και 51 από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Άγιος Βαρθολομαίος Φλωρίνης, 371 άτομα (187 άρρενες και 184 θήλεις), εκ των οποίων 213 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (103 άρρενες και 110 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 361, ετεροδημότες 8 και αλλοδαποί΄2. Απογράφηκαν αλλού 12 δημότες [Απογραφή 1928].

Άγιος Βαρθολομαίος Φλωρίνης, 625 άτομα (300 άρρενες και 325 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Άγιος Βαρθολομαίος (μαζί με το Σταθμό Βεύης), 600 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Όλοι είχαν ελληνική συνείδηση [Στατιστική 1945].

Вртолом: Μικτό χωριό, χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Αλβανών. Ο Верковиќ σημειώνει το 1889 την ύπαρξη εδώ 125 χριστιανικών και 80 μουσουλμανικών σπιτιών. Πριν τους βαλκανικούς πολέμους, το χωριό ήταν καθαρά αλβανικό. Το 1940 είχε γίνει ένα αμιγώς προσφυγικό χωριό [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν προσφυγικής καταγωγής [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 559, 1961: 467, 1971: 252, 1981: 200, 1991: 323, 2001: 437.

Υψόμετρο 670 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

7. Βέρμπενη ή Ντόλνο Βέρμπενη / Vrbeni ή Dolno Vrbeni. Μετονομάστηκε σε Ιτιά και στη συνέχεια σε Ιτέα. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται και ως Ιτιά. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Μελίτης, του νομού Φλωρίνης. Οι κάτοικοί του συνδέονται με το Γκόρνο Βέρμπενι ή Έξι Σου (Ξινό Νερό). Το όνομα του χωριού βρίσκεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Πρόκειται για ένα χριστιανικό μακεδονικό οικισμό που συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν και γνώρισε γι αυτό το λόγο τα αντίποινα του οθωμανικού στρατού. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 ζούσαν εδώ 550 εξαρχικοί Μακεδόνες. Το 1928 ο πληθυσμός του ήταν 660, όλοι γηγενείς. Οι ελληνικές αρχές θεωρούσαν την πλειοψηφία των κατοίκων του, ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Το χωριό διατήρησε το μακεδονικό πληθυσμό του και μετά τον εμφύλιο.

 

7a. Πηγές:

Το χωριό Врбјани (δεν διακρίνει σε Долно ή Горно) ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο του Убејс Беј με 24 οικογένειες, β) τιμάριο του Мустафа Бег με 76 οικογένειες, γ) τιμάριο του Јусуф με 34 οικογένειες, δ) τιμάριο των Јусуф (γιου του Хизир) και του Али (γιου του Хаджи) με 15 οικογένειες, ε) τιμάριο του Јусуф (γιου του Карабекир) με 28 οικογένειες, στ) τιμάριο του Фируз (γιου του Пазарли) με 21 οικογένειες, ζ) τιμάριο του Халил (γιου του Карамани) με 55 οικογένειες και η) τιμάριο των Мехмед (γιου του Тумурхан) και Умур (γιου του Илче) με 31 οικογένειες [Турски Документи].

Dl. Vrbeni [Αυστριακός Χάρτης]. Βέρμπιανη καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

 Βέρμπιανη ή Βούρμπανι Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 490 χριστιανούς, 2 πύργους και 5 χάνια χωρούντα 250 κτήνη και 500 άνδρας» [Σχινάς 1886].

Върбени (Долно Върбени) / Леринска каза, 690 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Virbiani, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Βέρμπιανη, το 1902 είχε 62 οικογένειες [Πετσίβας].

Varveni / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 624 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 42 μαθητές [Brancoff 1905].

Βύρμπενι, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Βήρπιανι: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Βίρμπιανι Φλωρίνης, 270 ορθόδοξοι Έλληνες διατελούντες υπό τη βουλγαρική τρομοκρατία (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1904 και 185 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: παλαιοί εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Βύρμπενη Φλωρίνης, 496 άτομα (281 άρρενες και 215 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Βύρμπενη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Πετοράκι [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918]. Врбени, 80 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Βύρμπενη Φλωρίνης, 548 άτομα (270 άρρενες και 278 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Βύρμπενη σε Ιτιά [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Ιτιά (Βύρμπενη) Φλωρίνης, 677 άτομα (336 άρρενες και 341 θήλεις), εκ των οποίων δύο ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (θήλεις). Ομοδημότες ήταν 656 και ετεροδημότες 21 . Απογράφηκαν αλλού 8 δημότες [Απογραφή 1928].

Ιτιά (Βύρμπενη), υπήρχαν 99 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 94 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων (μία εκ των εστιών των κομιτατζήδων) [Στατιστική 1932].

Βίρβενη, «Δικοί μας, οι οικογένειες Μορεχοβίτου και Τσιότσιο» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Ιτέα Φλωρίνης, 891 άτομα (434 άρρενες και 213 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Ιτιά, 917 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 500 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 200 ρευστής και 217 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Врбени (Долно Врбени): Ήταν ένα χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Ο Верковиќ γράφει το 1889 ότι στο χωριό ζούσαν 152 οικογένειες με 732 άτομα. Το 1940 παρέμενε ένας αμιγώς μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 918, 1961: 927, 1971: 733, 1981: 713, 1991: 698, 2001: 650.

Υψόμετρο 615 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

7b. 1903-1908:

Στις 28 Φεβρουαρίου 1903, 70 ένοπλοι κάτοικοι του χωριού συνόδευσαν το Σαράφωφ μέχρι τη Μπάνιτσα. [Δραγούμης, 26].

Στις 4 Αυγούστου του ίδιου έτους, ο οθωμανικός στρατός τιμωρεί τον πληθυσμό του οικισμού για τη συμμετοχή του στην επανάσταση: «Είτα ο στρατός μετέβη εις Βίρμπιανην, όπου εκακοποίησε τους χωρικούς, διήρπασε τας οικίας, απεγύμνωσε τας γυναίκας, αφαιρέσας κοσμήματα κλπ. αντικείμενα αξίας 100 περίπου λιρών, εφόνευσε τον Φίλιππον Μαύρον και τον Στέφον Τράικου και ητίμασε την Νέδαν Μήτσε και Ελένην Δέλλιου. Ακολούθως ηπείλησεν ότι θα φονεύση 9 εκ των χωρικών, τους οποίους εχώρισεν από των άλλων χωρικών αν μη υπογράψωσιν έγγραφον, δι ου υπόσχονται ότι 1) εντός 20 ημερών θα επαναφέρωσι τους εκ του χωρίου φυγόντας 36 νέους, 2) θα διαφυλάξωσι την παρά το χωρίον σιδηροδρομικήν γραμμήν, 3) θα ανεγείρωσι δι' εξόδων του χωρίου την πυρποληθείσαν έπαυλιν και το χάνιον, κτήματα τουρκικά και 4) καθίστανται υπεύθυνοι δι' οιονδήποτε φόνον, όστις ήθελε συμβή εν τη περιφέρεια του χωρίου των» [Δραγούμης, 214].

Στο ημερολόγιο του Βάρδα διαβάζουμε, ότι ο έλληνας αρχηγός θεωρεί το χωριό φανατικά εξαρχικό. Κάποια στιγμή στέλνει σε δύο κατοίκους του επιστολές παραινέσεων και απειλών. Στο τέλος πληροφορείται πως μόνο τρία άτομα από εδώ μπορεί να θεωρούνται «ημέτερα» [Βάρδας Β 247, 563, 893].

 

7c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1912 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 28 άτομα:

Dimitri Jovan, Michal Rado και Nicolas Kerassine το 1904.

Georghi Mitche, Risto Stoitche και Traian Terptche το 1906.

Alexo Stoitche, Andon Stoibeho, Angele Losan, Djole Petre, Done Yio, Gheorghi Risto, Gheorghio Kole, Naumetehe Kriste, Nedeleo Stayan. Risto Vane, Storche Vane, Vani Risto και Ylo Risto το 1907.

Alexo Stoltcheff και Dimitre Velko το 1908.

Getival Tanies, Itvsithhe Brattisell και Strasssonff Travan το 1909.

Stefo Coleff το 1911.

Alexi Stoitze, Ditso Stoitze και Ilia Stefanoff το 1912.

 

8. Βίνενι / Vineni. Μετονομάστηκε σε Πύλη. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Το 1912 ήταν ένας μουσουλμανικό αλβανικό χωριό 230 περίπου ατόμων. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι του υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό. Στη θέση τους εγκαταστάθηκαν 200 πρόσφυγες, κυρίως από τη Μικρά Ασία. Το χωριό εγκαταλείφθηκε μετά τον εμφύλιο. Τη δεκαετία του 1950 η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε εδώ νομιμόφρονες Βλάχους από την Ήπειρο.

 

8a. Πηγές:

 Vineni [Αυστριακός Χάρτης].

Βίνανη καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Винени / Битолска каза, 155 μουσουλμάνοι Αλβανοί [Кънчов 1900].

Vineni / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 306 Αλβανοί [Brancoff 1905].

Βίνανι Μοναστηρίου, 97 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Βίβανι Πρεσπών, 224 άτομα (108 άρρενες και 116 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Βίβανι ή Βίνενι Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Νίβιστας [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Винени, 18 σπίτια μουσουλμάνων Αλβανών [Милојевић 1920].

Βίνενι Φλωρίνης, 202 άτομα (111 άρρενες και 91 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Βίνενη σε Άγιον Αχίλλειον [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Βίνενη (Πύλη) γραφείου Φλωρίνης, έγινε καθαρά προσφυγικός οικισμός. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 24 προσφυγικές οικογένειες (97 άτομα) [ΕΑΠ].

Βίνενη, μουσουλμανικός οικισμός, έφυγαν 36 οικογένειες μουσουλμάνων (202 άτομα) και ήρθαν 22 οικογένειες προσφύγων: 18 από τη Μικρά Ασία και τέσσερις από άλλα μέρη [Πελαγίδης].

Πύλη (Βίβανη ή Βίνωνη) Φλωρίνης, 173 άτομα (109 άρρενες και 64 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας που να ήρθε μετά το 1922. Ομοδημότες ήταν 87, και ετεροδημότες 86 [Απογραφή 1928].

Πύλη Φλωρίνης, 207 άτομα ( 137 άρρενες και 70 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Винени: Το 1912 ήταν καθαρά μουσουλμανικό αλβανικό χωριό. Το 1940 είχε μετατραπεί σε ένα αμιγώς προσφυγικό χωριό. Μετά τον πόλεμο το χωριό εγκαταλείφθηκε και εποικήθηκε ξανά με Βλάχους από την Ήπειρο [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Βλάχοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: έρημο, 1961: 122, 1971: 112, 1981: 137, 1991: 118, 2001: 116.

Υψόμετρο 860 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

9. Βοστάρενι ή Οφτσάρενι / Voštareni ή Ovčareni. Μετονομάστηκε σε Μελίτη. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Μελίτης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό της περιοχής. Πληροφορίες για αυτόν, υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ζούσαν εδώ 900 εξαρχικοί Μακεδόνες και 700 μουσουλμάνοι Τούρκοι. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1924 οι μουσουλμάνοι αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στην Τουρκία. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στο χωριό 55 προσφυγικές οικογένειες. Το 1928 κατοικούσαν στον οικισμό 1.000 Μακεδόνες και 200 πρόσφυγες. Οι αρχές ασφαλείας θεωρούσαν το μακεδονικό πληθυσμό ρευστής ή ανθελληνικής συνείδησης. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, 200 σχεδόν κάτοικοι κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

9a. Πηγές:

Το χωριό Воштарани ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Мустафа Бег με 198 οικογένειες [Турски Документи].

Voštaran (Türbeli) [Αυστριακός Χάρτης]. Βοστόρανη καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Βοστάρανι Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 1.152 χριστιανούς και 466 οθωμανούς, εκκλησίαν, 2 τεμένη, 2 πύργους, κλίβανον, προς δε και 15 χάνια, χωρούντα 1.200 κτήνη» [Σχινάς 1886].

Вощарени / Леринска каза, 810 χριστιανοί Βούλγαροι και 600 Τούρκοι [Кънчов 1900].

Vostaran, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Βοσταράνη (Οφσταράν), Το 1902 είχε 275 οικογένειες [Πετσίβας].

Vochtarani / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 1.032 εξαρχικοί και 56 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 78 μαθητές [Brancoff 1905].

 Βόσταραν, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Βοστάρανι: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Βοσταράνη Φλωρίνης, 644 ορθόδοξοι Έλληνες υποκύψαντες στο σχίσμα (: εξαρχικοί Μακεδόνες) το 1904 και 1.000 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: παλαιοί εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Βοσταράνη Φλωρίνης, 1.511 άτομα (605 άρρενες και 906 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, στο υπό σερβική διοίκηση βρισκόμενο χωριό, λειτούργησε σερβικό σχολείο [Κωστόπουλος, 107].

Βοσταράνη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Овчарани, 200 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 200 μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Βοσταράνη Φλωρίνης, 1.202 άτομα (641 άρρενες και 651 θήλεις), 262 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Βοστεράνη σε Μελίτη [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν δύο περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Βοστεράνη (Μελίτη) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 55 προσφυγικές οικογένειες (211 άτομα) [ΕΑΠ].

Βοστεράνη, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 90 οικογένειες μουσουλμάνων (370 άτομα) και ήρθαν 57 οικογένειες προσφύγων: δύο από τη Θράκη, 10 από τη Μικρά Ασία, 24 από τον Πόντο, 20 από τον Καύκασο και μία από αλλού [Πελαγίδης].

Οι ντόπιοι κάτοικοι του χωριού ζήτησαν το 1925 να γίνουν Σέρβοι υπήκοοι, όταν οι πρόσφυγες κατέλαβαν κτήματα της περιοχής, τα οποία δεν ανήκαν στους μουσουλμάνους που είχαν φύγει [Κολιόπουλος Α, 49].

Μελίτη (Βοσταράνη) Φλωρίνης, 1.388 άτομα (696 άρρενες και 692 θήλεις), εκ των οποίων 182 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (83 άρρενες και 99 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.200, ετεροδημότες 184 και αλλοδαποί 4. Απογράφηκαν αλλού 25 δημότες [Απογραφή 1928].

Μελίτη (Βοστεράνη), υπήρχαν 211 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 203 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Βοσταράνη, «Δικοί μας είναι οι Χρήστος Ούσλιν, Τραϊανός Ούσλιν, Λάμπρος Ούσλιν, Μιχαήλ Γαγάτσης και Παύλος Βιδαβάρης» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Μελίτη Φλωρίνης, 1.759 άτομα (864 άρρενες και 895 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Μελίτη, 1.817 κάτοικοι, εκ των οποίων 1.000 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 800 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 200 ρευστής και 317 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Το Νοέμβρη του 1946 ο ενωμοτάρχης Κωνστανταρόπουλος πυροβόλησε σε ένα κάρο με επιβάτες και σκότωσε έναν πολίτη και έκοψε τα πόδια του Μπάρμπα Γιάννη από τη Μελίτη, το καλοκαίρι του 1946 στη Μελίτη, εθνοφύλακες και χωροφύλακες βίασαν την Ευαγγελία Μούρτου» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Воштарени (Овчарени): Ήταν ένα μικτό χωριό χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Τούρκων. Ο Верковиќ γράφει το 1889 ότι στο χωριό ζούσαν 107 χριστιανικές και 92 μουσουλμανικές οικογένειες. Ο Ѓорче Петров σημειώνει το 1894 την ύπαρξη 840 χριστιανών και 400 μουσουλμάνων κατοίκων. Το 1940 ήταν ένας μακεδονικός οικισμός με λίγους πρόσφυγες. Στο τέλος του εμφυλίου κατέφυγαν από το χωριό στη Γιουγκοσλαβία 54 οικογένειες με 147 άτομα και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης δώδεκα οικογένειες [Симовски].

Άλλοι κάτοικοι, από αυτούς που παρέμειναν, θεωρήθηκαν το 1949 από το μέραρχο της περιοχής, άξιοι παρασημοφορίας λόγω των ελληνικών εθνικών φρονημάτων τους [Κολιόπουλος Β, 249].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες και άτομα προσφυγικής καταγωγής [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 1.666, 1961: 1.756, 1971: 1.445, 1981: 1.511, 1991: 1.562, 2001: 1.535.

Υψόμετρο 680 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

9b. 1903-1908:

Χριστιανοί κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 14, 150].

Στο χωριό εγκαταστάθηκε στη συνέχεια στρατιωτική φρουρά [Καραβίτης, 502 και Βάρδας Β 108].

 

9c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1912 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 28 άτομα:

Dimitri Gozanoff και Ristoff Naum το 1904.

Constantin Risto, Gheorghi Tarpche, Ilo Vassil, Itso Mitse, Kirste Dafs, Nedam Petre Cote, Nicola Tlia, Stosgan Karste, Tanas Vani και Traiko Tacho το 1905.

Christo Nitseff, Gheorghi Lazor, Krste Irunof Pandeli, Minche Petreff, Mitse Naoumthe, Mitse Nicola, Petre Risteff το 1906.

Done Ristoff, Ilia Traicoff, Ilieff Stepho, Nasumteke Traicoff και Ylia Stoian το 1907.

Dine Vane, Gherghi Rists και Tasko Traico το 1910.

Geovgus Lazor το 1912.

 

10. Βράπτσιν / Vrapčin. Μετονομάστηκε σε Χειμάδιον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Χειμάδιο ή Χειμάδι. Οικισμός της κοινότητας Λεχόβου, της επαρχίας Φλωρίνης. Τον συναντάμε σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ήταν ένα μικρό χωριό 40 μουσουλμάνων Τούρκων. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι του χωριού, αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν το 1924 στην Τουρκία. Το 1928 είχαν έρθει και ζούσαν εδώ 50 χριστιανοί Αλβανοί. Ο οικισμός ερημώνει προσωρινά μετά τον εμφύλιο πόλεμο και μόνιμα μετά την απογραφή του 1971.

 

10a. Πηγές:

Το χωριό Врапчин ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο του Фируз (γιου του Пазарли) με 11 οικογένειες και β) τιμάριο του Јусуф (γιου του Булиман) με 55 οικογένειες [Турски Документи].

Βράπτσιν καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Βράπτσιν Φλωρίνης, 29 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Βράπτιν (μαζί με τον οικισμό Χίντσκο) Σόροβιτς, 28 άτομα (10 άρρενες και 18 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Βρόπφιν Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Στρεμπρένου [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Врапчин, 8 σπίτια μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Βρόπφιν ή Βράψιν Φλωρίνης, 47 άτομα (24 άρρενες και 23 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Βράπτσιν σε Χειμάδι [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Βράψιν, μουσουλμανικός οικισμός, έφυγαν 7 οικογένειες μουσουλμάνων (47 άτομα) [Πελαγίδης].

Χειμάδιον Φλωρίνης, 56 άτομα (37 άρρενες και 19 θήλεις), εκ των οποίων 25 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (16 άρρενες και 9 θήλεις). Ένας ήταν ομοδημότης, 30 ετεροδημότες και 25 αλλοδαποί [Απογραφή 1928].

Βράτσενη, υπήρχαν εννέα αλβανόφωνες οικογένειες [Στατιστική 1932].

Χειμάδιον Φλωρίνης, 15 άτομα (5 άρρενες και 10 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Врапчин: Το 1940 ήταν ένας μικρός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: έρημο, 1961: 23, 1971: 8. Στη συνέχεια ερημώνεται.

Υψόμετρο 600 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

11. Γκέρμαν / German. Μετονομάστηκε σε Άγιος Γερμανός. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Το 1912 ήταν ένας μικτός οικισμός, 1.450 χριστιανών Μακεδόνων (οι περισσότεροι των οποίων ήταν εξαρχικοί) και 130 μουσουλμάνων Αλβανών. Το χωριό γνώρισε την περίοδο 1903-1908 τα αντίποινα τόσο του οθωμανικού στρατού, όσο και των ελληνικών ένοπλων σωμάτων, λόγω των αυτονομιστικών φρονημάτων των μακεδόνων κατοίκων του. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Οι μουσουλμάνοι αναγκάστηκαν μέχρι το 1924 να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Το 1928 ζούσαν εδώ 1.650 Μακεδόνες. Μέχρι τον εμφύλιο, η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού, χαρακτηριζόταν ως ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η ελληνική χωροφυλακή έκαψε το 1946 στο χωριό 150 σπίτια και αποθήκες και στη συνέχεια οδήγησε στα δικαστήρια 100 άτομα. Το 1949 οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό τους και κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Η ελληνική διοίκηση εποίκησε το έρημο χωριό με Πόντιους και ελληνόφρονες Βλάχους από την Ήπειρο.

 

11a. Πηγές:

German [Αυστριακός Xάρτης].

Γέρμαν καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Γέρμαν, 150 χριστιανικές οικογένειες [Σχινάς 1886].

Германъ / Битолска каза, 680 χριστιανοί Βούλγαροι και 125 μουσουλμάνοι Αλβανοί [Кънчов 1900].

 German, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Γκέρμαν, το 1902 είχε 140 οικογένειες [Πετσίβας].

Gherman / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 1.160 εξαρχικοί Βούλγαροι και 90 Αλβανοί. Λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 34 μαθητές και ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 80 μαθητές [Brancoff 1905].

Γέρμαν: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Γέρμαν Μοναστηρίου, 500 ορθόδοξοι Έλληνες διατελούντες υπό τη βουλγαρική τρομοκρατία (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Γέρμαν Πρεσπών, 1.621 άτομα (834 άρρενες και 787 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Γέρμαν Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τους οικισμούς Αχίλλειον και Καλύβια Γέρμαν [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Герман, 235 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 15 μουσουλμάνων Αλβανών [Милојевић 1920].

Γέρμαν Φλωρίνης, 1.549 άτομα (737 άρρενες και 812 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Γέρμαν σε Άγιο Γερμανό [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Ρευστοποιήθηκε μία περιουσία κάτοικου που μετανάστευσε στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Γέρμαν, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών. έφυγαν 17 οικογένειες μουσουλμάνων (135 άτομα) [Πελαγίδης].

Άγιος Γερμανός (Γέρμαν) Φλωρίνης, 1.622 άτομα (780 άρρενες και 842 θήλεις), εκ των οποίων 6 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (5 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.568, 51 ετεροδημότες και 3 αλλοδαποί [Απογραφή 1928].

Άγιος Γερμανός (Γέρμαν), υπήρχαν 324 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 184 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Γέρμαν, «Δικοί μας, η οικογένεια Δαμουλή» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Άγιος Γερμανός Φλωρίνης, 2, 177 άτομα (1.061 άρρενες και 1.116 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Άγιος Γερμανός, 2.059 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 1.500 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 359 ρευστής και 200 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στον Άγιο Γερμανό, το Μάρτη του 1946 χωροφύλακες κάψανε 150 σπίτια και αχυρώνες γεμάτες χόρτο. εδώ, το Δεκέμβριο του 1946, συνελήφθηκαν 100 άτομα και παραπέμφθηκαν σε δίκη» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου, λειτούργησε στο χωριό παιδαγωγικό φροντιστήριο για μειονοτικούς δασκάλους. Εδώ φοίτησαν 257 άτομα και των δύο φύλων (113 αποφοίτησαν), παρακολουθώντας τα μαθήματα στη μακεδονική γλώσσα [Κωστόπουλος, 207].

Герман: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Ο Верковиќ γράφει το 1889 ότι στο χωριό ζούσαν 213 οικογένειες με 1.016 άτομα. Το 1940 ήταν ένας μακεδονικός οικισμός. Οι πρόσφυγες ζούσαν χωριστά στο γειτονικό οικισμό Шаовци (Σιάκη). Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, 777 κάτοικοι του χωριού κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία, 354 στην Πολωνία και 105 στη Σοβιετική Ένωση. Στη συνέχεια το ελληνικό κράτος εγκατέστησε εδώ έποικους Βλάχους από την Ήπειρο [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες, Πόντιοι και Βλάχοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: έρημο, 1961: 689, 1971: 478, 1981: 237, 1991: 267, 2001: 231.

Υψόμετρο 1.040 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

11b. 1903-1908:

Στις 12 Φεβρουαρίου, κάτοικοι από το χωριό έδωσαν στην οθωμανική διοίκηση αναφορά, με την οποία ζητούσαν τη σύσταση εξαρχικού σχολείου [Δραγούμης, 10].

Στις 16 Μαρτίου 1903, έγινε γνωστό πως ο αυτονομιστής Άρσωφ γύμνασε στα όπλα τους χωρικούς του Γέρμαν [Δραγούμης, 50].

Στις 13 Απριλίου του ίδιου έτους, υπήρχαν αντικρουόμενες πληροφορίες, για το αν οι τσέτες των Τσακαλάρωφ και Σαράφωφ μπήκαν στο χωριό ή όχι. Φαίνεται πάντως, πως ο στρατός έκανε έρευνα στα 154 σπίτια του χωριού [Δραγούμης, 77-78 και Dakin, 130].

Στο Δραγούμη, βρίσκουμε ονόματα προγραμμένων: «Οι εκ Γέρμαν Πέτρε και Ναούμ οι ενωθέντες με συμμορίαν Βαγγέλωφ (εκ Ρούδαρι) δέον να καταστραφώσι» [Δραγούμης, 141]. Υπάρχει επίσης πληροφορία για τη δράση του Σαράφωφ: «Ο Σαράφωφ μετέβη προ μιας εβδομάδας (αρχές Ιουλίου 1903) εις Γέρμαν και εσύναξε όλους τους χωρικούς εις το βουνό και τους είπε να μη δέχωνται τον Παπά Σταύρον και να δώσουν κάθε οικογένεια 1/4 - 1/2 λίρας» [Δραγούμης, 172].

Στις 13 Αυγούστου 1903 διαβάζουμε, πως πολλοί κάτοικοι καμένων χωριών της Πρέσπας έχουν συγκεντρωθεί στο Γέρμαν [Δραγούμης, 228].

Στις 30 Αυγούστου μαθαίνουμε πως «ο Εμίν πασσάς εκ Πισοδερίου εις Γέρμαν μεταβάς επέτρεψε τω στρατώ διαρπαγάς» [Δραγούμης, 262 και Dakin, 141].

Περισσότερα, γίνονται γνωστά λίγες μέρες αργότερα: «Από της 28ης Αυγούστου όλον το περί το Γέρμαν βουνόν περιεκυκλώθη υπό 8 ταγμάτων στρατού. Προσεκλήθησαν οι επ' αυτού κρυπτόμενοι επαναστάται μετά των γυναικοπαίδων τρις να παραδωθώσι, την επομένην 29ην από της 5-11 ώρας εγένετο συμπλοκή. Οι αντάρται μετά των γυναικοπαίδων επί κεφαλής απεπειράθησαν δι' εφόδου έξοδον, ο στρατός ζωηρότατα επυροβόλησε. Θύματα γυναικοπαίδων πολλά. Εν Γέρμανι παρετηρήθη μακρόθεν την νύκταν της 29ης Αυγούστου πυρκαϊά μεγάλων διαστάσεων» [Δραγούμης, 268].

Γίνεται επίσης γνωστό ότι κατά την συμπλοκή της 29ης στο Γέρμαν: «Εφονεύθησαν 100 κομίται και πολλοί ετραυματίσθησαν. Κατασχέθησαν 32 όπλα και έγγραφα του Κομιτάτου. Ένας στρατιώτης εφονεύθη και πέντε ετραυματίσθησαν» [Δραγούμης, 270].

Στις 31 Αυγούστού έγιναν δύο ακόμα συμπλοκές κοντά στο χωριό και σκοτώθηκαν μερικοί επαναστάτες. Οι χωρικοί που είχαν πάρει τα βουνά, ξαναγύρισαν στα σπίτια τους [Δραγούμης, 274].

Στις 10 Σεπτεμβρίου 1903, παραδόθηκαν στις αρχές 25 ένοπλοι και 80 άοπλοι εκ Γέρμαν [Δραγούμης, 288].

Την 1η Οκτωβρίου 1903, στρατιωτικό απόσπασμα σκοτώνει τέσσερις άντρες και τρεις γυναίκες που δούλευαν στα χωράφια τους έξω από το χωριό. Δυο μέρες αργότερα, σκοτώνονται από το στρατό ακόμα ένας βοσκός και ο ανιψιός του Παπά Συμεών [Δραγούμης, 304 και 308].

Μετά το Ίλιντεν, υπήρχε στο χωριό οθωμανική φρουρά 80 ανδρών [Μελάς, 260].

Άνθρωποι της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό, είναι οι Βαγγέλης Δημούλης και Παπανικόλας [Τσάμης, 155].

Στις 10 Σεπτεμβρίου 1905, μεγάλο ελληνικό σώμα, υπό την αρχηγεία του Βάρδα, λεηλατεί το χωριό [Dakin, 308 και ΔΙΣ, 200].

Την ίδια μέρα, ο Βάρδας περιγράφει την επίθεση στο ημερολόγιό του: «Τέλος μεταβαίνομεν προς το χωρίον, προπορεύεται ο Κύρου μετά τινων ανδρών, συλλαμβάνουσι χωρικούς και μανθάνομεν ότι εντός του χωρίου δεν υπάρχει στρατός ή κομίται. Διαιρούμεθα εις τμήματα διά σκοπούς και την μετάβασιν εις τας οικίας των φανατικών βουλγάρων, όπως τους συλλάβωσι, έκαστον τούτων παραλαμβάνει ένα χωρικόν, ως οδηγόν. Ατυχώς άπαντες εκλείσθησαν και έφυγον από τας οικίας των, ουδένα δε κατωρθώσαμεν να συλλάβωμεν. Ήνοιξαν του χειροτέρου Ναούμ ονόματι την οικίαν και το μαγαζείον και το διήρπασαν, επί τη ιδέα πυρπολήσεως αυτών μετά ταύτα, αλλά ατυχώς ύστερον ο Βλαχογιάννης ανθίσταται διότι το χωρίον είναι κτήμα (τσιφλίκι) της Σουλτάνας και θα γεννηθώσι παράπονα εις την Κυβέρνησιν και το Προξενείον μας. Ούτω μετά πολλήν σύγχυσιν, αταξίαν και φωνάς αναχωρούμεν διά να εξέλθωμεν προς ασφάλειαν του χωρίου, χωρίς να κατορθώσωμεν ούτε να φάγωμεν, πλην ολίγου άρτου ον εύρον από μερικάς οικίας» [Βάρδας Α, 220].

Την άλλη μέρα ο έλληνας αρχηγός αξιολογεί την επίθεση: «Γενικώς πάντες είμεθα δυσηρεστημένοι κατά της αποτυχίας της χθεσινής ενεργείας, διότι 100 σχεδόν άνδρες δεν κατώρθωσαν να πράξωσιν ουδέν άλλο, ή την διαρπαγήν τινών ειδών, ήτις θα κάμη κακήν εντύπωσιν, και την απαγωγήν μιας γυναικός. Γίνονται διαρκώς φιλονεικίαι περί την διανομήν των διαρπαγέντων και πολλαί δυσαρέσκειαι. Οι μεν κατηγορούσι τους δε εκ των ιδικών μου και Βλαχογιάννη ότι παρεξετράπησαν, αλλά άπαντες εισίν όμοιοι... Παραλαμβάνουσι 3 άνδρες, την εκ Γέρμαν γυναίκα και την οδηγούσιν εις άλλο μέρος και την φονεύουσιν» [Βάρδας Α 221].

Ο Καούδης μιλάει για την επίθεση, αναφέροντας μόνο τους δυο φόνους: «επήγαμε στο Γέρμαν κι έσφαξαν τον βουλγαροδάσκαλον και την δασκάλαν» [Καούδης, 108].

Γι αυτούς τους φόνους κάνει λόγο και ο Πύρζας: «ο Π. Κύρου πήρεν τη γυναίκα από τον Γέρμαν και ένα παιδί από το Σδράλτση και πήγαν να την χαλάσουν» [Πύρζας, 70].

Στις 5 Οκτωβρίου 1905, ο Καούδης με τους άντρες του έπιασαν τέσσερις προύχοντες του χωριού που γύριζαν από τη Φλώρινα και τους έθαψαν «σε κάποιο δάσος της Πρέσπας» [Καούδης, 129 και Βάρδας Α 252-253].

Ελληνικές ομάδες υπό την ηγεσία των καπετάν Πλάτανου (Κωνσταντίνου Πούλου) και καπετάν Κόρακα (Βασίλη Σταυρόπουλου), βρέθηκαν την πρωτοχρονιά του 1906 στο Γκέρμαν. Οι κάτοικοι του χωριού ήταν τόσο φτωχοί, ώστε δεν είχαν τίποτα για να γιορτάσουν την πρωτοχρονιά [Dakin, 353].

Στις 19 Αυγούστου 1906 ο Βάρδας μαθαίνει πως οι κάτοικοι στο Γκέρμαν ζητούν δύο εξαρχικούς παπάδες και έναν εξαρχικό δάσκαλο [Βάρδας Β 136].

Οι γυναίκες στο Γκέρμαν, φορούσαν τότε ασπρόμαυρες φορεσιές, και αυτό σύμφωνα με τον Καραβίτη, τις έκανε να «φαίνονται σαν χελιδόνες» [Καραβίτης, 563].

Στις αρχές Μαρτίου 1908, ο οθωμανικός στρατός πραγματοποιεί έρευνα στο χωριό και βρίσκει 20 όπλα μάνλιχερ με φυσίγγια. Οι ύποπτοι για αυτονομιστική δράση συλλαμβάνονται και οδηγούνται στις φυλακές Μοναστηρίου [ΕΜΠΡΟΣ, 8/3/1908].

 

11c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1920 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 26 άτομα:

Jovan Nitjo, Mote Navum, Simon Duis, Risto Naido, Risto Naoum, Spiro Tanas, και Cote Possikko το 1904.

Guele Ristof, Vassil Traiko, Philip Pavle, Mitre Pando, Vanguel Karafil και Vassil Miti το 1905.

Risto Fassil, Spyro Stojan και Stovan Stefo το 1906.

Naonm Risto, Marco Dinc, Spetco Stoyan και Stefo Coli το 1909.

Germanos Tzonklis, Georgios Neopoulos, Elias Peslis, Nicolaos Carafylidis, Carafyllian Arnanitopoulos το 1915.

Nikolaos Liaos το 1920.

 

12. Γκιούλεντσι ή Γκιουλέντζα / Gjulenci ή Gjulendža. Μετονομάστηκε σε Ροδώνας και στη συνέχεια σε Ροδών. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Ροδώνας. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αμυνταίου, του νομού Φλωρίνης. Στοιχεία για τον οικισμό υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ήταν ένας μικτός οικισμός 100 περίπου μουσουλμάνων Τούρκων και 30 εξαρχικών Τσιγγάνων. Το 1928 είχε μετατραπεί σε ένα οικισμός 110 χριστιανών προσφύγων από τον Καύκασο.

 

12a. Πηγές:

Το χωριό Гулинци ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο του Јусуф με 12 οικογένειες, β) τιμάριο του Хасан με 14 οικογένειες, γ) τιμάριο του Фируз (γιου του Пазарли) με 15 οικογένειες και δ) τιμάριο του Килич (γιου του Сула) με 4 οικογένειες [Турски Документи].

Golinci (Gjulinč) [Αυστριακός Χάρτης]. Γκιουλούντσι καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Γκουλούντζ Φλωρίνης, 70 χριστιανοί και 285 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Гулинци / Леринска каза, 20 Τούρκοι και 150 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Goulentzi / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 16 εξαρχικοί Βούλγαροι και 18 Τσιγγάνοι [Brancoff 1905].

Γκούλεντσι: «Σχισματικό από του 1903. Η εκκλησία είνε εις τας χείρας των Βουλγάρων» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Γκιουλιούντσι Φλωρίνης, 189 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Γκιούλουντσα Σόροβιτς, 97 άτομα (50 άρρενες και 47 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Γκιουλέντζα Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Λιουμπέτινου [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Гјулинци, 15 σπίτια μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Γκιουλέντσα Φλωρίνης, 129 άτομα (64 άρρενες και 65 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Γκιούλεντς σε Ροδώνας [ΦΕΚ 287 / 10. 10. 1955].

Γκιούλενιτς (Ροδώνας) γραφείου Φλωρίνης, έγινε καθαρά προσφυγικός οικισμός. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 28 προσφυγικές οικογένειες (91 άτομα) [ΕΑΠ].

Γκιούλενιτς, μουσουλμανικός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 33 οικογένειες μουσουλμάνων (123 άτομα) και ήρθαν 28 οικογένειες προσφύγων από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Ροδώνας (Γκιουλέντζα) Φλωρίνης, 110 άτομα (57 άρρενες και 53 θήλεις), εκ των οποίων 93 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (48 άρρενες και 45 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 106, 3 ετεροδημότες και ένας αλλοδαπός [Απογραφή 1928].

Ροδώνας (Γκιούλενιτς), υπήρχε μία οικογένεια δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Ροδών Φλωρίνης, 283 άτομα (152 άρρενες και 131 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Ροδώνας, 349 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Όλοι είχαν ελληνική συνείδηση [Στατιστική 1945].

Гулјанци (Гулинци): Το 1912 ήταν ένας μουσουλμανικός τουρκικός οικισμός. Το 1940 ήταν ένα καθαρά προσφυγικό χωριό [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 220, 1961: 240, 1971: 180, 1981: 172, 1991: 252, 2001: 107.

Υψόμετρο 610 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

13. Γκράζντανο / Graždano. Μετονομάστηκε σε Βροντερόν. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Βροντερό. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Όλος ο πληθυσμός του χωριού ήταν χριστιανοί Μακεδόνες. Το χωριό συμμετείχε στο Ίλιντεν και ο οθωμανικός στρατός έκαψε σε αντίποινα πολλά σπίτια του. Το 1912 ζούσαν εδώ 400 εξαρχικοί Μακεδόνες. Το 1928 παρέμενε ένα καθαρό μακεδονικό χωριό 420 κατοίκων. Το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων, είχε σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές ασφαλείας, ανθελληνικά ή ρευστά φρονήματα. Το 1946 οι χωροφύλακες κάψανε εδώ δέκα μαντριά. Το 1949 το σύνολο σχεδόν των κατοίκων του χωριού κατέφυγε στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Το ελληνικό κράτος εποίκησε το έρημο χωριό, με ελληνόφρονες Βλάχους από την Ήπειρο.

 

13a. Πηγές:

Gražden (Gražano) [Αυστριακός Xάρτης].

Граждино / Битолска каза, 276 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Grajdino / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 400 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

 Γκράζδανι: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Γκραζδάνι Κορυτσάς, 275 ορθόδοξοι Έλληνες υπό τη βουλγαρική τρομοκρατία (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Γκράσδενι Πρεσπών, 437 άτομα (244 άρρενες και 193 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Γκράσδενι Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Граждано, 60 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Γκράσδενι Φλωρίνης, 360 άτομα (177 άρρενες και 203 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Γκράσδενι σε Βροντερό [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Βροντερόν (Γκράσδεν) Φλωρίνης, 418 άτομα (203 άρρενες και 215 θήλεις), εκ των οποίων τρεις ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (οι δύο θήλεις). Ομοδημότες ήταν 414 και 4 ετεροδημότες [Απογραφή 1928].

Βροντερόν Φλωρίνης, 507 άτομα (241 άρρενες και 266 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Βροντερόν (μαζί με τον οικισμό Αγκαθωτόν), 628 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 288 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 300 ρευστής και 40 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στο Βροντερό, το Σεπτέμβρη του 1946 χωροφύλακες κάψανε 10 μαντριά» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Ο νομάρχης Φλώρινας, θεωρούσε το 1929 τους κατοίκους του χωριού ως άτομα με «αντικρατικά αισθήματα» [Κολιόπουλος Α, 49].

Граждано: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Ο Верковиќ γράφει το 1889 ότι στο χωριό ζούσαν 84 χριστιανικές οικογένειες με 431 άτομα. Το 1940 ήταν ένας καθαρά μακεδονικός οικισμός. Στο τέλος του εμφυλίου ο οικισμός ερήμωσε. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε εδώ στη συνέχεια ελληνόφρονες έποικους Βλάχους από την Ήπειρο [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Βλάχοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: έρημο, 1961: 371, 1971: 310, 1981: 172, 1991: 150, 2001: 183.

Υψόμετρο 1.100 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

13b. 1903-1908:

Στις 6 Ιουλίου 1903, ο βοεβόδας Βαγγέλωφ από το Ρούνταρι, ήρθε στο Γράζδενι και έβγαλε τους κατοίκους στο βουνό να τους γυμνάσει [Δραγούμης, 170].

Το χωριό συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν και ο οθωμανικός στρατός σε αντίποινα έκαψε τα περισσότερα σπίτια του [Δραγούμης, 234, 288].

 

14. Γκόριτσκο / Goricko. Μετονομάστηκε σε Αγραπιδιές και στη συνέχεια σε Αγραπιδέαι. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Αγραπιδιές. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αετού, του νομού Φλωρίνης. Στοιχεία για τον οικισμό υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ήταν ένας μουσουλμανικός τουρκικός οικισμός 150 περίπου ατόμων. Μετά την υποχρεωτική αναχώρηση των μουσουλμάνων για την Τουρκία και τον ερχομό των χριστιανών προσφύγων, το 1928 ζούσαν στο χωριό 100 πρόσφυγες από τον Πόντο και τη Θράκη. Οι δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

14a. Πηγές:

Το χωριό Горичко ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο των Мехмед (αδελφού του Касим) και του Иса (γιου του Мусли) με 31 οικογένειες [Турски Документи].

Goricka (Goriško) [Αυστριακός Χάρτης].

Γκόρτσο, μουσουλμανικός οικισμός του καζά Φλωρίνης [Χάρτης Κοντογόνη].

Γκορίτκο Φλωρίνης, 80 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Горенци / Леринска каза, 100 Τούρκοι και 35 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Γκόριτσκο Φλωρίνης, 900 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Γκόρισκον Σόροβιτς, 114 άτομα (60 άρρενες και 54 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Γκόρισκον Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Αετού [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Горско, 25 σπίτια μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Γκόρισκον Φλωρίνης, 162 άτομα (84 άρρενες και 78 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Γκόρισκον σε Αγραπιδιές [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Γκόρισκον (Αγραπιδιές) γραφείου Φλωρίνης, έγινε καθαρά προσφυγικός οικισμός. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 19 προσφυγικές οικογένειες (82 άτομα) [ΕΑΠ].

Γκόρισκον, μουσουλμανικός οικισμός, έφυγαν 21 οικογένειες μουσουλμάνων (155 άτομα) και ήρθαν 18 οικογένειες προσφύγων: τέσσερις από τη Θράκη, 13 από τον Πόντο και μία από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Αγραπιδιές (Γκόρισκον) Φλωρίνης, 102 άτομα (51 άρρενες και 48 θήλεις), εκ των οποίων 36 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (21 άρρενες και 15 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 100, ένας ετεροδημότης και ένας αλλοδαπός [Απογραφή 1928].

Αγραπιδέαι Φλωρίνης, 190 άτομα (104 άρρενες και 86 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Αγραπιδιές, 197 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Όλοι είχαν ελληνική συνείδηση [Στατιστική 1945].

Горицко (Геренци): Μουσουλμανικός τουρκικός οικισμός. Ο Ѓорче Петров σημειώνει το 1894 πως το χωριό είχε 20 τουρκικά σπίτια. Το 1940 ήταν ένα αμιγώς προσφυγικό χωριό [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 190, 1961: 219, 1971: 200, 1981: 180, 1991: 255, 2001: 250.

Υψόμετρο 660 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

 

15. Γκορνίτσεβο / Gorničevo. Μετονομάστηκε σε Κέλλη και στη συνέχεια σε Κέλλα. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αμυνταίου, του νομού Φλωρίνης. Παλαιός χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Η πλειοψηφία του κατοίκων του πέρασε στην εξαρχία και συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν. Το χωριό γνώρισε στη συνέχεια τη βία των ελληνικών σωμάτων. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912, ζούσαν στον οικισμό 1.050 Μακεδόνες. Σε 1.100 υπολογίζονται οι κάτοικοί του το 1928. Σύμφωνα με τις υπηρεσίες ασφαλείας, οι περισσότεροί τους ήταν ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Το 1949, σχεδόν 300 άτομα από το Γκορνίτσεβο κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

15a. Πηγές:

Το χωριό Горничево ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) βασιλικό χάσι με 33 οικογένειες, β) τιμάριο του Халил (γιου του Хаджи Синани) με 11 οικογένειες και γ) τιμάριο των Јусуф (γιου του Ибрахим) και του αδελφού του Мустафа με 11 οικογένειες [Турски Документи].

Gorničevo [Αυστριακός Χάρτης]. Γκορνίτσοβον καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Γκορνίτσοβον Φλωρίνης: «έχει 100 οικογενείας χριστιανικάς, εκκλησίαν και 4 καλά χάνια, έτι δε και σταύλους εν ταις οικίαις» [Σχινάς 1886].

Горничево / Леринска каза, 960 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Gornitzevo, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Γκορνίτσοβο, το 1902 είχε 116 οικογένειες [Πετσίβας].

Gornitchevo / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 1.344 εξαρχικοί Βούλγαροι / [Brancoff 1905].

Γορνίτσοβον, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) μετά. Προσήλθαν στο πατριαρχείο 30-35 οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

 Γκορνίτσοβον: «Είχεν αποσκιρτήσει ολόκληρον κατά το 1903. Μετά το Σύνταγμα μερίς χωρικών προσεχώρησε τοις ορθοδόξοις επισήμως. Έχει δύο εκκλησίας ων η μία εξωκλήσιον εις ο ουδείς λειτουργεί. Η κυρίως εκκλησία είνε κλειστή Οι σχισματικοί χρησιμοποιούσι προς λειτουργίαν τον νάρθηκα αυτής» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Γκορνίτσοβον Φλωρίνης, 120 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) και 600 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι υπό των Βουλγάρων (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Γορνίτσοβον Σόροβιτς, 1.103 άτομα (580 άρρενες και 523 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Γκορνίτσοβον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Горничево, 160 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Γκορνίτσοβον Φλωρίνης, 983 άτομα (464 άρρενες και 519 θήλεις). 189 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Γκορνίτσοβον σε Κέλλη [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν δύο περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Κέλλη (Γκορνίτσοβον) Φλωρίνης, 1.093 άτομα (499 άρρενες και 594 θήλεις), εκ των οποίων τρεις ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (οι δύο άρρενες). Ομοδημότες ήταν 1.074 και 19 ετεροδημότες. Απογράφηκαν αλλού 92 δημότες [Απογραφή 1928].

Κέλλη (Γκορνίτσοβον), υπήρχαν 214 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 79 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Γκορνίτσοβον, «Δικοί μας είναι ο Παντελής Παπάς, ο Παντελής Ιωάννου, ο Ζιώγας και ο Γιάννης Ρώμας» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Κέλλα Φλωρίνης, 1.577 άτομα (771 άρρενες και 806 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Κέλλη, 1.585 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 500 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 785 ρευστής και 50 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Στη διάρκεια της κατοχής 45 οικογένειες από το χωριό είχαν ζητήσει άσυλο στη Γιουγκοσλαβία. Σύμφωνα με ξένη μαρτυρία του 1945, 60 κάτοικοί του βγήκαν αντάρτες στο βουνό [Κολιόπουλος Β, 127, 250].

«Στην Κέλλη το Μάη του 1946 χωροφύλακες βίασαν δύο νύφες και λεηλάτησαν τα σπίτια τους» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Горничево: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός με λίγες μουσουλμανικές τσιγγάνικες οικογένειες. Σύμφωνα με το Верковиќ το 1889 υπήρχαν εδώ 131 χριστιανικές οικογένειες με 635 άτομα και 15 οικογένειες Τσιγγάνων. Το 1940 ήταν ένα καθαρά μακεδονικό χωριό. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, 226 κάτοικοι από το χωριό κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία, δέκα οικογένειες στη Βουλγαρία και 30 άτομα σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 1.336, 1961: 1.474, 1971: 1.069, 1981: 877, 1991: 980, 2001: 805.

Υψόμετρο 980 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

15b. 1903-1908:

Από το χωριό ήταν ο βοεβόδας Τάνε Κλιάντσεφ, η τσέτα του οποίου αριθμούσε 35 άντρες [Δραγούμης, 176].

Στις 7 Αυγούστου 1903, ο οθωμανικός στρατός συγκρούστηκε στο χωριό με αυτονομιστές και σκότωσε εννέα από αυτούς [Δραγούμης, 222].

Το χωριό γνώρισε την πρώτη τρομοκρατική επίθεση ελληνικής ένοπλης ομάδας, στις 3 Ιουνίου 1906 [Dakin, 342].

Τα ξημερώματα της 15ης Ιουλίου 1906 οι ομάδες των οπλαρχηγών Βαγγέλη Νικολούδη και Γιάννη Καραβίτη επιτέθηκαν το χωριό για δεύτερη φορά. Οι Έλληνες είχαν ξεκινήσει από το χωριό Νέγκοβαν, με διαταγή (του προξενείου Μοναστηρίου) να κάψουν το Γκορνίτσεβο. Μάλιστα ένα άλογο ήταν φορτωμένο δοχεία με πετρέλαιο. Το σχέδιο της ελληνικής οργάνωσης έχει γίνει ωστόσο γνωστό στον οθωμανικό στρατό, από δηλώσεις κομπασμού του οδηγού των ελληνικών σωμάτων Γρηγόρη Σαπουντζή, σε κάποιους μουσουλμάνους γνωστούς του: «θα μεταβώ να κάψω το χωριό». Μόλις οι Έλληνες μπήκαν στο Γκορνίτσεβο, οι οθωμανοί στρατιώτες τους περίμεναν. Ακολούθησε μάχη, κατά την οποία οι πρώτοι είχαν δώδεκα νεκρούς, μεταξύ των οποίων και τον οπλαρχηγό Νικολούδη [Προξενείο Μοναστηρίου, 5/8/1906, έγγραφο 511. Καραβίτης, 457-459. ΔΙΣ, 222. Dakin, 340-341. Βακαλόπουλος Β, 216].

Στις 25 Ιουνίου 1907, το μέλος της ελληνικής οργάνωσης Σάββας Χατζηχαρίσης δολοφόνησε το βοεβόδα Κλιάντσεφ από το Γκορνίτσεβο [δισ, 245].

Τον επόμενο μήνα σκοτώθηκε από τον οθωμανικό στρατό στο Μορίχοβο, ο βοεβόδας Τάνε από το Γκορνίτσεβο [ΔΙΣ, 256 και Βακαλόπουλος Β, 283].

Γνωστοί πατριαρχικοί από το χωριό που συνεργάστηκαν με την ελληνική οργάνωση ήταν: ο δάσκαλος Παπανεκτάριος που συμμετείχε στη ομάδα του Αντώνη Ζώη, ο Μήτσος Δρίλιας που σκοτώθηκε από την τσέτα του Τάνε το Μάιο του 1905 και ο πρώην ληστής και οπλαρχηγός των Ελλήνων Ζήσης Δημούλιος, που σκοτώθηκε στη Μπάνιτσα τον Απρίλιο του 1908 [ΔΙΣ, 164, 360, 377].

 

 15c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1905-1910 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 26 άτομα:

File Risto και Vassil File το 1905.

Christo Dine Prou, Steso Daso και Storan Mitsef το 1906.

Alexo Vassil, Anton Filip, Anton Vasiloff, Filip Mitre, Filip Stoian, George Tanas, Marco Roico, Mintcho Donoff, Mitse Dine Milissen, Natse Mintchy, Nicola Jovan, Petse Doneff και Tacho Mintcheff το 1907.

Apostol Dimitri, Chiseghi Fanas, Dine Stayan, Itcho Staytche, Jovan Stayche, Mitse Marcoff, Staytehe Carptche και Zisa Carptche το 1910.

 

16. Γκόρνο Κάλενικ / Gorno Kalenik. Μετονομάστηκε σε Άνω Καληνίκη και στη συνέχεια σε Άνω Καλλινίκη. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Παλαιός οικισμός, που αναφέρεται και σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Ήταν ένα εξαρχικό μακεδονικό χωριό. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το χωριό γνώρισε τη βία των ελληνικών ένοπλων ομάδων. Το 1912 ζούσαν εδώ 300 άτομα. Το 1928 το χωριό είχε 400 κατοίκους, όλους Μακεδόνες. Οι κρατικές αρχές ασφαλείας, θεωρούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού, ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού, δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

16a. Πηγές:

Το χωριό Горно Каленик ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Халил (γιου του Хаджи Синани) με 77 οικογένειες [Турски Документи].

Grn. Kalenik [Αυστριακός Χάρτης].

Άνω Κάλενικ καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Άνω Καλινίκ Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 246 χριστιανούς» [Σχινάς 1886].

Каленикъ Горно и Долно / Леринска каза, 394 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Κάλενικ, το 1902 είχε 32 οικογένειες [Πετσίβας].

Gorni Kalenik / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 328 εξαρχικοί Βούλγαροι και 30 Τσιγγάνοι [Brancoff 1905].

Άνω Κάλλινικ, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Άνω Καλνίκ: «Σχισματικόν από του 1903. Οι Βούλγαροι κατέχουσι την εκκλησίαν» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Άνω Κάλλενικ Φλωρίνης, 197 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Άνω Καλλίνικον Φλωρίνης, 326 άτομα (180 άρρενες και 146 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Άνω Καλλίνικον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Κάτω Καλλίνικον [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918]. Горно Калник, 40 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Άνω Καλλίνικον Φλωρίνης, 309 άτομα (154 άρρενες και 155 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Άνω Κάλενικ σε Άνω Καληνίκη [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Άνω Καληνίκη (Άνω Καλλίνικον) Φλωρίνης, 423 άτομα (186 άρρενες και 237 θήλεις), εκ των οποίων τέσσερις ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (δύο άρρενες και δύο θήλεις). Ομοδημότες ήταν 401 και 22 ετεροδημότες. Ένας δημότης απογράφηκε αλλού [Απογραφή 1928].

Άνω Καλλινίκη (Άνω Κάλενικ), υπήρχαν 65 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 40 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Άνω Καλλινίκη Φλωρίνης, 500 άτομα (232 άρρενες και 268 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Άνω Καλλινίκη, 557 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 297 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 200 ρευστής και 60 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Горно Каленик: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Σύμφωνα με το Верковиќ το 1889 ο πληθυσμός του χωριού, μαζί με το Долно Каленик, ήταν 72 οικογένειες με 364 άτομα. Το 1940 ήταν ένα καθαρά μακεδονικό χωριό [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 551, 1961: 506, 1971: 303, 1981: 333, 1991: 449, 2001: 325.

Υψόμετρο 605 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

16b. 1903-1908:Στις 20 Δεκεμβρίου 1906, ο Βάρδας σημείωνε στο ημερολόγιό του, πως κατά το παρελθόν η ομάδα του οπλαρχηγού Παύλου Ρακοβίτη προσπάθησε να μπει στο Κάλενικ, αλλά συνάντησε αντίσταση και έφυγε [Βάρδας Β, 364].

Στα τέλη Δεκεμβρίου 1906, ο στρατός συνέλαβε κάτοικους του χωριού, κατηγορούμενους για συνεργασία με τους αυτονομιστές [Προξενείο Μοναστηρίου, 30/12/1906, έγγραφο 946].

Ό,τι δεν κατόρθωσε ο Ρακοβίτης, το πέτυχε ο ίδιος ο Βάρδας. Το σώμα του επιτέθηκε στο Κάλενικ στις 28 Απριλίου 1907. Οι Έλληνες σκότωσαν δύο γυναίκες και πλήγωσαν μία. Επίσης έκαψαν τρία σπίτια και ένα στάβλο με 16 βόδια [Βάρδας Β, 640, 641, 649. ΔΙΣ, 253. Dakin, 410, 417].

 

16c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1912 μετανάστευσαν από το χωριό Κάλενικ (χωρίς να γίνεται διάκριση σε Ντόλνο ή Γκόρνο μαχαλά) στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής δώδεκα άτομα:

Petre Kosta το 1904.

Ilio Dine το 1906. Petre Resto και Stefo Risto το 1907.

Dimitri Georgi, Michal Dime, Nikola Lasar, Stoyan Dimoff και Stoyan Nedelkoff το 1908.

Nedelco Risto το 1911.

Christo Storanoff και Kote Sile το 1912.

 

 

17. Γκόρνο Κλέστινο / Gorno Kleštino. Μετονομάστηκε σε Άνω Κλειναί. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται σαν Άνω Κλεινές. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Παλαιός οικισμός, που αναφέρεται και σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Ήταν ένα μουσουλμανικό αλβανικό χωριό. Το 1912 ζούσαν εδώ 850 άτομα. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι αναχώρησαν αναγκαστικά και στη θέση τους εγκαταστάθηκαν χριστιανοί πρόσφυγες (κυρίως από τη Θράκη και τη Μικρά Ασία) και λίγοι Μακεδόνες από τη γύρω περιοχή. Το 1940 κατοικούσαν στο χωριό 400 πρόσφυγες και 100 Μακεδόνες. Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού, δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

17a. Πηγές:

Το χωριό Клештино (δεν διακρίνει σε Горно ή Долно) ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Мустафа Бег με 216 οικογένειες [Турски Документи].

Grn. Kleština [Αυστριακός Χάρτης]. Άνω Κλέστινα καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Άνω Κλέστινα Βιτωλίων: «έχει κατοίκους 530 τουρκαλβανούς αγρίους, τέμενος και πύργον» [Σχινάς 1886].

Горно Клещино / Леринска каза, 350 μουσουλμάνοι Αλβανοί [Кънчов 1900].

Άνω Κλέστοινα Φλωρίνης, 695 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Άνω Κλέστινα Φλωρίνης, 749 άτομα (443 άρρενες και 306 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Άνω Κλέστινα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Горна Клештина, 7 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 200 μουσουλμάνων Αλβανών [Милојевић 1920].

Άνω Κλέστινα Φλωρίνης, 911 άτομα (470 άρρενες και 441 θήλεις). 195 οικογένειες [Απογραφή 1920]. Μετονομασία του οικισμού από Άνω Κλέστινα σε Άνω Κλειναί [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Άνω Κλέστενα (Άνω Κλειναί) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 85 προσφυγικές οικογένειες (381 άτομα) [ΕΑΠ].

Άνω Κλέστινα, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 147 οικογένειες μουσουλμάνων (896 άτομα) και ήρθαν 90 οικογένειες προσφύγων: 72 από τη Θράκη, 13 από τη Μικρά Ασία, τέσσερις από τον Πόντο και μία από αλλού [Πελαγίδης].

Άνω Κλειναί (Άνω Κλέστινα) Φλωρίνης, 584 άτομα (283 άρρενες και 301 θήλεις), εκ των οποίων 384 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (188 άρρενες και 196 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 455 και 129 ετεροδημότες. Απογράφηκαν αλλού 12 δημότες [Απογραφή 1928].

Άνω Κλειναί (Άνω Κλέστινα), υπήρχαν 20 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 4 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Άνω Κλειναί Φλωρίνης, 743 άτομα (341 άρρενες και 402 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Άνω Κλειναί, 733 κάτοικοι, εκ των οποίων 33 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 33 άτομα ρευστής συνείδησης και 700 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Горно Клештино: Μικτός οικισμός μουσουλμάνων Αλβανών και λίγων χριστιανών Μακεδόνων. Το 1940 ήταν ένα μικτό χωριό προσφύγων και Μακεδόνων [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες και άτομα προσφυγικής καταγωγής [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 656, 1961: 540, 1971: 267, 1981: 236, 1991: 207, 2001: 222.

Υψόμετρο 635 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

18. Γκόρνο Κότορι / Gorno Kotori. Μετονομάστηκε σε Άνω Υδρούσα και στη συνέχεια σε Άνω Υδρούσσα. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Παλαιός οικισμός, που αναφέρεται και σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Πρόκειται για μικτό οικισμό. Το 1912 ζούσαν εδώ 260 χριστιανοί, εκ των οποίων 220 ήταν εξαρχικοί Μακεδόνες και 40 πατριαρχικοί Αλβανοί. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1928 το χωριό αριθμούσε 330 άτομα. Τα περισσότερα από αυτά είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας, ανθελληνικών και ρευστών φρονημάτων. Ο πληθυσμός του χωριού μειώθηκε μετά τον εμφύλιο.

 

18a. Πηγές:

Το χωριό Старо Котори ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο των Даут Сулејман και Хамза με 97 οικογένειες [Турски Документи].

Grn. Kotori [Αυστριακός Χάρτης].

Άνω Κότορι καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Κότορι Άνω Φλωρίνης, 250 κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Горно Котори / Леринска каза, 168 χριστιανοί Βούλγαροι και 60 χριστιανοί Αλβανοί [Кънчов 1900].

Kotori, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Gorno Kotri / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 216 εξαρχικοί Βούλγαροι και 120 Αλβανοί [Brancoff 1905].

Άνω Κόττορι, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Άνω Κόττορι: «Σχισματικόν από του 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Άνω Κόττορι Φλωρίνης, 238 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Άνω Κόττορι Σόροβιτς, 286 άτομα (154 άρρενες και 132 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Άνω Κόττορι Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Горно Котори, 74 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 6 χριστιανών Αλβανών [Милојевић 1920].

Άνω Κόττορι Φλωρίνης, 266 άτομα (124 άρρενες και 142 θήλεις). 47 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Άνω Κόττορι σε Άνω Υδρούσα [ΦΕΚ 81 / 14. 5. 1928].

Άνω Υδρούσα (Άνω Κόττορι) Φλωρίνης, 316 άτομα (147 άρρενες και 169 θήλεις), εκ των οποίων μία γυναίκα ήταν πρόσφυγας πού ήρθε μετά το 1922. Ομοδημότες ήταν 312 και 4 ετεροδημότες. Απογράφηκαν αλλού 23 δημότες αλλού [Απογραφή 1928].

 Άνω Υδρούσα (Άνω Κόττορι), υπήρχαν 57 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 50 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων (πολύ φανατικά αισθήματα) [Στατιστική 1932].

Άνω Κότορι, «Δικοί μας, οι οικογένειες Πέτρου Κατσιούρα, Σταύρου Κατσιούρα και Ηλία Χρήστου. Οι ανωτέρω ελληνικαί οικογένειαι είναι Αλβανόφωνοι, αλλά τόσο ελαστική συνείδηση έχουν ώστε το 1925 εν γνώσει των διέμενον εις το χωρίον των οι Κομιτατζήδες» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Άνω Υδρούσσα Φλωρίνης, 526 άτομα (272 άρρενες και 254 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Άνω Υδρούσα, 541 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 440 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 50 ρευστής και 50 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Горно Котори: Μικτός οικισμός χριστιανών Αλβανών και χριστιανών Μακεδόνων [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες και Αλβανοί [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 375, 1961: 426, 1971: 388, 1981: 333, 1991: 326, 2001: 402.

Υψόμετρο 860 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

18b. 1903-1908:

Από το χωριό καταγόταν ο βοεβόδας Κόλε [Dakin, σ 218].

Στο Γκόρνο Κότορι, που βρισκόταν υπό την επιρροή των αυτονομιστών, στάθμευε οθωμανικό στρατιωτικό απόσπασμα δεκαπέντε αντρών [Καραβίτης, 261, 362, 625].

 

 18c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1903-1913 μετανάστευσαν από το Κότορι (χωρίς διευκρίνιση από Ντόλνο ή Γκόρνο) στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 32 άτομα:

Vane Velo το 1903.

Christo Guiorgui και Flo Kote το 1904,

Apostol Sotiv, Gheorghi Mitse, Ilia Cole, Isvan Fraian, Johan Georgi, Kosladan Stortzeff, Naki Cole, Nicola Risto, Petre Bogoya, Risto Petko, Tanas Kole, Tanas Kosta και Vasef Vane το 1905.

Naky Dimitri το 1907.

Navuntche Vasiloff το 1909.

Dimiter Chr. Gorschiloff, Dimitri Tanas, Dinef Delis, Fovan Georgi, Fovan Petre, George Stefanoff, Guele Costadin, Petref Stefs, Petreff Fovan, Vasil Vane και Vikola Michail το 1910.

Gheorghi Nicolas το 1912.

George Vasiloff το 1913.

 

19. Γκόρνο Νεβόλιανι / Gorno Nevoljani. Μετονομάστηκε σε Σκοπιά. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Φλωρίνης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, ο οποίος αναφέρεται σε τουρκικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Την τελευταία περίοδο της οθωμανικής διοίκησης, ζούσαν εδώ 1.350 χριστιανοί Μακεδόνες (εξαρχικοί, σε μεγάλη πλειοψηφία) και 350 μουσουλμάνοι Τούρκοι. Οι χριστιανοί του χωριού συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν και γνώρισαν γι αυτό τα αντίποινα του στρατού. Λόγω των αυτονομιστικών και εξαρχικών φρονημάτων τους, έγιναν επίσης στόχος της ένοπλης ελληνικής οργάνωσης. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Μέχρι το 1924, οι μουσουλμάνοι έφυγαν αναγκαστικά στην Τουρκία και στη θέση τους η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε χριστιανούς πρόσφυγες. Το 1928 ο πληθυσμός αποτελείτο από 1.600 Μακεδόνες και 100 πρόσφυγες (κυρίως Μικρασιάτες). Οι περισσότεροι από τους γηγενείς ήταν, για τις αρχές ασφαλείας, ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού μετά τον εμφύλιο υπήρξε κανονική.

 

19a. Πηγές:

Το χωριό Неволјани (δεν διακρίνει Горно ή Долно) ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο του Илиас Сегбан με 30 οικογένειες β) τιμάριο των Али (γιου του Јусуф) και του Ахмед, με 79 οικογένειες, γ) τιμάριο του γενίτσαρου Берак με 29 οικογένειες, δ) τιμάριο του Мехмед (γιου του Хабиб) με 35 οικογένειες, ε) τιμάριο του Јагмур (γιου του Хасух) με 34 οικογένειες, ε) τιμάριο του Даут (γιου του Чалтик Фируз) με 42 οικογένειες και στ) τιμάριο του Фуат (γιου του Доган) [Турски Документи].

Grn. Nevoljan [Αυστριακός Χάρτης].

Άνω Νεβόλιανη καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη]. Άνω Ντολιάν Φλωρίνης, 1.150 χριστιανοί και 440 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Неволяни / Леринска каза, 1.260 χριστιανοί Βούλγαροι και 300 Τούρκοι [Кънчов 1900].

Νεβολιάνη, το 1902 είχε 232 οικογένειες [Πετσίβας].

Nevoliani / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 480 εξαρχικοί και 1.040 πατριαρχικοί Βούλγαροι. Λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 35 μαθητές και ενός πατριαρχικού σχολείου με δύο δασκάλους και 27 μαθητές [Brancoff 1905].

Νεβολιανή, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) μετά. Προσήλθαν στο πατριαρχείο δέκα οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Νεβόλιανη: «Μερίς χωρικών είχεν αποσκιρτήσει τω 1898 καταλαβούσα την μίαν των δύο εκκλησιών. Τω 1906 απεσκίρτησε και η επίλοιπος μερίς, αλλ’ η εκκλησία εκλείσθη υπό των Αρχών. Μετά το σύνταγμα επεχείρησαν οι κάτοικοι να καταλάβωσιν αυτήν, η δε Αρχή προέβη εις την σφράγισιν αυτής κατόπιν διαμαρτυριών της Ι. Μητροπόλεως Μογλενών. Αλλά οι Βούλγαροι διέρρηξαν τας σφραγίδας και την κατέλαβον» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Άνω Νεβόλιανι Φλωρίνης, 725 ορθόδοξοι Έλληνες υπό τη βουλγαρική τρομοκρατία (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία ) από το 1907, 350 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: παλαιοί εξαρχικοί Μακεδόνες) και 249 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Άνω Νεβολιάνη Φλωρίνης, 1.833 άτομα (991 άρρενες και 842 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Άνω Νεβολιάνη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Неволени, 150 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 50 μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Άνω Νεβολιάνη Φλωρίνης, 1.520 άτομα (684 άρρενες και 836 θήλεις). 299 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Άνω Νεβόλιανη σε Σκοπιά [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Άνω Νεβόλιανη (Σκοπιά) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 26 προσφυγικές οικογένειες (121 άτομα) [ΕΑΠ].

Άνω Νεβόλιανη, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 59 οικογένειες μουσουλμάνων (350 άτομα) και ήρθαν 25 οικογένειες προσφύγων: τρεις από τη Θράκη και 22 από τη Μικρά Ασία [Πελαγίδης].

Σκοπιά (Άνω Νεβόλιανη) Φλωρίνης, 1.478 άτομα (650 άρρενες και 828 θήλεις), εκ των οποίων 74 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (31 άρρενες και 43 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.442 και 36 ετεροδημότες. Απογράφηκαν αλλού 10 δημότες [Απογραφή 1928].

Σκοπιά (Άνω Νεβολιάνη), 140 ξενόφωνες οικογένειες, όλες δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Νεβολιάνη, «Δικοί μας, οι οικογένειες Σταμπουλή, Τασούσκη, ο Κολε Στέφο Ρούζιν και ο Ηλία Δάνε» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Σκοπιά Φλωρίνης, 1.731 άτομα (768 άρρενες και 963 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Σκοπιά, 1.691 κάτοικοι, εκ των οποίων 1.100 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 800 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 300 ρευστής και 591 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Неволјани (Горно Неволјани): Ήταν ένας μικτός οικισμός χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Τούρκων, ο οποίος το 1940 είχε γίνει ένας μικτός οικισμός Μακεδόνων και προσφύγων [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 1.522, 1961: 1.077, 1971: 732, 1981: 612, 1991: 594, 2001: 571.

Υψόμετρο 700 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

19b. 1903-1908:

Κατά την επανάσταση του Ίλιντεν, την 1η Αυγούστου 1903, οθωμανικό στρατιωτικό απόσπασμα πλιατσικολόγησε την εκκλησία του χωριού και έκλεψε αντικείμενα αξίας 15 λιρών [Δραγούμης, 214].

Στις 26 Μαρτίου 1905, άνθρωπος της ελληνικής οργάνωσης επιχείρησε ανεπιτυχώς να σκοτώσει στο Μοναστήρι (Μπίτολα) τον αυτονομιστή Ναούμ Χρίστοφ από το χωριό Νεβόλιανι [Προξενείο Μοναστηρίου, 28/3/1905, έγγραφο 318].

Στις 18 Αυγούστου 1905, οι αυτονομιστές σκότωσαν τον πατριαρχικό παπά Κωνσταντίνο Χριστίδη [δισ, 362].

Στο χωριό επιτέθηκαν το βράδυ της 29ης Οκτωβρίου 1905, τα σώματα των οπλαρχηγών Θύμιου Καούδη και Γιώργου Σκαλίδη. Την επίθεση έχει υποδείξει ο Βασίλης Μπάλκος, από το ελληνική οργάνωση (κέντρο) Φλώρινας. Εκείνο το βράδυ γινόταν γάμος στο χωριό και έτσι οι Έλληνες πίστευαν πως θα βρουν μαζεμένους πολλά αντιπάλους. Έφτασαν στο σπίτι στο σπίτι του Γκιόρκγι Γιάνεφ που γινόταν το γλέντι και του έβαλαν φωτιά. Όποιος καλεσμένος προσπάθησε να βγει έξω, σκοτώθηκε από τους πυροβολισμούς των Ελλήνων [σκριπ, 3/11/1905].

Ο αυστριακός πρόξενος μέτρησε την άλλη μέρα 13 νεκρούς και 7 τραυματίες (τρεις γυναίκες, τρία κορίτσια και ένα αγόρι). Γράφει σχετικά ο Καούδης: «Αφού είδαμε ό,τι δεν μας άφηναν να μπούμε στο σπίτι, του εδώσαμε φωθιά, αλλά από την πόρτα επλησίασαν ο Λευκαρουδάκης και ο Κώστας ο Ταραντούλης κ’ έβαλεν κι αυτός φωθιά, κι έτσι αναγκάσθηκαν κ’ έβγαιναν έξω ένας-ένας και των εσκοτώναν, όσοι έμειναν μέσα εκάησαν. Δεν ξεύρω πόσοι εσκοτώθησαν, πάντως όμως αρκετοί» [Καούδης 115].

Το ΕΜΠΡΟΣ έγραψε πως 22 πτώματα μεταφέρθηκαν τελικά από το χωριό στη Φλώρινα [ΕΜΠΡΟΣ, 9/11/1905].

Η είδηση έγινε γνωστή στον αμερικάνικο τύπο με τηλεγράφημα της 1/14 Νοεμβρίου από τη Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με αυτό, οι Έλληνες πρώτα τουφέκισαν έξι άτομα έξω από το σπίτι που γινόταν ο γάμος και στη συνέχεια έκαψαν το κτήριο. Μέσα στο φλεγόμενο σπίτι, κάηκαν δεκαεπτά άτομα, τα περισσότερα γυναίκες και παιδιά [The Salt Lake Herald, 15/11/1905, σ. 1].

Σύμφωνα με το Μόδη, «η φτωχή νύφη, πηδώντας από το παράθυρο για να γλυτώση, έσπασε τα πόδια της» [Μόδης Β, 294].

Ο Βακαλόπουλος μειώνει τον αριθμό των σκοτωμένων σε 13 [Βακαλόπουλος Β, 142].

Στη συνέχεια, η ελληνική οργάνωση μελέτησε να επιτεθεί ξανά στο χωριό, όπως φαίνεται σε αρκετά σημεία του ημερολογίου του Βάρδα [Βάρδας Β, 523, 619, 624, 884, 911].

Τελικά κατόρθωσε να σκοτώσει τον εξαρχικό πρόκριτο Σάντρες στις 9 Οκτωβρίου 1906 [Προξενείο Μοναστηρίου, 14/10/1906, έγγραφο 717].

Στις 19 Αυγούστου 1906 οι αυτονομιστές σκότωσαν τον πατριαρχικό παπά Αναστάσιο [Προξενείο Μοναστηρίου, 11/12/1906, έγγραφο 832].

 

19c. Μετανάστες:

Μεταξύ 1903-1915 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 36 άτομα:

Jovan Dinsitri, Kole Lazo, Kosto Hekso, Luice Dinsitri, Mice Risto, Mice Stefo, Petre Vasilj και Taseff Kole το 1903.

Anastas Kole, Andrea Pavle, Epta Naonmtche, Riste Naonmtche και Sterico Tacho το 1905.

Cache Tovan, Done Stefoff, Ghitze Naoumtzeff, Ivan Gulorgi, Lazo Natzof, Lazor Tovanoff, Nicola Vasileff, Petre Koleff, Risto Kotchoff και Tanas Doneff το 1906.

Filipof Risto, Ilo Kristoff, Kiste Traykoff, Stephof Filip και Trayan Kristoff το 1910.

Christo Tilipoff, Fassil Kuzeff, Ilio Kotoeff, Ilo Laneff και Tlor Faneff το 1912.

Almed Mustafa και Sinan Nedjip το 1914.

Constantin Nicola το 1915.

 

20. Έλεβις / Eleviš. Μετονομάστηκε σε Λακκιά και στη συνέχεια σε Λεβαία. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Φιλώτα, του νομού Φλωρίνης. Το 1912 ζούσαν εδώ 900 μουσουλμάνοι Τούρκοι. Οι κάτοικοί του έφυγαν μέχρι το 1924 υποχρεωτικά για την Τουρκία. Στη θέση τους εγκαταστάθηκαν χριστιανοί πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, τη Θράκη και τον Πόντο. Το 1940 ήταν ένα καθαρά προσφυγικό χωριό 1.000 ατόμων. Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού, δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

 20a. Πηγές:

Elevič [Αυστριακός Χάρτης].

Έλεβες καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Ελεβή Φλωρίνης, 776 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Елевишъ / Кайлярска каза, 700 μουσουλμάνοι Τούρκοι [Кънчов 1900].

Έλεβιτς Φλωρίνης, 680 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Έλεβης Σόροβιτς, 779 άτομα (433 άρρενες και 346 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Έλεβης Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Елевиш, 50 σπίτια μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Έλλεβη Φλωρίνης, 986 άτομα (513 άρρενες και 473 θήλεις), 179 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Έλλεβη σε Λακκιά [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Έλλεβιτς (Λακκιά) γραφείου Φλωρίνης, έγινε καθαρά προσφυγικός οικισμός. Mέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 232 προσφυγικές οικογένειες (973 άτομα) [ΕΑΠ].

Έλεβιτς, μουσουλμανικός οικισμός, έφυγαν 160 οικογένειες μουσουλμάνων (950 άτομα) και ήρθαν 235 οικογένειες προσφύγων: 81 από τη Θράκη, 102 από τη Μικρά Ασία και 52 από τον Πόντο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Λακκιά (Έλλεβη) Φλωρίνης, 1.002 άτομα (485 άρρενες και 517 θήλεις), εκ των οποίων 707 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (331 άρρενες και 376 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 984 και 18 ετεροδημότες. Απογράφηκαν αλλού 21 δημότες [Απογραφή 1928].

Λακκιά Φλωρίνης, 883 άτομα (441 άρρενες και 442 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Λακκιά, 1.013 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Όλοι είχαν ελληνική συνείδηση [Στατιστική 1945].

Елевиш (Елеово): Το 1912 ήταν ένας μουσουλμανικός τουρκικός οικισμός. Το 1940 είχε γίνει ένα καθαρά προσφυγικό χωριό [Симовски]. Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 1.048, 1961: 1.205, 1971: 959, 1981: 887, 1991: 1.022, 2001: 571. Υψόμετρο 826 [Λεξικό ΕΣΥΕ]. Μετά την απογραφή του 1981, μετονομάστηκε σε Λεβαία.

 

21. Έλοβο / Elovo. Μετονομάστηκε σε Ελατιάς και στη συνέχεια σε Ελάτεια. Υπήρξε οικισμός της κοινότητας Δροσοπηγής της επαρχίας Φλωρίνης. Μικρός χριστιανικός αλβανικός οικισμός. Το 1912 ζούσαν εδώ 60 πατριαρχικοί. Το 1940 υπήρχαν περίπου 130 κάτοικοι, οι μισοί εκ των οποίων ήταν για τις αρχές ασφαλείας, άτομα μη ελληνικών φρονημάτων. Το χωριό ερήμωσε μετά τον εμφύλιο πόλεμο.

 

21α. Πηγές:

Elevo (Ehlova) [Αυστριακός Χάρτης].

Έλοβον καζά Μοναστηρίου [Χάρτης Κοντογόνη].

Έλλιοβον Φλωρίνης: «έχει 60 κατοίκους χριστιανούς» [Σχινάς 1886].

Елово / Леринска каза, 40 χριστιανοί Αλβανοί [Кънчов 1900].

Elevo (Ehlova), λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Έλοβο, το 1902 είχε 15 οικογένειες [Πετσίβας].

Elovo / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 48 χριστιανοί Αλβανοί [Brancoff 1905].

Έλοβον Φλωρίνης, 80 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Έλοβον Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Μπελκαμένης [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Елово, 6 σπίτια χριστιανών Αλβανών [Милојевић 1920].

Έλλοβον Φλωρίνης, 52 άτομα (24 άρρενες και 28 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Έλλοβιν σε Ελατιάς [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Ελατιάς Φλωρίνης, έρημο [Απογραφή 1928].

Ελατιά (Έλοβον), υπήρχαν 25 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 12 ήταν αλβανόφωνες και 13 δεδηλωμένων ρουμανικών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Ελάτεια Φλωρίνης, 125 άτομα (58 άρρενες και 67 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Елово : Μικρός χριστιανικός αλβανικός οικισμός [Симовски].

Στην απογραφή του 1951 ήταν έρημο.

 

21b. 1903-1908:

Υπήρξε βάση των ελληνικών ομάδων [ΔΙΣ, 225].

Στις 18 Μαΐου 1907 οι αυτονομιστές έκαψαν πέντε σπίτια του οικισμού [Προξενείο Μοναστηρίου, 1/6/1907, έγγραφο 354].

 

22. Έξι Σου ή Γκόρνο Βέρμπενη / Eksi Su ή Gorno Vrbeni. Μετονομάστηκε σε Ξυνό Νερό και στη συνέχεια σε Ξινόν Νερόν. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται και ως Ξινό Νερό. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αμυνταίου, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό μακεδονικό οικισμό. Στοιχεία για αυτόν, βρίσκουμε σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοι του χωριού πρωτοστάτησαν στον αυτονομιστικό αγώνα. Γι αυτό το λόγο υπέστησαν αντίποινα, τόσο από την οθωμανική διοίκηση, όσο και από τις ελληνικές ένοπλες ομάδες. Το 1912 ζούσαν εδώ 1.600 εξαρχικοί Μακεδόνες και 100 χριστιανοί Τσιγγάνοι. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Μερικές οικογένειες μετανάστευσαν στη Βουλγαρία. Το 1928 ήταν ένα καθαρά μακεδονικό χωριό 1.700 κατοίκων. Οι αρχές ασφαλείας θεωρούσαν τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού του, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Πολλοί κάτοικοί του συμμετείχαν στον εμφύλιο. Το 1949 υπολογίζεται πως 60 οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία. Παρά τη μεταπολεμική μείωση του πληθυσμού του, παρέμεινε ένα μεγάλο μακεδονικό χωριό.

 

22a. Πηγές:

Το χωριό Врбјани (δεν διακρίνει σε Долно ή Горно) ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο του Убејс Бег με 24 οικογένειες, β) τιμάριο του Мустафа Бег με 76 οικογένειες, γ) τιμάριο του Јусуф με 34 οικογένειες, δ) τιμάριο των Јусуф (γιου του Хизир) και του Али (γιου του Хаджи) με 15 οικογένειες, ε) τιμάριο του Јусуф (γιου του Карабекир) με 28 οικογένειες, στ) τιμάριο του Фируз (γιου του Пазарли) με 21 οικογένειες, ζ) τιμάριο του Халил (γιου του Карамани) με 55 οικογένειες, η) τιμάριο των Мехмед (γιου του Тумурхан) και Умур (γιου του Илче) με 31 οικογένειες [Турски Документи].

Ekšisu (Vrbeni) [Αυστριακός Χάρτης].

Εξί-Σου καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Εξίσουϊ Φλωρίνης: «Κεφαλοχώρι, οικούμενον υπό 350 χριστιανικών οικογενειών, έχει εκκλησίαν, δύο χάνια και αφθονία σίτου, οίνου, σιτηρών και υδάτων, άτινα και τοι έχει τα γεύσιν οξείαν (δίκην λεμονάδας) πίνονται ευαρέστως υπό τε των ανθρώπων και των ζώων» [Σχινάς 1886].

Екши Су (Върбени Горно, Върбени Молско) / Леринска каза, 1.900 χριστιανοί Βούλγαροι και 65 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Ekchi Sou, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Εξί Σου, το 1902 είχε 300 εξαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

Ekchi Sou / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 2.200 εξαρχικοί Βούλγαροι, 136 πατριαρχικοί Βούλγαροι και 96 Τσιγγάνοι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με πέντε δασκάλους και 255 μαθητές και ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 10 μαθητές [Brancoff 1905].

Εξή Σου, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Εξήσου: «Απεσκίρτησε τω 1897, των Βουλγάρων καταλαβόντων τας δύο εκ των τριών πατριαρχικών εκκλησιών. Μέχρι του 1904 ήτο μικτόν. Φονευθέντος του Έλληνος ιερέως, το χωρίον ολόκληρον εκηρύχθη σχισματικόν, η δ’ εκκλησία των ορθοδόξων εκλείσθη. Μετά το σύνταγμα όμως κατελήφθη και αύτη υπό των Βουλγάρων» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Εξήσουϊ Φλωρίνης, 150 ορθόδοξοι Έλληνες υποκύψαντες στο σχίσμα (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1904 και 1.300 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: παλαιοί εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Εξίσου Σόροβιτς, 1.735 άτομα (858 άρρενες και 877 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Εξίσου Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Σπάντσα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Горно Врбени, 350 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Εξή Σου Φλωρίνης, 1.406 άτομα (635 άρρενες και 771 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Εξίσου σε Ξυνό Νερό [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν 18 περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Ξυνόν Νερόν (Εξή Σου) Φλωρίνης, 1.718 άτομα (840 άρρενες και 878 θήλεις), εκ των οποίων 30 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (15 άρρενες και 15 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.577, ετεροδημότες 118 και αλλοδαποί 23 [Απογραφή 1928].

Ξυνό Νερό (Εξή Σου), υπήρχαν 318 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 298 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων. Εκ των σλαυϊζόντων, βρίσκονται στη Βουλγαρία 30 αξιωματικοί, 15 ιερείς και 15 διδάσκαλοι [Στατιστική 1932].

Εξίσου, «Δική μας είναι οικογένεια Παπαπέτρου» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Ξινόν Νερόν Φλωρίνης, 1.955 άτομα (947 άρρενες και 1.008 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Ξυνό Νερό, 2.139 κάτοικοι, εκ των οποίων 2.039 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 1.900 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 139 ρευστής και 100 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στις 2 Μάη του 1946, στο Ξυνό Νερό συνελήφθηκαν 80 άτομα και παραπέμφθηκαν σε δίκη, τον ίδιο μήνα χωροφύλακες σκότωσαν το Στέφανο Παπά, κάψανε τέσσερα σπίτια του χωριού και ένα μαγαζί, τον Απρίλη του 1945 χωροφύλακες δολοφόνησαν τον κάτοικο Βύρωνα Χατζή, στη Φλώρινα δολοφόνησαν με βασανιστήρια το Μεθόδιο Τασόπουλο από το Ξυνό Νερό» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Από το χωριό καταγόταν Ηλίας Τουρούνζιας, δυο φορές φυλακισμένος το 1935 και το 1938, ο οποίος ανέπτυξε στη συνέχεια έντονη αυτονομιστική δράση. Άλλο γνωστό στέλεχος, ήταν ο αυτονομιστής αγρότης Κύριλλος Πιλάης [Κολιόπουλος Α 168-169, 187, 224 και Β 80-81].

Екси Су (Врбени, Гоно Врбени): Ήταν ένα χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Ο Верковиќ αναφέρει το 1889 πως ζούσαν στο χωριό 289 χριστιανικές οικογένειες με 1.425 άτομα. Την περίοδο του μεσοπολέμου, 40 οικογένειες μετανάστευσαν στη Βουλγαρία. Το 1940 παρέμενε ένας αμιγώς μακεδονικός οικισμός. Στο τέλος του εμφυλίου, 60 οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 2.608, 1961: 1.562, 1971: 1.419, 1981: 1.393, 1991: 1.371, 2001: 1.229.

Υψόμετρο 650 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

22b 1903-1908:

Λίγες μέρες πριν το Ίλιντεν, η ομάδα του καπετάν Βαγγέλη μαζί με το στρατιωτικό απόσπασμα από το χωριό Νέγκοβαν, έστησαν ενέδρα κοντά στο Ντόλνο Κότορι και σκότωσαν πέντε άντρες του βοεβόδα Λέκου από το Έξι Σου [Μακρής, 84 και Γούναρης, 162].

Οι κάτοικοι του χωριού πρωτοστάτησαν στο Ίλιντεν. Την πρώτη ημέρα της επανάστασης, στις 20 Ιουλίου 1903, χτύπησαν το στρατιωτικό απόσπασμα που βρισκόταν στο χωριό. Κατά τη σύγκρουση σκοτώθηκαν πέντε οθωμανοί στρατιώτες και ο αυτονομιστής Ηλίας Τσέκοφ [Δραγούμης, 583].

Στις 29 Ιουλίου διεξήχθη νέα μάχη κοντά στο χωριό μεταξύ των εξεγερμένων κατοίκων του και ενός στρατιωτικού αποσπάσματος [Δραγούμης, 204].

Στις 31 Αυγούστου τέσσερα τάγματα στρατού από Σόροβιτς (Αμύνταιο), με τέσσερα κανόνια, κύκλωσαν το Έξι Σου και επιτέθηκαν σε αυτό. Έκαψαν ένα σπίτι, τρεις αχυρώνες και λεηλάτησαν το χωριό για πολλές ώρες [Δραγούμης, 272].

Στο Έξι Σου είχε έδρα η τσέτα του Αλέξη (Λέκο) [ΔΙΣ, 129].

Το Νοέμβριο του 1904 οι αυτονομιστές σκότωσαν τον πρόκριτο του χωριού Γιάννη Γραμματικό και τη γυναίκα του [ΔΙΣ, 358].

Οι Έλληνες θεωρούσαν το χωριό «φωλιά κομιτατζήδων» [Καραβαγγέλης, 54].

Μετά τη σφαγή στη Ζαγκορίτσανη (25η Μαρτίου 1905), αποτελούσε τον επόμενο μεγάλο στόχο της ελληνικής οργάνωσης. Ωστόσο η κατακραυγή της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για τη σφαγή, ανάγκασε το ελληνικό κομιτάτο να αναστείλει την επίθεση στο Έξι Σου [Καραβίτης, 243 και Βακαλόπουλος Β, 128].

Το χωριό δέχτηκε την πρώτη επίθεση από ελληνική ομάδα στις 11 Ιουλίου 1906 [Dakin, 342].

Δεύτερη επίθεση πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 1907 από την ομάδα του οπλαρχηγού Μιχάλη Τσόντου. Οι Έλληνες σκότωσαν οκτώ και πλήγωσαν αρκετούς χωρικούς από το Έξι Σου που έκοβαν ξύλα στη θέση Σέλιτσα κοντά στο χωριό [Προξενείο Μοναστηρίου, 12/10/1907, έγγραφο 853, Βάρδας Β, 932-933. Dakin, 416. Βακαλόπουλος Β, 295].

Αναφέροντας τη σύλληψη του βοεβόδα Μήτσε από τον οθωμανικό στρατό μέσα στο χωριό, η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ χαρακτηρίζει το Έξι Σου ως «διαρκές ληστοπεδαρχείον» [ΣΚΡΙΠ, 18/3/1908].

 

22c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1922 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 60 άτομα:

Mice Vangel το 1904.

Constantin Tomas, Done Tanas, George Tassi, Giorgie Eks Vane, Kire Dore, Klemo Vasileff, Krote Risto, Lazar Kole, Petre Ivanoff, Petre Mansoff, Petre Mitze, Petro Stefo, Risto Stoitche, Simo Stojko, Stefo Mitze, Stefo Vane, Stewje Ghiorghi, Vane Mitzo, Vasil Stefo και Vassil Mintche το 1905.

Dime Lazoff, Kole Dafoff, Mitus Ivanoff, Rousse Ilioff, Simo Stefoff, Vane Stefoff και Vassil Stoitcheff το 1906.

Constantin Fteho, Done Vasil, Milse Kazieff, Naida Mitse και Petre Vasil το 1907.

Kitye Petroff και Petze Jovan Chaprdah το 1908. Dine Karakatch και Natse Stepof το 1909.

Ivan Mintcheff το 1910. Katerina Romanova, Kiril Vaneff, Man. Dineff, Mintche Vasil και Stefo Dineff το 1911.

Gheorghi Georgieff, Mihail Kontmanoff, Rouse Doneff, Stefan Kole Kargoff, Stepto Mitze Laeff, Vasilka Sineva Poptcheva και Verka Dineva Poptcheva το 1912.

Dimitri Hadjief, Mihail Stavre, Mintsi Kire και Pandeli Techsco το 1914.

Christos Haradzelas, Constantinos Haremtzelas, Georgios Donmkon, Pantelis Boscon και Stamatios Giozes το 1915.

Calina Poptsef το 1922.

 

23. Ζαμπάρντενι / Zabrdeni. Μετονομάστηκε σε Λόφος και στη συνέχεια σε Λόφοι. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Μελίτης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό μακεδονικό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1903 συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν. Το 1905 δέχτηκε επίθεση από ελληνικό σώμα, το οποίο έκαψε σπίτια, σκότωσε δε και τραυμάτισε αρκετούς χωρικούς. Το 1912 ζούσαν στο χωριό περίπου 400 εξαρχικοί Μακεδόνες. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1928 ο πληθυσμός του ήταν 420 άτομα. Οι αρχές ασφαλείας θεωρούσαν το μεγαλύτερο μέρος του, ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού, δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

23a. Πηγές:

Το χωριό Забрдани ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Мустафа Бег με 80 οικογένειες [Турски Документи].

Zaborženi (Zabrdeni) [Αυστριακός Χάρτης].

Ζαμπέρδανι καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Ζαμπέρδανη ή Ζαμπίρδανι Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 490 χριστιανούς, εκκλησίαν, και ανήκει τω εν Βιτωλίοις Έλληνι χειρούργω Χρηστάκη Δημητρίου» [Σχινάς 1886].

Забърдени / Леринска каза, 325 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Ζαμπέρδανη, το 1902 είχε 45 οικογένειες [Πετσίβας].

Zabardeni / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 344 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 40 μαθητές [Brancoff 1905].

Ζαμπύρδανι, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Ζαμπέρδανι Φλωρίνης, 332 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Ζαπύρδανη Φλωρίνης, 358 άτομα (208 άρρενες και 150 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ζαπύρδανη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Забрдени, 40 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Ζαμπύρδανη Φλωρίνης, 306 άτομα (168 άρρενες και 148 θήλεις), 92 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ζαπύρδανη σε Λόφος [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Λόφοι (Ζαμπύρδανη) Φλωρίνης, 417 άτομα (225 άρρενες και 192 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 389, ετεροδημότες 12 και αλλοδαποί 16. Απογράφηκαν αλλού 10 δημότες [Απογραφή 1928].

Λόφοι (Ζαμπέρδανη), υπήρχαν 71 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 60 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Ζαμπάρδανη, «Δικός μας είναι ο εκ Μοναστηρίου Ζήσης» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Λόφοι Φλωρίνης, 516 άτομα (262 άρρενες και 254 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Λόφοι, 597 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 400 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 147 ρευστής και 50 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Забрдени: Τόσο το 1912, όσο και το 1940, ήταν ένας χριστιανικός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 514, 1961: 541, 1971: 443, 1981: 458, 1991: 470, 2001: 445.

Υψόμετρο 720 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

23b. 1903-1908:

Οι κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν και τις πρώτες μέρες της επανάστασης πήραν τα βουνά «συν γυναιξί και τέκνοις» [Δραγούμης, 583]. Πριν εγκαταλείψουν το χωριό τους, σύμφωνα με διπλωματική αναφορά, «έκαψαν ένα αγρόκτημα, που ανήκε σ' έναν Έλληνα ονόματι Χρηστάκη, ο οποίος διέφυγε από εκεί πληγωμένος και απένταρος» [Γούναρης, 170].

Το χωριό δέχθηκε επίθεση από ελληνικό σώμα στα μέσα Νοεμβρίου 1905. Οι Έλληνες σκότωσαν επτά άντρες, τραυμάτισαν δε τρεις άντρες και μία γυναίκα. Έκαψαν την εξαρχική εκκλησία, τέσσερα σπίτια και πολλούς αχυρώνες [ΕΜΠΡΟΣ, 15/11/1905].

 

23c. Μετανάστευση:

 Μεταξύ 1905-1915 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής δεκατρία άτομα: Αναγράφονται οι:

Christo Mitse το 1905.

Kosta Tipel, Krste Sterghia, Petre Costa, Risto Vane, Staitche Kosta, Tanas Stoian και Trptze Alexoff το 1906.

Petre Lazo το 1907.

Athanas Pandil, Type Cole και Vassil Mitche το 1911.

Styliannos Tsagopoulos το 1915.

 

24. Ζέλενιτς / Želenič. Μετονομάστηκε σε Σκλήθρον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Σκλήθρο. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αετού, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα παλαιό οικισμό, πληροφορίες για τον οποίο βρίσκουμε σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν ένας μικτός οικισμός χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Τούρκων. Ο αριθμός των πρώτων υπολογίζεται τότε σε 1.200 άτομα και σε άλλα τόσα ο αριθμός των δεύτερων. Οι Μακεδόνες του Ζέλενιτς (εξαρχικοί κατά το μεγαλύτερο μέρος), συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν. Στη συνέχεια, το χωριό δέχτηκε το Νοέμβριο του 1904, μία από τις σφοδρότερες επιθέσεις που πραγματοποίησαν τα ελληνικά σώματα στη Μακεδονία. Σαράντα επτά Μακεδόνες καλεσμένοι σε ένα γάμο, σκοτώθηκαν με τον πιο άγριο τρόπο. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1924, οι μουσουλμάνοι κάτοικοι αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στην Τουρκία. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στα σπίτια τους, χριστιανούς πρόσφυγες από τη Μικρασία, τη Θράκη και τον Καύκασο. Την ίδια περίοδο μερικές μακεδονικές οικογένειες μετανάστευσαν στη Βουλγαρία. Το 1928 στο χωριό ζούσαν περίπου 1.000 γηγενείς Μακεδόνες και 400 πρόσφυγες. Οι περισσότεροι από τους ντόπιους, ήταν για την κρατική ασφάλεια, άτομα ανθελληνικών και ρευστών φρονημάτων. Μεταξύ κατοχής και εμφυλίου, το χωριό έγινε στόχος της χωροφυλακής και των παρακρατικών. Το 1949, περισσότεροι από 200 Μακεδόνες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

24a. Πηγές:

Το χωριό Желенич ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο των Мѕстафа (γιου του Илиас) και Мехмед (γιου του Илиас) με 47 οικογένειες και β) τιμάριο του γενίτσαρου Скендер με 43 οικογένειες [Турски Документи].

Zelenič [Αυστριακός Χάρτης].

Ζέλενιτς καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Ζελενίτσι ή Σελενίτς Φλωρίνης, 1.540 χριστιανοί και 1.000 οθωμανοί (μουσουλμάνοι) κάτοικοι: «κωμόπολις οικουμένη υπό 400 οικογενειών ων το 1/3 εισίν Οθωμανικαί, ευάριθμοι δε οικογένειαι φανατικών σχισματικών Βουλγάρων. Η κωμόπολις αύτη κειμένη εις το μέσον σχεδόν της πεδιάδος, κέκτηται 2 εκκλησίας, 2 τεμένη, 3 χάνια, σχολείον αρρένων και άφθονα ύδατα, προς δε ένεκεν της ανωτέρω θέσεώς της αφθονεί τροφίμων ιδίως δε σίτου, κριθής και αραβοσίτου» [Σχινάς 1886].

Зелениче / Леринска каза, 1.800 χριστιανοί Βούλγαροι, 500 Τούρκοι και 72 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Zelenich, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Ζέλενιτς, το 1902 είχε 150 μουσουλμανικές, 190 εξαρχικές και 65 πατριαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

ZelenitchE / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 1.656 εξαρχικοί Βούλγαροι, 192 πατριαρχικοί Βούλγαροι και 102 Τσιγγάνοι, λειτουργία δύο εξαρχικών σχολείων με τρεις δασκάλους και 156 μαθητές και ενός πατριαρχικού σχολείου με δύο δασκάλους και 13 μαθητές [Brancoff 1905].

Ζέλενιτς, μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό μετά. Υπήρχαν 15 πατριαρχικές οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Ζελενήτσι: «Εκ των δύο εκκλησιών η μία κατελήφθη υπό των Βουλγάρων τω 1894» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Ζελενήτσι Φλωρίνης, 400 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί), 1.120 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) και 500 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Ζελενήτσιον Σόροβιτς, 2. 232 άτομα (1.139 άρρενες και 1.003 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ζελενίτσιον ή Ζέλενιτς Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τους οικισμούς Ρούδνικ και Άγιοι Θεόδωροι ή Τσερκέζ Κιόι [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Зеленик, 310 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 190 μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Ζελενίτσιον Φλωρίνης, 2. 219 άτομα (1.038 άρρενες και 1.181 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ζέλενιτς σε Σκλήθρον [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκαν 15 περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Ζέλενιτς (Σκλήθρον) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 87 προσφυγικές οικογένειες (379 άτομα) [ΕΑΠ].

Ζέλενιτς, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 170 οικογένειες μουσουλμάνων (1.100 άτομα) και ήρθαν 89 οικογένειες προσφύγων: 23 από τη Θράκη, 53 από τη Μικρά Ασία, 10 από τον Καύκασο και 3 από αλλού [Πελαγίδης].

Σκλήθρον (Ζελενίτσιον) Φλωρίνης, 1.347 άτομα (643 άρρενες και 704 θήλεις), εκ των οποίων 346 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (172 άρρενες και 174 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.145, ετεροδημότες 179 και αλλοδαποί 23 [Απογραφή 1928].

Σκλήθρον (Ζέλενιτς), υπήρχαν 353 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 326 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Ζέλενιτς, «Δική μας είναι η ηρωική οικογένεια Γραμμενόπουλου» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Σκλήθρον Φλωρίνης, 1.342 άτομα (405 άρρενες και 400 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Σκλήθρον, 1.562 κάτοικοι, εκ των οποίων 562 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 700 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 300 ρευστής και 562 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Σύμφωνα με ξένη μαρτυρία του 1945, 60 κάτοικοί του βγήκαν αντάρτες στο βουνό [Κολιόπουλος Β, 128].

«Στο Σκλήθρο το Μάη του 1945, έγινε γενική λεηλασία από οπλισμένους μοναρχοφασίστες ληστές που φόρτωσαν κάρα ολόκληρα με γέννημα των χωρικών, τρόφιμα ρούχα και έπιπλα, πήραν ζώα, έβγαλαν και κουβάλησαν ακόμα τις πόρτες και τα παράθυρα των σπιτιών, Από το Σκλήθρο το 1946 παραπέμφθηκαν σε δίκη 40 άτομα, τον Απρίλη του 1946 εδώ, το απόσπασμα χωροφυλακής του υπενωμοτάρχη Ντελή, δολοφόνησε την ώρα που δούλευε στο αμπέλι του τον Κυπριανό Καϊσίδη» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Зеленич: Το 1912 ήταν ένας μικτός οικισμός μουσουλμάνων Τούρκων και χριστιανών Μακεδόνων. Το 1940 ήταν ένα μικτό χωριό Μακεδόνων και προσφύγων. Στο τέλος του εμφυλίου, 28 μακεδονικές οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και άλλες 30 σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες και άτομα προσφυγικής καταγωγής [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 1.153, 1961: 1.084, 1971: 853, 1981: 623, 1991: 553, 2001: 609.

Υψόμετρο 680 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

24b. 1903-1908:

Το 1891 έγιναν βίαια επεισόδια στο χωριό, μεταξύ των εξαρχικών και πατριαρχικών κατοίκων, για την χρήση των δύο εκκλησιών [Πηχεών, 310-311].

Το 1901 ο οπλαρχηγός Ναούμ Σπανός, με εντολή του μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη, δολοφόνησε τον εξαρχικό παπά του Ζέλενιτς Παπακώστα [ΔΙΣ, 113].

Στις 30 Ιουνίου 1903, ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης μπήκε στο Ζέλενιτς συνοδευόμενος από στρατιωτικό απόσπασμα και έλληνες μισθοφόρους. Τρομοκράτησε τους κατοίκους, έβαλε τον Καούδη να δείρει το Μουχτάρη προκειμένου να παραδώσει τα κλειδιά της εξαρχικής εκκλησίας και οδήγησε τους χωρικούς με το ζόρι στη λειτουργία που έκανε [Καραβαγγέλης, 20-21. ΔΙΣ, 129. Dakin, 193].

Τις μέρες του Ίλιντεν, πολλοί χωρικοί βγήκαν στο βουνό. Το χωριό επισκέφτηκε στρατιωτικό απόσπασμα και συνέλαβε έντεκα άοπλους αυτονομιστές, που είχαν βρει καταφύγιο στο σπίτι ενός Τούρκου [ΣΚΡΙΠ, 5/8/1903 και 25/8/1903].

Το Ζέλενιτς δέχτηκε μία από τις μεγαλύτερες επιθέσεις που πραγματοποίησαν οι Έλληνες εναντίον μακεδονικού χωριού. Η επίθεση έγινε στις 13 Νοεμβρίου 1904 [ΔΙΣ, 157-158].

Το σώμα του ανθυπολοχαγού Γιώργου Κατεχάκη Ρούβα σκότωσε 47 άτομα που διασκέδαζαν σε γάμο στο σπίτι μιας εξαρχικής οικογένειας [Λιθοξόου, 109-112 και Dakin, 259].

Σύμφωνα με το Μόδη, «μπήκαν οι αντάρτες στο Ζέλενιτς, σε ένα σπίτι όπου γινόταν γάμος και το βούτηξαν στο αίμα» [Μόδης Β, 273].

Η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ έγραψε πως οι καλεσμένοι δεν αντιστάθηκαν στα ελληνικά πυρά, πως «οι γυναίκες και τα παιδιά φύρδην μίγδην ήρχισαν να κατρακυλούν την κλίμακα, τα τραγούδια έπαυσαν και ο χορός διεκόπη και πως το δωμάτιον εστρώθη από τα πτώματα εντός ολίγων δευτερολέπτων» [ΕΜΠΡΟΣ, 22/11/1904].

Ο Καραβίτης θυμάται τα γεγονότα: «Κυκλώνουμε με προσοχή το σπίτι και εισερχόμεθα μέσα, αλλά δεν ευρίσκουμε παρά μία γριά. Ίσως να είναι η παπαδιά. Με τη γριά δεν μπορεί να συνεννοηθεί κανείς. Ότι και να της πουν εκείνοι που γνωρίζουν τη γλώσσα της, δεν ακούν τίποτα άλλο από “νε ζναμ” (δεν γνωρίζω). Είναι η στερεότυπη απάντηση των σλαβοφώνων δι’ οτιδήποτε τους ρωτήσεις, όπως και των ελληνοφώνων το “δεν ξέρω”... Εις του παπά το σπίτι είναι οι πλείστοι μέσα και τσακίζουν καρύδια, που ευρήκαν εις έναν σάκο και καλό κρασί. Ειδοποιώ τον Καούδη και αυτός τρέχει να εύρη τον Κατεχάκη... Φθάνουμε στην αυλόπορτα του σπιτιού (που γίνεται το γλέντι) οι πρώτοι και εις όσους καταφθάνουν από πίσω τους κάνουμε νόημα να κυκλώσουν το σπίτι δεξιά και αριστερά... Το σπίτι αποτελείται από το ισόγειο και το ανώγειο και ένα τσαρδάκι ενώνει όλα τα δωμάτια. Εις το αριστερό μέρος του τσαρδακίου ευρίσκεται η σκάλα. Προχωρώ προς την ισόγεια πόρτα που είναι κοντά στη σκάλα, την σπρώχνω με την κάνη του όπλου και ανοίγει λίγο. Βλέπω μέσα 5-6 γυναίκες, τας ερωτώ “ντέκα πόπε” (που είναι ο παπάς), “γκόρε” (επάνω) μου απαντούν. Οι γυναίκες δεν εξεπλάγησαν, με πήραν για κομιτατζή. Ανέρχομαι εις την σκάλα. Με ακολουθούν κάμποσοι, ο ένας πίσω από τον άλλο, αλλά δεν γνωρίζουν ποίοι και πόσοι. Όπως ανέρχομαι, οι οργανοπαίκται αρχίζουν να κουρδίζουν τα όργανά τους. Πανηγύρι που θα γίνει τώρα, σκέπτομαι... Βάζουμε εις ενέργεια τα περίστροφα για πιο γρήγορα και ρίχνουμε στο σωρό. Εγώ ρίχνω τις πρώτες εκεί που μου φάνηκε ότι είδα τα αρκούδια... Χαμηλά και όσο το δυνατόν οριζοντίως διευθύνω το όπλο για να ευρίσκει περισσότερα κορμιά. Εις την στιγμιαία λάμψη κάθε πυροβολισμού φαίνονται τα κορμιά σαν ένα πολύποδο τέρας που ασπαίρει στο αίμα του και εκτείνει προς όλας τας διευθύνσεις χέρια ποδάρια, δίκην πλοκάμων οκταποδιού» [Καραβίτης, 148-153].

Ο Καούδης γράφει στα Απομνημονεύματά του: «Εγώ όμως, επειδή θα παντρευόταν του παπά αδελφός, ενόμιζα ότι θα γίνεται ο γάμος στου παπά το σπίτι και το ήξευρα από πρώτα που είχα πάει δυο δορές με τον καπετάν Βαγγέλη, κ’ επήγαμε εκεί. Εμπήκεν κάποιος δεν ενθυμούμαι ποιος, από τον περίαυλο και άνοιξε κ’ εγέμισε το σπίτι όλη η παρέα του Πούλακα. Το ισόγειο ήτο κλειστό, ανεβήκανε στο ανώγειο και των άνοιξε η παπαδιά, αλλά δεν ήτο κανένας άλλος. Επερίμενα λίγο κάτω στην αυλή, αλλά αφού δεν έβλεπα τίποτα, ανέβηκα απάνω και τι να ιδώ, μια σάλα μεγάλη και την παπαδιά να στέκει στη μέση της σάλας, να κρατεί μια λάμπα, να κοιτάζει τρομαγμένη, να έχουν δυο τρία μπαούλα ανοιγμένα και σκορπισμένα ρούχα και να ψάχνουν άλλοι τα ρούχα και άλλοι τες γωνίες για λάφυρα. Τα καρύδια και το κρασί που γράφει ο Καραβίτης είναι γαρνιτούρα... Επήγα βόλτα νε ιδώ που γίνεται ο γάμος, αφού δεν ήτο στο σπίτι του παπά, πλιο πέρα σε μια γωνιά είχα το Σεϊμένη με άλλον ένα κ’ εφύλαγε και μου λέει ότι σ’ αυτό το σπίτι άκουσε βιολιά. “Ε, εδώ λοιπόν είναι ο γάμος”... Ο Κιουτσούκης πρώτος ανέβηκε τη σκάλα, ήτο μια ταράτσα και είχε το σπίτι δύο μεγάλες σάλες, η μία ήτο απέναντι από τη σκάλα, η άλλη ήτο δεξιά ως ανεβαίνεις τη σκάλα. Την απέναντι της σκάλας έτρεξαν κ’ έπιασε ο Κλειδής με τον Καραβίτη, ως έφθασε όμως ο Κλειδής στην πόρτα και είδε γεμάτη τη σάλα ανθρώπους καθήμενους κι έτρωγαν, των εφώναξεν: “τεσιλίμ κερατάδες”... Η σάλα που ήσαν οι άνδρες, είχε μπούκα πόρτα και οι γενναίοι κομιτατζήδες έπεσαν οι περισσότεροι στο ισόγειο, αφού έριξε ο κάθε ένας, ο Καραβίτης με τον Κλειδή, περί τας είκοσι τουφεκιές, άδειασαν τα περίστροφα των μέσα» [Καούδης, 86-88].

Ιδιαίτερα φορτισμένα, είναι τέλος τα λόγια του Κλειδή: «Το πρωί ο εξαρχόπαπας έκανε γάμο και κηδεία μαζί. Έτρεμε ο γαμπρός, μέχρι τη μέση έφθανε της νύφης, ήταν μπροστά και δεν είχε δει τίποτα. Τίποτα δεν ήξερε να πει. Η νύφη φόραγε μεσοφόρια κι από πάνω μια κάπα. Δεν κράταγε λουλούδια, τη μικρή αδελφή αγκαλιά κι όλο κλαίγανε, ψηλή, όμορφη, κόκκινα αφράτα μάγουλα, μάτια μεγάλα, σκούρα, μακριά κατάμαυρα μαλλιά. Έτρεμαν τα πόδια. Στέκονταν πίσω το χωριό, σαράντα άντρες, γυναίκες τρεις σε ξύλα απλωμένοι νεκροί, γάμος και οι κηδείες γίνανε μαζί, τα παπαδίστικα ακούστηκαν μισά-μισά, κατάρες κι ευχές, πάντρευε ο παπάς την ανιψιά και κήδευε αδελφό και την παπαδιά» [Κλειδής, 162-163].

Εκείνο το βράδυ, βρισκόταν στο Ζέλενιτς χωρίς να κάνει τίποτα, ο οθωμανός Καϊμακάμης με έναν αξιωματικό και δεκαπέντε στρατιώτες. Ο Κατεχάκης γράφει στην αναφορά του, στο Μακεδονικό Κομιτάτο, πως οι Έλληνες σκότωσαν 42 άτομα [Τσάμης, 204 και 211].

Η είδηση για το ματωμένο γάμο έφτασε και στον αμερικάνικο τύπο [The San Francisco Call, 18/12/1904. The Salt Lake Herald, 18/12/1904].

Στις 30 Ιουλίου 1906 η ελληνική οργάνωση δολοφόνησε τον εξαρχικό παπά του Ζέλενιτς [Προξενείο Μοναστηρίου, 5/8/1906, έγγραφο 511].

Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1906 το χωριό, σύμφωνα με τον Dakin, δέχτηκε νέα επίθεση από ελληνικό σώμα [Dakin, 342].

Επίσης ο Βάρδας σημείωνε στο ημερολόγιό του στις 13 Απριλίου 1907 ότι ενημερώθηκε για το φόνο άλλων οκτώ εξαρχικών στο Ζέλενιτς, «υπό των ημετέρων» [Βάρδας Β, 614].

 

24c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1907-1915 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής έντεκα άτομα:

Canas Petseff το 1907.

Vasil Kostoff το 1909.

Cane Kotorteheff το 1910.

Lazar Tasseff, Stayan Miteff, Stayan Miteff, Passil George Frengo, Hefan Georgieff, Giorgie Petroff και Stefan Vaugeleff το 1912.

Doni Georgion το 1915.

 

24d. Ο ματωμένος γάμος και ο Σαρτζετάκης:

Στο βιβλίο μου για τον αντιμακεδονικού αγώνα, στο τέλος του κεφαλαίου «ο ματωμένος γάμος», όπου γίνεται λόγος για τη σφαγή στο Ζέλενιτς, γράφω: «Κατά παραξενιά της ιστορίας, ο γαμπρός ονόματι Γκότης, βρέθηκε πίσω απ’ την πόρτα και γλίτωσε. Το ζευγάρι γέννησε ένα κορίτσι. Όταν μεγάλωσε, ένας κρητικός χωροφύλακας που υπηρετούσε στο Ζέλενιτς, το πήρε με το ζόρι, για γυναίκα του. Ο γιος τους, βγήκε βαμμένος αντιμακεδόνας και άρρωστος εθνικιστής. Ο λόγος, για τον πρώην πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Χρήστο Σαρτζετάκη» [Λιθοξόου, 112].

Ο Χρήστος Σαρτζετάκης απάντησε με επιστολή του (της 28ης Ιανουαρίου 1998) προς την εφημερίδα ΕΘΝΟΣ της Φλώρινας, σημειώνοντας πως το σχετικό απόσπασμα είναι «ψευδέστατο και ολοκληρωτικά χαλκευμένο». Υποστήριξε πως «για να λέγονται τέτοια ψεύδη, χρειάζονται προσόντα μεγαλοαπατεώνων και αδίστακτων πλαστογράφων, που βεβαίως τα διαθέτουν πληθωρικά οι σκοπιανοί προπαγανδιστές και οι εδώ θλιβεροί υπηρέτες τους». Θεώρησε δε πως το σχετικό απόσπασμα «κατασπιλώνει τη μνήμη της μητέρας του» γιατί και από την πλευρά της εκείνος κατάγεται «από γνησίως ελληνική οικογένεια, με εθνική μάλιστα δράση». Μετά τους εις βάρος μου προαναφερόμενους χαρακτηρισμούς (καθώς και άλλους παρόμοιους), ο φανερά ταραγμένος τέως πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας έρχεται στην ουσία του πράγματος και επιχειρεί να αναιρέσει το, όπως το ονομάζει «κατάπτυστο παραμύθι μου», υποστηρίζοντας πως: α) Ο πατέρας της μητέρας του λεγόταν Χρήστος Γώγος, και όχι Γκότης όπως αναφέρεται στο κείμενο μου το όνομα του γαμπρού. Ο Χρήστος Γώγος, που πιθανόν να είχε καταγωγή από το Μοναστήρι (: Μπίτολα), είχε και ένα αδελφό ονόματι Δημήτρη, β) Η μητέρα της μητέρας του, ονόματι Σουλτάνα, ήταν εγγονή του «μακεδονομάχου» Κοσμά Γραμμενόπουλου, γ) Η επίθεση του ελληνικού σώματος στο Ζέλενιτς έγινε για να εξοντώσει εγκληματίες κομιτατζήδες που βρίσκονταν καλεσμένοι στο γάμο, ο δε πρόγονός του Κοσμάς Γραμμενόπουλος δεν ήταν καταδότης, όπως γράφω, αλλά «σύνδεσμος - οδηγός των ελληνικών ομάδων», δ) Η μητέρα του, που δεν ήταν μοναχοπαίδι, γεννήθηκε σύμφωνα με τα στοιχεία της ταυτότητάς της το 1900, τέσσερα δηλαδή χρόνια πριν το γάμο, ε) Ο κρητικός πατέρας του, ήταν ενωμοτάρχης και όχι χωροφύλακας, και δεν πήρε τη μητέρα του με το ζόρι.

Πριν δούμε σημείο-σημείο την αναιρετική επιστολή του, πρέπει να κάνω εδώ μία διευκρίνιση. Η πληροφορία για τη σχέση της μητέρας του Σαρτζετάκη με το ματωμένο γάμο στο Ζέλενιτς, βρίσκεται για πρώτη φορά στο βιβλίο του Κώστα Κλειδή «Με τη λάμψη στα μάτια», που εκδόθηκε το 1984. Εκεί ο Κώστας Κλειδής, εγγονός του «μακεδονομάχου» Στυλιανού Κλειδή, παραθέτει τη μαρτυρία του κατοίκου του Ζέλενιτς Δημήτρη Γώγου. Διηγείται λοιπόν ο Γώγος: «Όταν μεγαλώσαμε, λέμε να πάψει το μίσος. Πως; παντρευτήκαμε και με το καλό ή με το ζόρι γίναμε ένα, κάναμε παιδιά κι εγγόνια, τα καταφέραμε. Πέρασαν χρόνια όμως. Εδώ υπηρετούσε ένας της χωροφυλακής. Ήξερε από βεντέτες. Χανιώτης. Λέει, εγώ θα πάρω μια από εδώ να σταματήσει το μίσος. Την πήρε με το μπιστόλι του. Σηκώθηκε το μισό χωριό. Οι Κρητικοί μας σφάξανε λέγανε, μας παίρνουν τώρα και τις γυναίκες; αυτή όμως τον αγάπησε. Βγάλανε γιο αρεοπαγίτη. Νομίζω διαλέξαμε σωστά» [Κλειδής, 165-166].

Ο Γώγος αναφέρεται σε πατέρα και γιο Σαρτζετάκη, χωρίς να αναφέρει το επώνυμο. Δέκα χρόνια όμως αργότερα, ο Γιώργος Πετσίβας στην έκδοση των απομνημονευμάτων του Γιάννη Καραβίτη, αναπαράγει (από το έργο του Κλειδή) τα λόγια του Γώγου και σημειώνει εντός αγκύλης δίπλα στη λέξη «αρεοπαγίτη» το όνομα: Χρήστος Σαρτζετάκης [Καραβίτης, 161].

Η σχέση λοιπόν της μητέρας του τέως προέδρου με τα γεγονότα στο Ζέλενιτς έχει καταγραφεί από συγγραφείς αναμφισβήτητα ελληνικών εθνικών φρονημάτων. Αλήθεια βέβαια είναι, ότι από το απόσπασμα του Κλειδή δεν προκύπτει ότι από το ζευγάρι που παντρεύτηκε σε εκείνο το γάμο γεννήθηκε η μητέρα του Σαρτζετάκη. Αυτό το υποστήριξα εγώ. Η σχετική πληροφορία μου δόθηκε προφορικά, από διανοούμενο που είχε μελετήσει ιδιαίτερα σοβαρά το ζήτημα και εγώ την ανέδειξα. Υπάρχει περίπτωση λάθους; Για να το λέει ο ίδιος, δεν έχω λόγο να επιμένω, αλλά ας ξαναδούμε το θέμα, σε σχέση με όσο γράφει ο Σαρτζετάκης.

Στον Κλειδή, που αρκετές φορές γράφει - λογοτεχνική αδεία - δυσνόητα, υπάρχει μία ακόμα σημαντική είδηση: «Στον κλήρο του Δημήτρη Γώγου είχε τύχει της νύφης η μικρή αδελφή. 13.11.1904 η Αννέτα ήταν τριών χρονών» [Κλειδής, 167]. Το οποίο μεθερμηνευόμενο σημαίνει ότι ο Δημήτρης Γώγος παντρεύτηκε την Αννέτα, τη μικρή αδελφή της νύφης του ματωμένου γάμου (που πραγματοποιήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 1904) και η Αννέτα ήταν κατά τη σφαγή τριών χρονών. Την αδελφή της Αννέτας την παντρεύτηκε ο Γκότης (όνομα εξελληνισμένο ως προς την κατάληξη), που ήταν ο δεκαεννιάχρονος τότε Григор Готев, γιος του μακεδόνα προύχοντα Стефан Готев [Силянов, 193].

Η νύφη ήταν κόρη του αδελφού του Поп Георги, ενός από τους τέσσερις εξαρχικούς παπάδες του χωριού [Καραβαγγέλης, 20]. Το επώνυμό της δεν υπάρχει στις γραπτές πηγές. Οι Γραμμενόπουλοι ήταν το μόνο πατριαρχικό σόι του χωριού. Ο Κοσμάς Γραμμενόπουλος, ο ένας πρόγονος του Σαρτζετάκη στο χωριό, ήταν αυτός που ειδοποίησε, σύμφωνα με τον Θύμιο Καούδη, για την πραγματοποίηση του γάμου της κόρης του αδελφού του εξαρχικού παπά και ζήτησε την επίθεση του ελληνικού σώματος: «ο Γραμμενόπουλος μου λέει ότι την Κυριακήν θα γίνεται γάμος στο Ζελενίτσι» [Καούδης, 85].

Μετά τη σφαγή φυλακίστηκε για τη συμμετοχή του στην επίθεση, μέχρι τα τέλη Ιουλίου 1905, μαζί με άλλους πέντε Γραμμενόπουλος και το μισθοφόρο της ελληνικής οργάνωσης τουρκαλβανό Σούλιο ή Σουλεϊμάν [Βάρδας Α, 185].
Ο Δημήτρης Γώγος που παντρεύτηκε την Αννέτα, τη μικρή κόρη του εξαρχικού παπά, πρέπει να είναι ξάδελφος της μητέρας του Σαρτζετάκη και θείος του τελευταίου. Για την αποκατάσταση λοιπόν της αλήθειας, φτάνουμε στα εξής συμπεράσματα: Πρώτον και σημαντικό, η μητρική γλώσσα της μητέρας του πρώην προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας δεν ήταν η ελληνική αλλά η μακεδονική ή η κατά τα λεγόμενα του ιδίου «ψευτομακεδονική».

Δεύτερον, ο ένας παππούς του τέως προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, ο Κοσμάς Γραμμενόπουλος, ήταν πληροφοριοδότης των ελληνικών μισθοφορικών ομάδων. Ο άλλος δε παππούς, ο Χρήστος Γώγος, ήταν θείος του Δημήτρη Γώγου που παντρεύτηκε την μικρή κόρη του εξαρχικού παπά, τη μάνα της οποίας σφάξανε σε εκείνη την επίθεση οι Έλληνες [Κλειδής 162-163].

Τρίτον, δεχόμαστε ως γεγονός (πλην όμως για μας αδιάφορο) ότι ο κρητικός πατέρας Σαρτζετάκης ήταν γαλονάς νωματάρχης και όχι απλός χωροφύλακας όταν παντρεύτηκε.

Κλείνω δε αυτό το κεφάλαιο για το ματωμένο γάμο, αντιγράφοντας τα λόγια του συγγενή του Δημήτρη Γώγου προς τον Κώστα Κλειδή: «Και χίλιοι χωροφύλακες να ’ρθουν αυτό θα φωνάζω. Αθώοι (τα θύματα). Γράψ’ το. Είσαι έγγονας φονιά. Δεν έφταιγε αλλά σκότωσε. Δούκας, Καλογεράκης, Καραβίτης κι ο Κλειδής. Φονιάδες. Θυμάμαι τα ονόματα όσο θα ζω» [Κλειδής, 166].

 

25. Ζέλεβο ή Ζέλοβο / Želevo ή Želovo. Μετονομάστηκε σε Ανταρτικόν. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Ανταρτικό. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα καθαρά χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Το χωριό ήταν μοιρασμένο σε εξαρχική και πατριαρχική μερίδα. Οι εξαρχικοί του χωριού γνώρισαν τη βία των ελληνικών ένοπλων ομάδων. Το 1912 ζούσαν εδώ 1.500 άτομα. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1928 το χωριό είχε 1.200 κατοίκους. Οι μισοί από αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου περίπου 250 κάτοικοί του κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

25a. Πηγές:

Želovo (Želin) [Αυστριακός Xάρτης].

Ζέλοβον καζά Καστορίας, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Ζέλεβο Καστορίας: «έχει 150 οικογενείας χριστιανικάς, εκκλησίαν, σχολείον αρρένων, βρύσεις με άφθονον ύδωρ και δύο υδρομύλους» [Σχινάς 1886].

Жельово / Костурска каза, 1.250 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Zelova (Zelin), λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Ζέλοβο, το 1902 είχε 290 πατριαρχικές και 10 εξαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

Jelevo / Caza de Kostour (Kastoria), χριστιανικός πληθυσμός: 1.760 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 60 μαθητές [Brancoff 1905].

Ζέλοβον, μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό μετά. [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Ζέλοβον: «Εκ των δύο εκκλησιών αυτού την μίαν κατέλαβον οι Βούλγαροι κατά το έτος 1907, η άλλη ευρίσκεται εις χείρας των ορθοδόξων» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Ζέλοβον Καστορίας, 550 ορθόδοξοι Έλληνες και 500 σχισματικοί ένεκα της βουλγαρικής τρομοκρατίας (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1907 [Χαλκιόπουλος 1910].

Ζέλοβον Πρεσπών, 1.415 άτομα (666 άρρενες και 749 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ζέλοβον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Зелово, 250 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Ζέλοβον Φλωρίνης, 1.262 άτομα (558 άρρενες και 704 θήλεις), 245 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ζέλοβον σε Ανταρτικόν [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκαν πέντε περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Ανταρτικόν (Ζέλοβον) Φλωρίνης, 1.136 άτομα (471 άρρενες και 665 θήλεις), εκ των οποίων δύο ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.122 και ετεροδημότες 14. Απογράφηκαν αλλού 86 δημότες [Απογραφή 1928].

Ανταρτικόν (Ζέλοβον), υπήρχαν 270 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 100 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Ζέλοβο, «Σχεδόν όλοι δικοί μας » [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Ανταρτικόν Φλωρίνης, 1.345 άτομα (636 άρρενες και 709 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Ανταρτικόν, 1.345 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 500 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 145 ρευστής και 700 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Желево: Καθαρά χριστιανικό μακεδονικό χωριό, τόσο το 1912, όσο και το 1940. Στο τέλος του εμφυλίου, 200 οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 1.047, 1961: 605, 1971: 418, 1981: 169, 1991: 133, 2001: 135.

Υψόμετρο 1.060 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

25b. 1903-1908:

Στις 10 Ιουλίου 1903, ο Μήτρος Βλάχος με την τσέτα του, έπιασε το μουχτάρη του Ζελόβου και δυο τούρκους φοροεισπράκτορες. Τους «έδειρε ανηλεώς, αφαιρέσας δ' όσα έφερον του δημοσίου χρήματα γρ. 8.000 απέλυσεν αυτούς με την απειλήν να μη μεταβαίνωσιν εις τα χωριά, προς είσπραξιν χρημάτων διότι θέλει φονεύση αυτούς» [Δραγούμης, 184].

Στις 23 Σεπτεμβρίου 1904, υπάρχει στον τύπο η είδηση για το φόνο του Χατζηπαύλου από το Ζέλιοβο [ΣΚΡΙΠ, 23/9/1904].

Στην πράξη αναφέρεται ο Καούδης. Κάποια στιγμή μαθαίνει πως ο Χαντζή Παύλος θα επέστρεφε στο χωριό του από τη Φλώρινα: «Πήγα - επήγαμε κ' εκάναμε λημέρι στην Αγία Τριάδα - κ' έστειλα πλιο κάτω από το Πισοδέρι τον Νίσταρη και τον Ζούλη κι εκρύφθησαν μέσα στο ρέμα, όταν θα έρχεται να τον συλλάβουν και να μου τονε φέρουν, αλλά αυτός, ως τους είδε, έτρεξε να φύγει προς το Πισοδέρι και τον πήραν κατόπιν και στο χωριό κοντά τον εσκότωσαν» [Καούδης, 77-74].

Στις 6 Δεκεμβρίου 1904, η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ δημοσιεύει πως στο Ζέλοβο πραγματοποιήθηκε σύγκρουση της τσέτας του Μήτρου Βλάχου και των σωμάτων των Ρούβα και Καούδη. Οι άντρες του Βλάχου υποχώρησαν «συναποφέροντες και αρκετούς τραυματίες», ενώ οι Έλληνες δεν είχαν απώλειες [ΕΜΠΡΟΣ 6/12/1904 και ΣΚΡΙΠ 7/12/1904].

Στις 21 Δεκεμβρίου 1904, το ΕΜΠΡΟΣ αναφέρει ότι σε ύψωμα πάνω από το χωριό, τσέτα υπό τους Βλάχο και Κεσάκωφ συνάντησε «ελληνική συμμορία εκ 30 παλληκαρίων και άλλων τόσων χωρικών Γραικομάνων». Μετά από συμπλοκή πέντε ωρών η τσέτα αποχώρησε αφού παρέλαβε «πολλούς φονευμένους και τραυματίας» [ΕΜΠΡΟΣ, 21/12/1904].

Στις 9 Οκτωβρίου 1905, ο Βάρδας σημειώνει στη ημερολόγιό του: «Εκ Ζελόβου του παρήγγειλαν (του Καούδη) να μη φονεύση τους (τέσσερις) αιχμαλώτους, διότι θα κλείση δι’ αυτόν το χωρίον, τους εφόνευσεν, αλλά με διαβεβαιοί ότι δεν τον τίπτει η συνείδησις» [Βάρδας Α, 253].

Το χωριό δέχτηκε επίθεση από ελληνικό σώμα στα τέλη Μαρτίου 1906 [Dakin, 342].

Στις 31 Ιουλίου 1906 ο Βάρδας γράφει πως πρέπει να γίνει «μακελειό στα Κορέστια» και μάλιστα στο Ζέλεβο όπου πρέπει να φονευθούν ακόμη και γυναίκες [Βάρδας Β, 96].

Στις 7 Νοεμβρίου ο ίδιος μαθαίνει πως ματαιώθηκε επίθεση των ομάδων Παύλου Κύρου και Δημήτρη Νταλίπη κατά του χωριού [Βάρδας Β, 305].

Στις 25 Απριλίου 1907 το ελληνικό κέντρο πληροφορεί το Βάρδα πως σύμφωνα με πληροφορίες θα επιστρέψει στο Ζέλεβο μια ομάδα 30 περίπου κατοίκων που έχει πάει στο Μοναστήρι (Μπίτολα). Τον προτρέπει να επιτεθεί εναντίον της και να σκοτώσει όσους μπορεί και ειδικά το Ρίστο Σίμου [Βάρδας Β, 631].

Στις 20 Μαΐου του ίδιου έτους, ο Βάρδας παίρνει ερωτικό γράμμα από την κάτοικο του χωριού Λαζέβιτσα (αγγελιοφόρο της ελληνικής οργάνωσης), μια «αληθινή πόρνη» σύμφωνα με τα λόγια του έλληνα αρχηγού, με το οποίο τον πληροφορεί πως γέννησε δικό του παιδί και μάλιστα του μοιάζει. Ο Βάρδας αμφισβητεί την πατρότητα και θεωρεί το μωρό παιδί όλων των ανταρτών [Βάρδας Β, 683, 690].

Τέλος στις 29 Αυγούστου 1907, δυο Σαρακατσάνοι πληροφορούν το Βάρδα ότι ελληνική ομάδα δολοφόνησε πολλούς εξαρχικούς από το Ζέλεβο, κοντά στο χωριό Ντρενόβενι [Βάρδας Β, 891].

 

25c.Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1922 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής έντεκα άτομα:

Ghiorgi Sotic, Todor Risto, Ghiorghi Vassil, Dimitri Vassil, Dimitri Vassil και Rade Trouka το 1904.

Vainn Risco το 1905.

Vassil Traico, Naoum Bojin το 1906.

Stefana Stoyiannou και Pantelis Stoyiannou το 1922.

 

 

26. Καλουγκέριτσα / Kalugerica. Μετονομάστηκε σε Καλογερίτσα. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Φλωρίνης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Ήταν καλύβια του χριστιανικού μακεδονικού χωριού Τίρσιε / Trsje. Ο πληθυσμός του την περίοδο 1913-1928, πρέπει να έφτανε τα 130 άτομα. Οι μακεδόνες κάτοικοί του, ήταν οι περισσότεροι ανθελληνικών και ρευστών φρονημάτων, σύμφωνα με την κρατική ασφάλεια. Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

26a. Πηγές:

Το χωριό Калугјерица ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα χάσι του Мустафа Беј (γιου του Тургут Беј) ζαΐμη της Φλώρινας, με 23 οικογένειες [Турски Документи].

Kalugerica [Αυστριακός Χάρτης].

Καλογερίτσα καζά Φλωρίνης [Χάρτης Κοντογόνη].

Καλογερίτσα Φλωρίνης, 114 άτομα (48 άρρενες και 66 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Καλογερίτσα, υπήρχαν 24 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 20 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

«Στην Καλογερίτσα συνελήφθηκαν 27 άτομα τον Ιούλη του 1946» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Калугерица: καλύβια του χωριού Трсје. Οι κάτοικοι του ήταν χριστιανοί Μακεδόνες [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 185, 1961: 131, 1971: 41, 1981: 63, 1991: 15, 2001: 5.

Υψόμετρο 1.100 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

27. Καμπάσνιτσα / Kabasnica. Μετονομάστηκε σε Πρώτη. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Φλωρίνης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Χριστιανικό μακεδονικό χωριό, πατριαρχικών φρονημάτων. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928 ζούσαν εδώ αντίστοιχα 650 και 700 άτομα. Οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού ήταν χαρακτηρισμένοι από τις αρχές ασφαλείας, ως άτομα ελληνικών φρονημάτων. Η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

27a. Πηγές:

Το χωριό Клабашница ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο του Илиас Улуфе με 41 οικογένειες και β) τιμάριο των Мехмед (αδελφού του Касим) και του Иса (γιου του Мусли) με 39 οικογένειες [Турски Документи].

Kabasnica (Kladošnica) [Αυστριακός Χάρτης].

Καμπάσνιτσα καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Κλαμπάσνιτσα Φλωρίνης: «έχει 80 οικογενείας χριστιανικάς βουλγαροφώνους, εκκλησίαν και σχολείον» [Σχινάς 1886].

Кладошница / Леринска каза, 620 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Klabutsista, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Καμπάσνιτσα, το 1902 είχε 76 οικογένειες [Πετσίβας].

Kabastnitza / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 520 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 15 μαθητές [Brancoff 1905].

Καμπάσνιτσα, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Κλαμπάσνιτσα Φλωρίνης, 642 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Καμπάνιστα Φλωρίνης, 637 άτομα (313 άρρενες και 324 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Καμπάνιστα ή Καμπάσνιτσα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Кбасница, 80 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Καμπάσνιτσα Φλωρίνης, 617 άτομα (293 άρρενες και 324 θήλεις), 93 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Καμπάσνιτσα σε Πρώτη [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Πρώτη (Καμπάσνιτσα) Φλωρίνης, 683 άτομα (297 άρρενες και 386 θήλεις), εκ των οποίων 10 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (3 άρρενες και 7 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 675 , ετεροδημότες 7 και ένας αλλοδαπός. Απογράφηκαν αλλού 16 δημότες [Απογραφή 1928].

Πρώτη (Καμπάσνιτσα), υπήρχαν 127 ξενόφωνες οικογένειες [Στατιστική 1932].

Κλαμπούτσιστα, «Δικοί μας, οι οικογένειες Λιούμου, Παπά και Μίσκα» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Πρώτη Φλωρίνης, 802 άτομα (338 άρρενες και 464 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Πρώτη, 819 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι και ελληνικής συνείδησης [Στατιστική 1945].

Кабасница: χριστιανικός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 743, 1961: 303, 1971: 143, 1981: 137, 1991: 118, 2001: 103.

Υψόμετρο 680 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

27b. 1903-1908:

Οι αυτονομιστές σκότωσαν τον Ιούνιο του 1905 τον πρόκριτο του χωριού Θανάση Μπεκιάρη [ΔΙΣ, 361].

Την Καμπάσνιτσα χρησιμοποίησαν ως βάση οι ελληνικές ομάδες των οπλαρχηγών Παύλου Ρακοβίτη και Πέτρου Χρήστου [ΔΙΣ, 254 και 287].

Στα τέλη Φεβρουαρίου 1906, η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ γράφει πως στο χωριό Κλαμπούτσιστα, έγινε γνωστός ο φόνος του αυτονομιστή Νεντέλκου Λάγκου [ΕΜΠΡΟΣ, 28/2/1906].

 

27c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1915 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής δέκα άτομα:

Bogaya Dimo και Karste Dimitri το 1904.

Demitri Naon το 1905.

Dsuio Vassil το 1909.

Kole Marco, Kosta Petre και Petre Jovan το 1911.

Sotir Taseff το 1912.

Bogojia Berigiau και Christos Nicolaou το 1915.

 

28. Κλαμπούτσιστα / Klavučišta. Μετονομάστηκε σε Πολυπλάτανο και στη συνέχεια σε Πολυπλάτανον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται και ως Πολυπλάτανος. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Το 1912 ζούσαν εδώ 550 χριστιανοί Μακεδόνες (οι περισσότεροι εξαρχικοί) και 150 μουσουλμάνοι Αλβανοί. Χριστιανοί από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Μετά την υποχρεωτική αναχώρηση των μουσουλμάνων και τον ερχομό των χριστιανών προσφύγων, ο πληθυσμός του χωριού το 1928 ήταν 560 Μακεδόνες και 190 Πόντιοι. Οι περισσότεροι γηγενείς, είχαν χαρακτηριστεί από την κρατική ασφάλεια, ως άτομα ανθελληνικών και ρευστών φρονημάτων. Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο.

 

28a. Πηγές:

Klabučišta [Αυστριακός Xάρτης].

Κλαμπούτσιστα καζά Μοναστηρίου, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Κλαπουτσίστα Βιτωλίων: «Έχει κατοίκους 830 χριστιανούς και 155 οθωμανούς, εκκλησίαν, σχολείον ελληνικόν και λίαν ευρύχωρον πύργον» [Σχινάς 1886].

Клабучища / Битолска каза, 750 χριστιανοί Βούλγαροι και 100 μουσουλμάνοι Αλβανοί [Кънчов 1900].

Klabutsista, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Klaboutchista / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 400 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 20 μαθητές [Brancoff 1905].

Κλαμπουτσίστα, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) μετά. Προσχώρησαν στην εξαρχία τα 3/4 των κατοίκων [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Κλαμπούτσιστα Μοναστηρίου, 100 Τουρκαλβανοί (: μουσουλμάνοι Αλβανοί), 350 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) και 300 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) μετά το Σύνταγμα του 1908 [Χαλκιόπουλος 1910].

Κλαμπουσίστα Φλωρίνης, 688 άτομα (309 άρρενες και 379 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Κλαμπουσίστα ή Κλαμουτσίστα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Клабучишта, 50 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 20 μουσουλμάνων Αλβανών [Милојевић 1920].

Κλαμπουσίστα ή Κλαμπούτσιστα Φλωρίνης, 628 άτομα (319 άρρενες και 309 θήλεις), 151 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Κλαμπούσιστα σε Πολυπλάτανο [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Κλαμπούτσιστα (Πολυπλάτανον) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 29 προσφυγικές οικογένειες (128 άτομα) [ΕΑΠ].

Κλαμπουτσίστα, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 11 οικογένειες μουσουλμάνων (45 άτομα) και ήρθαν 29 οικογένειες προσφύγων από τον Πόντο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Πολυπλάτανος (Κλαμπουσίστα) Φλωρίνης, 742 άτομα (333 άρρενες και 409 θήλεις), εκ των οποίων 181 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (93 άρρενες και 88 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 731, ετεροδημότες 9 και αλλοδαποί 2. Απογράφηκαν αλλού 18 δημότες [Απογραφή 1928].

Πολυπλάτανον (Κλαμπούτσιστα), υπήρχαν 117 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 29 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Πολυπλάτανον Φλωρίνης, 969 άτομα (450 άρρενες και 519 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Πολυπλάτανος, 1.048 κάτοικοι, εκ των οποίων 545 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 300 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 248 ρευστής και 500 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Клабучишта: Το 1912 ήταν ένας μικτός οικισμός χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Αλβανών. Το 1940 ήταν ένα χωριό Μακεδόνων με λίγους πρόσφυγες [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες και Πόντιοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 932, 1961: 755, 1971: 477, 1981: 428, 1991: 369, 2001: 389.

Υψόμετρο 608 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

28c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1915 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 28 άτομα:

Dimitri Riste το 1903.

Jovan Vasilj και Elija Junkula το 1904.

Yanko Marko, Mitre Trajan, Constantin Ilo, Nicolas Stefo και Naonny Spasse το 1905.

Nedelka Rinte το 1907.

Bojir Andon, Vasil Jovan, Bojn Todor, Druie Sorbin και Dimitri Spasso το 1909.

Anghele Riste, Blaje Carafit, Cherif Zulfikar, Cirpo Kriste και Constantin Spaseff το 1910.

Nodelko Lazoff, Naoum Sarbinoff, Dimitri Tronsff, Stoytce Zole, Kole' Ristoff, Gligor Vanoff, Andon Tanos, Todor Ivanoff και Velian Gossoff το 1912.

 

29. Κλαντόρομπι / Kladorobi. Μετονομάστηκε σε Κλαδοράχη και στη συνέχεια σε Κλαδορράχη. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό χριστιανικό μακεδονικό χωριό, στοιχεία για το οποίο υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοι του ήταν μοιρασμένοι σε εξαρχικούς και πατριαρχικούς. Οι εξαρχικοί, έγιναν στόχος των ελληνικών σωμάτων, τα οποία και σκότωσαν αρκετούς από αυτούς. Άτομα από εδώ, που στις αρχές του 20ου αιώνα μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Ο πληθυσμός του χωριού υπολογίζεται σε 350 άτομα το 1912 και 400 το 1928. Οι μισοί από αυτούς ήταν, για τις αρχές ασφαλείας, ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

29a. Πηγές:

Το χωριό Кладороб ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Убејс Беј με 108 οικογένειες [Турски Документи].

Kladorabi (Kladeropi) [Αυστριακός Χάρτης].

Κλαδοράπι καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Κλαδοράπι Φλωρίνης: «έχει 50 οικογενείας χριστιανικάς, εκκλησίαν και δύο πύργους, ων ο εις τούτων έχει 20 δωμάτια» [Σχινάς 1886].

Клодороби / Леринска каза, 340 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Kladorabi, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Κλαδοράπ, το 1902 είχε 37 οικογένειες [Πετσίβας].

Kladorobi / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 384 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Κλαδοράπη, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά. Επανήλθαν στο πατριαρχείο 15 οικογένειες που είχαν αποσκιρτήσει [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Κλαδοράπ: «Η εκκλησία εκλείσθη τω 1905, μετά το σύνταγμα όμως κατελήφθη υπό των Βουλγάρων. Υπάρχει συντεταγμένη ελληνική κοινότης» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Κλαδερόπ Φλωρίνης, 277 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Κλαδοράπη Φλωρίνης, 346 άτομα (169 άρρενες και 177 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Κλαδοράπη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Кладораб, 50 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Κλαδοράπη Φλωρίνης, 361 άτομα (153 άρρενες και 208 θήλεις), 59 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Κλαδοράπη σε Κλαδοράχη [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Ρευστοποιήθηκε μία περιουσία κάτοικου που μετανάστευσε στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Κλαδορράχη (Κλαδορράπη) Φλωρίνης, 407 άτομα (197 άρρενες και 210 θήλεις), εκ των οποίων δύο ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (ένας άντρας και μια γυναίκα). Ομοδημότες ήταν 396 και ετεροδημότες 11. Απογράφηκαν αλλού 20 δημότες [Απογραφή 1928].

Κλαδοράχη (Κλαδοράπη), υπήρχαν 69 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 29 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Κλαδορράχη Φλωρίνης, 261 άτομα (269 άρρενες και 530 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Κλαδοράχη, 575 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 300 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 200 ρευστής και 75 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Кладороби: Αμιγώς χριστιανικός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 508, 1961: 290, 1971: 119, 1981: 107, 1991: 85, 2001: 76.

Υψόμετρο 660 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

29b. 1903-1908:

Τον Ιούνιο του 1903, αυτονομιστές επιτέθηκαν στο σπίτι του Γιαφέρ Αγά στο χωριό [Βακαλόπουλος Α, 204].

Οι αυτονομιστές σκότωσαν τον Απρίλιο του 1905 τον κάτοικο του χωριού Κώστα Γαβαλιάτσο [ΔΙΣ, 360].

Η πρώτη επίθεση των Ελλήνων εναντίον του χωριού πραγματοποιήθηκε στις 29 Ιουλίου 1905 [ΔΙΣ, 198 και Dakin, 302-303].

Της επίθεσης ηγήθηκαν οι οπλαρχηγοί Γιώργος Δικώνυμος (Μακρής), Γιάννης Καραβίτης και Στέφος Γρηγορίου. Οι έλληνες οπλαρχηγοί έφτασαν στο χωριό, έχοντας κατάλογο πέντε προγραμμένων, από το ελληνικό προξενείο. Επικεφαλής της λίστας βρισκόταν ο μακεδόνας Μποζίνης. Στο χωριό υπήρχε μικρό στρατιωτικό απόσπασμα μουσουλμάνων Αλβανών, οι οποίοι έφυγαν (κατόπιν συνεννοήσεως) μόλις έφτασε το ελληνικό σώμα. Οι Έλληνες αιχμαλώτισαν δεκαοκτώ άτομα, από τα οποία μόνο δύο ήταν στον κατάλογο των προγραμμένων. Ο Καραβίτης τους έβαλε στη σειρά και άρχισε την ανάκριση. Σε ότι και αν ρωτούσε έπαιρνε την ίδια απάντηση: «νε ζναμ» (: δεν ξέρω). Ο Καραβίτης είχε στην ομάδα του ένα μαύρο, τον Αράπη όπως τον έλεγε, που ο πατέρας του ήταν αζάς (σύμβουλος) στο δικαστήριο Μοναστηρίου [Καραβίτης, 336-337]. Τον φώναξε λοιπόν και τον πρόσταξε να τους σφάξει όλους: «Του δίνω ένα γερό μαχαίρι, τρικαλινό, που είχα ( θυμάται ο Καραβίτης). Ο Αράπης παίρνει το μαχαίρι, το περιστρέφει και διαγράφει κύκλους, κατόπιν το φιλεί και μου το δίνει πίσω. "Είναι κρίμα μου λέγει να λερωθεί τέτοιο μαχαίρι στο αίμα τέτοιων ανθρώπων. Αυτοί θέλουν έτσι", και αρπάζει έναν από τα μαλλιά και του δίνει μια γροθιά στο μηλίγγι σαν να κτύπησε κανένα σανίδι». Ο Καραβίτης βλέπει κάτω σωριασμένο το νεκρό Μακεδόνα και βάζει τις φωνές του Αράπη, που έκανε του κεφαλιού του. Στη συνέχεια καλεί όσους δεν έχουν σκοτώσει και τους δίνει το μαχαίρι, να σφάξουν από ένα χωρικό, για να πάρουν «τον αέρα του μαχαιριού». Αφού σφάζονται δεκαεπτά, ο Καραβίτης αφήνει τον τελευταίο να ζήσει, για να πει στους άλλους Μακεδόνες πως όποιος δεν γίνει Έλληνας, δεν θα μείνει στο σπίτι του «ούτε γάτα ζωντανή» [Καραβίτης, 350-351].

Ο Μακρής είναι λιγόλογος στην περιγραφή της σφαγής: «Στο χωριό μπήκαμε χωρίς να βρούμε αντίσταση, πιάσαμε αυτούς τους δεκαεφτά και τους εκτελέσαμε επί τόπου κατά τις πέντε το απόγευμα» [Μακρής, 97].

Τον αριθμό των δεκαεπτά νεκρών επιβεβαιώνει το ελληνικό προξενείο Μοναστηρίου [Προξενείο Μοναστηρίου, 5/8/1905, έγγραφο 751], η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ [ της 21/ 9/1905], καθώς και η μαρτυρία του Καραβίτη στο Βάρδα [Βάρδας Α, 201].

Το χωριό δέχτηκε δεύτερη επίθεση από ελληνικό σώμα στις 10 Οκτωβρίου 1906, δεν υπάρχουν ωστόσο περισσότερες πληροφορίες για την επίθεση [Dakin, 342].

Στις 14 Νοεμβρίου 1906, οι ομάδες των ελλήνων οπλαρχηγών Ζάκα, Φαρμάκη και Αργυράκη, επιτέθηκαν από κοινού στον οικισμό και σκότωσαν πέντε άτομα [Βακαλόπουλος Β, 217].

Στις 21 Δεκεμβρίου 1906 οι οπλαρχηγοί Σίμος Στόγιαν και Παύλος Ρακοβίτης μπήκαν στο χωριό σκότωσαν δύο χωρικούς και τραυμάτισαν σοβαρά τρεις. Έκαψαν ένα σπίτι και τον αχυρώνα του Μποζίνη [Βάρδας Β, 367-367 και Προξενείο Μοναστηρίου, 30/12/1906, έγγραφο 946].

Οι ίδιοι οπλαρχηγοί έλαβαν εντολή από το Βάρδα, στις 11 Ιανουαρίου 1907, για νέα εισβολή στο χωριό [Βάρδας Β, 418].

Ο Σίμος Στόγιαν εκτέλεσε την εντολή και στις 10 Φεβρουαρίου σκότωσε στο χωριό την εξαμελή οικογένεια του αγρότη Σπάση και τέσσερις άλλους Μακεδόνες [Dakin, 410].

Μεταξύ των νεκρών υπήρχαν δύο γυναίκες και ένα παιδί [Βάρδας Β, 468, 469, 474, 499 και ΕΜΠΡΟΣ, 17/2/1907].

Οι Έλληνες πλιατσικολόγησαν και στη συνέχεια τσακώθηκαν για τα λάφυρα [Βάρδας Β, 494].

Το χειμώνα του 1907-1908, το χωριό τρομοκρατούσε η ομάδα του οπλαρχηγού Πέτρου Χρήστου [ΔΙΣ, 287].

Στις 26 Αυγούστου 1907 οι αυτονομιστές σκότωσαν το Μουχτάρη του χωριού [Dakin, 334].

 

29c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1912 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής δεκαοκτώ άτομα:

Novace Petre και Yovan Stojan το 1904.

Angela Kosta, Georgi Stoitche, Nicola Stoitche, Petre Dimo, Stoyan Criste, Tanas Traitche και Todor Nedelco το 1905.

Naoumtse Sisto το 1908.

Giorgi Temelco και Vehan Temelco το 1911.

Bogoja Kristoff, Costa Ivanoff, Nicola Vetyan, Tanas Iloff, Todor Novum και Traykhe Tanasoff το 1912.

 

30. Κόλιμπι να Παπάντιγια / Kolibi na Papadija. Μετονομάστηκε σε Καλύβια Παπαδιάς. Υπήρξε οικισμός της κοινότητας Σκοπού, της επαρχίας Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα μικρό ορεινό ποιμενικό οικισμό (καλύβια), χριστιανών Βλάχων. Ο πληθυσμός του την περίοδο 1912-1928 ήταν 200 περίπου άτομα. Οι αρχές ασφαλείας, τα είχαν χαρακτηρίσει ως ρουμανικών φρονημάτων. Το χωριό ερήμωσε μεταπολεμικά.

 

 30a. Πηγές:

Papadija Kulbeleri (Bačila Džuma) [Αυστριακός Χάρτης].

Καλύβια Παπαδιάς καζά Φλωρίνης [Χάρτης Κοντογόνη].

Καλύβια Παπαδιάς Φλωρίνης, 189 άτομα (147 άρρενες και 42 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Καλύβια Παπαδιάς Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Σέτινας [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Καλύβια Παπαδιάς Φλωρίνης, 138 άτομα (48 άρρενες και 90 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Καλύβια Παπαδιάς Φλωρίνης, 208 άτομα (96 άρρενες και 112 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 202 και ετεροδημότες 6 [Απογραφή 1928].

Καλύβια Παπαδιάς, υπήρχαν 21 ξενόφωνες οικογένειες, όλες δεδηλωμένων ρουμανικών φρονημάτων. Μετέβη επιτροπή στη Ρουμανία και επέστρεψε [Στατιστική 1932].

Καλύβια Παπαδιάς, «Δικός μας είναι ο Γεώργιος Γατσόπουλος» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Καλύβια Παπαδιάς Φλωρίνης, 95 άτομα (68 άρρενες και 27 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Колиби На Пападија: κάτοικοι χριστιανοί Βλάχοι [Симовски].

 

31. Κονόμλαντι / Konomladi. Μετονομάστηκε σε Μακροχώρι και στη συνέχεια σε Μακροχώριον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται και ως Μακροχώρι. Ήταν οικισμός της επαρχίας Φλωρίνης μέχρι και το 1928. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κορεστίων, του νομού Καστορίας. Πρόκειται για ένα καθαρά χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Οι περισσότεροι κάτοικοί του ήταν εξαρχικοί. Το χωριό συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν και στη συνέχεια έγινε στόχος των ελληνικών σωμάτων. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 ζούσαν εδώ 1.200 άτομα. Το μεσοπόλεμο, πολλοί κάτοικοί του μετανάστευσαν στη Βουλγαρία. Το 1928 ο πληθυσμός είχε μειωθεί στα 800 άτομα. Οι αρχές ασφαλείας είχαν χαρακτηρίσει τα περισσότερα από αυτά, ως ανθελληνικών και ρευστών φρονημάτων. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, αρκετοί από το χωριό σκοτώθηκαν. Το 1949 μεγάλο μέρος του πληθυσμού κατέφυγε στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

31a. Πηγές:

Konomlati [Αυστριακός Xάρτης].

Κονομπλάτι καζά Καστορίας, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Κονόμπλατι Καστορίας: «Έχει 900 χριστιανούς, εκκλησίαν, σχολείον αρρένων, κρήνας, χάνια, και διαρρέεται υπό του εκ Τούριας και Στατίστης ποταμίου, το ποίον διαχωρίζει την τρίτην συνοικίαν, εν η το σχολείον και η εκκλησία από των παρά την άλλην αυτού όχθην των δύο ετέρων συνοικιών» [Σχινάς 1886].

Кономлади / Костурска каза, 1.100 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Konomlati, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Κονομπλάτ, το 1902 είχε 120 εξαρχικές και 60 πατριαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

Konomladi / Caza de Kostour (Kastoria), χριστιανικός πληθυσμός: 1.136 εξαρχικοί και 400 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με δύο δασκάλους και 90 μαθητές και ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 20 μαθητές [Brancoff 1905].

Κονομπλάτη, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Κονομπλάτ: «Μέχρι του 1902 ετελείτο εκ περιτροπής η λειτουργία, ότε και απεσκίρτησεν οριστικώς» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Κονομπλάτη Καστορίας, 200 ορθόδοξοι Έλληνες διατελούντες υπό τη βουλγαρική τρομοκρατία (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Κονομπλάτη Πρεσπών, 1.202 άτομα (580 άρρενες και 622 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Κονομπλάτη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Кономлати, 230 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Κωνομπλάτη Φλωρίνης, 1.031 άτομα (439 άρρενες και 592 θήλεις), 242 οικογένειες [Απογραφή 1920]. Μετονομασία του οικισμού από Κωνοπλάτη σε Μακροχώρι [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Ρευστοποιήθηκαν 51 περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Μακρυχώρι (Κωνοπλάτη) Φλωρίνης, 802 άτομα (322 άρρενες και 480 θήλεις), εκ των οποίων 18 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (8 άρρενες και 10 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 775 και 27 ετεροδημότες. Απογράφηκαν αλλού 44 δημότες [Απογραφή 1928].

Μακροχώρι (Κωνομπλάτη), υπήρχαν 230 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 200 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Μακροχώριον Καστορίας, 946 άτομα (431 άρρενες και 515 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Μακροχώρι, 1.031 κάτοικοι, εκ των οποίων 1.000 ήταν σλαυόφωνοι [Στατιστική 1945].

Кономлади: Αμιγώς χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Πολλοί κάτοικοι του μετανάστευσαν στη Βουλγαρία. Κατά τον εμφύλιο σκοτώθηκαν 69 άτομα από το χωριό, ενώ 607 κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 438, 1961: 444, 1971: 341, 1981: 300, 1991: 244, 2001: 214.

Υψόμετρο 930 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

31b. 1903-1908:

Το χωριό ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα του γνωστού Βοεβόδα Μήτρου Βλάχου (Μήτρε Βλάχα).

Κατά την επανάσταση του Ίλιντεν σκοτώθηκαν οκτώ αυτονομιστές κάτοικοί του, σε μάχες με το στρατό [Δραγούμης, 655].

Στο χωριό είχε βάση ένας λόχος του οθωμανικού στρατού [Τσάμης, 206].

Στα μέσα Δεκεμβρίου 1904, η ελληνική ομάδα του Ζωΐδη, «αιχμαλωτίζει» οκτώ χωρικούς κοντά στο χωριό Κονοπλάτι [ΣΚΡΙΠ, 20/12/1904].

Στις 18 Απριλίου 1908, οι Κόλε Μάνοφ και Γιάννης Νίκολτσεφ από το Κονόμλαντι, σκοτώνονται σε ενέδρα από ελληνική ομάδα, στο δρόμο για τη Φλώρινα [Δραγούμης, 656].

Στις 3 Ιουνίου 1907, ελληνικό σώμα επιτέθηκε στο χωριό [Dakin, 417 και Βακαλόπουλος Β, 286]

 

31c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1905-1922 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής δεκαοκτώ άτομα:

Jane Constantin, Lazo Naoum, Nake Vauguel, Risto Saro, Gligor Vassil, Janni Lanibro και Tanas Melio το 1905.

Janco Vassil το 1912.

Iani Vasil, Christo Pando, Vani Athanas, Tirpe Athanas, Stavro Athanas, Lazara Athanas, Tirpsche Maki και Maria Maki το 1913.

Maria Petro και Stassa Petrof το 1922.

 

32. Κουτσκόβενι / Kučkoveni. Μετονομάστηκε σε Πέραμα και στη συνέχεια σε Πέρασμα. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό χριστιανικό μακεδονικό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοι του είχαν προσχωρήσει στην εξαρχία. Το χωριό συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν και γι αυτό το λόγο, γνώρισε τα αντίποινα του οθωμανικού στρατού. Το Κουτσκόβενι, είχε χαρακτηριστεί εχθρικό χωριό, από τους έλληνες «μακεδονομάχους». Ο πληθυσμός του χωριού υπολογίζεται σε 550 άτομα το 1912 και 650 το 1928. Στο σύνολό του σχεδόν, ήταν για τις αρχές ασφαλείας, ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Ο εμφύλιος πόλεμος, επηρέασε αρνητικά τη δημογραφική εξέλιξη του οικισμού.

 

32a. Πηγές:

Το χωριό Кучковјани ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα χάσι του Мезид Беј με 67 οικογένειες [Турски Документи].

Kočkojni (Koškon) [Αυστριακός Χάρτης].

Κοτσκόβιανη καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Κοτσκόβιανι Φλωρίνης, 830 χριστιανοί κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Кучковени (Кучкоени) / Леринска каза, 840 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Kochkoni (Koskon), λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Kotchkoveni / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 760 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Κουτσκόβαινι, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Κουτσκόβαινι: «Σχισματικόν από του 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Κουτσκόβιανι Φλωρίνης, 637 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Κουτσκοβαίνη Φλωρίνης, 566 άτομα (291 άρρενες και 275 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Κουτσκοβαίνη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Кучковени, 100 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Κουτσκοβαίνη Φλωρίνης, 544 άτομα (256 άρρενες και 288 θήλεις), 102 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Κουτσκοβαίνη σε Πέραμα [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Ρευστοποιήθηκε μία περιουσία κάτοικου που μετανάστευσε στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Πέρασμα (Κουτσκοβαίνη) Φλωρίνης, 645 άτομα (285 άρρενες και 360 θήλεις), εκ των οποίων 8 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (3 άρρενες και 5 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 628 και ετεροδημότες 17. Απογράφηκαν αλλού 11 δημότες [Απογραφή 1928].

Πέρασμα (Κουτσκοβαίνη), υπήρχαν 113 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 103 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Κουσκοβένη, «Ουδείς δικός μας. Τρομεροί» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Πέρασμα Φλωρίνης, 878 άτομα (418 άρρενες και 460 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Πέρασμα, 956 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 800 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 121 ρευστής και 35 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στο Πέρασμα, το Μάη του 1946, εθνοφύλακες σκότωσαν ένα νέο 17 χρονών» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Кучковени: Αμιγώς χριστιανικός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 783, 1961: 724, 1971: 600, 1981: 534, 1991: 499, 2001: 499.

Υψόμετρο 660 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

32b. 1903-1908:

Οι κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στο Ίλιντεν και γι’ αυτό γνώρισαν την εκδίκηση του οθωμανικού στρατού που έκαψε πολλά σπίτια του στις 30 Αυγούστου 1903 [Δραγούμης, 272].

Στις 27 Απριλίου 1904 οι αυτονομιστές σκότωσαν το χωρικό Θανάση Πέτκο και τη γυναίκα του [ΔΙΣ, 360].

Το χωριό, που θεωρήθηκε από τον Παύλο Μελά πως ήθελε «καθάρισμα» [ΔΙΣ, 338], χαρακτηρίστηκε από την ελληνική οργάνωση, στις αρχές Οκτωβρίου 1905, ως στόχος μελλοντικής επίθεσης [Βάρδας Α, 247-248].

Στις 2 Νοεμβρίου 1906 ο Βάρδας έμαθε, πως η ομάδα του οπλαρχηγού Ηλία Δεληγιαννάκη επιτέθηκε στο χωριό και σκότωσε δύο εξαρχικούς πρόκριτους [Βάρδας Β, 328].

Στα τέλη Ιουλίου 1907, η ελληνική οργάνωση δολοφόνησε στη Φλώρινα τον εξαρχικό παπά του χωριού [Βάρδας Β, 834].

 

 

33. Κραπέστινα / Krapeština. Μετονομάστηκε σε Ατραπός. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό χριστιανικό μακεδονικό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι περισσότεροι κάτοικοι του ήταν εξαρχικοί. Το χωριό συμμετείχε στο αυτονομιστικό κίνημα και γι αυτό το λόγο, γνώρισε τα αντίποινα του οθωμανικού στρατού. Κάτοικοί του επίσης, σκοτώθηκαν σε επίθεση ελληνικού σώματος. Ο πληθυσμός του χωριού υπολογίζεται σε 450 άτομα το 1912 και 550 το 1928. Η πλειοψηφία των κατοίκων, είχε χαρακτηριστεί τις αρχές ασφαλείας, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Το 1949 περίπου 150 άτομα από το χωριό κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

 33a. Πηγές:

Το χωριό Крапешино ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα χάσι του Мезид Беј με 58 οικογένειες [Турски Документи].

Krapešta [Αυστριακός Χάρτης].

Κραπέστινα καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Κουρέστα Φλωρίνης, 250 χριστιανοί κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Крепешино / Леринска каза, 320 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Krapechtina, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Krapechino / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 416 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Κραπέστινα: «Πατριαρχικόν μέχρι του 1906, οπότε εκλείσθη η εκκλησία, αποσκιρτήσαντος τούτου. Τω 1908 χειροτονηθέντος Έλληνος ιερέως, ανοίγη αύτη αλλά και πάλιν εκλείσθη, των Βουλγάρων αποπειραθέντων την κατάληψίν της. Σήμερον ορθόδοξοι και σχισματικοί λειτουργούσιν εκ περιτροπής» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Κραπέστινα Φλωρίνης, 212 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1905 [Χαλκιόπουλος 1910].

Κραπέστινα Φλωρίνης, 430 άτομα (243 άρρενες και 187 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Κραπέστινα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Крапештина, 70 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Κραπέστινα Φλωρίνης, 502 άτομα (208 άρρενες και 294 θήλεις), 89 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Κραπέστινα σε Ατραπός [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν τέσσερις περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Ατραπός (Κραπέστινα) Φλωρίνης, 543 άτομα (254 άρρενες και 289 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 535 και ετεροδημότες 8. Απογράφηκαν αλλού 23 δημότες [Απογραφή 1928].

Ατραπός (Κραπέστενα), υπήρχαν 92 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 66 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Κραπέστινα, «Δικοί μας, η οικογένεια Παπαθωμά» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Ατραπός Φλωρίνης, 598 άτομα (261 άρρενες και 337 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Ατραπός, 619 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 250 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 269 ρευστής και 100 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Крапештина (Крапешино): Καθαρά χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου 20 οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1951: 466, 1961: 318, 1971: 219, 1981: 160, 1991: 199, 2001: 174. Υψόμετρο 880 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

33b. 1903-1908:

Στις 18 Απριλίου 1903 ο οθωμανικός στρατός σκότωσε εδώ 28 άτομα [Dakin, 131].

Το χωριό δέχτηκε επίθεση από το σώμα του ανθυπολοχαγού Ζαχαρία Παπαδά (Φούφα) στις 17 Απριλίου 1906.Σύμφωνα με το Βάρδα, οι Έλληνες σκότωσαν κατοίκους του χωριού, μεταξύ δε αυτών και τον εξαρχικό παπά [Dakin, 342 και Βάρδας Β, 793].

 

34. Κρουσόραντι ή Κρούσογκραντ / Krušoradi ή Krušograd. Μετονομάστηκε σε Αχλάδα. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Μελίτης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα παλαιό χωριό, στοιχεία για το οποίο βρίσκουμε σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ήταν ένα εξαρχικό μακεδονικό χωριό 650 ατόμων. Οι κάτοικοί του είχαν λάβει μέρος στο Ίλιντεν και είχαν γνωρίσει τη βία των ελληνικών σωμάτων. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1928 ζούσαν εδώ 700 Μακεδόνες. Οι αρχές ασφαλείας θεωρούσαν τους περισσότερους από αυτούς, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού κατέφυγαν το 1949 στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

34a. Πηγές:

Το χωριό Крушорад ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο των γενίτσαρων Јупус και Јакуб με 141 οικογένειες [Турски Документи].

Krušograd [Αυστριακός Χάρτης].

Κρουσογκράτ καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Κουσοράτ Φλωρίνης, 845 χριστιανοί κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Крушоради / Леринска каза, 650 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Krusograd, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Krouchoradi / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 760 εξαρχικοί Βούλγαροι / [Brancoff 1905].

Κρουσοράτ, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Κρούσορατ: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Κρούσορατ Φλωρίνης, 500 ορθόδοξοι Έλληνες υποκύψαντες στη βουλγαρική βία (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1904 και 171 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Κρουσοράτη Φλωρίνης, 606 άτομα (259 άρρενες και 347 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Κρουσοράτη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Крушоради, 60 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Κρουσοράτη Φλωρίνης, 573 άτομα (269 άρρενες και 304 θήλεις), 107 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Κρουσοράτη σε Αχλάδα [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Αχλάδα (Κρουσοράτη) Φλωρίνης, 690 άτομα (328 άρρενες και 362 θήλεις). Ένας ήταν πρόσφυγας πού ήρθε μετά το 1922. Ομοδημότες ήταν 685, ετεροδημότες 2 και αλλοδαποί 3. Απογράφηκαν αλλού 19 δημότες [Απογραφή 1928].

Αχλάδα (Κρουσοράτη), υπήρχαν 120 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 90 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων. Επρόκειτο να δηλώσουν σερβική μειονότητα [Στατιστική 1932].

Κρουσοράτη, «Δικοί μας είναι οι Τύπε Κωστίδης και Τραϊανός Ντάφου» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Αχλάδα Φλωρίνης, 967 άτομα (485 άρρενες και 482 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Αχλάδα, 996 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 450 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 446 ρευστής και 100 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Крушоради: Τόσο το 1912, όσο και το 1940 ήταν ένας χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Το χωριό είχε 50 νεκρούς στον εμφύλιο πόλεμο. Με τη λήξη του, 114 οικογένειες ζήτησαν καταφύγιο στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Στο χωριό παρέμειναν 30 μακεδονικές οικογένειες. Μεταπολεμικά, η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε εδώ έποικους από την Ήπειρο [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 361, 1961: 534, 1971: 442, 1981: 504, 1991: 473, 2001: 468.

Υψόμετρο 300 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

34b. 1903-1908:

Οι κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν τον Ιούλιο του 1903 στην επανάσταση του Ίλιντεν. Πριν πάρουν τα βουνά, έκαψαν ένα κουλέ (πύργο) και μια αποθήκη που ανήκε στο Φεχίμ μπέη. [Δραγούμης, 150, 158, 196, 582 και Γούναρης, 166, 170].

Στα μέσα Δεκεμβρίου 1904, έξω από το χωριό, το ελληνικό σώμα του Ρούβα (Κατεχάκη), επιτέθηκε εναντίον Μακεδόνων. Φεύγοντας άφησε πίσω του, δεκαεπτά νεκρούς και τραυματίες. [ΕΜΠΡΟΣ, 20/12/1904].

 

34c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1905-1910 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 14 άτομα:

Gheorghi Dimetreff, Ghorghi Stoitchoff, Ghorghi Zoleff, Koste Gatzeff, Nicolas File, Risto Doneff και Yovan Rousse το 1905.

Tomas Mitche και Tovan Stefo το 1906.

Constantin Tanas, Krsteff Anguelle. Stoyan Lazor και Vassil Tanas το 1907.

Petre Konstantin το 1910.

 

35. Λάγκεν ή Λάγκενι / Lagen ή Lageni. Μετονομάστηκε σε Τριανταφυλλιά και στη συνέχεια σε Τριανταφυλλέα. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Τριανταφυλλιά. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, ο οποίος αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι χριστιανοί μακεδόνες κάτοικοί του, πέρασαν στην εξαρχία στις αρχές του 20ου αιώνα. Το χωριό συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν και γνώρισε τα αντίποινα του οθωμανικού στρατού. Στη συνέχεια, δέχτηκε δύο μεγάλες επιθέσεις από ελληνικές ομάδες. Αρκετοί μακεδόνες χωρικοί σκοτώθηκαν τότε. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 ο πληθυσμός του χωριού ανερχόταν σε 550 περίπου άτομα. Ο πληθυσμός μειώθηκε σε 500 άτομα το 1928. Τα περισσότερα από αυτά ήταν, για τις ελληνικές αρχές ασφαλείας, άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου, κάτοικοι του χωριού κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία. Ο πληθυσμός του χωριού, μειώθηκε στο μισό του προπολεμικού.

 

35a. Πηγές:

Το χωριό Алагин ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Танаси Балабан με 50 οικογένειες [Турски Документи].

Πηγές: Lagen [Αυστριακός Χάρτης].

Λαγένι καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Λαγένι Φλωρίνης: «έχει 200 χριστιανούς και εκκλησίαν» [Σχινάς 1886].

Лѫнгъ / Битолска каза, 150 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Lagen, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Λάγκεν, το 1902 είχε 75-80 οικογένειες [Πετσίβας].

Laghen / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 504 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 12 μαθητές [Brancoff 1905].

Λάγενι, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) μετά. Προσήλθαν στο πατριαρχείο 22 οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Λάγενι: «Η εκκλησία μέχρι του Συντάγματος κατείχετο υπό των ημετέρων ιερέων, κατόπιν αποπείρας των Βουλγάρων προς κατάληψιν αυτής, εκλείσθη υπό των αρχών και αι κλείδες παρεδόθησαν τη Μητροπόλει, αλλ’ οι Βούλγαροι την κατέλαβον εκ νέου» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Λαγένι Φλωρίνης, 300 ορθόδοξοι Έλληνες διατελούντες υπό την βουλγαρική τρομοκρατία (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Λάγενη Φλωρίνης, 560 άτομα (264 άρρενες και 296 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Λάγενη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Καλύβια Λαγένης [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

 Лагјен, 100 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Λαγένη Φλωρίνης, 466 άτομα (210 άρρενες και 256 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Λάγενη σε Τριανταφυλλιά [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκε μία περιουσία κάτοικου που μετανάστευσε στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Τριανταφυλλιά (Λάγενη) Φλωρίνης, 492 άτομα (224 άρρενες και 268 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 488 και 4 ετεροδημότες. Απογράφηκαν αλλού 14 δημότες [Απογραφή 1928].

Τριανταφυλλιά (Λάγενη), υπήρχαν 120 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 90 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Λάγενη, «Δικοί μας, η οικογένεια Παπατριανταφύλλου μόνον» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Τριανταφυλλέα Φλωρίνης, 468 άτομα (188 άρρενες και 280 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Τριανταφυλλιά, 450 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 350 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 50 ρευστής και 50 ελληνικής [Στατιστική 1945].

« Στην Τριανταφυλλιά, τον Οκτώβρη του 1945 χωροφύλακες κάψανε εννέα καλύβια με χόρτο» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Лаген (Лагени, Лагино): Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Στο τέλος του εμφυλίου 30 άτομα και μία οικογένεια κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 265, 1961: 188, 1971: 95, 1981: 81, 1991: 101, 2001: 83.

Υψόμετρο 1.140 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

35b. 1903-1908:

Στα μέσα Ιανουαρίου του 1903, οι αρχές ανακάλυψαν στο μπακάλικο του χωριού, 300 όπλα, πολεμοφόδια και έγγραφα του κομιτάτου [ΣΚΡΙΠ, 20/1/1903].

Οι κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στο Ίλιντεν. Σε αντίποινα οθωμανικό στρατιωτικό απόσπασμα πλιατσικολόγησε την εκκλησία του χωριού, στις 27 Αυγούστου 1903 [Δραγούμης, 270].

Σύμφωνα με τη Διεύθυνση Ιστορίας του ΓΕΣ, τον Απρίλιο του 1905, το ελληνικό σώμα του ανθυπολοχαγού Χρήστου Τσολακόπουλου (Ρέμπελου) επιτέθηκε στο Λάγκινο και σκότωσε τέσσερις Μακεδόνες [ΔΙΣ, 192].

Το ΕΜΠΡΟΣ του προέδρου του ελληνικού κομιτάτου Δημήτρη Καλαποθάκη, ανεβάζει τους νεκρούς αυτής της επίθεσης σε είκοσι επτά, ενώ γράφει και για δώδεκα αιχμάλωτους που «βρέθηκαν» δεμένοι και συνελήφθησαν από το στρατό της Φλώρινας [ΕΜΠΡΟΣ, 27/4/1905].

Στις 2 Μαΐου 1905, ελληνικό σώμα 60 αντρών επιτέθηκε ξανά στο Λάγκινο και σκότωσε έξι χωρικούς. Οθωμανικό απόσπασμα που έφτασε εδώ, κατά τη διάρκεια της επίθεσης, δεν συγκρούστηκε με τους Έλληνες. Ο ιταλός λοχαγός Gastoldi κατηγόρησε, για τη μη επέμβαση, τον οθωμανό διοικητή χωροφυλακής Φλώρινας Καντρί Μπέη, τον οποίο θεωρούσε συνεργάτη του έλληνα μητροπολίτη [Dakin, 307 και δισ, 200].

Στις αρχές Ιουλίου 1906, ελληνική ομάδα σκότωσε τον εξαρχικό παπά του χωριού, καθώς πήγαινε από το σπίτι του στην εκκλησία [ΕΜΠΡΟΣ, 2/7/1906].

Στις 3 Οκτωβρίου 1907, το σώμα του Βάρδα σκότωσε δύο αγρότες από το Λάγκινο, στο χωράφι τους, την ώρα που όργωναν [Βάρδας Β, 967].

 

35c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1905-1910 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής έντεκα άτομα:

Gheorgi Papadafo και Stasse Stefo το 1905. Dimitre File και Gheorghi File το 1906.

Risto Stoitche το 1910.

Christo Staycheff, Nicola Mitreff, Pasil Dimitroff και Vane Castoff το 1912.

Nicolaos Lazaron το 1915.

Vasiliki Petrou το 1921.

 

36. Λαγκ / Lag. Μετονομάστηκε σε Μικρολίμνη. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα καθαρά χριστιανικό μακεδονικό οικισμό που προσχώρησε στην εξαρχία. Το 1903 συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν. Το 1912 ο πληθυσμός του υπολογίζεται σε 200 άτομα. Το 1928 είχε περίπου 360 κατοίκους. Οι ελληνικές αρχές ασφαλείας θεωρούσαν πως η πλειοψηφία του πληθυσμό του χωριού ήταν άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Το 1949 περισσότεροι από 200 κάτοικοί του κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

36a. Πηγές:

Langi (Lek) [Αυστριακός Xάρτης].

Λαγκ καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Лагино / Леринска каза, 520 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Langi, λειτουργία πατριαρχικής εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Lak / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 208 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Λαγκ: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Λαγκ Μοναστηρίου, 82 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Λάγκα Πρεσπών, 203 άτομα (127 άρρενες και 76 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Λάγκα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Δρένοβον [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Л'к, 25 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Λάγκα Φλωρίνης, 202 άτομα (98 άρρενες και 104 θήλεις). Μετονομασία του οικισμού από Λάγκα σε Μικρολίμνη [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Μικρολίμνη (Λάγγα) Φλωρίνης, 360 άτομα (170 άρρενες και 190 θήλεις), εκ των οποίων πέντε ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (άρρενες). Ομοδημότες ήταν 343 και ετεροδημότες 17. Απογράφηκαν αλλού 7 δημότες [Απογραφή 1928].

Ο νομάρχης Φλώρινας, θεωρούσε το 1929 τους κατοίκους του χωριού ως άτομα με «αντικρατικά αισθήματα» [Κολιόπουλος Α, 49].

Μικρολίμνη (Λάγγα), υπήρχαν 52 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 20 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Μικρολίμνη Φλωρίνης, 316 άτομα (140 άρρενες και 176 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Μικρολίμνη (μαζί με τον οικισμό Κρανειαί), 455 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 300 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 100 ρευστής και 55 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Л'к (Л'кни, Лок): Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Στο τέλος του εμφυλίου 70 οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 96, 1961: 149, 1971: 114, 1981: 71, 1991: 92, 2001: 71.

Υψόμετρο 850 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

36b. 1903-1908:

Κάτοικοι από το χωριό συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 170, 292].

Στις 18 Φεβρουαρίου 1906, δυο αλβανοί κεχαγιάδες που στάλθηκαν από τον τσιφλικά του χωριού να μαζέψουν τους φόρους από τους κατοίκους, σκοτώθηκαν σε μάχη με τσέτα που τους επιτέθηκε. Κατά τη διάρκεια της συμπλοκής δύο αυτονομιστές έχασαν τη ζωή τους [ΕΜΠΡΟΣ, 2/3/1906].

 

37. Λάζενι / Laženi. Μετονομάστηκε σε Μεσονήσι και στη συνέχεια σε Μεσονήσιον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Μεσονήσι. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Φλωρίνης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα παλαιό χριστιανικό μακεδονικό οικισμό, στοιχεία για τον οποίο βρίσκουμε σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ήταν ένα εξαρχικό χωριό με λίγες πατριαρχικές οικογένειες και πληθυσμό περίπου 500 άτομα. Το Το 1928 εμφανίζεται πως είχε περίπου 200 κατοίκους. Για τις αρχές ασφαλείας, πολλοί από το χωριό ήταν άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

 37a. Πηγές:

Το χωριό Ложани ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) χάσι του Мезид Беј με 64 οικογένειες και β) τιμάριο των Тур Беј και Оруч (γιων του Јусуф) με 53 οικογένειες [Турски Документи].

Ložani (Luženi) [Αυστριακός Χάρτης].

Λάζενι καζά Φλωρίνης [Χάρτης Κοντογόνη].

Λόζανι Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 250 χριστιανούς, εκκλησίαν και πύργον του ιδιοκτήτου Ζικεριά πασσά, διαμένοντος εν Βιτωλίοις» [Σχινάς 1886].

Лажени / Леринска каза, 200 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Lozan, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Lajani / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 336 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 12 μαθητές [Brancoff 1905].

Λάζιανι, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) μετά. Προσήλθαν επτά οικογένειες στο πατριαρχείο [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Λάζενι: «Σχισματικόν από του 1907. Η εκκλησία είχε κλεισθή, μετέβαινε δε κατά καιρούς ορθόδοξος ιερεύς και ελειτούργει. Μετά το σύνταγμα κατελήφθη υπό των Βουλγάρων» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Λάζιανι Φλωρίνης, 199 ορθόδοξοι Έλληνες που υπέκυψαν στο σχίσμα (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1897 [Χαλκιόπουλος 1910].

Λάζενη Φλωρίνης, 489 άτομα (214 άρρενες και 275 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Λάζενη Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Αρμενοχωρίου [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Лажени, 18 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Λάζενη Φλωρίνης, 131 άτομα (63 άρρενες και 68 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Λάζενη σε Μεσονήσι [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Μεσονήσι (Λάζενι) Φλωρίνης, 189 άτομα (108 άρρενες και 81 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 158 και ετεροδημότες 31. Απογράφηκαν αλλού 10 δημότες [Απογραφή 1928].

Μεσονήσι (Λάζενη), υπήρχαν 51 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 48 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων. Είχαν μεταβεί στο σερβικό προξενείο για να δηλώσουν σερβική μειονότητα [Στατιστική 1932].

Μεσονήσιον Φλωρίνης, 328 άτομα (148 άρρενες και 180 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Μεσονήσιον (μαζί με τον οικισμό Σταθμός), 606 κάτοικοι, εκ των οποίων 206 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 150 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 56 ρευστής και 400 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Από το Μεσονήσι το 1946 παραπέμφθηκαν σε δίκη 27 άτομα» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Лажени: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 336, 1961: 256, 1971: 139, 1981: 276, 1991: 288, 2001: 227.

Υψόμετρο 620 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

38. Λέσκοβετς / Leskovec. Μετονομάστηκε σε Λεπτοκαρυές και στη συνέχεια σε Λεπτοκαρυαί. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Λεπτοκαρυές. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, ο οποίος αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοί του ήταν χριστιανοί Μακεδόνες που προσχώρησαν στην εξαρχία. Το χωριό δέχτηκε επιθέσεις από ελληνικά σώματα. Οι Έλληνες σκότωσαν χωρικούς και έκαψαν τα σπίτια τους. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928 ζούσαν εδώ αντίστοιχα 250 και 300 Μακεδόνες. Οι αρχές του χωριού θεωρούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού του οικισμού, ως άτομα ανθελληνικών και ρευστών φρονημάτων. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του χωριού, δεν επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

38a. Πηγές:

Το χωριό Лесковец ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Хазир Беј Карамани με 42 οικογένειες [Турски Документи].

Leskovec [Αυστριακός Χάρτης].

Λεσκοβέτς καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Λιασκόφτσα Φλωρίνης: 310 χριστιανοί κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Лѣсковецъ / Леринска каза, 330 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Leskovek, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Leskovetz / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 368 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Λέσκοβετς, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Λέσκοβετς: «Εκηρύχθη σχισματικόν τω 1903 και έκτοτε διατελεί τοιούτον» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Λέσκοβετς Φλωρίνης, 259 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Λεσκοβίτσι Φλωρίνης, 249 άτομα (131 άρρενες και 118 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Λεσκοβίτση Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Πεσόσνιτσας [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Лесковец, 50 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Λέσκοβετς Φλωρίνης, 238 άτομα (92 άρρενες και 146 θήλεις), 51 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Λεσκοβίτσα σε Λεπτοκαρυές [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Λεπτοκαρυές (Λεσκοβίτσι) Φλωρίνης, 294 άτομα (130 άρρενες και 164 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 288 και ετεροδημότες 6. Απογράφηκαν αλλού 5 δημότες [Απογραφή 1928].

Λεπτοκαρυές (Λέσκοβιτς), υπήρχαν 50 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 32 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Λέσκοβας, «Δικός μας είναι ο Αντώνιος, πρώην χωροφύλαξ και ήδη αγροφύλαξ» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Λεπτοκαρυαί Φλωρίνης, 378 άτομα (177 άρρενες και 201 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Λεπτοκαρυαί, 380 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 280 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 50 ρευστής και 50 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Лесковец: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten]. Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 327, 1961: 287, 1971: 197, 1981: 162, 1991: 186, 2001: 116.

Υψόμετρο 695 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

38b. 1903-1908:

Στις 11 Απριλίου 1903, η επαναστατική τσέτα του Τάνε Κλιάντσε που βρισκόταν στο χωριό, περικυκλώθηκε από στρατιωτικό απόσπασμα, αλλά εκμεταλλευόμενη το σκοτάδι κατόρθωσε τα μεσάνυχτα να διαφύγει [Δραγούμης, 80 και Βακαλόπουλος Α, 203].

Η πρώτη επίθεση ελληνικού σώματος εναντίον του χωριού έγινε στις 8 Οκτωβρίου 1904. Σύμφωνα με τον Dakin, οι Έλληνες σκότωσαν τότε το μουχτάρη (πρόεδρο) και τέσσερις ακόμη κατοίκους [Dakin, 259].

Στον αμερικάνικο τύπο φτάνει τηλεγράφημα από τη Θεσσαλονίκη, με το οποίο γίνεται λόγος για το φόνο είκοσι ατόμων από Έλληνες, κοντά στη Φλώρινα [The New York Times, 22/10/1904. The Washington Times, 22/10/1904. The Salt Lake Herald, 22/10/1904. Breathitt County News, 28/10/1904].

Το χωριό δέχτηκε στις 17 Απριλίου 1906 δεύτερη ελληνική επίθεση [Dakin, 342].

Σκέψεις για προσβολή του χωριού βρίσκονται στο ημερολόγιο του Βάρδα. Τον απασχολούσε η εκκαθάριση των «κακών ή αγκαθιών», όπως αποκαλεί του μακεδόνες αυτονομιστές [Βάρδας Β, 591, 829, 949].

Η ομάδα του οπλαρχηγού Μιχάλη Τσόντου σκότωσε στις 10 Σεπτεμβρίου 1907 ένα χωρικό από το Λέσκοβετς, κοντά στο χωριό [Βάρδας Β, 923].

Στις 15 Οκτωβρίου 1907 ο Βάρδας πληροφορήθηκε πως οι κάτοικοι του Λέσκοβετς είχαν εγκαταλείψει προσωρινά το χωριό τους, από το φόβο των ελληνικών σωμάτων [Βάρδας Β, 984].

Η μεγάλη επίθεση εναντίον του χωριού πραγματοποιήθηκε στις αρχές Ιουλίου 1908 από τις ομάδες των οπλαρχηγών Γιώργου Δικώνυμου (Μακρή), Παύλου Νεράντζη (Περδίκα) και Παναγιώτη Γερογιάννη. Μέσα σε μισή ώρα οι Έλληνες έκαψαν όλα τα σπίτια και 75 βόδια μέσα στους στάβλους. Σκότωσαν έξι χωρικούς και τραυμάτισαν τρεις γυναίκες. Σκότωσαν επίσης πολλά ζώα [Βλάχος, 512. Μακρής, 174. Dakin, 484. ΔΙΣ, 289. Τσάμης, 415. Βακαλόπουλος Β, 336].

 

38c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1905-1910 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής επτά άτομα: Mice Petre το 1903. George Miste και Zole Tacho το 1904. Ilia Nedelks, Kole Stoitche και Petre Anson το 1905. Vane Risto το 1907.

 

39. Λιουμπέτινο / Ljubetino. Μετονομάστηκε σε Πεδινό και στη συνέχεια σε Πεδινόν. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Πεδινό. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αετού, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, πληροφορίες για τον οποίο βρίσκουμε σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοί του ήταν χριστιανοί μακεδόνες. Φαίνεται πως επίσης ζούσαν εδώ χριστιανοί Τσιγγάνοι. Το χωριό συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν και γνώρισε τα αντίποινα του οθωμανικού στρατού. Στη συνέχεια δέχτηκε δύο επιθέσεις ελληνικών σωμάτων. Οι Έλληνες σκότωσαν χωρικούς και έκαψαν σπίτια του οικισμού. Το 1912 ο πληθυσμός στο Λιουμπέτινο ήταν περίπου 270 άτομα, όλα προσκείμενα στην εξαρχία. Το 1928 οι κάτοικοι του χωριού ξεπέρασαν τους 300. Οι κρατικές αρχές ασφαλείας, θεωρούσαν τους περισσότερους από αυτούς ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων.

 

39a. Πηγές:

Το χωριό Лјуботен ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο του Хазир Беј με 55 οικογένειες και β) τιμάριο του Исхак Челеби με 21 οικογένειες [Турски Документи].

Lubetino [Αυστριακός Χάρτης].

Λιουμπέτινα καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Λιουμπέτινα Φλωρίνης, 255 χριστιανοί και 5 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886]. Любетино / Леринска каза, 325 χριστιανοί Βούλγαροι και 30 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Lubetino, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Lubetino / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 240 εξαρχικοί Βούλγαροι και 60 Τσιγγάνοι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 18 μαθητές [Brancoff 1905].

Λιουμπέτινα Φλωρίνης, 221 σχισματικοί Αθίγγανοι (: εξαρχικοί Τσιγγάνοι) [Χαλκιόπουλος 1910].

Λιουμπέτινον Σόροβιτς, 277 άτομα (140 άρρενες και 137 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Λιουμπέτινον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τους οικισμούς Γκιουλέντζα, Κάτω Νεβολιάνη και Νοβοσέλι [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Љубетино, 20 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Λιουμπέτινον Φλωρίνης, 252 άτομα (123 άρρενες και 129 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Λιουμπέτινον σε Πεδινό [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Πεδινόν (Λιουμπέτινον) Φλωρίνης, 308 άτομα (162 άρρενες και 146 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 277, ετεροδημότες 9 και αλλοδαποί22 [Απογραφή 1928].

Πεδινόν (Λουμπέτινα) υπήρχαν 55 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 31 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Πεδινόν Φλωρίνης, 367 άτομα (185 άρρενες και 182 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Πεδινόν, 366 κάτοικοι, εκ των οποίων 316 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 250 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 66 ρευστής και 50 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Љубетино: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 264, 1961: 338, 1971: 354, 1981: 462, 1991: 554, 2001: 462.

Υψόμετρο 620 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

39b. 1903-1908:

Το χωριό συμμετείχε στο Ίλιντεν και κάηκε από τον οθωμανικό στρατό, στις αρχές Σεπτεμβρίου 1903. Οι Οθωμανοί πήραν μαζί τους τριάντα αιχμαλώτους [Δραγούμης, 274 και 280].

Στις 25 Οκτωβρίου 1905 ο Βάρδας μαθαίνει πως η ελληνική οργάνωση σκότωσε δύο εξαρχικούς στο Λιουμπέτινο [Βάρδας Α, 271].

Το ΕΜΠΡΟΣ πληροφορεί τους αναγνώστες του, πως η επίθεση στο χωριό Λεμπετίνα, ήταν έργο του καπετάν Οδυσσέα. Ο έλληνας οπλαρχηγός αιχμαλώτισε πέντε πρόκριτους του χωριού, τους οποίους πήρε μαζί του στο βουνό και τους σκότωσε [ΕΜΠΡΟΣ, 31/10/1905].

Το χωριό δέχτηκε μεγάλη επίθεση από τον οπλαρχηγό Νίκο Ανδριανάκη στις 19 Νοεμβρίου 1907. Σύμφωνα με επιστολή του οπλαρχηγού στο Βάρδα, η ελληνική ομάδα μπήκε στο χωριό, έκαψε δεκαπέντε σπίτια και «έκοψε» δέκα ανθρώπους [Αρχείο Βάρδα, φ. 3 και Dakin, 417].

 

40. Μάαλα ή Μαχαλά / Maala ή Mahala. Μετονομάστηκε σε Τροπαιούχος. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Οι κάτοικοί του ήταν μουσουλμάνοι, οι περισσότεροι Τούρκοι, αλλά υπήρχαν και Αλβανοί. Το 1912 ζούσαν εδώ 400 Τούρκοι και 100 Αλβανοί. Το σύνολο του πληθυσμού αναγκάστηκε το 1924 να εγκαταλείψει το χωριό. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε εδώ χριστιανούς πρόσφυγες από τον Καύκασο, τη Θράκη και τη Μικρά Ασία. Εγκαταστάθηκαν επίσης Μακεδόνες από τα γύρω χωριά. Το 1928 υπήρχαν στο χωριό περίπου 240 πρόσφυγες και 200 Μακεδόνες. Οι τελευταίοι είχαν χαρακτηριστεί από την κρατική ασφάλεια, σαν άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του οικισμού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

40a. Πηγές:

Mahala (Mala) [Αυστριακός Χάρτης].

Μαχαλά (Γαζή Μαχαλεσί) καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Γκατζή Μαχαλεσή ή Μαχαλά Φλωρίνης, 680 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι: «έχει τέμενος και τεκέν χρησιμεύοντα ως χάνιον» [Σχινάς 1886].

Маала / Леринска каза, 600 Τούρκοι και 110 μουσουλμάνοι Αλβανοί [Кънчов 1900].

Μαχαλάς Φλωρίνης, 609 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910]. Μαχαλάς Φλωρίνης, 100 άτομα (54 άρρενες και 52 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Μαχαλάς Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Мала, 100 σπίτια μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920]. Μαχαλάς Φλωρίνης, 450 άτομα (231 άρρενες και 219 θήλεις), 116 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μαχαλάς γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 50 προσφυγικές οικογένειες (213 άτομα) [ΕΑΠ].

Μαχαλάς, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 97 οικογένειες μουσουλμάνων (350 άτομα) και ήρθαν 60 οικογένειες προσφύγων: 18 από τη Θράκη, 12 από τη Μικρά Ασία και 30 από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Τροπαιούχος (Μαχαλάς) Φλωρίνης, 430 άτομα (218 άρρενες και 212 θήλεις), εκ των οποίων 155 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (81 άρρενες και 74 θήλεις). Ομοδημότες ήταν387 και ετεροδημότες 43. απογράφηκαν αλλού έξι δημότες [Απογραφή 1928].

Μετονομασία του οικισμού από Μαχαλάς σε Τροπαιούχος [ΦΕΚ 40 / 5. 2. 1929].

Μαχαλάς, υπήρχαν 27 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 22 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Τροπαιούχος Φλωρίνης, 665 άτομα (317 άρρενες και 348 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Τροπαιούχος, 729 κάτοικοι, εκ των οποίων 200 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 150 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 50 ρευστής και 529 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στον Τροπαιούχο, το Σεπτέμβρη του 1945 οπλισμένοι μοναρχοφασίστες του χωριού δολοφόνησαν το Βασίλη Ρίμπα» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Маала ή Махала: Το 1912 ήταν ένας μουσουλμανικός οικισμός. Το 1940 ήταν ένα μικτό χωριό προσφύγων και Μακεδόνων που ήρθαν εδώ από τα γειτονικά χωριά [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 664, 1961: 552, 1971: 410, 1981: 382, 1991: 359, 2001: 371.

Υψόμετρο 700 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

40b.1903-1908:

Ο Παύλος Μελάς ήρθε σε συνεννόηση με τον μουσουλμάνο Αλβανό Φεΐμη από τον Μαχαλά, ακόλουθο του Αλβανού Ιτζέτ Πασά της Φλώρινας. Ο Φεΐμη, σύμφωνα με τον Μελά, «είναι πιστώτατος και χρησιμώτατος διαθέσας υπέρ ημών τους Αλβανούς του Μαχαλά» [ΔΙΣ, 338].

Το 1907, ο Τσόντος-Βάρδας σημειώνει στο ημερολόγιό του, τις διαπραγματεύσεις της ελληνικής οργάνωσης με μουσουλμάνους του Μαχαλά και την επ' αμοιβή στρατολογία κάποιων από αυτούς, ως οδηγών των σωμάτων ή ως εκτελεστών, για την δολοφονία ορισμένων αυτονομιστών της ευρύτερης περιοχής. Συγκεκριμένα αναφέρει τα ονόματα των «Ρεσίτ, Βελή και Σερίφ εκ Μαχαλά» [Βάρδας Β, 818, 822, 887, 896, 919, 921, 941, 959, 963, 966, 979, 1012].

Τη συνεργασία των μουσουλμάνων του Μαχαλά με τα ελληνικά σώματα, επιβεβαιώνει και ο οπλαρχηγός Γιάννης Καραβίτης [Καραβίτης, 620, 736].

 

41. Μέντοβο / Medovo. Μετονομάστηκε σε Μηλιώνας, μετά σε Μηλιώνα και στη συνέχεια σε Μηλεών. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Μηλεώνας. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Ήταν ένα εξαρχικό μακεδονικό χωριό που συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν. Το 1912 και το 1928, ζούσαν αντίστοιχα στο χωριό περίπου 120 και 160 Μακεδόνες. Οι αρχές ασφαλείας είχαν χαρακτηρίσει αρκετούς από αυτούς, ως άτομα ανθελληνικών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, όλοι οι κάτοικοι του χωριού κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Η ελληνική διοίκηση εποίκησε μεταπολεμικά το έρημο χωριό με πληθυσμό εθνικοφρόνων.

 

 41a. Πηγές:

Medovo [Αυστριακός Xάρτης].

Μέδοβον καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Медово / Битолска каза, 100 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Medovo, λειτουργία πατριαρχικής εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Medovo / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 160 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Μέδοβον: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Μέδοβον Μοναστηρίου, 59 ορθόδοξοι Έλληνες διατελούντες υπό τη βουλγαρική τρομοκρατία (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Μέδοβον Πρεσπών, 130 άτομα (75 άρρενες και 55 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Μέδοβον Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Ρούδαρυ [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Медово, 20 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Μέδοβον Φλωρίνης, 152 άτομα (74 άρρενες και 78 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Μέδοβον σε Μηλιώνας [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Μηλιώνας (Μέδοβον) Φλωρίνης, 161 άτομα (75 άρρενες και 86 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 152 και ετεροδημότες 9 [Απογραφή 1928].

Μηλιώνας (Μέδοβον), υπήρχαν 28 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 8 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Μηλιώνα Φλωρίνης, 209 άτομα (94 άρρενες και 115 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Медово: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Το 1949 οι κάτοικοί του κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: έρημο, 1961: 107, 1971: 47, 1981: 27, 1991: 2, 2001: 1.

Υψόμετρο 900 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

41b. 1903-1908:

Οι κάτοικοί του συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης 288 και 597].

Άνθρωπος της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό ήταν ο Λάζαρος Παπαδόπουλος [Τσάμης, 155].

 

42. Μπάνιτσα / Banica. Μετονομάστηκε σε Βεύη. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Μελίτης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται παλαιό οικισμό, πληροφορίες για τον οποίο υπάρχουν σε οθωμανικό έγγραφο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοι του ήταν εξαρχικοί Μακεδόνες που προσχώρησαν στην εξαρχία. Το χωριό συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν. Για τους έλληνες οπλαρχηγούς η Μπάνιτσα ήταν ένα εχθρικό χωριό. Δεν επιχείρησαν ωστόσο να της επιτεθούν, γιατί υπήρχε εδώ οθωμανική φρουρά. Το 1912 ο πληθυσμός της ήταν περίπου 1.600 άτομα. Πολλοί κάτοικοί της, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Επίσης, αρκετές εξαρχικές οικογένειες μετανάστευσαν στη Βουλγαρία, με τη συνθήκη της Νεϊγύ. Το 1928 υπήρχαν στο χωριό 2.000 Μακεδόνες. Οι περισσότεροι από αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου αρκετοί κάτοικοί κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Ο πληθυσμός του οικισμού, μειώθηκε μεταπολεμικά κατά 500 άτομα.

 

42a. Πηγές:

Το χωριό Баница ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο του Мустафа (γιου του Гјон Кисар) με 35 οικογένειες, β) τιμάριο των Ајдин (γιου του Сејди) και του Јусуф (γιου του Берак) με 40 οικογένειες, γ) τιμάριο των γενίτσαρων Јупус και Јакуб με 34 οικογένειες [Турски Документи].

Banica [Αυστριακός Χάρτης].

Μπάνιτσα καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Μπάνιτσα Φλωρίνης: «Το χωρίον τούτο έχει κατοίκους 1.835 χριστιανούς, διαιρείται εις δύο συνοικίας, εν εκατέρα των οποίων υπάρχει πύργος των αδελφών ιδιοκτητών Ιζέτ βέη, οικούντος εν Φλωρίνη και Σακίρ βέη οικούντος εν Βιτωλίοις, και η μεν τω Ιζέτ ανήκουσα συνοικία ελληνοφρονεί, η δ’ ετέρα βουλγαρίζει. Το χωρίον έχει προς τούτοις 6 εκκλησίας, 4 σχολεία και βουλγαρικόν και 2 χάνια χωρούντα 300 κτήνη και 500 άνδρας και υδρεύεται εκ κρηνών. Ενταύθα συναντώνται αι αμαξιτοί οδοί προς Βιτώλια, εκ Καϊλάρ και εκ Θεσσαλονίκης» [Σχινάς 1886].

Баница / Леринска каза, 1.650 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Banitza, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Μπάνιτσα, το 1902 είχε 200 οικογένειες [Πετσίβας].

Banitza / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 2.000 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία δύο εξαρχικών σχολείων με τέσσερις δασκάλους και 165 μαθητές [Brancoff 1905].

Μπάνιτσα, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Μπάνιτσα: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Μπάνιτσα Φλωρίνης, 472 ορθόδοξοι Έλληνες διατελούντες υπό την βουλγαρική τρομοκρατία (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1904 και 800 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: παλαιοί εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Μπάνιτσα Φλωρίνης, 1.617 άτομα (840 άρρενες και 777 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Μπάνιτσα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Баница, 400 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Μπάνιτσα Φλωρίνης, 1.653 άτομα (784 άρρενες και 869 θήλεις), 523 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Μπάνιτσα σε Βεύη [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν 88 περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Βεύη (Μπάνιτσα) Φλωρίνης, 1.995 άτομα (1.007 άρρενες και 988 θήλεις), εκ των οποίων 16 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (11 άρρενες και 5 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.884, ετεροδημότες 110 και ένας αλλοδαπός [Απογραφή 1928].

Βεύη (Μπάνιτσα), υπήρχαν 323 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 203 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Βεύη Φλωρίνης, 2. 450 άτομα (1.251 άρρενες και 1.199 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Βεύη, 2. 880 κάτοικοι, εκ των οποίων 2. 400 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 1.900 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 500 ρευστής και 280 ελληνικής [Στατιστική 1945]. Το 1945, 35 άτομα από τη Βεύη ήταν φυγάδες στη Γιουγκοσλαβία [Κολιόπουλος Β, 128].

Το ίδιο έτος, λειτούργησε στη Βεύη μακεδονικό δημοτικό σχολείο, υπό την αιγίδα του ΕΑΜ [Κωστόπουλος, 197].

«Στη Βεύη, χωροφύλακες κάψανε 20 μαντριά και ένα σπίτι, από το χωριό το 1946 παραπέμφθηκαν σε δίκη 150 άτομα, στη Φλώρινα δολοφόνησαν με βασανιστήρια το Νοέμβριο του 1946, το Μήτσο Μπαμπούλα από τη Βεύη» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Το 1949, ο μέραρχος της περιοχής θεωρούσε τη Βεύη «γραικομάνικο» χωριό [Κολιόπουλος Β, 249].

Баница: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Σύμφωνα με το Верковиќ το 1889 υπήρχαν εδώ 141 σπίτια με 682 άτομα. Το 1940 ήταν ένα καθαρά μακεδονικό χωριό [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 2.062, 1961: 2.105, 1971: 1.043, 1981: 806, 1991: 753, 2001: 688.

Υψόμετρο 740 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

42b. 1903-1908:

Στις 21 Απριλίου 1903, ο οθωμανικός στρατός σκότωσε είκοσι άτομα στη Μπάνιτσα [Dakin, 131].

Οι κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν και βγήκαν όλοι στο βουνό [Γούναρης, 164, 168 και Βακαλόπουλος Α, 207].

Κατά την επανάσταση, οι αυτονομιστές σκότωσαν εδώ τέσσερα άτομα [Dakin, 132].

Στις αρχές του 1904 το χωριό ήταν βάση του βοεβόδα Λέκο [Dakin, 219].

Στη συνέχεια στο χωριό εγκαταστάθηκε φρουρά του οθωμανικού στρατού [Προξενείο Μοναστηρίου, 5/8/1906, έγγραφο 511].

Άνθρωποι της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό ήταν οι οικογένειες Χολέρη και Κωτσοπούλου [Τσάμης, 155].

Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1907 ο οθωμανικός στρατός συνέλαβε σαράντα κατοίκους του χωριού, για συμμετοχή στην κατά του χωριού Νέγκοβαν επίθεση των αυτονομιστών [Προξενείο Μοναστηρίου, 28/9/1907, έγγραφο 803].

Μετά την επίθεση εναντίον των χωριών Πόζαρ και Ρίμπαρτσι, στις αρχές Ιουλίου 1908, τα ενωμένα σώματα των ελλήνων οπλαρχηγών Γιώργου Βολάνη και Γιάννη Καραβίτη, δύναμης 55 ανδρών, αποφάσισαν να επιτεθούν στην Μπάνιτσα. Έπρεπε, «να φάγη κτύπημα γερό η Μπάνιτσα», σύμφωνα με τα λόγια του Καραβίτη [Καραβίτης, 797].

Καθ’ οδόν ενώθηκε μαζί τους η ομάδα του οπλαρχηγού Μανόλη Νικολούδη, δύναμης οκτώ ανδρών, που δρούσε στο νότιο Μορίχοβο. Ο Νικολούδης έπεισε τους άλλους οπλαρχηγούς να επιτεθούν πριν τη Μπάνιτσα σε μια ομάδα μακεδόνων αυτονομιστών που βρισκόταν κοντά στο βουνό Πίπερκα, βορειοδυτικά από τη Μπάνιτσα. Η επίθεση πραγματοποιήθηκε στις 8 Ιουλίου με επιτυχία. Οι Έλληνες σκότωσαν 28 Μακεδόνες, μεταξύ των οποίων τους βοεβόδες Πόγκοντσεφ και Τζόλε. Τα ελληνικά σώματα καταδίωξαν τους υπόλοιπους αυτονομιστές που υποχώρησαν προς τη Μπάνιτσα. Γράφει σχετικά ο Καραβίτης: «Μολονότι είμεθα φοβερά κουρασμένοι όσο να ανέβουμε και δεν υπήρχε ελπίς να τους φθάσουμε, ετρέχαμε με όση δύναμη είχαμε και εμείς κατόπιν τους με διάθεση να τους κυνηγήσουμε έως την Μπάνιτσα, για να τους βάλουμε μέσα φωτιά, αλλά έξαφνα δεχόμεθα από δεξιά μας πυρά ομαδόν. Ήταν οι τούρκοι της φρουράς Φαρμάκη» [Καραβίτης, 802].

Η εμφάνιση της οθωμανικής φρουράς υποχρέωσε τους Έλληνες να εγκαταλείψουν το σχέδιο την επίθεσης εναντίον της Μπάνιτσα και να φύγουν προς την Γκραέσνιτσα, όπου έμαθαν την επανάσταση των Νεότουρκων, την ανακήρυξη του συντάγματος και την απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης για τερματισμό των επιχειρήσεων [ΔΙΣ, 291-292].

 

42c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1905-1914 μετανάστευσαν από το χωριό Banitsa ή Banitza στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 84 άτομα:

Alexo Risto, Alexo Terpecke, Alusen Rasse, Apostol Kice, Bosze Russe, Christe Pile, Dandel Vasil, Dine Kotcheff, Dine Zole, Done Yordan, Ieszo Risto, Kire Ninsto, Kole Mitze, Kole Risto, Koste Koleff, Krste Mitre, Michali Kole, Mihal Stoian, Mitze Stoitchoff, Pawle Stojeon, Petre Dine, Petre Lazor, Riste Cole, Risto Steffo, Risto Stoitche, Rosse Risto, Tanas Risto, Tirpche Natse, Tome Stoitche, Vasil Mintcheff και Wasil Zote το 1905.

Anastas Done, Bogle Alexof, Chanas Lazo, Consandin Tanasoff, Eftim Petreff, Filip Ristoff, Gheorghi Kiste, Gheorghi Kosta, Gheorghi Metse, Ilo Tanasoff, Kire Rista, Kire Stoian, Kostanton Naoumtche, Lambo Vaneff, Nicola Ristoff, Nicola Tlof, Panaquoti Demitroff, Sazo Nicola Cottche, Tllo Mitse, Tovan Deleff, Vane Vassel και Vassil Ricaloff το 1906.

Alexo Angele, Anton Nicola, Apostol Alexo, Craico Tipe, Dore Vasse, Nicola Risto, Petre Risto, Risto Stoitche, Rousse Mitse, Stoyan Ivanoff και Stoyan Risto το 1907.

Hia Zafivoff, Hristo Petreff, Karote Rousseff, Risto Stoitcheff, Stefan Zafiooff και Stoitche Rouseff το 1909.

Dimitra Alesea, Dzoleff Ilia, Georgi Koleff, Georgi Mitcheff, Ilia Ristoff, Korof Dzale, Michal Zafiroff, Mintcheff Stoutche και Nicola Yovan το 1910.

Riote, Cole Riote, Costa Dimitri και Panail Vasseteff το 1912.

Lazar Stivra Papathanassion το 1914.

 

43. Μπελ Κάμεν ή Μπέλκαμεν / Bel Kamen ή Belkamen. Μετονομάστηκε σε Δροσοπηγή. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα μικτό χριστιανικό χωριό Αλβανών και Βλάχων. Το 1912 ο πληθυσμός του υπολογίζεται σε 1.300 άτομα. Το 1928 ζούσαν εδώ περίπου 900 άνθρωποι. Μεταξύ των κατοίκων του υπήρχαν, σύμφωνα με τις αρχές ασφαλείας, άτομα με ρουμανικά και αλβανικά εθνικά φρονήματα. Ο οικισμός ερήμωσε προσωρινά, μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Οι κάτοικοί του επέστρεψαν στα σπίτια τους λίγα χρόνια μετά.

 

43a. Πηγές:

Belkamen [Αυστριακός Χάρτης].

Μπελκαμένη καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Μπελκαμπέν Φλωρίνης: «έχει 1.200 κατοίκους χριστιανούς, εκκλησίαν, σχολείον αρρένων, χάνια και βρύσεις» [Σχινάς 1886].

Бѣлъ Каменъ / Леринска каза, 560 χριστιανοί Αλβανοί και 100 Βλάχοι [Кънчов 1900].

Belkamen, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και βλάχικου σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Μπελκαμένη, το 1902 είχε 150 αλβανόφωνες και 95 βλαχόφωνες οικογένειες [Πετσίβας].

Bel Kamen / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 100 Βλάχοι και 560 Αλβανοί, λειτουργία ενός βλάχικου σχολείου με δύο δασκάλους και 25 μαθητές [Brancoff 1905].

Βελκαμένη Καστορίας, αριθμός βλάχικων οικογενειών: 230 πατριαρχικών και 5 ρουμανιζόντων [Στατιστική Πατριαρχείου 1906].

Μπελκαμένη, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Μπελκαμένη Φλωρίνης, 1.048 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Μπελκαμένη Φλωρίνης, 1.364 άτομα (704 άρρενες και 660 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Μπελκαμένη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Έλλοβον [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Μπελκαμένη, 50 σπίτια χριστιανών Αλβανών και 150 χριστιανών Βλάχων [Милојевић 1920].

Μπελκαμένη Φλωρίνης, 770 άτομα (327 άρρενες και 553 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Μπελκαμένη σε Δροσοπηγή [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Ρευστοποιήθηκε μία περιουσία κάτοικου που μετανάστευσε στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Δροσοπηγή (Μπελκαμένη) Φλωρίνης, 752 άτομα (283 άρρενες και 469 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 731, ετεροδημότες 12 και αλλοδαποί 9. Απογράφηκαν αλλού 181 δημότες [Απογραφή 1928].

Δροσοπηγή (Μπελκαμένη), υπήρχαν 150 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 30 ήταν δεδηλωμένων ρουμανικών και 10 αλβανικών φρονημάτων. Οι Έλληνες έδρασαν ενταύθα κατά τον Μακεδονικό Αγώνα [Στατιστική 1932].

Δροσοπηγή Φλωρίνης, 765 άτομα (333 άρρενες και 432 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Δροσοπηγή, 981 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Υπήρχαν 881 άτομα ελληνικής συνείδηση και 100 ρουμανίζοντες [Στατιστική 1945].

Бел Камен: Μικτός οικισμός χριστιανών Αλβανών και λίγων χριστιανών Βλάχων [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Αλβανοί και Βλάχοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: έρημο, 1961: 581, 1971: 421, 1981: 364, 1991: 327, 2001: 355.

Υψόμετρο 900 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

43b. 1903-1908:

Αντιμακεδονικός Αγώνας: Στις 18 Σεπτεμβρίου 1904 το σώμα του Παύλου Μελά μπήκε στο χωριό. Υποχρέωσε το ρουμανοδάσκαλο να εγκαταλείψει το χωριό και απείλησε τις οικογένειες των ρουμανιζόντων, να μην ξαναστείλουν τα παιδιά τους σε ρουμανικό σχολείο [ΔΙΣ, 152 και Dakin, 251].

Σύμφωνα με το ΕΜΠΡΟΣ: «επτά γονείς απέσυραν εκ του ρουμανικού σχολείου τα τέκνα των, τους μόνους εν αυτώ φοιτώντας μαθητάς. Εννοείται δε ότι ο ρουμανοδιδάσκαλος μετά τούτο, έσπευσε να εξαφανισθή» [ΕΜΠΡΟΣ, 1/10/1904].

Οι Έλληνες διέθεταν στον οικισμό τοπική επιτροπή, αποτελούμενη από τον δάσκαλο Παπανικόλα, τον ιερέα Παπαπέτρο και τους Θανάση Παπαστυλιάδη και Χρήστο Εξάρχου [Τσάμης, 154].

Διέθεταν επίσης μισθοφορική φρουρά υπό το Λαμπρινό Βρανά [ΔΙΣ, 157, 164].

Στη φρουρά συμμετείχαν οι: Πέτρος Χατζητάσε, Αθανάσιος Καστοριανός, Μιχάλης Νεβεσκιώτης και Μανόλης Κρητικός [Αρχείο Βάρδα, φ. 17-19].

Πράκτορας της ελληνικής οργάνωσης ήταν και ο εκεί πατριαρχικός δάσκαλος Δημήτρης Λαμπράκης (ο μετέπειτα εκδότης της εφημερίδας των Αθηνών ΒΗΜΑ) [ΔΙΣ, 225].

Τον Απρίλιο του 1905 οι αυτονομιστές σκότωσαν τον καταγόμενο από την Μπελ Κάμεν αγρότη Βασίλη Μίτκα [ΔΙΣ, 360].

Στις 17 Απριλίου του 1905 τμήμα του σώματος (54 άντρες) του υπολοχαγού Νικοστράτου Καλομενόπουλου (Νίδα), το οποίο βρισκόταν στο χωριό, παραδόθηκε στον οθωμανικό στρατό που το περικύκλωσε. Οι υπόλοιποι του σώματος (περίπου 60) κατόρθωσαν να σπάσουν τον κλοιό και να διαφύγουν. Κατά την έξοδο σκοτώθηκε ο Λαμπρινός Βρανάς [ΔΙΣ, 191-192. Dakin, 311. Βακαλόπουλος Β, 131-133].

Ο Νίδας γράφει για τη συμπεριφορά του οθωμανικού στρατού προς τους έλληνες αιχμαλώτους: «Η προς ημάς διαγωγή του Τουρκικού στρατού υπήρξε αρίστη. Και καθ’ οδόν και εν Φλωρίνη όπου ωδηγήθημεν ετύχομεν πλείστων όσων περιποιήσεων. Εις την Φλώρινα οι Τούρκοι αξιωματικοί μοι εξεδήλουν την λύπην των διά τα συμβάντα, αλλ’ εκείνο όπερ μου επροξένησεν εντύπωσιν είναι η αληθής λύπη επί τω ατυχήματι ημών, των εν Φλωρίνη και Βιτωλίοις Οθωμανών. Εις τας φυλακάς Βιτωλίων μας μετέφερον δια συνοδείας ολίγου στρατού χωρίς να δέσουν κανένα στρατιώτην. Εδόθη ημών ίδιον δωμάτιον το οποίον κρατώ μετά του Λεοντίου και Σταυριανόπουλου, Πλείστοι αξιωματικοί μας επισκέπτονται. Εις την κατάθεσιν ημών κατεθέσαμεν ότι εγνωρίζομεν ότι οι κυκλώσαντες ημάς Τούρκοι ήσαν ολίγοι αλλ’ ημείς δεν ηθέλομεν να πυροβολήσωμεν κατά του στρατού». Διαβάζουμε σε απόσπασμα της απολογίας του λοχαγού Νικόστρατου Καλομενόπουλου (Νίδα) στο τουρκικό δικαστήριο, για τη σύλληψη του ελληνικού σώματος στην Μπελκαμένη: «Παραδώκαμεν τα όπλα και τα φυσίγγια ημών άθικτα και περιετρέξαμεν μετά των αξιωματικών το χωρίον συμπίνοντες εναγκαλιζόμενοι και αλληλοασπαζόμενοι ως φίλοι. Καθ’ οδόν μέχρι Φλωρίνης οι αξιωματικοί εφέρθηκαν προς ημάς περιποιητικώτατα, δόντες ημίν ίππους, εν Φλωρίνη δε συνεδειπνήσαμεν και εκοιμήθημεν εις τον στρατώνα. Μετά χαράς παρετήρησα, ότι το μουσουλμανικόν στοιχείον εν Φλωρίνη ελυπήθη διά την σύλληψιν ημών» [ΕΜΠΡΟΣ, 18/7/1905 και ΣΚΡΙΠ, 18/7/1905].

Ο υπαρχηγός του Νίδα ανθυπολοχαγός Χρήστος Τσολακόπουλος (Ρέμπελος), που ήταν επικεφαλής των Ελλήνων που διέφυγαν, χαρακτήρισε τη συμπεριφορά του αρχηγού του άνανδρο: «Η άνανδρος διαγωγή του αρχηγού Νίδα (στη Μπελκαμένη) επαλήθευσεν δυστυχώς τας περί αυτού κρίσεις μου, τας εν τη προηγουμένη μου προς υμάς επιστολή. Η δειλία αυτού κατά τη νύκτα της 16^ης δικαιολογεί πληρέστερα ταύτας. Ο περικυκλώσας στρατός δεν υπερέβαινε τους 200 άνδρας… Οι Καπεταναίοι παρεδόθησαν, πλην του Τούρα, ευρισκομένου ασθενούς εις Λέχοβον. Διεσώθησαν εκ της ατιμίας περί τους 70 οίτινες ευρίσκονται παρ’ εμοί» [Προξενείο Μοναστηρίου].

Στις 18 Μαΐου 1907 ο τσέτα του βοεβόδα Τζόλε σκότωσε τρεις πατριαρχικούς από τη Μπελ Κάμεν (Απόστολο Παπαφωτιάδη, Νίκο Γεωργίου και Χρίστο Γεωργίου) [Προξενείο Μοναστηρίου, 1/6/1907, έγγραφο 354 και Dakin, 334].

Επίθεση ελληνικού σώματος εναντίον των ρουμανιζόντων του χωριού, πραγματοποιήθηκε στις 11 Μαΐου 1907 [Dakin, 417].

Το 1909 κάτοικοι του χωριού (56 άτομα) υπογράφουν επιστολή προς το μητροπολίτη ζητώντας «ως Αλβανοί Ορθόδοξοι» να δοθεί άδεια στους ιερείς να λειτουργούν «Αλβανιστή» στις εκκλησίες του χωριού για να καταλαβαίνουν. Οι κάτοικοι απειλούν πως αν δεν επιτραπεί η λειτουργία στα αλβανικά θα τραβήξουν άλλο δρόμο, όπως έγινε και στο χωριό Νέγκοβαν [Αρχείο Βάρδα, φ. 3, έγγραφο 49].

 

43c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1903-1907 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής έξι άτομα: Georgi Vangel και Januti Nikola το 1903. Georgi Andrcon το 1905. Dimitri Sterio το 1906. Petro Theodosi το 1907. Anastassios Roidis το 1915.

 

44. Μπέσφινα / Besvina. Μετονομάστηκε σε Σφήκα. Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός της επαρχίας Φλωρίνης. Οι κάτοικοι του συμμετείχαν το 1903 στην επανάσταση του Ίλιντεν. Στη συνέχεια οι ελληνικές ένοπλες ομάδες χτύπησαν επανειλημμένα το χωριό. Ο πληθυσμός του το 1912 ήταν περίπου 430 εξαρχικοί Μακεδόνες. Με τη συνθήκη της Νεϊγύ, μερικές οικογένειες μετανάστευσαν από το χωριό στη Βουλγαρία. Το 1928 ο πληθυσμός του ήταν 300 Μακεδόνες. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν ανεπτυγμένα μειονοτικά φρονήματα. Μετά τον πόλεμο, το χωριό έγινε στόχος των κρατικών και παρακρατικών δυνάμεων ασφαλείας. Έλαβε μέρος στον εμφύλιο και το 1949 σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού του, ζήτησε άσυλο στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Έκτοτε ο τόπος ερήμωσε.

 

44a Πηγές:

Besvinja [Αυστριακός Χάρτης].

Μπέσφινα καζά Μοναστηρίου [Χάρτης Κοντογόνη].

Μπέσφινα Καστορίας: «Έχει 350 χριστιανούς, εκκλησίαν» [Σχινάς 1886].

Бесвиня / Битолска каза, 390 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Bezvina, λειτουργία εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Bezvini / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 576 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 42 μαθητές [Brancoff 1905].

Μπέσφινα Μοναστηρίου, 189 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Μπέσφινα Πρεσπών, 431 άτομα (218 άρρενες και 213 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Μπέσφινα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Бесвиња, 70 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Μπέσφινα Φλωρίνης, 348 άτομα (140 άρρενες και 206 θήλεις), 71 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Μπέσφινα σε Σφήκα [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν οκτώ περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Σφήκα (Μπέσφινα) Φλωρίνης, 322 άτομα (155 άρρενες και 167 θήλεις), εκ των οποίων δύο ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (άρρενες). Ομοδημότες ήταν 300 και ετεροδημότες 22. Απογράφηκαν αλλού 37 δημότες [Απογραφή 1928].

Σφήκα (Μπέσφινα), υπήρχαν 80 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 50 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Μπέσφινα, «Ουδείς δικός μας» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Σφήκα Φλωρίνης, 294 άτομα (130 άρρενες και 164 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Σφήκα, 321 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 300 άτομα μη ελληνικής συνείδησης και 21 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στη Σφήκα, χωριό πάμπτωχο, μοναρχοφασίστες οπλισμένοι λεηλάτησαν τα σπίτια των Πέτρου Πετσάνη, Νίκου Μίσιου, Φώτη Κεράτση, Σπύρου Κάπου, και Νικίλα Κάπου, στη Σφήκα χωροφύλακες σκότωσαν το Σπύρο Δημητρόπουλο, εδώ, ο εθνικόφρονας Κερίμης Φώτης και δύο χωροφύλακες τον Ιούνιο του 1946 βίασαν τη γυναίκα του Τριανταφυλλίδη, τον Αύγουστο του 1946 χωροφύλακες κάψανε 12 καλύβια» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Бесфина, ήταν ένα καθαρά χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Το 1889 σύμφωνα με το Верковиќ το 1889 το χωριό είχε 70 οικογένειες με 373 κάτοικους. Το χωριό ερήμωσε στο τέλος του εμφυλίου πολέμου. Τότε κατέφυγαν από εδώ στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, 77 οικογένειες με 304 άτομα [Симовски].

Υψόμετρο 1.180 [Υψομετρική Κατανομή].

 

44b. 1903-1908:

Οι κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 292].

Το χωριό διέθετε δική του τσέτα με βοεβόδα συγχωριανό τους ονόματι Βαγγέλη [Δραγούμης, 458].

Στις 27 Αυγούστου 1905 ο Γιώργος Τσόντος (Βάρδας) αποφασίζει να επιτεθεί στο χωριό. Προηγουμένως το σώμα του έχει αιχμαλωτίσει εκεί κοντά δυο γέρους, δυο νεαρούς και τέσσερις γυναίκες. Γράφει ο Βάρδας στο ημερολόγιο του: «Προηγουμένως έγραψα και απέστειλα μίαν των χωρικών εις το χωρίον, ης είχον μετ’ εμού τον αδελφόν, ότι αν μας δεχθώσιν καλώς θα φερθώμεν ως αδελφοί. Αν όμως αντιστώσιν ή φύγωσι, θα φονεύσωμεν και θα καύσωμεν τας οικίας των. Εισερχόμεθα τέλος εις το χωρίον, ευρίσκομεν αυτό έρημον ανδρών, 2 μόνον γέροντας και γυναίκας, τας οικίας κλειστάς, όλοι έφυγον εις τα όρη. Πυρπολούμεν τας οικίας των 2 σχισματικών ιερέων και του παντοπώλου, φανατικού από Τύρνοβον» [Βάρδας Α, 206].

Ο Πύρζας περιγράφει επίσης στο ημερολόγιό του το πλιάτσικο που έγινε και μετά το κάψιμο ενός μπακάλικου και των σπιτιών των δύο εξαρχικών παπάδων: «Μόλις πήγα εις το χωριό είχαν κατεβεί όλοι και είχαν αρχίσει το πλιάτσικο, έσπασαν την θύραν του μαγαζιού Τόλο από το Τίρναβο. Οι χωρικοί είχαν φύγει με τους παπάδες, είχαν μείνει 2- 3 γέροντες, ερώτησα ένα γέρο, μου είπεν που είναι το σπίτι του ενός Παπά, στου αλλουνού Παπά είχεν πάει ο Μιχάλης Τσόντος να βάλει φωτιά, μόλις πήγα εις του Παπά ήλθαν πολλοί άλλοι, αμέσως έτρεξαν επάνω να το γυμνώσουν, εγώ με τον Πάνο έβαζα φωτιά από κάτω, είπα εις ένα παιδί εκ Τρικάλων να βάλει φωτιά και επάνω όπου ήτο μία ψάθα από άχυρο και βγήκαμε, είχα αμφιβολία γύρισα ξανά με τον Ιωάνη εκ Καβάλας του είπα να ανέβει πάνω να ρίξει τσάκνα να πάρει γρηγορότερα φωτιά, ενώ μαζευόμαστε να φύγουμε πήγα εις του καντηλανάπτη το σπίτι με το γέρο Φώτη να πάρουμε τα κλειδιά της εκκλησίας να κάψουμε τα βιβλία. Αφού πήραμε το κλειδί πήρα τον Σπανό και τον Λεωνίδα εκ Καστορίας, τραβήξαμε τον ανήφορο προς την εκκλησία, ανοίξαμε την εκκλησία, μάσαμε όλα τα βιβλία, τα έβαλα εις τη μέση της εκκλησίας έβαλα φωτιά και όσα κεριά είχε στο παγκάρι τα έβαλα να μη σβήσουν τα βιβλία» [Πύρζας, 65].

Τα ίδια γεγονότα περιγράφει ο Πύρζας και σε επιστολή του προς το Στέφανο Δραγούμη, με ημερομηνία 15/9/1905: «Το εσπέρας εις τας 11 έστειλε ο αρχηγός μία επιστολή με μια γυναίκα στο χωριό που έγραφε να μας δεχτούν, εάν δεν μας δεχτούν θα κάψουμε και θα σκοτώσουμε εάν τους δούμε να φεύγουν. Χωρίσαμε εις δύο μέρη, άλλοι από πάνω του χωριού, άλλοι από κάτω. Μπήκαμε στο χωριό στις 11 ½. Εάν βρίσκαμε τους παπάδες είχαμε αποφασίσει να τους κόψουμε. Μόλις μπήκαμε στο χωριό επιδοθήκαμε στο πλιάτσικο. Ήταν ένας από το Τίρνοβο ονόματι Τόλιος, είχε μαγαζί, το γυμνώσαμε. Άλλοι μπήκαν στα σπίτια των παπάδων και άρπαζαν. Εγώ έβαλα φωτιά του ενός παπά το σπίτι, του αλλουνού έβαλαν άλλοι. Κατόπιν πήγα με το μπάρμπα Φώτη εις του καντηλανάφτη, πήρα το κλειδί της εκκλησίας, πήρα το Σπανό και το Λεωνίδα εκ Καστορίας, πήγαμε στην εκκλησία και ότι βιβλία ήσαν τα έκαψα με τα κεριά μαζί. Οι χωρικοί όλοι είχαν φύγει» [Επιστολές Πύρζα].

Το χωριό δέχεται νέα επίθεση στις 8 Σεπτεμβρίου από τις ομάδες των οπλαρχηγών Παύλου και Μιχάλη Τσόντου [ΔΙΣ, 200].

Οι εφημερίδες των Αθηνών γράφουν για την επίθεση και κάνουν λόγο για πολλούς σκοτωμένους χωρικούς και οκτώ καμένα σπίτια, μετά από εισβολή ελληνικού σώματος. Σημειώνουν ακόμα ότι οι Έλληνες είχαν δύο νεκρούς και τρεις τραυματίες ΣΚΡΙΠ, 12/9/1905 και ΕΜΠΡΟΣ, 18/9/1905 ].

Στις 24 Σεπτεμβρίου το σώμα του Βάρδα ξαναμπαίνει στο χωριό. Σύμφωνα με τον έλληνα αρχηγό, οι επιτιθέμενοι βρήκαν μόνο «ολίγους αχρήστους γέροντας και νέους και γυναίκας». Οι άντρες του σώματος πλιατσικολογούν ξανά το χωριό: «Ατυχώς συνέβησαν και παρεκτροπαί τινες, διαρπαγαί ειδών εκ των οικιών, αίτινες με αναγκάζουσι να απευθύνω δριμείας παρατηρήσεις και ύβρεις». [ Βάρδας Α, 234].

Ένα μήνα αργότερα, στις 21 Οκτωβρίου 1905, ο Βάρδας προσβάλλει εκ νέου τη Μπέσφινα. Μαζεύει τους χωρικούς στην εκκλησία του χωριού, δέρνει και απαιτεί επάνοδο στο πατριαρχείο. Σκοτώνουν το Χρήστο Νοβάτσικο και ο Χρήστος Λευκαρουδάκης του κόβει το κεφάλι. Επίσης το μουχτάρη Παύλο Κύρου σφάζει ο Δικόνιμος σαν αρνί: «Ο αγροφύλακας του χωρίου (Μπέσφινα / Besfina) Χρήστος Νοβάτσικο, έχων προηγουμένως απειληθή ότι θα σφαγή υπό του Δικονίμου, διότι δεν ωμολογεί που ήσαν οι ιερείς, ευρών ευκαιρίαν ετράπη εις φυγήν, αλλ’ επυροβολήθη υπό πολλών και εφονεύθη. Ύστερον δ’ έμαθον ότι εις το ρεύμα όπου έπεσεν του έκοψεν την κεφαλήν ο Χρήστος Λευκαρουδάκης... Δια δαρμών και απειλών παρουσιάζουσί τινες τα όπλα των.. Τον μουχτάρην Παύλον Κύρου σφάζει ο Δικόνιμος ως αρνίον» [Βάρδας Α, 265].

Ο Καούδης γράφει για την επίθεση αυτή: «Το βράδυ επήγαμε στο βουνό απέναντι στην Μπέσφηνα και το πρωί, μάλλον κατά το μεσημέρι, επήγαμε κι εκυκλώσαμε το χωριό κι εμπήκαν μέσα. Εγώ δεν εμπήκα στο χωριό, δεν είχα καμίαν διάθεσιν ούτε να λαφυραγωγήσω ούτε να σκοτώσω, έκαμαν άνω κάτω το χωριό, δεν ηύραν καμίαν αντίστασιν» [Καούδης, 112].

Ο ίδιος ο Καούδης, μας πληροφορεί πως οι Έλληνες θεωρούσαν τη Μπέσφινα «κακό χωριό» και στις αρχές Απριλίου του 1906 σχεδίαζαν να επιτεθούν για να την κάψουν. Τους πρόλαβε όμως ο οθωμανικός στρατός, που ειδοποιημένος από ένα παπά, τους αιφνιδίασε και τους έτρεψε σε φυγή μετά από αιματηρή σύγκρουση [Καούδης, 132].

 

45. Μπίτουσα / Bituša. Μετονομάστηκε σε Παρώρι, μετά σε Παρόρι και στη συνέχεια σε Παρόρειον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Παρόρειο. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Οι κάτοικοί του ήταν προσκείμενοι στο Πατριαρχείο. Το χωριό δέχτηκε επίθεση από τον οθωμανικό στρατό κατά την επανάσταση του Ίλιντεν. Παρ' ότι ήταν γκρεκομάνικο χωριό, το 1907 η Μπίτουσα δέχτηκε επίθεση από ελληνικό σώμα. Κάτοικοί της, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928, ζούσαν αντίστοιχα εδώ, περίπου 480 και 500 άτομα. Οι αρχές ασφαλείας θεωρούσαν την πλειοψηφία των κατοίκων του χωριού, ως άτομα ανθελληνικών και ρευστών φρονημάτων. Η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

45a Πηγές:

Bituša [Αυστριακός Xάρτης].

Μπίτουσα καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Μπίτουσα Βιτωλίων: «παρά την όχθην ποταμίου διαβαινομένου εν πολυομβρίαις, έχοντος δε κατοίκους 270 χριστιανούς, εκκλησίαν και πύργον» [Σχινάς 1886].

Битоше / Битолска каза, 580 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Bitusa, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Bitoche / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 320 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και οκτώ μαθητές [Brancoff 1905].

Μπίτουσα, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Μπίτουσα Μοναστηρίου, 430 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Μπίτουσα Φλωρίνης, 482 άτομα (248 άρρενες και 234 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Μπίτουσα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Битуша, 100 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Μπίτουσα Φλωρίνης, 478 άτομα (217 άρρενες και 261 θήλεις), 59 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Μπιτούσα σε Παρώρι [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Παρόρι (Μπίτουσα) Φλωρίνης, 490 άτομα (221 άρρενες και 269 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 485 και ετεροδημότες 5. Απογράφηκαν αλλού 24 δημότες [Απογραφή 1928].

Παρώρι (Μπίτουσα), υπήρχαν 96 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 96 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Μπίτουσα, «Σχεδόν όλοι δικοί μας» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Παρόρειον Φλωρίνης, 556 άτομα (242 άρρενες και 314 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Παρώρι, 569 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 200 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 200 ρευστής και 169 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Битуша (Битоша): Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Σύμφωνα με το Верковиќ το 1889 υπήρχαν εδώ 80 χριστιανικές οικογένειες με 391 άτομα. Το 1940 ήταν ένα καθαρά μακεδονικό χωριό [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 491, 1961: 318, 1971: 92, 1981: 73, 1991: 70, 2001: 38.

Υψόμετρο 670 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

45b. 1903-1908:

Ο οθωμανικός στρατός κατέστρεψε τμήμα του χωριού κατά το Ίλιντεν [Βακαλόπουλος Α, 213].

Ο Δραγούμης γράφει στις 2 Αυγούστου 1903, πως οι στρατιώτες και οι βασιβουζούκοι έκαψαν σπίτια, σκότωσαν δυο παιδιά, δυο γυναίκες, τέσσερις άντρες και έκλεψαν όλα τα ζώα στη Μπίτουσα [Δραγούμης, 210].

Στα μέσα Οκτωβρίου 1905 η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ γράφει, πως στο χωριό Μπίτουσα σκοτώθηκαν δεκατρείς και πιάστηκαν «αιχμάλωτοι» πέντε αυτονομιστές, μετά από επίθεση της ομάδας του οπλαρχηγού Τσολάκη [ΕΜΠΡΟΣ, 15/10/1905].

 

45c. Μετανάστευση: Μεταξύ 1903-1912 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 36 άτομα:

Stoytche Bozine, Vasil Spase, Thador Craitze, Atanas Casko, Gheorges Crendo και Joseph Basil το 1903.

Konstantin Riste, Bogori Mitre και Ghorgi Velian το 1904.

Petref Vassil, Ho Dimitri και Philip Bogoia το 1905.

Vassil Petre, Petre Stefo και Naouin Petre, Lozan Bojin, Marco Risto, Marco Risto, Mitel Lazo, Guiorgui Jovan, Kirste Delliok, Mitre Bagoia, Nicola Stoyan, Riste Alexo, Yovan Secoula, Philipo Staphile, Naoum Kirsto, David Dimitri, Nicola Dimo, και Vasko Ned... το 1910.

Spasse Dimitri, Jovan Todor, Joban Stoyanoff, Elia Stoyanoff το 1911.

Paole Velyan και Tanas Tachoff το 1912.

 

46. Μπορέσνιτσα / Borešnica. Μετονομάστηκε σε Παλαίστρα. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Μελίτης, του νομού Φλωρίνης. Παλαιός οικισμός, πληροφορίες για τον οποίο υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοί του ήταν όλοι χριστιανοί Μακεδόνες, που είχαν προσχωρήσει στην εξαρχία. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928, ζούσαν αντίστοιχα στο χωριό περίπου 380 και 450 άτομα. Οι κρατικές αρχές ασφαλείας, θεωρούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού, ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού, δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

46a Πηγές:

Το χωριό Борешница ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο των Бали Ибрахим (γιου του Ибрахим) και του Касим (γιου του Хамза) με 14 οικογένειες β) τιμάριο του Мустафа (γιου του Гјон Кисар) με 11 οικογένειες, γ) τιμάριο του Илиас (γιου του Оглу Паша) με 13 οικογένειες, εκ των οποίων οι δύο μουσουλμανικές, δ) τιμάριο των Ајдин (γιου του Сејди) και του Јусуф (γιου του Берак) με 15 οικογένειες [Турски Документи].

Borešnica [Αυστριακός Χάρτης].

Μπορέσνιτσα καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Μποροσνίτσα Φλωρίνης: «εκ 370 χριστιανών χωρίων, κτήμα των εν Βιτωλίοις αδελφών Σκαντάλη» [Σχινάς 1886].

Борешница / Леринска каза, 348 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Borosnica, λειτουργία εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Borechnitza / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 344 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 18 μαθητές [Brancoff 1905].

Μπορέσνιτσα, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Μπορέσνιτσα Φλωρίνης, 306 σχισματικοί (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Μπορέσνιτσα Φλωρίνης, 375 άτομα (177 άρρενες και 198 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Μπορέσνιτσα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Борешница, 40 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Μπορέσνιτσα Φλωρίνης, 372 άτομα (169 άρρενες και 203 θήλεις), 67 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Μπορέσνιτσα σε Παλαίστρα [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Παλαίστρα (Μπορεσνίτσα) Φλωρίνης, 447 άτομα (214 άρρενες και 233 θήλεις), εκ των οποίων δύο ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (ένας άντρας και μία γυναίκα). Ομοδημότες ήταν 440 και επτά ετεροδημότες. Απογράφηκαν αλλού εννέα δημότες [Απογραφή 1928].

Παλαίστρα (Μπορέσνιτσα) υπήρχαν 75 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 60 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Μπορέσνιτσα, «Ουδείς δικός μας» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Παλαίστρα Φλωρίνης, 592 άτομα (290 άρρενες και 302 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Παλαίστρα, 669 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 469 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 150 ρευστής και 50 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στην Παλαίστρα οπλισμένοι μοναρχοφασίστες του χωριού σκότωσαν τον Κώστα Μπανιτσιώτη, πρόεδρο συνεταιρισμού» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Борешница: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Σύμφωνα με το Верковиќ το 1889 υπήρχαν εδώ 104 χριστιανικές οικογένειες με 521 άτομα [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 638, 1961: 600, 1971: 421, 1981: 381, 1991: 337, 2001: 336.

Υψόμετρο 620 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

46c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1914 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής δέκα άτομα:

Christo Nedelko και Tanas Risto το 1904.

Nicola Yane το 1906.

Cole Dimitri και Guiorgui Constatin το 1910.

Stoyan Christo, Dimitre Cole, Georgin Naido και Tovor Stoitse το 1911.

Knsto Mitseff το 1914.

 

47. Μπούκοβικ / Bukovik. Μετονομάστηκε σε Οξυά. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Το 1903 συμμετέχει στην επανάσταση του Ίλιντεν. Στη συνέχεια γίνεται εχθρικός στόχος των Ελλήνων και δέχεται την επίθεση ένοπλων σωμάτων. Ο πληθυσμός του το 1912 ήταν περίπου 160 εξαρχικοί Μακεδόνες. Το 1928 υπολογίζεται πως είχε 140 κατοίκους, όλους Μακεδόνες. Συμμετείχε στον εμφύλιο και το 1949 το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού του υποχρεώθηκε να καταφύγει στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Μεταπολεμικά η ελληνική διοίκηση έφερε και εγκατέστησε στο εγκαταλειμμένο μακεδονικό χωριό, έποικους Βλάχους ελληνικών εθνικών φρονημάτων.

 

47a. Πηγές:

Bukovik [Αυστριακός Xάρτης]. Μπούκοβικ καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Буковикъ / Битолска каза, 120 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Boukovik / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 160 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 13 μαθητές [Brancoff 1905].

Μπούκοβικ: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Μπούκοβικ Μοναστηρίου, 75 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Μπούκοβικ Πρεσπών, 151 άτομα (69 άρρενες και 82 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Μπούκοβικ Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Όροβνικ [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Буковик, 17 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Μπούκοβικ Φλωρίνης, 131 άτομα (57 άρρενες και 74 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Μπούκοβον σε Οξυά [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν δύο περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Οξυά Φλωρίνης, 133 άτομα (54 άρρενες και 79 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 126 και ετεροδημότες 7 [Απογραφή 1928].

Οξυά (Μπούκοβικ), υπήρχαν 30 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 15 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Οξυά Φλωρίνης, 147 άτομα (72 άρρενες και 75 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Στην απογραφή του 1951 το χωριό ήταν έρημο. Буковик, τόσο το 1912 όσο και το 1940, οι κάτοικοι του χωριού ήταν χριστιανοί Μακεδόνες. Στο τέλος του εμφυλίου 100 άτομα από το χωριό, κατέφυγαν μετά τον εμφύλιο στη Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Τη θέση τους πήραν έποικοι Βλάχοι από την Ήπειρο [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν --> 1961: 75, 1971: 39, 1981: 25, 1991: 26, 2001: 30.

Υψόμετρο 880 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

47b. 1903-1908:

Οι κάτοικοι του χωριό συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 170 και 292].

Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1904, η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ γράφει πως η ελληνική οργάνωση σκότωσε τον Κότε Μήτσου, από το Όροβικ [ΕΜΠΡΟΣ, 30/9/1904].

Στις 17 Ιουλίου 1905, το σώμα του οπλαρχηγού Γιώργου Δικώνυμου (Μακρή), επιτέθηκε στο χωριό. Οι Έλληνες έκαψαν τα εξαρχικά βιβλία της εκκλησίας και τρομοκράτησαν τους χωρικούς [Μακρής, 97].

Το χωριό είχε τρεις νεκρούς, μετά από εισβολή της ομάδας του καπετάν Λαχτάρα στα τέλη Δεκεμβρίου του ίδιου έτους [ΕΜΠΡΟΣ, 27/12/1905 και 30/12/1905].

Ακόμα, ο Βάρδας σημειώνει στο ημερολόγιό του στις 13 Σεπτεμβρίου 1906, πως ο Παύλος Κύρου του έγραψε, πως οι άντρες της ελληνικής οργάνωσης «χαλάσανε» τον Κότε από το Μπούκοβικ [Βάρδας Β, 191].

 

48. Μπουφ / Buf. Μετονομάστηκε σε Ακρίτας. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα μεγάλο και παλαιό χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Πληροφορίες για αυτό υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το σύνολο του κατοίκων του, προσχώρησε στην εξαρχία και συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν. Σε αντίποινα, ο Οθωμανικός στρατός το έκαψε. Το Μπουφ ήταν ένα εχθρικό χωριό για τα ελληνικά σώματα. Δεν επιχείρησαν ωστόσο επίθεση εναντίον του, γιατί εδώ υπήρχε ισχυρή οθωμανική στρατιωτική φρουρά. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 ζούσαν στο Μπουφ περίπου 2.200 άτομα. Σε 1.850 υπολογίζονται οι κάτοικοί του το 1928. Σύμφωνα με τις αρχές ασφαλείας, οι περισσότεροί τους ήταν ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, σχεδόν 1.000 άτομα από εδώ κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

48a Πηγές:

Το χωριό Бух ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Хамза (γιου του Карагјоз) με 83 οικογένειες [Турски Документи].

Buf (Buh) [Αυστριακός Χάρτης].

Μπουφ καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Μπούφι Φλωρίνης: «επί οχυράς θέσεως κείται το εκ 250 οικογενειών χωρίον Μπούφι, του οποίου οι άνδρες εισί ρωμαλέοι και φιλοπάτριδες» [Σχινάς 1886].

Бухъ (Буфъ) / Леринска каза, 1.900 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Buf (Buh), λειτουργία εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Μπουφ, το 1902 είχε 180 οικογένειες [Πετσίβας].

Bouh / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 1.440 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με δύο δασκάλους και 90 μαθητές [Brancoff 1905].

Μπουφ, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Μπουφ Φλωρίνης, 1.870 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Μπούφι Φλωρίνης, 2. 288 άτομα (1.175 άρρενες και 1.113 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Μπούφι Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Буф, 220 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Μπούφι Φλωρίνης, 1.709 άτομα (751 άρρενες και 958 θήλεις), 299 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Ρευστοποιήθηκε μία περιουσία κάτοικου που μετανάστευσε στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Μπούφι Φλωρίνης, 1.760 άτομα (827 άρρενες και 933 θήλεις), εκ των οποίων ένας ήταν πρόσφυγας πού ήρθε μετά το 1922. Ομοδημότες ήταν 1.729, ετεροδημότες 14 και αλλοδαποί 17. Απογράφηκαν αλλού 122 δημότες [Απογραφή 1928].

Μπουφ, «Ουδείς δικός μας. Το χωρίον Μπουφ ηγείται της όλης Μακεδονικής Πολιτικής. Έρχεται σε επαφή με Σερβίαν, Αλβανίαν, Βουλγαρίαν και Αμερικήν» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Μπούφι, υπήρχαν 340 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 310 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Μπούφιον Φλωρίνης, 1.989 άτομα (952 άρρενες και 1.037 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Μπούφι, 2.007 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 1.000 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 970 ρευστής και 37 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Μετονομασία του οικισμού από Μπούφιον σε Ακρίτας [ΦΕΚ 287 / 10. 10. 1955].

«Από το Μπούφι, το 1946 παραπέμφθηκαν σε δίκη 25 άτομα, στο Μπούφι το Νοέμβρη του 1946 χωροφύλακες κάψανε 46 αχυρώνες γεμάτες χόρτο και δύο νερόμυλους, το Δεκέμβρη του 1946 εδώ, χωροφύλακες βίασαν τη γυναίκα του Βαγγέλη Μίρτσου» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Буф: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Σύμφωνα με το Верковиќ το 1889 υπήρχαν εδώ 104 οικογένειες με 521 άτομα. Το 1894 ο Ѓорче Петров σημειώνει πως το χωριό είχε 200 σπίτια και 2. 120 κατοίκους. Το 1940 ήταν ένα καθαρά μακεδονικό χωριό. Με τη λήξη του εμφυλίου πολέμου κατέφυγαν από το χωριό στη Γιουγκοσλαβία 189 οικογένειες με 686 άτομα και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης 96 οικογένειες με 140 άτομα [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 766, 1961: 723, 1971: 281, 1981: 190, 1991: 152, 2001: 134.

Υψόμετρο 1.030 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

48b. 1903-1908:

Το Μπουφ πρωτοστάτησε στην επανάσταση του Ίλιντεν. Ο στρατός σε αντίποινα το έκαψε στις 2 Αυγούστου 1903 και σκότωσε πολλούς κατοίκους του. Μόνο δύο από τα 250 σπίτια του χωριού δεν κάηκαν [Δραγούμης, 210. Dakin, 141. Βακαλόπουλος Α, 213].

Στις 7 Σεπτεμβρίου 1903, χωρικοί από το Μπουφ κατήγγειλαν στον άγγλο πρόξενο Μοναστηρίου, το βιασμό δεκαπέντε κοριτσιών από το χωριό από οθωμανούς στρατιώτες [Δραγούμης, 280].

Στις 28 Σεπτεμβρίου 1903 πολλοί κάτοικοι του Μπουφ κατήγγειλαν, στους προξένους της Αγγλίας, της Ρωσίας και της Αυστρίας στο Μοναστήρι, το φόνο του παπά Βασιλείου και τεσσάρων συγχωριανών τους από το στρατό [Δραγούμης, 298].

Στα μέσα Νοεμβρίου 1904, διαβάζουμε στο ΣΚΡΙΠ, πως κοντά στο χωριό Μπούφι δολοφονήθηκαν από την ελληνική οργάνωση τρεις αυτονομιστές [ΣΚΡΙΠ, 18/11/1904].

Το χωριό υπήρξε, κατά την εξεταζόμενη περίοδο, έδρα πολυπληθούς στρατιωτικής φρουράς. Το γεγονός αυτό εμπόδισε την εκδήλωση μεγάλης ελληνικής επίθεσης εναντίον του [Καραβίτης, 332 και Βάρδας Β 534, 541].

Η επίθεση εναντίον του Μπουφ, είχε γίνει ωστόσο έμμονη ιδέα για τον αρχηγό Γιώργο Τσόντο (Βάρδα) [Βάρδας Α, 223, 231, 249 και Β 55, 62, 235, 237, 259, 269, 272, 278, 322, 505, 534, 611, 634, 673, 977].

Έμμονη ιδέα, του είχε γίνει επίσης για κάποιο διάστημα, η δηλητηρίαση ορισμένων φυλακισμένων επαναστατών από το Μπουφ, που βρίσκονταν στις φυλακές Μοναστηρίου [Βάρδας Β, 343, 345, 355, 362].

Γράμμα του έλληνα δεσπότη προς τον Τσόντο-Βάρδα, με την οποία του ζητούσε να κάψει το χωριό, έπεσε στα χέρια των αυτονομιστών [Σόνισεν, 213].

«Βίαιη ενέργεια» ελληνικού σώματος εναντίον του Μπουφ, πραγματοποιείται στα τέλη Φεβρουαρίου 1906 [Dakin, 342].

Στις 17 Μαΐου 1906, το σώμα του οπλαρχηγού Γιώργου Δικώνυμου (Μακρή) αιχμαλώτισε πέντε χωρικούς σε καλύβια έξω από το χωριό. Ανάμεσά τους ήταν και ένα νιόπαντρο παλικάρι. Η γυναίκα του ικέτεψε το Μακρή να τον λυπηθεί: «Η κακομοίρα, θυμάται ο Μακρής, ήρθε και έπεσε στα πόδια μου και δέρνονταν και με παρακαλούσε να μην τον σκοτώσω τον άντρα της. Εγώ είπα και την τράβηξαν μακριά από το μέρος που τους κόψαμε» [Μακρής, 136 και ΕΜΠΡΟΣ, 30/5/1906].

Στις 26 Νοεμβρίου 1906 σκότωσαν στο χωριό το Νίκο Σπανόπουλο από το Πέσοντερ (Πισοδέρι), που είχε πάει εκεί προς είσπραξιν χρημάτων [Προξενείο Μοναστηρίου, 11/12/1906, έγγραφο 832].

Η ελληνική οργάνωση σκότωσε ακόμη πέντε Μακεδόνες από το Μπουφ, στις αρχές Οκτωβρίου 1907 [Βάρδας Β, 972. Dakin, 416. Βακαλόπουλος Β, 295].

 

48c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1902-1920 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 96 άτομα:

Gyorgy Minowska και Risto Minowsky το 1902.

Q. Stojan, Stofoff Lazar, Stofoff Vokola, Vasiloff Todor και Vikola Gavradas το 1903.

Apostel Andreje, Boze Veljanoff, Bozin Risto, Crsta Todortcha, Efto Sovanoff, Janaki Nedelkoff, Jane Todorcheff, Janeff Petko, Jovan Filip, Jovan Kreste, Jovan Ristoff, Konstandin Ilof, Kosta Ilioff, Kostadin Karsts, Kote Milco, Koustantin Petko, Lazar Stojan, Mitre Petreff, Nedeljko Stevo, Nicola Topche, Nicola Vassil, Nicoloi Flia, Pante Trajanoff, Petre Giorgiof, Petre Todor, Ristov Yovan, Temelko, Simon Stojan, Stefan Bozin, Stefo Savo, Stoitse Petcoff, Stojan Dimoff, Stoyan Bozin, Tanas Geane, Todor Naounitsic, Trlip Bogaya, Trpceff Naumce, Vasili Tamelko και Yorgi Todorca το 1904.

Codor Dime, Kioto Tomeff Kotso και Philippi Kole το 1906.

Andrea Jovanoff, Frifon NiKoloff, Gele Karafiloff, Georgi Tanasoff, Pavle Michailoff, Petre Nokoloff και Sotir Stefoff το 1908, Nedeliho Pelt και Risto Sotir το 1909.

Daniel Guiorgui, Daniel Stoyan, Filip Carafil, George Stoytcheff, Georgin Fimoff, Lazar Fasse, Mitre Cole, Mitroff Roste, Paola Stoianoff, Petra Stoytcheff, Tase Pandi και Todor Stoytcheff το 1910.

Elo Pavleff, Ilo Pilipoff, Jane Ilo Pilipoff, Lazar Stoganoff, Lazo Ristoff και Vassil Giorgi το 1911.

A. Giorgi Popoff, Alexandre Chacreft, Andrea Petcoff, Andrea Ristoff, Constantin Papalazar, Costa Georgis Chacreva, D. Petre Dinitaroff, Georgi Chocreff, Kostadin Petre Habak, Krste Riste, Lazo Pavle, Metre Novonmtcheff, Pavle Gorneff, Stefo Petroff, Todora Cocreva, Todortche Nonmtcheff και Zvezda Chacreva το 1912.

Jovan Medeleo, Peitro Georgni και Petre Georgni το 1913.

Efthimios Sapasc το 1920.

 

49. Μπρέζνιτσα / Breznica. Μετονομάστηκε σε Βατοχώρι και στη συνέχεια σε Βατοχώριον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Βατοχώρι. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός της κοινότητας Κρυσταλλοπηγής, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Οι περισσότεροι κάτοικοί του προσχώρησαν στην εξαρχία. Η Μπρέζνιτσα συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν. Στη συνέχεια το χωριό έγινε στόχος των ελληνικών σωμάτων. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 650 άτομα. Μερικές οικογένειες μετανάστευσαν στη Βουλγαρία. Το 1928 κατοικούσαν στο χωριό 600 Μακεδόνες. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν για την κρατική ασφάλεια, άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου τα 2/3 των κατοίκων κατέφυγαν στην Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

49a. Πηγές:

Breznica [Αυστριακός Xάρτης].

Μπρέσνιτσα καζά Καστορίας, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Μπρέσνιτσα Καστορίας: «Έχει 80 οικογενείας χριστιανικάς, βρύσιν εις το μέσον του χωρίου, εκκλησίαν και παρ' αυτήν φρέαρ και χάνιον 100 κτηνών» [Σχινάς 1886].

Брѣзница / Костурска каза 620 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Breznitza, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Μπρέσνιτσα, το 1902 είχε 100-110 οικογένειες [Πετσίβας].

Breznitza / Caza de Kostour (Kastoria), χριστιανικός πληθυσμός: 816 εξαρχικοί Βούλγαροι και 12 Βλάχοι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 55 μαθητές [Brancoff 1905].

Μπρέσνιτσα, μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό μετά. Υπήρχαν 20 πατριαρχικές οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Μπρέσνιτσα: «Η λειτουργία ετελείτο εκ περιτροπής μεταξύ Ελλήνων και Βουλγαριζόντων. Το σύστημα τούτο κατελύθη υπό των Βουλγάρων τω 1902. Μετά την ανακήρυξιν του συντάγματος, διοικητική αποφάσει, τελείται και αύθις εκ περιτροπής» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Μπρέζνιτσα Κορυτσάς, 170 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Μπρένιτσα Πρεσπών, 761 άτομα (434 άρρενες και 327 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Μπρέσνιτσα ή Μρέσνιτσα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Брезница, 130 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Μπρένιτσα ή Μπρέσνιτσα Φλωρίνης, 577 άτομα (245 άρρενες και 332 θήλεις), 174 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Μπρενίτσα σε Βατοχώρι [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκαν έξι περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Βατοχώριον (Μπρένιτσα) Φλωρίνης, 605 άτομα (273 άρρενες και 332 θήλεις), εκ των οποίων 4 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (3 άρρενες). Ομοδημότες ήταν 578, ετεροδημότες 21 και αλλοδαποί 6. Απογράφηκαν αλλού 23 δημότες [Απογραφή 1928].

Μπρέσνιτσα, υπήρχαν 80 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 64 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Μπρέσνιτσα, «Δικοί μας, οι οικογένειες Τζάικο, Πάνο και Β. Κοβατσίδη» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Βατοχώριον Φλωρίνης, 770 άτομα (462 άρρενες και 308 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Βατοχώρι, 535 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 200 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 185 ρευστής και 150 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Брезница: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Σύμφωνα με το Верковиќ το 1889 υπήρχαν εδώ 180 χριστιανικές οικογένειες με 892 άτομα. Το 1940 ήταν ένα καθαρά μακεδονικό χωριό [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 232, 1961: 232, 1971: 94, 1981: 54, 1991: 51, 2001: 34.

Υψόμετρο 880 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

49b. 1903-1908:

Το χωριό συμμετέχει στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 268].

Άνθρωποι της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό, ήταν οι Γιάννης και Λάζαρος Ζάικος, Γιώργος Καραουλάνης, Γιάννης Πάνος, Πέτρος και Χρήστος Παπαγεωργίου [Τσάμης, 155 και Βακαλόπουλος Α, 289].

Στις 17 Ιανουαρίου 1905 διαβάζουμε στην εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, πως στη Μπρέζνιτσα, σκοτώθηκαν δεκαεπτά αυτονομιστές σε επίθεση ελληνικού σώματος, εναντίον της τσέτας του Μήτρου Βλάχου [ΕΜΠΡΟΣ, 17/1/1905].

Ο μητροπολίτης Καραβαγγέλης με δύο επιστολές του (στις 22/9 και 2/10/1905) προτρέπει το Βάρδα να κτυπήσει τη Μπρέζνιτσα [Βάρδας Α, 234, 236, 268].

Το σώμα του Βάρδα επιτίθεται στο χωριό στις 27 Οκτωβρίου 1905. Ο Βάρδας σημειώνει σχετικά στο ημερολόγιο του: «Συλλαμβάνομεν πολλούς, τους συναθροίζομεν εις την εκκλησίαν, μανθάνομεν παρά τινων ότι οι 2 εκ Ζελόβου κομίται εισίν εντός, αλλ’ αδύνατον μεθ’ όλας τας απειλάς, υποσχέσεις και δαρμούς να μάθωμεν το μέρος όπου κρύπτονται... Βραδύτερον μεθ’ όλην την δυσαρέσκειάν μου απολύω πράγματι τη παρακλήσει του Θεοδώρου τον ένα των προγεγραμμένων, καίτοι νομίζω ότι ούτος έπρεπε να φονευθή, διότι συνηγορεί χάριν του ανωτέρω και ο Δικόνιμος. Εκρατήσαμεν λοιπόν μόνον τον ένα, Χρήστον Τσαούση, ον εφονεύσαμεν ανωτέρω εντός δάσους» [Βάρδας Α, 272].

Το χωριό δέχεται και νέα επίθεση από τους Έλληνες το Μάιο του 1907. Όπως προκύπτει από ανυπόγραφη επιστολή προς το Βάρδα, με ημερομηνία 11 Μαΐου 1907, κατά την επίθεση αυτή, τέσσερις Μακεδόνες καίγονται ζωντανοί μέσα στα σπίτια τους και ένας σκοτώνεται ενώ προσπαθεί να διαφύγει [Αρχείο Βάρδα, φ. 3].

 

 49c. Μετανάστευση: Μεταξύ 1909-1914 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής οκτώ άτομα: Lazo Mitreff το 1909. Petre Mintche το 1911. Christo Pandoff, Giorgi Tomasoff και Codor Melioff το 1912. Janni Janui, Jani Sotirian και Ghelea Panaioteff το 1914.

 

50. Νέβεσκα / Neveska. Μετονομάστηκε σε Νυμφαίον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Νυμφαίο. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός της κοινότητας Νυμφαίου, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται ένα χριστιανικό βλάχικο οικισμό. Παλαιότερες πληροφορίες για αυτόν, υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοί του ήταν κυρίως πατριαρχικοί, υπήρχε ωστόσο και μία μικρή μερίδα ατόμων με ρουμανικά φρονήματα. Το 1912 και το 1928, ο πληθυσμός του ήταν αντίστοιχα, περίπου 1.900 και 1.600 άτομα. Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού, επηρεάστηκε αρνητικά από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

 50a Πηγές:

Το χωριό Невеска ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Хазир Беј Карамани με 6 οικογένειες [Турски Документи].

Neveska [Αυστριακός Χάρτης].

Νέβεσκα καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Νέβεσκα Φλωρίνης: «κωμόπολις κειμένη επί ανωμάλου οροπεδίου και κυκλουμένη εκ των τριών πλευρών υπό πυκνοτάτων δασών. Υπάγεται διοικητικώς εις Φλώριναν και εκκλησιαστικώς εις Καστορίαν, έχει δε κατοίκους 2.000 χριστιανούς Ελληνοβλάχους, τους πλείστους ευπόρους, εκκλησίαν 4 σχολεία αρρένων, ων το 1 ρωμουνικόν. Προς δε και παρθεναγωγείον κτισθέν και διατηρούμενον υπό του Μιχαήλ Τσίρλε ή Μισυρλή, χάνιον και κρήνας, δι’ ου κινείται υδρόμυλος κείμενος εν τω χωρίω. Αι οικίαι της κωμοπόλεως ταύτης εξ όλων των χωρίων του διαμερίσματος (Καζά) Φλωρίνης, εις ο υπάγεται, εισίν ου μόνον λιθόκτιστοι, αλλ’ ευμεγέθεις, καλαί και καθαραί. Άπαντα τα τρόφιμα, ως και σίτον προμηθεύονται από της πεδιάδος, τον δε χειμώνα ένεκεν του ορεινού αυτής, καλύπτεται υπό χιόνος, του ύψους της οποίας ένεκεν, διακόπτεται η προς Φλώριναν και Ζελινίτσι συγκοινωνία» [Σχινάς 1886].

Neveska (Neveastã), 2.000 Βλάχοι [Weigand].

Невѣска / Леринска каза, 2. 300 Βλάχοι [Кънчов 1900].

Neveska, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και βλάχικου σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Νέβεσκα, το 1902 είχε 360 πατριαρχικές και 100 οικογένειες ρουμανιζόντων Βλάχων [Πετσίβας].

Neveska / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 2. 300 Βλάχοι, λειτουργία δύο πατριαρχικών σχολείων με τέσσερις δασκάλους και 89 μαθητές και δύο βλάχικων σχολείων με τρεις δασκάλους και 160 μαθητές [Brancoff 1905].

Νεβέσκα Καστορίας, αριθμός βλάχικων οικογενειών: 360 πατριαρχικών και 40 ρουμανιζόντων [Στατιστική Πατριαρχείου 1906].

Νέβεσκα, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά. Υπήρχαν και μερικοί ρουμανίζοντες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Νέβεσκα Φλωρίνης, 1.700 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) και 60 ρουμανίζοντες (: ρουμανικών φρονημάτων Βλάχοι) [Χαλκιόπουλος 1910].

Νέβεσκα Σόροβιτς, 1.857 άτομα (917 άρρενες και 940 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Νέβεσκα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Невеска, 500 σπίτια χριστιανών Βλάχων [Милојевић 1920].

Νέβεσκα Φλωρίνης, 1.176 άτομα (405 άρρενες και 771 θήλεις), 303 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Νεβέσκα σε Νυμφαίον [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Νυμφαίον (Νέβεσκα) Φλωρίνης, 1.241 άτομα (466 άρρενες και 775 θήλεις), εκ των οποίων 9 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (7 άρρενες και 2 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.190, ετεροδημότες 48 και αλλοδαποί 3. Απογράφηκαν αλλού 330 δημότες [Απογραφή 1928].

Νυμφαίον (Νέβεσκα), υπήρχαν 369 ξενόφωνες οικογένειες (ομιλούν πάντες την ρουμανική), εκ των οποίων 15 ήταν δεδηλωμένων ρουμανικών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Νυμφαίον Φλωρίνης, 929 άτομα (384 άρρενες και 545 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Νυμφαίον, 976 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Υπήρχαν 936 ελληνική συνείδηση και 40 ρουμανίζοντες [Στατιστική 1945].

Невеска: Χριστιανικός βλάχικος οικισμός [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Βλάχοι [Boeschoten]. Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 360, 1961: 275, 1971: 130, 1981: 158, 1991: 244, 2001: 413.

Υψόμετρο 1.350 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

50b. 1903-1908:

Πρωτοπόρος υποστηρικτής της ρουμανικής κίνησης στο χωριό, από το 1880, υπήρξε ο Βασίλης Δάνος [Πηχεών, 100-101].

Οι ρουμανίζοντες κατόρθωσαν το 1891, με εντολή της οθωμανικής εκπαιδευτικής επιτροπής του βιλαετίου Μοναστηρίου, να καθιερωθούν δύο ώρες εβδομαδιαίας διδασκαλίας της ρουμανικής γλώσσας στα πατριαρχικά σχολεία [Πηχεών, 306].

Κατά την επανάσταση του Ίλιντεν 400-600 αυτονομιστές με επικεφαλής τον Τσακαλάροφ μπήκαν στη Νέβεσκα και την κατέλαβαν για λίγες μέρες [Γούναρης, 185, 187. Δραγούμης 228, 230. Βλάχος, 226, 270. ΔΙΣ, 89, 92. Dakin, 138].

Ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης είχε πράκτορα από τη Νέβεσκα, οργανωμένο στους αυτονομιστές, που τον ενημέρωνε για τις κινήσεις των τελευταίων [ΔΙΣ, 129].

Η ελληνική επιτροπή του χωριού, διορισμένη από τον Παύλο Μελά, αποτελείτο από τους: Τάκη Γκόλνα πρόεδρο, Γιώργο Σούρλα (πατριαρχικό δάσκαλο) γραμματέα, Νίκο Γιάννη ταμία και τα μέλη Δημήτρη Μιχαηλίδη, Γιάννη Λιάτση και Γιάννη Σακελλαρόπουλο [Μελάς, 399. ΔΙΣ, 152. Τσάμης, 154].

Στο χωριό βρισκόταν μόνιμα λόχος οθωμανών στρατιωτών [ΔΙΣ, 220 και Τσάμης, 260].

Οι αυτονομιστές σκότωσαν τον Απρίλιο του 1906 τους Θοδωρή Γιόση, Χρήστο Θεοχάρη και Παντελή Μπέκα (μουλαράδες από τη Νέβεσκα) στο Κότοβο, μια περιοχή κοντά στο χωριό [ΔΙΣ, 365].

Η τσέτα του βοεβόδα Τζόλε σκότωσε στις 18 Μαΐου 1907 το Δημήτρη από τη Νέβεσκα [Προξενείο Μοναστηρίου, 1/6/1907, έγγραφο 354].

Τον Ιούλιο του 1907, τσέτα σκότωσε κοντά στο Ντόλνο Κότορι, οκτώ άντρες από τη Νέβεσκα [Βακαλόπουλος Β, 294].

Το Μάιο του 1908 ανακοινώθηκε, από τουρκική τουρκικής πηγή, η δολοφονία ενός κατοίκου του οικισμού, από ελληνικό σώμα [ΣΚΡΙΠ, 11/5/1908].

Στις 4 Ιουλίου 1908 ελληνικό σώμα σκότωσε σε ενέδρα (κοντά στη Μπελ Κάμεν) τον αλβανό μουδίρη (διοικητή) του χωριού Νέβεσκα και τρεις στρατιώτες [Προξενείο Μοναστηρίου, 5/7/1908, έγγραφο 3151 και Βλάχος, 512].

 

51. Νέγκοβαν / Negovan. Μετονομάστηκε σε Φλάμπουρον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Φλάμπουρο. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται ένα χριστιανικό αλβανικό οικισμό, με λίγους χριστιανούς Βλάχους. Παλαιότερες πληροφορίες για αυτόν, υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Ήταν κατά βάση πατριαρχικό χωριό, υπήρχε ωστόσο και ένας αριθμός κατοίκων με αλβανική συνείδηση. Ο πληθυσμός του τόσο το 1912, όσο και το 1928, ήταν περίπου 1.100 άτομα. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του οικισμού, δεν επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τον εμφύλιο.

 

51a. Πηγές:

Το χωριό Негован ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Ахмед Челеби (γιου του Мехмед Бег) με 53 οικογένειες [Турски Документи].

Negovani [Αυστριακός Χάρτης].

Νεγκοβάνη καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Νεγόβιανι ή Νεγοβάνι Φλωρίνης: «κειμένου επί των αρκτικών κλιτύων του όρους Νέβεσκα και έχει 1.500 κατοίκους χριστιανούς, εκκλησίαν, σχολείον αρρένων, χάνια και κρήνας» [Σχινάς 1886].

Негованъ / Леринска каза, 620 χριστιανοί Αλβανοί και 100 Βλάχοι [Кънчов 1900].

Negonani, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Νεγκοβάνη, το 1902 είχε 100 αλβανόφωνες και 100 βλαχόφωνες οικογένειες πατριαρχικών και 50 οικογένειες ρουμανιζόντων Βλάχων [Πετσίβας].

Negovan / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 96 πατριαρχικοί Βούλγαροι, 110 Έλληνες, 300 Βλάχοι και 1.080 Αλβανοί, λειτουργία δύο πατριαρχικών σχολείων με τρεις δασκάλους και 200 μαθητές [Brancoff 1905].

Νεγοβάνη Καστορίας, αριθμός βλάχικων οικογενειών: 150 πατριαρχικών [Στατιστική Πατριαρχείου 1906].

Νεγοβάνη, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908]. Νεγοβάνη Φλωρίνης, 723 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Νεγοβάνη Φλωρίνης, 1.133 άτομα (593 άρρενες και 540 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Νεγοβάνη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Неговени, 110 σπίτια χριστιανών Αλβανών και 3 χριστιανών Βλάχων [Милојевић 1920].

Νεγοβάνη Φλωρίνης, 828 άτομα (371 άρρενες και 457 θήλεις), 221 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Νεγοβάνη σε Φλάμπουρον [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Ρευστοποιήθηκαν δύο περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Φλάμπουρον (Νεγοβάνη) Φλωρίνης, 975 άτομα (400 άρρενες και 575 θήλεις), εκ των οποίων μία γυναίκα ήταν πρόσφυγας πού ήρθε μετά το 1922. Ομοδημότες ήταν 929, ετεροδημότες 42 και αλλοδαποί 4. Απογράφηκαν αλλού 180 δημότες[Απογραφή 1928].

Φλάμπουρον (Νεγκοβάνη), υπήρχαν 210 ξενόφωνες οικογένειες (ομιλούν την αλβανικήν εκτός ελαχίστων που ομιλούν την σλαυϊκήν ή ρουμανικήν), εκ των οποίων 44 ήταν δεδηλωμένων αλβανικών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Φλάμπουρον Φλωρίνης, 1.170 άτομα (516 άρρενες και 654 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Φλάμπουρον, 1.346 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Όλοι είχαν ελληνική συνείδηση [Στατιστική 1945].

Негован: χριστιανικό αλβανικό χωριό με λίγους χριστιανούς Βλάχους [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Αλβανοί [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 1.028, 1961: 923, 1971: 645, 1981: 556, 1991: 1.024, 2001: 829.

Υψόμετρο 800 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

51b. 1903-1908:

Άτομα φιλικά προσκείμενα στους αυτονομιστές, σύμφωνα με τον Δραγούμη, ήταν στο χωριό ο Γιώργος Θωμαΐδης, ο μουχτάρης Χρήστος Πέτρε και ο εξαρχικός Χρήστος Δημητρίου [Δραγούμης, 78, 180].

Ο Καραβίτης γράφει, πως το ελληνικό προξενείο τους είχε χαρακτηρίσει ως εκεί επικίνδυνους ένα παπά ρουμανικών φρονημάτων και έναν εξαρχικό ονόματι Ίτσο [Καραβίτης, 91].

Το χωριό ήταν βάση των ελληνικών σωμάτων και υπήρχε ελληνική φρουρά υπό τον οπλαρχηγό Γιάννη Πούλακα [ΔΙΣ, 164].

Ο Πούλακας σκότωσε στις 13 Φεβρουαρίου 1905 μέσα στο χωριό τους: Γιώργο Θωμαΐδη (ρουμανίζοντα Βλάχο), Παπά Θεοδόσιο (ρουμανίζοντα Βλάχο), Παπά Χρίστο (αλβανίζοντα), Τίπες Βούλγαρη (αυτονομιστή), Νίκο Βλάχο (αυτονομιστή και ανιψιό του Μήτρου Βλάχου) [Αρχείο Βάρδα, φ. 6 και Rubin, 180].

Ο Βλάχος κάνει λόγο για «κατακρεούργηση» [Βλάχος, 379].

Το γεγονός θυμάται ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης: «Κοντά στην Μπελκαμένη ήταν το χωριό Νεγκοβάνι, όπου ήταν δυο παπάδες, ένας ρουμανίζων κι ένας αλβανίζων. Μια μέρα σε χειμώνα βαρύ, που έπεφτε πυκνό χιόνι, ο Μπούλακας πήγε στο Νεγκοβάνι, μπήκε μεσ’ τα σπίτια τους και τους αποκεφάλισε» [Καραβαγγέλης, σ. 47].

Ο Βάρδας, γράφει σε επιστολή: στις 25 Φεβρουαρίου 1905: «την 12^ην τρέχοντος οι υπό τον Μπούλακα εφόνευσαν εξ (6) εν Νεγκοβάνη» [Βάρδας, 86].

Ο Brailsford σημειώνει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του: «Δολοφόνησαν τον Αλβανό ιερέα του Νεγκοβάν για το έγκλημα της μετάφρασης της λειτουργίας στα αλβανικά» [Brailsford, 252].

Πράκτορας της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό ήταν ο δάσκαλος Μιχάλης Φραντζεσκάκης [ΔΙΣ, 225].

Συνεργαζόταν επίσης με τον μητροπολίτη Καστοριάς (και στη συνέχεια με την ελληνική οργάνωση) ο οπλαρχηγός καπετάν Γιώργης από τη Νέγκοβαν [Dakin, 176, 284].

Η τσέτα του βοεβόδα Τάνε, σκότωσε τον Ιούνιο του 1905 κοντά στη Σέτινα τους πριονιστές από τη Νεγκοβάνη, Κώστα Νικολάου, Δημήτρη Πέτρου, Κώστα Βασιλείου και Θανάση Λάζου [ΔΙΣ, 361].

Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνο οι αυτονομιστές σκότωσαν τον πατριαρχικό παπά του χωριού [Dakin, 320].

Στις 21 Σεπτεμβρίου 1907 η τσέτα του βοεβόδα Τάνε επιτέθηκε στο χωριό, σκότωσε 14 άτομα και έκαψε 23 σπίτια και 33 αχυρώνες [Προξενείο Μοναστηρίου, 28/9/1907, έγγραφο 803].

 

52. Νεγκότσανι / Negočani. Μετονομάστηκε σε Νίκη. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, πληροφορίες για τον οποίο υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοί του ήταν πατριαρχικοί Μακεδόνες και λίγοι μουσουλμάνοι Αλβανοί. Αρκετοί κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 ζούσαν εδώ 500 χριστιανοί Μακεδόνες και 100 μουσουλμάνοι Αλβανοί. Οι τελευταίοι αναγκάστηκαν το 1924 να μεταναστεύσουν. Στη θέση τους η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε πρόσφυγες από τον Πόντο. Το 1928 στο χωριό κατοικούσαν 580 Μακεδόνες και 70 πρόσφυγες. Οι αρχές ασφαλείας είχαν χαρακτηρίσει το μισό πληθυσμό, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

52a. Πηγές:

Το χωριό Негочани ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Илјас (γιου του Синкурџ Беј) με 112 οικογένειες [Турски Документи].

Negočani [Αυστριακός Xάρτης].

Νεγκοτσάνη καζά Μοναστηρίου, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Νεγότσανι Βιτωλίων: «Έχει 538 χριστιανοί και 104 οθωμανοί κάτοικοι, εκκλησίαν, τέμενος, 3 πύργοι και έντεκα χάνια, χωρούντα 600 ζώα και 1.000 άνδρας. Το χωρίον τούτο διαρρέεται υπό δύο ρευμάτων, εφ ων τρεις λίθινοι γέφυραι» [Σχινάς 1886].

Негочани / Битолска каза, 500 χριστιανοί Βούλγαροι και 150 μουσουλμάνοι Αλβανοί [Кънчов 1900].

Negotzani, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Nekotchani / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 480 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 10 μαθητές [Brancoff 1905].

Νεγοτσάνη, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Νεγκοτσάνη Μοναστηρίου, 407 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) και 90 Τουρκαλβανοί (: μουσουλμάνοι Αλβανοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Νεγοτσάνη Φλωρίνης, 630 άτομα (327 άρρενες και 303 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Νεγοτσάνη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918]. Негочани, 50 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 20 μουσουλμάνων Αλβανών [Милојевић 1920].

Νεγοτσάνη Φλωρίνης, 562 άτομα (262 άρρενες και 300 θήλεις), 82 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Νεγκοτσάνη σε Νίκη [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Νεγκοτσάνη (Νίκη) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 18 προσφυγικές οικογένειες (77 άτομα) [ΕΑΠ].

Νεγκοτσάνη, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 16 οικογένειες μουσουλμάνων (86 άτομα) και ήρθαν 18 οικογένειες προσφύγων από τον Πόντο [Πελαγίδης].

Νίκη (Νεγοτσάνη) Φλωρίνης, 662 άτομα (334 άρρενες και 328 θήλεις), εκ των οποίων 21 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (9 άρρενες και 12 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 626, ετεροδημότες 32 και αλλοδαποί 4, Απογράφηκαν αλλού 6 δημότες [Απογραφή 1928].

Νίκη (Νεγοτσάνη), υπήρχαν 110 ξενόφωνες οικογένειες [Στατιστική 1932].

Νίκη Φλωρίνης, 834 άτομα (407 άρρενες και 427 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Νίκη, 832 κάτοικοι, εκ των οποίων 400 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 200 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 200 ρευστής και 432 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Негочани: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 803, 1961: 696, 1971: 508, 1981: 503, 1991: 425, 2001: 489.

Υψόμετρο 592 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

52b. 1903-1908:

Την 1η Ιουλίου 1903, ένας κάτοικος στο Νεγότσανι, σκότωσε το δραγάτη με δρεπάνι [Δραγούμης, 168].

 Σύμφωνα με τον Καραβίτη, το χωριό ήταν φιλικά προσκείμενο στην ελληνική οργάνωση: «Στη Νεγκοτσάνη ο παπά-Πασχάλης είναι καλά με το χωριό και δε υπάρχει μέσα ζιζάνιο» [Καραβίτης, 335].

Στις 22 Οκτωβρίου 1906, ο Βάρδας σημείωνε στο ημερολόγιό του, για κάποιον άξιον να φονευθή στη Νεγκοτσάνη, ώστε το χωριό «να γίνη ημέτερον, διότι τώρα δεν είναι τελείως» [Βάρδας Β, 273].

Δίπλα στο σχολείο του χωριού, υπήρχε μόνιμη οθωμανική φρουρά [Βάρδας Β, 339].

Στις 15 Φεβρουαρίου 1907, ο Βάρδας γράφει σε μισθοφόρο του στο χωριό, να βολιδοσκοπήσει αν είναι δυνατόν να αγοραστούν δύο - τρία σπίτια μουσουλμάνων, «διότι ούτω ολίγον κατ' ολίγον θα λείψωσιν αι εκεί 14 οικογένειαι οθωμανικαί και επομένως θα λείψωσι και οι στρατιώται» [Βάρδας Β, 489].

Οι χωρικοί, κατήγγειλαν τον πατριαρχικό δάσκαλο, πως εξ ονόματος της ελληνικής οργάνωσης, φορολόγησε με 11 γρόσια κάθε κάτοικο. Μάζεψε 2.400 γρόσια και αγόρασε άλογο. Ο καπετάν Μιχάλης Τσόντος, ξάδελφος του έλληνα αρχηγού, χαρακτήρισε την κατηγορία ως συκοφαντία των «αχρείων χωρικών» [Βάρδας Β, 624 και 651].

 

52c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1909-1914 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 36 άτομα:

Stoyan Spasso το 1903.

Ilo Stoiko και Atanas Kote το 1904.

Ognem Velian, Riste Bojine, Nicola Stoyan, Todor Anghele, Constantin Spasse, Mitre Nedan, Vassil Stoiko, Mitre Petko, Traytse Codor και Dimitri Serbin το 1905.

George Jaleff το 1907.

Filip Mile, Georghi Miall, Joan Velian, Ghiorghi Jovan, Bojin Nedan και Nicolas Fale το 1908.

Constantin Spasse, Stefo Ilia, Risto Stanco και Lazar Trendo το 1909.

Gheorge Temelco, Stoyan Gatzoff Nicolas και Petre Ghiufte Riste το 1910.

Ilo Constantin και Dimo Velian το 1911. Trijon Riste, Pavle Dime, Mile Criste, Riste Bojcic και Velian Boche το 1912.

Spiro Anguele το 1913.

Georgios Athanassion το 1915.

 

53. Νεόκαζι / Neokazi. Μετονομάστηκε σε Νεοχωράκι και στη συνέχεια σε Νεοχωράκιον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Νεοχωράκι. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Μελίτης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, στοιχεία για τον οποίο υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ήταν ένα μικτό χωριό περίπου 400 εξαρχικών Μακεδόνων και 250 μουσουλμάνων Τούρκων. Οι μακεδόνες κάτοικοί του, είχαν λάβει μέρος στην επανάσταση του Ίλιντεν και είχαν γνωρίσει γι αυτό, τα σκληρά αντίποινα του οθωμανικού στρατού. Μέχρι το 1924, όλοι οι μουσουλμάνοι του χωριού αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στην Τουρκία. Το ελληνικό κράτος, εγκατέστησε στα σπίτια τους χριστιανούς πρόσφυγες, κυρίως από τον Καύκασο. Το 1928 ζούσαν εδώ 450 γηγενείς Μακεδόνες και 120 πρόσφυγες. Οι περισσότεροι Μακεδόνες είχαν χαρακτηριστεί, από τις αρχές ασφαλείας, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, σαράντα περίπου κάτοικοι του χωριού κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία.

 

 53a. Πηγές:

Το χωριό Неокази ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Мустафа Бег με 97 οικογένειες [Турски Документи].

Nevokazi [Αυστριακός Χάρτης].

Νεοκάζι καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Νοβοκάζι ή Νοβοκάσι Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 626 χριστιανούς και 243 οθωμανούς, εκκλησίαν και 3 πύργους» [Σχινάς 1886].

Неокази / Леринска каза, 650 χριστιανοί Βούλγαροι και 180 Τούρκοι [Кънчов 1900].

Nevokazi, λειτουργία εξαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Νοκάζ, το 1902 είχε 120 οικογένειες [Πετσίβας].

Neoskazi / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 608 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 34 μαθητές [Brancoff 1905].

Νεοκάζ, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Νεοκάζι Φλωρίνης, 400 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) και 230 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Νεοκάζη Φλωρίνης, 494 άτομα (251 άρρενες και 243 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Νεοκάζη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Неоказ, 60 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 4 μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Νεοκάζη Φλωρίνης, 486 άτομα (239 άρρενες και 247 θήλεις), 81 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Νεοκάζη σε Νεοχωράκι [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Νεοκάζιον (Νεοχωράκι) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 31 προσφυγικές οικογένειες (117 άτομα) [ΕΑΠ].

Νεοκάζι, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 26 οικογένειες μουσουλμάνων (130 άτομα) και ήρθαν 31 οικογένειες προσφύγων: δύο από τη Μικρά Ασία και 29 από τομ Καύκασο [Πελαγίδης].

Νεοχωράκι (Νεοκάζης) Φλωρίνης, 585 άτομα (290 άρρενες και 295 θήλεις), εκ των οποίων 18 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (11 άρρενες και 7 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 564 και ετεροδημότες 21. Ένας δημότης απογράφηκε αλλού [Απογραφή 1928].

Ο λοχαγός Τσαμπούρας, «ανάγκασε τον πρόεδρο του χωριού Νεοκάζη να κατεβάσει τις εικόνες της εκκλησίας που είχαν ρούσσικα γράμματα, λέγοντας "τα ρούσσικα να τα σβήστε και να βάλετε ελληνικά"» [ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 3/2/1932].

Νεοχωράκι (Νεοκάζι), υπήρχαν 71 ξενόφωνες οικογένειες, όλες δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Νεοκάζη, «Δικός μας είναι ο Χρήστος Κρίβεφτσκη» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Νεοχωράκιον Φλωρίνης, 828 άτομα (411 άρρενες και 417 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Νεοχωράκι, 849 κάτοικοι, εκ των οποίων 499 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 350 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 149 ρευστής και 350 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Неокази: Το 1912 ήταν ένας μικτός οικισμός χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Τούρκων. Το 1940 ήταν ένα χωριό γηγενών Μακεδόνων και προσφύγων από τον Πόντο και τον Καύκασο. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, πέντε οικογένειες και δεκαπέντε χωριστά άτομα κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 654, 1961: 787, 1971: 632, 1981: 624, 1991: 592, 2001: 542.

Υψόμετρο 620 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

53b. 1903-1908:

«Τη 1η Αυγούστου ο λοχαγός Χαϊδάρ επί κεφαλής στρατιωτικού αποσπάσματος μετέβη εις το σχισματικόν χωρίον Νεοκάζι, όπου συνέλαβε πολλούς χωρικούς και αφού έδειρε, δεσμίους απέστειλεν εις Φλώριναν, αλλά καθ' οδόν οι συνοδεύοντες αυτούς στρατιώται εφόνευσαν πάντας, 68 τον αριθμόν. Εν τω μεταξύ τα γυναικόπαιδα είχον καταφύγει εις τας τουρκικάς οικίας (25 περίπου). Είτα ο στρατός λαφυραγωγήσας τας οικίας επυρπόλησε πάσας τας χριστιανικάς οικίας. Τα πτώματα των φονευθέντων μένουσι άταφα και βορά των κυνών και ορνέων». Το ανωτέρω απόσπασμα, είναι γραμμένο από τον Ίωνα Δραγούμη, την 4η Αυγούστου 1903 [Δραγούμης, 214].

Στη σφαγή αυτή αναφέρεται και ο Brailsford: «Όταν οι Τούρκοι όρμησαν εναντίον (του χωριού), δεν ικανοποιήθηκαν μόνο καίγοντάς το. Μάζεψαν όλους τους αιχμαλώτους στη Φλώρινα. Στα μισά του δρόμου σταμάτησαν και τους έσφαξαν με την ησυχία τους και εν ψυχρώ, πάνω από εξήντα, για το έγκλημα ότι ήταν πατεράδες ανταρτών. Λέγεται ότι μερικοί βασανίστηκαν πριν πεθάνουν, ενώ άλλοι εξαναγκάστηκαν να σταθούν εφ' ενός ζυγού ώστε οι στρατιώτες να πειραματιστούν με τα όπλα τους για να διαπιστώσουν πόσους μπορεί να σκοτώσει μια μόνη σφαίρα» [Brailsford, 193].

 

 

54. Νέος Καύκασος. Οικισμός, ο οποίος δημιουργήθηκε για να εγκατασταθούν χριστιανοί πρόσφυγες από τον Καύκασο. Το 1928 ζούσαν εδώ περίπου 600 άτομα. Ο πληθυσμός του μειώθηκε αρκετά μετά τον εμφύλιο πόλεμο.

 

 54a. Πηγές:

Καύκασος γραφείου Φλωρίνης, έγινε καθαρά προσφυγικός οικισμός. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 154 προσφυγικές οικογένειες (534 άτομα) [ΕΑΠ].

Νέος Καύκασος, ήρθαν 155 οικογένειες προσφύγων από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Νέος Καύκασος Φλωρίνης, 604 άτομα (304 άρρενες και 300 θήλεις), 453 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (217 άρρενες και 236 θήλεις), 591 ήταν ομοδημότες και 13 ετεροδημότες, 16 δημότες απογράφηκαν αλλού [Απογραφή 1928].

Νέος Καύκασος Φλωρίνης, 856 άτομα (424 άρρενες και 432 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Νέος Καύκασος, 910 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Όλοι είχαν ελληνική συνείδηση [Στατιστική 1945].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν άτομα προσφυγικής καταγωγής [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 565, 1961: 478, 1971: 353, 1981: 348, 1991: 334, 2001: 412.

Υψόμετρο 605 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

55. Νέρεντ / Nered. Μετονομάστηκε σε Πολυπόταμον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Πολυπόταμο. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοί του είναι χριστιανοί Μακεδόνες. Στο Νέρεντ υπήρχε τόσο εξαρχική, όσο και πατριαρχική μερίδα. Κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν το 1903 στην επανάσταση του Ίλιντεν και γνώρισαν τα αντίποινα του οθωμανικού στρατού. Το σώμα του Παύλου Μελά, εισέβαλε δυο φορές στο χωριό. Στη συνέχεια και άλλες ελληνικές ομάδες επιτέθηκαν στο Νέρεντ και σκότωσαν αρκετά άτομα. Πολλοί κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928, ζούσαν αντίστοιχα εδώ περίπου 2.000 και 1.700 άτομα. Τα περισσότερα από αυτά, οι αρχές ασφαλείας τα θεωρούσαν ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολλοί κάτοικοι του χωριού κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

 55a Πηγές:

Το χωριό Нерет ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Танаси Балабан με 65 οικογένειες [Турски Документи].

Neret [Αυστριακός Χάρτης].

Νερέτι καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Νεράτι Φλωρίνης, 1.970 χριστιανοί κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Нередъ / Леринска каза, 1.950 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Neret, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Αρμέντσκο, το 1902 είχε 145 εξαρχικές και 150 πατριαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

Nered / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 2. 336 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 95 μαθητές [Brancoff 1905].

Νερέτ, μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό μετά. Προσήλθαν στο πατριαρχείο οκτώ οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Νερέτι: «Έχει δύο εκκλησίας, εν τη μία τελείται η λειτουργία εκ περιτροπής, η δ’ ετέρα κατέχεται υπό των Βουλγάρων» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Νερέτι Φλωρίνης, 1.000 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) και 765 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Νερέτη Φλωρίνης, 2.075 άτομα (1.065 άρρενες και 1.010 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Νερέτη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Нерет, 400 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Νερέτη Φλωρίνης, 1.606 άτομα (657 άρρενες και 649 θήλεις), 401 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Νερέτη σε Πολυπόταμον [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκαν τρεις περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Πολυπόταμον (Νερέτη) Φλωρίνης, 1.697 άτομα (711 άρρενες και 986 θήλεις), εκ των οποίων δύο ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (ένας άντρας και μία γυναίκα) Ομοδημότες ήταν 1.671και ετεροδημότες 26. Απογράφηκαν αλλού 40 δημότες [Απογραφή 1928].

Πολυπόταμος (Νερέτη), υπήρχαν 380 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 330 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Νερέτη, «Δικοί μας, έχουμε 80 οικογένειες» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Πολυπόταμον Φλωρίνης, 1.535 άτομα (588 άρρενες και 947 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Πολυπόταμος, 1.639 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 1.100 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 300 ρευστής και 239 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στον Πολυπόταμο, το Σεπτέμβρη του 1946 χωροφύλακες κάψανε οκτώ καλύβες» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Неред: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Ο Ѓорче Петров αναφέρει το 1894 πως το χωριό είχε 200 σπίτια. Στο τέλος του εμφυλίου 150 άτομα έφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 1.046, 1961: 853, 1971: 657, 1981: 573, 1991: 506, 2001: 482.

Υψόμετρο 990 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

 

55b. 1903-1908:

Στο χωριό υπήρχε μια οικογένεια που μέλη της ήταν όργανα του μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη [Dakin, 177].

Στις 13 Ιουνίου 1903, η τσέτα του Μήτρου Βλάχου (Μήτρε Βλάχα) σκότωσε τέσσερις πρόκριτους του χωριού, που αρνήθηκαν να δώσουν ψωμί στους επαναστάτες και συνεργάζονταν με τις οθωμανικές αρχές [Δραγούμης, 148. Βακαλόπουλος Α, 205. ΔΙΣ, 84. Dakin, 132].

Στις 18 Ιουνίου 1903, ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης έγραφε: «Εις Νερέτι θα διατάξω δολοφονίας» [Δραγούμης, 576].

Εκείνες τις μέρες, μακεδονική τσέτα εννέα αντρών, υπό την αρχηγία του Πέτροφ, συγκρούστηκε στο χωριό με στρατιωτικό απόσπασμα. Ο Πέτροφ και τρεις άντρες του σκοτώθηκαν [ΣΚΡΙΠ, 30/6/1903].

Ο οθωμανικός στρατός προέβη σε αντίποινα στο χωριό, λόγω της συμμετοχής του στην επανάσταση του Ίλιντεν [Βακαλόπουλος Α, 213].

Στις 28 Αυγούστου 1904 η ομάδα του οπλαρχηγού Θύμιου Καούδη σκόπευε να επιτεθεί στο χωριό. Μεταξύ των προγραμμένων κατοίκων της ήταν ο εξαρχικός παπάς και ο αυτονομιστής Στόιτσε. Η επίθεση ματαιώθηκε καθώς οι Έλληνες αντιλαμβάνονται την εκεί ύπαρξη στρατιωτικού αποσπάσματος [Καούδης, 71].

Το βράδυ της 18ης προς 19ης Σεπτεμβρίου 1904 ο Παύλος Μελάς μπήκε με το σώμα του στο χωριό και τα ξημερώματα ετοιμάστηκε να επιτεθεί στους κατοίκους του [Dakin, 251-252].

Έβλεπε τους χωρικούς να πηγαίνουν στην εκκλησία και αποφάσισε να στείλει πέντε άντρες, με κρυμμένα περίστροφα, για να σκοτώσουν όσους μπορούσαν και μετά να φύγουν, τρέχοντας προς τα εκεί που ήταν κρυμμένο το σώμα. Περίμενε οι κάτοικοι του χωριού να κυνηγήσουν τους πέντε και να βρεθούν ξαφνικά μπροστά στις κάνες όλου του ελληνικού σώματος. Ξαφνικά όμως βλέπει να γεμίζει η πλατεία με οθωμανικό στρατό, γι’ αυτό και διατάζει έξοδο προς το βουνό. Κατά την αποχώρηση των Ελλήνων σκοτώνεται από πυροβολισμούς των οθωμανών στρατιωτών ο Φίλιππος Καπετανόπουλος [Μελάς, 395-397 και Καραβίτης, 95-102].

Λίγες μέρες αργότερα, το βράδυ της 12ης Οκτωβρίου, το σώμα του Μελά, ενισχυμένο με τους άντρες του ληστή Αλέξη Καραλίβανου, επιτίθεται στο σπίτι μιας εξαρχικής οικογένειας στο Νέρεντ. Συναντά ωστόσο ένοπλη αντίσταση και φεύγει αφού σκοτώνει πρώτα πέντε Μακεδόνες [Μελάς, 409. Καραβίτης, 110-115. δισ, 338].

Το ΕΜΠΡΟΣ γράφει για εισβολή δύο ελληνικών σωμάτων, για δεκατρείς κομιτατζήδες και μερικούς χωρικούς νεκρούς [ΕΜΠΡΟΣ, 23/10/1904].

Στα μέσα Νοεμβρίου 1904, διαβάζουμε στο ΣΚΡΙΠ για τέσσερις νεκρούς Μακεδόνες σε επίθεση σαρανταμελούς ελληνικού σώματος στο χωριό Νερέτη [ΣΚΡΙΠ 17/11/1904].

Στα τέλη Απριλίου 1905, το ΕΜΠΡΟΣ γράφει για επίθεση του σώματος Μάλιου κοντά στο χωριό Νερέτι και για το φόνο είκοσι τεσσάρων αυτονομιστών [ΕΜΠΡΟΣ, 27/4/1905].

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1905 ο Βάρδας παίρνει επιστολή από το προξενείο Μοναστηρίου, η οποία τον προτρέπει να πραγματοποιήσει επίθεση στο Νέρετ [Βάρδας Α, 237].

Στις 26 Αυγούστου 1906 οι αυτονομιστές σκοτώνουν έξω από το χωριό τον παπά Στογιάννη, το Μιχάλη Γεωργίου, το Χρίστο Φιλίππου και το Φίλιππο Στογιάννη, συνεργάτες της ελληνική οργάνωσης [Προξενείο Μοναστηρίου, 5/9/1906, έγγραφο 572 και Dakin, 334].

Επίθεση κατά του Νέρεντ ζητάει με επιστολή του, της 8ης Οκτωβρίου 1906, από το Βάρδα και ο μητροπολίτης Καραβαγγέλης [Βάρδας Β, 264].

Επειδή ωστόσο στο Νέρετ υπήρχε στρατιωτικό απόσπασμα, οι Έλληνες αποφάσισαν να χτυπήσουν κατοίκους του έξω από το χωριό [Dakin, 484].

Στις 10 Μαΐου 1907 η ομάδα του οπλαρχηγού Γιάννη Δοξογιάννη σκότωσε στους αγρούς οκτώ χωρικούς [Αρχείο Βάρδα, φ. 3. Προξενείο Μοναστηρίου, 1/5/1907, έγγραφο 354. Dakin, 417].

Στις 5 Σεπτεμβρίου 1907 η ελληνική οργάνωση ζήτησε από το Βάρδα να σκοτώσει και άλλους κατοίκους του χωριού, όταν αυτοί πηγαίνουν στο παζάρι ή βρίσκονται για δουλειά στα χωράφια [Βάρδας Β, 908].

Ο Βάρδας υπόσχεται στο μισθοφόρο των Ελλήνων Βελή, ένα τούρκο κάτοικο του χωριού Μαχαλά, έξτρα αμοιβή δέκα λίρες για τη δολοφονία του Πέτρο Ίλκοφ ή του Στεφ Βάσιφ από το Νέρετ [Βάρδας Β, 963-964].

Στις 17 Οκτωβρίου 1907, το σώμα του Βάρδα έστησε καρτέρι και σκότωσε δύο άντρες και τρεις γυναίκες από το Νέρετ, που πήγαιναν στη Φλώρινα. Τραυμάτισε επίσης τέσσερις γυναίκες [Βάρδας Β, 988 και 991].

 

55c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1903-1920 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 68 άτομα:

Risko Pauz, Cornfanfia Risko, Jfojhek Krista, Felimice Tamas, Petro Hanas και Vasil Stoitche το 1903.

Bojin Castro, Bojin Mintse, Done Stasse, Ghiorghi Stefo, Ianas Lazo, Ilia Risto, Jane Stoyan, Lazor Stoitche, Lazov Petre, Mitre File, Mitre Naumtche, Mitre Risto, Mitre Spiro, Mitre Stasse, Nitre Stefo, Petre Yovan Stasse, Petre Stasse, Petre Vane, Risto Stolan, Stasse Naoumtche, Stefo Risto, Tasse Velou, Traiko Risto, Vane Pando, Vassil Mintse, Vassil Vasunitche, Yanas Risto και Yovan File το 1905.

Flo Vane, Petre Stoio, Risto Pando, Risto Petre και Tenas File το 1906, Tanas Vassil και Thomas Costa το 1907.

Christi Todoroff, Ghiorgi Mitre, Hiley Stoyan, Iovan Risto, Stoytche Stephoff, Stoytche Mitreff και Vane Stasse το 1909.

Lazo Kastro, Mite Stefaf και Philip Lazar το 1910.

Costa Pasileff, Filip George, Georgie Lazo, Kola Markoff, Lanas Bojinoff, Mitre Staztche, Risto Staseff, Risto Traykoff και Rosta Traikofl το 1912.

Anton Ristou, Christo Stoitche, Christo Stoyan, Kristo Delio, Stefan Dimitri, Stefo Costa και Vane Lazar το 1914.

Lazaros Alabak το 1915.

Velios Gazolaynos το 1920.

 

56. Νίβιτσι ή Νίβιτσα / Nivici ή Nivica. Μετονομάστηκε σε Ψαράδες. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα χριστιανικό μακεδονικό οικισμό. Οι κάτοικοί του είχαν προσχωρήσει στην εξαρχία. Επίσης έλαβαν μέρος στην επανάσταση του Ίλιντεν. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928, ο πληθυσμός του χωριού ήταν αντίστοιχα περίπου 600 και 750 άτομα. Οι υπηρεσίες ασφαλείας είχαν χαρακτηρίσει τα περισσότερα από αυτά τα άτομα, ως ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, αρκετοί κάτοικοι από το χωριό κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

56a Πηγές:

Nivica, η σωστή θέση του οικισμού βρίσκεται στο σημείο Bopče του χάρτη [Αυστριακός Xάρτης].

Νίβιτσα καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Нивица / Битолска каза, 400 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Nivitzi / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 528 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Νίβιτσα: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Νίβιτσα Πρεσπών, 674 άτομα (374 άρρενες και 300 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Νίβιστα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Βίβανι ή Βίνενι [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Нивица, 93 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Νίβιστα Φλωρίνης, 589 άτομα (284 άρρενες και 305 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Νίβιστα σε Ψαράδες [ΦΕΚ 206 /28. 9. 1927].

Ψαράδες (Νίβιστα) Φλωρίνης, 585 άτομα (250 άρρενες και 335 θήλεις), εκ των οποίων τρεις ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (δύο άντρες και μία γυναίκα). Και οι 585 ήταν ομοδημότες, ενώ 90 δημότες απογράφηκαν αλλού [Απογραφή 1928].

Ψαράδες (Νίβιτσα), υπήρχαν 133 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 112 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Ψαράδες Φλωρίνης, 770 άτομα (365 άρρενες και 405 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Ψαράδες, 799 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 149 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 500 ρευστής και 150 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στους Ψαράδες, το Σεπτέμβρη του 1946 χωροφύλακες κάψανε ένα μαντρί» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Нивици: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 433, 1961: 430, 1971: 247, 1981: 167, 1991: 144, 2001: 158.

Υψόμετρο 850 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

56b. 1903-1908:

Στα μέσα Μαρτίου 1903, στο βουνό πάνω από στη Νίβιτσα, ο Άρσωφ είχε τοποθετήσει φρουρούς και γύμναζε τους χωρικούς στη σκοποβολή. Οι γυναίκες παρακολουθούσαν τα γυμνάσια [Δραγούμης, 50].

Οι κάτοικοί του χωριού συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης 284 και 292].

Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1903, υπήρξε κοντά στο χωριό συμπλοκή τσέτας με στρατιωτικό απόσπασμα. Σκοτώθηκαν δεκαέξι αυτονομιστές και αιχμαλωτίστηκαν επτά [Δραγούμης, 288].

Άνθρωποι της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό, ήταν οι οικογένειες Παπαγεωργίου και Παπαδοπούλου [Τσάμης, 155].

Ο Βάρδας αναφέρει το χωριό, σαν τσιφλίκι του Παντελή Κυριάκη από τα Βιτόλια (: Μπίτολα) [Βάρδας Β, 471].

Στις 25 Νοεμβρίου 1905 το σώμα του ανθυπίλαρχου Βασίλη Πανουσόπουλου (καπετάν Λαχτάρα) μπήκε στο χωριό. Τα ξημερώματα της επομένης, οι Έλληνες περικυκλώθηκαν από τον οθωμανικό στρατό. Η συμπλοκή που ακολούθησε, χαρακτηρίζεται από τον Κλειδή ως «η πιο βαριά ήττα» των Ελλήνων της περιόδου εκείνης: εκατό νεκροί και είκοσι αιχμάλωτοι [Κλειδής, 368-373].

 

56c. Μετανάστευση: Μεταξύ 1904-1911 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής δέκα άτομα:

Mitre Naido το 1904.

Spyro Petre το 1906.

Gheorghi Taneff το 1907.

Nicola Vassil, Kerov Petre, Nestor Spiro, Mitre Spiro και Mihal Sotir το 1909.

Stefan Alexo και Risto Kote το 1911.

 

57. Νόβι Γκραντ / Novi Grad. Μετονομάστηκε σε Βέγορα. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Φιλώτα, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, στοιχεία για τον οποίον υπάρχουν σε οθωμανικό έγγραφο του 15ου αιώνα. Το 1912 ήταν ένας μουσουλμανικός τουρκικός οικισμός 800 περίπου ατόμων. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοί του υποχρεώθηκαν να μεταναστεύσουν στην Τουρκία. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στη θέση τους, χριστιανούς πρόσφυγες από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία. Το 1928 ο πληθυσμός του χωριού ήταν περίπου 340 πρόσφυγες. Η δημογραφική εξέλιξή του δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

57a. Πηγές:

Το χωριό Новиград ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο των Мустафа (γιου του Касим) και Хасан (γιου του Дурут) με 62 οικογένειες, β) τιμάριο του Илиас (γιου του Гјуз) με 59 οικογένειες και γ) τιμάριο των Мехмед (γιου του Хизир) και του αδελφού του Мустафа με 69 οικογένειες [Турски Документи].

Novigrad [Αυστριακός Χάρτης].

Νοβιγκράτ καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Νοβεργάδ Φλωρίνης, 1.220 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Нови Градъ / Леринска каза, 500 Τούρκοι και 70 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Νοβιγκράντ Φλωρίνης, 675 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Νέογρατ Σόροβιτς, 773 άτομα (416 άρρενες και 357 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Νέογρατ Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Нови Град, 200 σπίτια μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Νέογρατ Φλωρίνης, 800 άτομα (423 άρρενες και 377 θήλεις), 186 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Νεογράδ σε Βέγορα [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Νόβιγραδ (Βέγορα) γραφείου Φλωρίνης, έγινε καθαρά προσφυγικός οικισμός. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 89 προσφυγικές οικογένειες (308 άτομα) [ΕΑΠ].

Νόβιγκραδ, μουσουλμανικός οικισμός, έφυγαν 170 οικογένειες μουσουλμάνων (800 άτομα) και ήρθαν 82 οικογένειες προσφύγων: 24 από τη Μικρά Ασία και 58 από τον Πόντο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Βεγορά (Νέογραδ) Φλωρίνης, 315 άτομα (158 άρρενες και 157 θήλεις), εκ των οποίων 255 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (118 άρρενες και 126 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 335 και ετεροδημότες 10, Απογράφηκαν αλλού 6 δημότες [Απογραφή 1928].

Βέγορα Φλωρίνης, 531 άτομα (303 άρρενες και 228 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Βέγορα, 557 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Όλοι είχαν ελληνική συνείδηση [Στατιστική 1945].

Нови Град: Το 1912 ήταν ένας μουσουλμανικός τουρκικός οικισμός. Το 1940 ήταν ένας οικισμός προσφύγων από τον Πόντο και την Μικρά Ασία [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν άτομα προσφυγικής καταγωγής [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 553, 1961: 601, 1971: 442, 1981: 469, 1991: 573, 2001: 479.

Υψόμετρο 550 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

58. Νόβο Σέλο / Novo Selo. Μετονομάστηκε σε Νέα Κώμη. Στην απογραφή του 1928 ήταν οικισμός της κοινότητας Πεδινού, του νομού Φλωρίνης. Το 1912 ήταν ένας μικρός μουσουλμανικός τουρκικός οικισμός 30 ατόμων. Στην απογραφή του 1928 απογράφηκαν εδώ 13 άτομα, δημότες άλλων οικισμών. Στη συνέχεια το χωριό ερήμωσε.

 

 58a. Πηγές:

Novoselo [Αυστριακός Χάρτης].

Νοβοσέλο καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Νοβοσέλο Φλωρίνης, έπαυλις [Σχινάς 1886].

Новоселско / Леринска каза 120 Τσιγγάνοι [K’nčov 1900].

Νόβο Σέλο Φλωρίνης, 14 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) και 14 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Νοβοσέλι Σόροβιτς, 32 άτομα (17 άρρενες και 15 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Νοβοσέλι Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Λιουμπέτινου [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Чифлик Ново Село και Ветко Ново Село, 8 σπίτια μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Νοβοσέλο σε Νέα Κώμη [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Νέα Κώμη (Νοβοσέλι) Φλωρίνης, 13 άτομα (άρρενες). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Και οι 13 ήταν ετεροδημότες [Απογραφή 1928].

Новоселско (Ново Село): Το 1940 ήταν ένα μικρό προσφυγικό χωρισμένο σε δύο συνοικισμούς (Άνω και Κάτω) [Симовски].

 

59. Ντόλνο Κάλενικ / Dolno Kalenik. Μετονομάστηκε σε Κάτω Καληνίκη και στη συνέχεια σε Κάτω Καλλινίκη. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, στοιχεία για τον οποίο υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοί του ήταν χριστιανοί Μακεδόνες που προσχώρησαν στην εξαρχία. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 120 Μακεδόνες. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στο χωριό πρόσφυγες από τον Πόντο. Έτσι το 1928, υπήρχαν στο χωριό 200 γηγενείς Μακεδόνες και 50 πρόσφυγες. Οι περισσότεροι γηγενείς είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

 59a. Πηγές:

Το χωριό Каленик ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Кулавер (γιου του Огул Паша) με 46 οικογένειες [Турски Документи].

Dl. Kalenik [Αυστριακός Χάρτης].

Κάτω Κάλενικ καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Κάτω Καλινίκ Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 78 χριστιανούς, εκκλησίαν και 3 πύργους» [Σχινάς 1886].

Каленикъ Горно и Долно / Леринска каза, 394 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Kalenik, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Dolny Kalenik / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 120 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Ντόλνο Κάλενικ, το 1902 είχε 15 οικογένειες [Πετσίβας].

Κάτω Κάλλινικ, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Κάτω Καλνίκ: «Σχισματικόν από του 1903. Οι Βούλγαροι κατέχουσι την εκκλησίαν» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Κάτω Κάλλενικ Φλωρίνης, 90 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Κάτω Καλλίνικον Φλωρίνης, 120 άτομα (67 άρρενες και 53 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Κάτω Καλλίνικον Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Άνω Καλλινίκου [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Долно Калник, 15 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Κάτω Καλλίνικον Φλωρίνης, 127 άτομα (64 άρρενες και 63 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Κάτω Κάλενικ σε Κάτω Καληνίκη [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Κάλενικ (Καλλινίκη) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 24 προσφυγικές οικογένειες (89 άτομα) [ΕΑΠ].

Κάλενικ, ήρθαν 24 οικογένειες προσφύγων από τον Πόντο [Πελαγίδης].

Κάτω Καληνίκη (Κάτω Καλλίνικον) Φλωρίνης, 253 άτομα (129 άρρενες και 124 θήλεις) Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 246 και ετεροδημότες 7. Απογράφηκαν αλλού 5 δημότες [Απογραφή 1928].

Κάτω Καλλινίκη (Κάτω Κάλενικ), υπήρχαν 24 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 12 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Κάτω Καλλινίκη Φλωρίνης, 368 άτομα (182 άρρενες και 186 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Κάτω Καλλινίκη, 319 κάτοικοι, εκ των οποίων 260 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 130 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 130 ρευστής και 59 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Долно Каленик: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Σύμφωνα με το Верковиќ το 1889 ο πληθυσμός του χωριού, μαζί με τη συνοικία Горно Каленик, ήταν 72 οικογένειες με 364 άτομα. Το 1940 ήταν ένα μακεδονικό χωριό με λίγους πρόσφυγες [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες και Πόντιοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 315, 1961: 255, 1971: 226, 1981: 125, 1991: 112, 2001: 145.

Υψόμετρο 600 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

59c. Μετανάστευση: Μεταξύ 1904-1912 μετανάστευσαν από το χωριό Κάλενικ (χωρίς να γίνεται διάκριση σε Ντόλνο ή Γκόρνο μαχαλά) στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής δώδεκα άτομα:

Petre Kosta το 1904.

Ilio Dine το 1906.

Petre Resto και Stefo Risto το 1907.

Dimitri Georgi, Michal Dime, Nikola Lasar, Stoyan Dimoff και Stoyan Nedelkoff το 1908.

Nedelco Risto το 1911.

Christo Storanoff και Kote Sile το 1912.

 

60. Ντόλνο Κλέστινο / Dolno Kleštino. Μετονομάστηκε σε Κάτω Κλειναί. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται σαν Κάτω Κλεινές. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, στοιχεία για τον οποίο υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 450 χριστιανοί Μακεδόνες και 350 μουσουλμάνοι Αλβανοί. Το 1924 οι μουσουλμάνοι του χωριού αναγκάστηκαν να φύγουν. Στα σπίτια τους εγκαταστάθηκαν χριστιανοί πρόσφυγες, κυρίως από τον Καύκασο. Το 1928 ο πληθυσμός του χωριού ήταν 500 γηγενείς Μακεδόνες και 300 πρόσφυγες. Αρκετοί από τους Μακεδόνες, είχαν χαρακτηριστεί από την κρατική ασφάλεια, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, ορισμένοι από αυτούς κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

60a. Πηγές:

Το χωριό Клештино (δεν διακρίνει σε Горно ή Долно) ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Мустафа Бег με 216 οικογένειες [Турски Документи].

Dl. Kleština [Αυστριακός Χάρτης].

Κάτω Κλέστινα καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Κάτω Κλέστινα Βιτωλίων: «έχει κατοίκους 500 χριστιανούς και 230 οθωμανούς, εκκλησίαν, τέμενος, σχολείον αρρένων, χάνιον και δύο πύργους» [Σχινάς 1886].

Долно Клещино / Леринска каза, 350 μουσουλμάνοι Αλβανοί και 400 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Klestina, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Dolno Klechtino / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 504 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 25 μαθητές [Brancoff 1905].

Κλέστινα, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Κάτω Κλέστινα Φλωρίνης, 500 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) και 152 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Κάτω Κλέστινα Φλωρίνης, 750 άτομα (355 άρρενες και 395 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Κάτω Κλέστινα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Долна Клештина, 45 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 50 μουσουλμάνων Αλβανών [Милојевић 1920].

Κάτω Κλέστινα Φλωρίνης, 792 άτομα (388 άρρενες και 404 θήλεις), 168 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Κάτω Κλέστινα σε Κάτω Κλειναί [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Κάτω Κλέστενα (Κάτω Κλειναί) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 77 προσφυγικές οικογένειες (288 άτομα) [ΕΑΠ].

Κάτω Κλέστινα, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 49 οικογένειες μουσουλμάνων (320 άτομα) και ήρθαν 77 οικογένειες προσφύγων: δύο από τη Θράκη, μία από τη Μικρά Ασία και 74 από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Κάτω Κλειναί (Κάτω Κλέστινα) Φλωρίνης, 817 άτομα (483 άρρενες και 334 θήλεις), εκ των οποίων 133 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (57 άρρενες και 76 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 778, ετεροδημότες 38 και ένας αλλοδαπός Απογράφηκαν αλλού 24 δημότες [Απογραφή 1928].

Κάτω Κλειναί (Κάτω Κλέστινα), υπήρχαν 150 ξενόφωνες οικογένειες [Στατιστική 1932].

Κάτω Κλειναί Φλωρίνης, 1.120 άτομα (546 άρρενες και 574 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Κάτω Κλειναί, 1.180 κάτοικοι, εκ των οποίων 380 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 180 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 200 ρευστής και 800 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Από τις Κάτω Κλεινές το 1946 παραπέμφθηκαν σε δίκη 40 άτομα»[Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Долно Клештино: Μικτός οικισμός μουσουλμάνων Αλβανών και χριστιανών Μακεδόνων. Το 1940 ήταν ένα μικτό χωριό προσφύγων και Μακεδόνων [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες και Πόντιοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 955, 1961: 812, 1971: 532, 1981: 523, 1991: 529, 2001: 455.

Υψόμετρο 620 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

Μετανάστευση: Μεταξύ 1903-1912 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 27 άτομα:

Tanas Vasilic το 1903.

Ghiorghi Jlo Costa, Hassan Chimourchach, Lozer Mitsoff, Petre Lazar, Geogi Traytche και Stoyan Anghel το 1904.

Tlo Yovan το 1905.

Anghele Stoyan και Casef Stoyan το 1906.

Cole Boyen και Julis Pemelco το 1908.

Freizev Spaze, Tanas Vasil, Miloche Naumtchef, Stefan Lazar, Stoja Serbin, Stojano Pondiel, George Ile και George Wasil το 1909.

Stefo Traytche, Kole Traytche, Risto Slaytche και Ilio Ganail το 1911.

Vassil Traytcheff, Bayan Mitreff και Stayan Pandyl το 1912.

 

61. Ντόλνο Κότορι / Dolno Kotori. Μετονομάστηκε σε Κάτω Υδρούσα και στη συνέχεια σε Υδρούσσα. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, στοιχεία για τον οποίο υπάρχουν σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν, οι περισσότεροι προσωρινά, στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Τόσο το 1912 όσο και το 1928, ζούσαν εδώ περίπου 650 χριστιανοί Μακεδόνες και 200 χριστιανοί Αλβανοί. Κατά το μεσοπόλεμο, κάποιες οικογένειες μετανάστευσαν από το χωριό στη Βουλγαρία. Οι περισσότεροι Μακεδόνες είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, 35 οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και 68 άτομα σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

61a. Πηγές:

Το χωριό Котори ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Рамазан (γιου του Мирали) με 63 οικογένειες [Турски Документи].

Dl. Kotori [Αυστριακός Χάρτης].

Κάτω Κότορι καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Κότορι Κάτω Φλωρίνης, 800 κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Долно Котори / Леринска каза, 600 χριστιανοί Βούλγαροι και 174 χριστιανοί Αλβανοί [Кънчов 1900].

Kotori, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Dolno Kotri / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 608 εξαρχικοί Βούλγαροι, 176 πατριαρχικοί Βούλγαροι και 180 Αλβανοί, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 30 μαθητές και ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 22 μαθητές [Brancoff 1905].

Κάτω Κόττορι, μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Κάτω Κόττορι: «Μέχρι του 1903 εκηρύχθη τελείως σχισματικόν, η εκκλησία του επυρπολήθη τω 1904» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Κάτω Κόττορι Φλωρίνης, 333 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1907 και 300 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (παλαιοί εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Κάτω Κόττορι Φλωρίνης, 894 άτομα (476 άρρενες και 418 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Κάτω Κόττορι Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918]. Долно Котори, 120 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 30 χριστιανών Αλβανών [Милојевић 1920].

Κάτω Κόττορι Φλωρίνης, 784 άτομα (355 άρρενες και 429 θήλεις), 168 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Κάτω Κόττορι σε Υδρούσα [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκαν πέντε περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Υδρούσα (Κάτω Κόττορι) Φλωρίνης, 846 άτομα (364 άρρενες και 482 θήλεις), εκ των οποίων τέσσερις ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (δύο άρρενες και δύο θήλεις). Ομοδημότες ήταν 834, οκτώ ετεροδημότες και τέσσερις αλλοδαποί. Απογράφηκαν αλλού 12 δημότες [Απογραφή 1928].

Κάτω Υδρούσα (Κάτω Κόττορι), υπήρχαν 170 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 157 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Κάτω Κότορι, «Δικοί μας, 30 οικογένειες, ο βαθμός (εθνικοφροσύνης) των οποίων κυμαίνεται από Α' μέχρι Δ' » [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Υδρούσσα Φλωρίνης, 974 άτομα (427 άρρενες και 547 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Κάτω Υδρούσα, 1.026 κάτοικοι, εκ των οποίων 700 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 550 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 150 ρευστής και 326 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Долно Котори: Μικτός οικισμός χριστιανών Αλβανών και χριστιανών Μακεδόνων. Το μεσοπόλεμο 122 άτομα μετανάστευσαν στη Βουλγαρία και 22 στη Γιουγκοσλαβία. Στο τέλος του εμφυλίου, 35 οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και 68 άτομα σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες και Αλβανοί [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 1.267, 1961: 571, 1971: 506, 1981: 456, 1991: 380, 2001: 364.

Υψόμετρο 720 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

61b. 1903-1908:

Τις μέρες του Ίλιντεν, μέσα στο χωριό «εφονεύθη ο σούμπασης του Ιουσούφ Βέη» [Δραγούμης, 583].

Το χωριό, σύμφωνα με τον Καραβίτη, βρισκόταν υπό την επιρροή των αυτονομιστών: «υπό κομιτατζηδική οργάνωση» [Καραβίτης, 362, 623].

Το φόβο που προκάλεσε στους κατοίκους του χωριού, η δράση του σώματος του Παύλου Μελά στην περιοχή, περιγράφει ο ίδιος ο έλληνας αρχηγός στην τελευταία έκθεσή του προς το Κομιτάτο της Αθήνας: «Εις Κάτω Κότορι (πλησίον Μπελκαμένης) μετέβαινεν εις αγγελιοφόρος μου με την γυναίκα του. Επειδή αυτή έμεινε πίσω, όταν επλησίασαν εις το χωρίον ο σύζυγός της εστράφη και της έκαμε νεύμα να επιταχύνη το βήμα. Τον άνθρωπον και το νεύμα είδεν ο επί απιδιάς (αχλαδέας) σκοπός των κομιτατζήδων (έχουν νύκτα και ημέραν σκοπούς, οι οποίοι ειδοποιούσιν αμέσως και κρύπτονται, δι’ αυτό πολλαί απόπειραί μας όπως τους συλλάβομεν απέτυχον) και πηδήσας αμέσως κάτω σπεύδει προς την εκκλησίαν (ήτο Κυριακή) και εν ριπή οφθαλμού κενούται αύτη εξ ολοκλήρου, μηδέ του ιερέως παραμείναντος εν αυτή. Ότε δε ο άνθρωπός μας εισήλθεν εις το χωρίον, εύρε τους κατοίκους κατακλείστους εν ταις οικίαις, ουδείς δε ήνοιξεν αυτώ» [δισ, 335].

Από το ημερολόγιο του Βάρδα φαίνεται ότι η ελληνική οργάνωση είχε έναν αγγελιαφόρο στο χωριό, τον Ηλία Βασιλείου και έναν οδηγό, ονόματι Γιαννούλη [Βάρδας Α, 189 και Β 249, 338, 625].

Οι Έλληνες διέθεταν στο χωριό σπίτι με κρύπτη (κρυψάνα) χωρητικότητας έξι ανδρών [Βάρδας Β, 354].

Ο Λάκης Πύρζας γράφει στις 13 Αυγούστου 1905 στο ημερολόγιό του: «Κατά τας 10 έγραψα μίαν απειλητική επιστολήν του Παπά Ιωάννη εις Κάτω Κότορι, δηλαδή να επιδώσει αναφορά ότι προσέρχεται εις την ορθοδοξίαν:“Αιδεσιμότατε Παπά Ιωάννη. Διά ταύτης μου έρχομαι να σας παρακαλέσω όπως εις το εξής απομακρυνθείτε από το σχίσμα διότι τώρα δεν έχετε να φοβείσθε τους άτιμους κομίτας, καλώς γνωρίζω το αίτιον όπου προσπέσατε εις το σχίσμα, αλλά ως Έλλην Μακεδών δεν θέλω να καταφύγω εις το εγχείρημα διότι είμαι ορθόδοξος Χριστιανός. Άμα λάβεις ταύτην μου θα κάνης τα εξής τρία πράγματα. α) Θα παύσης να μνημονεύεις το μεγάλο γομάρι, δηλαδή τον έξαρχο. β) Θα παύσης να πηγαίνεις εις το Πάνω Κότορι. γ) Θα δώσεις αναφορά ότι από φόβο έγινες σχισματικός και θα πεις στους χωρικούς ότι μετανοούν και προσέρχονται εις την ορθοδοξία. Τον γαμπρό σου να τον διώξεις από το σπίτι σου διότι θα πάθεις και εσύ εξ αιτίας του. Εάν εντός πέντε ημερών δεν κάνεις τα ανωτέρω η αμαρτία εις το λαιμό σας”» [Πύρζας, 60].

Στο χωριό μπήκε στις 13 Αυγούστου 1906 η ομάδα του οπλαρχηγού Λάκη Πύρζα και τρομοκράτησε τους εξαρχικούς κατοίκους, για να επιστρέψουν στο πατριαρχείο [Dakin, 308].

Στις 14 Απριλίου 1907 οι αυτονομιστές έκαψαν την πατριαρχική εκκλησία του χωριού [Προξενείο Μοναστηρίου, 1/6/1907, έγγραφο 354].

Στις 8 Μαΐου 1907 ο Βάρδας λαμβάνει επιστολή του γραμματέα της μητρόπολης Φλώρινας (ψευδώνυμο: Κυνηγός) στην οποία του προτείνει επίθεση κατά του χωριού. Ο ίδιος επανέρχεται με επιστολή της 4ης Ιουλίου του ίδιου έτους ζητώντας από τον έλληνα αρχηγό «γενικήν καταστροφή του Κάτω Κόττορι» [Βάρδας Β, 662, 719].

Μετά το θάνατο του οδηγού Γιαννούλη, η ελληνική οργάνωση φαίνεται πως δεν είχε βάση στο χωριό [Βάρδας Β, 753].

Στις 5 Ιουλίου 1907 ο Βάρδας γράφει στο ημερολόγιό του: «Κατόπιν διαφόρων ομιλιών αποφασίζομεν να επιτεθώμεν κατά Κάτω Κόττορι μεθαύριον βράδυ. Παραγγέλομεν προς τούτο πετρέλαιον και διάφορα άλλα αναγκαιούντα, διότι τέλος πάντων δεν συμφέρει και να καθήμεθα ούτω άπρακτοι» [Βάρδας Β, 786].

Η επίθεση ωστόσο αναβάλλεται, καθώς ο προαναφερόμενος Ηλίας, αρνείται λόγο φόβου να οδηγήσει το σώμα στο χωριό (γι’ αυτό και του μειώθηκε προσωρινά ο μισθός). Τα μόνα άτομα που φαίνεται πως προσφέρθηκαν να βοηθήσουν ήταν δύο γυναίκες, η χήρα του Γιαννούλη και κάποια Αικατερίνη [Βάρδας Β, 797, 825].

Ο Βάρδας σημειώνει ότι κακώς τον περασμένο Μάρτιο οι οπλαρχηγοί Καραβίτης και Μακρής, που πέρασαν με τις ομάδες τους από το χωριό, δίστασαν να σκοτώσουν τριάντα κατοίκους του Ντόλνο Κότορι, τους οποίους βρήκαν μαζεμένους καθώς έφτιαχναν μια ξύλινη γέφυρα [Βάρδας Β, 822].

Η ιδέα της επίθεσης κατά του χωριού, επανέρχεται τον Σεπτέμβριο. Ο Βάρδας βρίσκεται σε επαφή με τη χήρα του Γιαννούλη, με μια άλλη γνωστή της και με τρεις μουσουλμάνους από το χωριό Μάαλα ή Μαχαλά για να προχωρήσει το σχέδιό του. Σκέφτεται να μπει στο χωριό μια Κυριακή όταν οι κάτοικοι «είναι συνηθροισμένοι εις το σχολείον ή την πλατείαν (μεσοχώρι)» και να τους χτυπήσει. Η επίθεση ωστόσο ματαιώνεται ξανά, επειδή μαθαίνει πως στο χωριό υπάρχει ανταρτική αλβανική ομάδα, οι κάτοικοι Μακεδόνες και Αλβανοί από κοινού είναι έτοιμοι να αμυνθούν, ο δε οθωμανικός στρατός απέχει από τον οικισμό μόλις ένα τέταρτο της ώρας [Βάρδας Β, 919, 934, 935, 939, 941, 974].

 

61c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1903-1913 μετανάστευσαν από το Κότορι (χωρίς διευκρίνιση από Ντόλνο ή Γκόρνο) στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 32 άτομα:

Vane Velo το 1903.

Christo Guiorgui και Flo Kote το 1904.

Apostol Sotiv, Gheorghi Mitse, Ilia Cole, Isvan Fraian, Johan Georgi, Kosladan Stortzeff, Naki Cole, Nicola Risto, Petre Bogoya, Risto Petko, Tanas Kole, Tanas Kosta και Vasef Vane το 1905.

Naky Dimitri το 1907.

Navuntche Vasiloff το 1909.

Dimiter Chr. Gorschiloff, Dimitri Tanas, Dinef Delis, Fovan Georgi, Fovan Petre, George Stefanoff, Guele Costadin, Petref Stefs, Petreff Fovan, Vasil Vane και Vikola Michail το 1910.

Gheorghi Nicolas το 1912.

George Vasiloff το 1913.

 

62. Ντόλνο Νεβόλιανι / Dolno Nevoljani. Μετονομάστηκε σε Βαλτόνερα. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αετού, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, ο οποίος αναφέρεται σε τουρκικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Ήταν ένα μικτό χωριό μουσουλμάνων Τούρκων και λίγων εξαρχικών Τσιγγάνων. Το 1912 ο πληθυσμός του ήταν 200 περίπου άτομα. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοί του αναγκάστηκαν να φύγουν στην Τουρκία. Στη θέση τους εγκαταστάθηκαν χριστιανοί πρόσφυγες από τον Καύκασο. Το 1928 ζούσαν εδώ 180 πρόσφυγες και 40 Τσιγγάνοι. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

 62a. Πηγές:

Το χωριό Неволјани (δεν διακρίνει Горно ή Долно) ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο του Илиас Сегбан με 30 οικογένειες, β) τιμάριο των Али (γιου του Јусуф) και του Ахмед, με 79 οικογένειες, γ) τιμάριο του γενίτσαρου Берак με 29 οικογένειες, δ) τιμάριο του Мехмед (γιου του Хабиб) με 35 οικογένειες, ε) τιμάριο του Јагмур (γιου του Хасух) με 34 οικογένειες, ε) τιμάριο του Даут (γιου του Чалтик Фируз) με 42 οικογένειες και στ) Τιμάριο του Фаут (γιου του Доган) [Турски Документи]. Dl. Neoljani (Nevolemi) [Αυστριακός Χάρτης].

Κάτω Νεβόλιανη καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Κάτω Ντόλιαν Φλωρίνης: 85 χριστιανοί και 200 μουσουλμάνοι κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Неволяни / Леринска каза, 150 Τούρκοι και 150 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Κάτω Νεβολιάνη Φλωρίνης, 140 σχισματικοί Αθίγγανοι (: εξαρχικοί Τσιγγάνοι) και 137 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Κάτω Νεβολιάνη Σόροβιτς, 204 άτομα (109 άρρενες και 95 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Κάτω Νεβολιάνη Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Λιουμπέτινου [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Невољан, 10 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 10 μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Κάτω Νεβολιάνη Φλωρίνης, 171 άτομα (86 άρρενες και 85 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Κάτω Νεβόλιανη σε Βαλτόνερα [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Κάτω Νεβόλιανη (Βαλτόνερα) γραφείου Φλωρίνης, έγινε καθαρά προσφυγικός οικισμός. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 54 προσφυγικές οικογένειες (168 άτομα) [ΕΑΠ].

Κάτω Νεβόλιανη, μουσουλμανικός οικισμός, έφυγαν 33 οικογένειες μουσουλμάνων (171 άτομα) και ήρθαν 54 οικογένειες προσφύγων από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Βαλτόνερα (Κάτω Νεβόλιανη) Φλωρίνης, 219 άτομα (107 άρρενες και 112 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 216 και ετεροδημότες 3 [Απογραφή 1928].

Βαλτόνερα (Κάτω Νεβολιάνη), υπήρχαν έξι ξενόφωνες οικογένειες, δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων. Είναι παλαιοί Αθίγγανοι [Στατιστική 1932].

Βαλτόνερα Φλωρίνης, 384 άτομα (185 άρρενες και 199 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Βαλτόνερα, 415 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Όλοι είχαν ελληνική συνείδηση [Στατιστική 1945].

Долно Неволјани: Το 1912 ήταν ένας μικτός οικισμός μουσουλμάνων Τούρκων και χριστιανών Μακεδόνων. Το 1940 ήταν ένα μικτό χωριό προσφύγων και λίγων Μακεδόνων [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες και Βλάχοι και Πόντιοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 353, 1961: 365, 1971: 319, 1981: 358, 1991: 357, 2001: 312.

Υψόμετρο 600 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

63. Ντρένοβο / Drenovo. Μετονομάστηκε σε Κρανιές και στη συνέχεια σε Κρανειαί. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται σαν Ερείπια Κρανεών. Το 1940 ήταν οικισμός της κοινότητας Μικρολίμνης του νομού Φλωρίνης. Ήταν ένα καθαρά χριστιανικό μακεδονικό χωριό που είχε προσχωρήσει στην εξαρχία. Τόσο το 1912, όσο και το 1928, ζούσαν εδώ περίπου 120 Μακεδόνες. Για την κρατική ασφάλεια, οι περισσότεροι από αυτούς ήταν άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Το χωριό ερήμωσε στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, όταν οι κάτοικοι του χωριό κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία ή σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

63a. Πηγές:

Drenovo [Αυστριακός Xάρτης].

Δρένοβον καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Дрѣново / Битолска каза, 70 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Drenovo, λειτουργία πατριαρχικής εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Drenovo / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 104 πατριαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Δρένοβον: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Δρένοβον Μοναστηρίου, 49 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Δρένοβον Πρεσπών, 124 άτομα (87 άρρενες και 37 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Δρένοβον Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Λάγκας [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Дреново, 15 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Δρένοβον Φλωρίνης, 115 άτομα (57 άρρενες και 58 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Δρένοβον σε Κρανιές [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν 90 περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Κρανιές (Δρένοβον), υπήρχαν 25 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 21 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Κρανειαί Φλωρίνης, 150 άτομα ( 66 άρρενες και 84 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Дреново: Τόσο το 1912, όσο και το 1940, ήταν ένας καθαρά χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου 28 οικογένειες από το χωριό με 152 άτομα κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία [Симовски].

Στην απογραφή του 1951 ήταν έρημο.

 

63b. 1903-1908:

Κάτοικοι από το χωριό συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 292].

Το σώμα του Βάρδα μπήκε στο Δρένοβον στις 9 Ιουλίου 1906. Ο έλληνας αρχηγός γράφει σχετικά στο ημερολόγιό του: «Φοβούμενοι ότι οπωσδήποτε θα φωραθώμεν υπό των χωρικών ιδίως ένεκα τού ύδατος, όπερ θα υποχρεωθώμεν να λαμβάνωμεν εκ της λίμνης, μη υπάρχοντος αλλού, κυκλούμεν το χωρίον, εξάγομέν τινας των κατοίκων, λαμβάνομεν 2 εξ αυτών μεθ' ημών και μεταβαίνομεν εις το λημέριον. Το χωρίον είναι μικρόν και απομεμονωμένον (15 οικίαι ή μάλλον καλύβαι), αποζώσιν εκ της αλιείας εις την λίμνην και διά τούτο δέχεται προθύμως ημάς και τους κομίτας χωρίς να προδίδη ουδένα» [Βάρδας Β, 63-64].

 

64. Ντροπίτιστα / Drobitišta. Μετονομάστηκε σε Δασερή. Το 1940 ήταν οικισμός της κοινότητας Αγίου Αχιλλείου του νομού Φλωρίνης. Το 1912 ζούσαν εδώ 50 περίπου εξαρχικοί Μακεδόνες. Το 1928 ο πληθυσμός του χωριού είχε αυξηθεί σε 70 άτομα. Οι αρχές ασφαλείας θεωρούσαν τα περισσότερα από αυτά ως ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου, οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό τους και κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

 64a. Πηγές:

Drobitište [Αυστριακός Xάρτης].

Δαργόνιστα καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Дроботища / Битолска каза, 90 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Drobitatze / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 120 πατριαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Δραγόνιστα Μοναστηρίου, 31 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Δρομπιτσίστα Πρεσπών, 50 άτομα (28 άρρενες και 16 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Δρομπιτσίστα Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Ράχωβας [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Дробетишта, 5 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Δρομπίκιστα Φλωρίνης, 34 άτομα (17 άρρενες και 17 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Δρομπίτσιστα σε Δασερή [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Δασερή (Δρομπίτσιστα) Φλωρίνης, 67 άτομα (30 άρρενες και 47 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 64 και ετεροδημότες 3 [Απογραφή 1928].

Δασερή (Δρομπίτσιστα), υπήρχαν οκτώ ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων πέντε ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Δασερή Φλωρίνης, 75 άτομα (39 άρρενες και 36 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Дробитишта (Дроботишта): Χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Σύμφωνα με το Верковиќ, ο πληθυσμός του το 1889 ήταν 134 άτομα. Το χωριό ερήμωσε μετά τον εμφύλιο [Симовски].

 

65. Όπαγια / Opaja. Μικρό εξαρχικό μακεδονικό χωριό 60 περίπου ατόμων, το οποίο βρισκόταν στη δυτική όχθη της Μικρής Πρέσπας (Mala Prespa), κοντά στο Μέντοβο. Ερήμωσε μέχρι την απαρίθμηση του 1913.

 

65a. Πηγές:

Opaja (Opa) [Αυστριακός Xάρτης].

Οπάγια καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Опаа / Битолска каза, 60 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Opaja, λειτουργία πατριαρχικής εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Opaa / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 96 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Οπάγια: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Οπάγια Μοναστηρίου, 40 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Οπάια Πρεσπών, διελύθη [Απαρίθμηση 1913].

Опаја (Опа): Μικρό μακεδονικό χωριό που ερήμωσε κατά τους βαλκανικούς πολέμους. Οι κάτοικοι του σχετίζονταν με το χωριό Штрково [Симовски].

 

 

66. Όροβνικ / Orovnik. Μετονομάστηκε σε Καρυαί. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται σαν Καρυές. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Το 1912 ήταν ένα εξαρχικό χωριό 200 περίπου κατοίκων. Οι κάτοικοι του είχαν πάρει μέρος στην επανάσταση του Ίλιντεν και στη συνέχεια είχαν γίνει στόχος των ελληνικών σωμάτων. Το 1928 ζούσαν εδώ 230 Μακεδόνες, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν χαρακτηρισμένοι από την κρατική ασφάλεια, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού κατέφυγε στη Γιουγκοσλαβία. Στα σπίτια των Μακεδόνων εγκαταστάθηκαν μεταπολεμικά, πρόσφυγες ποντιακής καταγωγής.

 

 66a. Πηγές:

Orovnik [Αυστριακός Xάρτης].

Οροβνίκ καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Оровникъ / Битолска каза, 150 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Orovnik, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Όροβνικ, το 1902 είχε 28 οικογένειες [Πετσίβας].

Orovnik / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 200 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 23 μαθητές [Brancoff 1905].

Όροβνικ: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Όροβνικ Μοναστηρίου, 109 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Όροβνικ Πρεσπών, 222 άτομα (115 άρρενες και 107 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Όροβνικ Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Μπούκοβικ [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Оровник, 30 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Όροβνικ (Καρυαί) Φλωρίνης, 244 άτομα (118 άρρενες και 126 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Όροβνικ σε Καρυαί [ΦΕΚ 63 / 1929]. Ρευστοποιήθηκαν τέσσερις περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Καρυαί (Όροβνικ) Φλωρίνης, 226 άτομα (109 άρρενες και 117 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 212 και ετεροδημότες 14 [Απογραφή 1928].

Καρυά (Όροβνικ), υπήρχαν 46 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 37 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Καρυαί Φλωρίνης, 331 άτομα (169 άρρενες και 162 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Καρυαί (μαζί με τον οικισμό Οξυά), 417 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 200 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 150 ρευστής και 67 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στις Καρυές τον Ιούνιο του 1945, ο οπλισμένος μοναρχοφασίστας Γιατράκας και ο χωροφύλακας Σταύρος Αλβράζης, σκότωσαν το Νίκο Στεριόπουλο, πατέρα τεσσάρων παιδιών» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Оровник: Χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Στο τέλος του εμφυλίου, οι κάτοικοί του κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στη θέση τους, πρόσφυγες ποντιακής καταγωγής [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν άτομα προσφυγικής καταγωγής [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 107, 1961: 160, 1971: 78, 1981: 63, 1991: 48, 2001: 64.

Υψόμετρο 940 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

66b. 1903-1908:

Οι κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 597 και Βακαλόπουλος Α, 207].

Η πρώτη είσοδος ελληνικού σώματος στο χωριό ήταν εκείνη των τεσσάρων αξιωματικών. Οι Έλληνες μένουν εδώ στις 22 και 23 Μαρτίου 1904. Ο Μελάς μένει σε ένα σπίτι που η οικογένεια αριθμούσε 36 άτομα (: Ζάντρουγκα / Zadruga) [Μελάς, 258].

Άνθρωπος της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό, ήταν ο Χρήστος Παπαδόπουλος [Τσάμης, 155].

Στα Τέλη Σεπτεμβρίου 1904 η ελληνική οργάνωση δολοφονεί τον Κότε Μήτσο από το Όροβνικ [ΕΜΠΡΟΣ, 30/9/1904].

Το βράδυ της 12ης Οκτωβρίου 1905 το σώμα του Βάρδα μπαίνει στο χωριό. «Μεταβαίνω εις την οικίαν του ιερέως», γράφει ο Βάρδας στο ημερολόγιό του, «όστις ως μου λέγουσιν απουσιάζει εις τους αγρούς, αλλά και πλείστοι των ανδρών δεν εμφανίζονται, δήθεν ότι είναι εις το παζάρι της Φλώρινας ή εις τας εργασίας των. Ενώ ημείς κατερχόμενοι είδομεν πολλούς φεύγοντας προς το Μπούκοβικ δια των ρεμάτων και αγρών… Προσέρχονται δια της βίας τινές των χωρικών, ζητούμεν επιμόνως και δια δαρμών τους άλλους, αλλά οι μεταβάντες αντάρται εις τας οικίας επιστρέφουσιν άπρακτοι, μου αναγγέλουσιν ό,τι δεν ευρίσκουσιν άνδρας» [Βάρδας Α, 256].

Ο οπλαρχηγός Λάκης Πύρζας σε επιστολή του προς τον Στέφανο Δραγούμη, με ημερομηνία 18/10/1905, γράφει σχετικά: «Την 12η το εσπέρας πήγαμε στο χωριό Όροβνικ. Την ώρα όπου πήγαμε στο χωριό οι χωρικοί κρύφτηκαν. Μόνο οι γυναίκες παρουσιάστηκαν. Αφού βγήκαμε από το χωριό σκέφτηκε ο αρχηγός (Βάρδας) με τον Παύλε (Κύρου) να πάμε ξανά στο χωριό να εξαναγκάσουμε τις γυναίκες να φανερώσουν τους άντρες, αφού πήγαμε ξανά στο χωριό μετά ολίγον άρχισαν να μας πυροβολούν από το μέρος του Πόπλε και από το μέρος της λίμνης και μας μίλησαν τουρκικά. Τους ρίξαμε από κάμποσα (φυσίγγια) έως όλοι να μαζευτούν στο Κουρί προς το δρόμο του Ζελόβου» [Επιστολές Πύρζα]. Αυτοί που πυροβολούσαν τους Έλληνες, ήταν τσέτες Μακεδόνες, που είχαν έρθει σε βοήθεια του χωριού. Οι Έλληνες νόμιζαν πως ήταν Τούρκοι, γιατί όπως θυμάται ο Καούδης τους έβρισαν στα τούρκικα: «Μεμέτ ομπαπηβούρ ανασινή σικεήμ γκαιαούρ, δηλαδή κτύπα τωνε γαμώ την μάνα τωνε των γκιαούριδων» [Καούδης, 110]. Τελικά το σώμα του Βάρδα εκμεταλλεύεται το σκοτάδι και διαφεύγει στο δάσος.

Τον Δεκέμβριο του 1905, ο καπετάν Ζήρας, σκοτώνει κοντά στο Όροβνικ, πέντε αυτονομιστές και τραυματίζει έξι [Προξενείο Μοναστηρίου, έγγραφο, 1234, 30/12/1905].

 

67. Όρτα Όμπα ή Όρτομπα / Orta Oba ή Ortoba. Μετονομάστηκε σε Μεσόκαμπος. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Το 1912 ήταν ένα μουσουλμανικό τουρκικό χωριό 300 περίπου ατόμων. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοί του υποχρεώθηκαν να μεταναστεύσουν στην Τουρκία. Στα σπίτια τους εγκαταστάθηκαν το 1924, χριστιανοί πρόσφυγες, κυρίως από τον Πόντο. Λίγο αργότερα εγκαταστάθηκαν στο χωριό και ακτήμονες Μακεδόνες από το γειτονικό χωριό Ράχμανλη (Ελεούσα). Το 1928 ζούσαν εδώ περίπου 180 άτομα, μισοί πρόσφυγες και μισοί Μακεδόνες. Οι περισσότεροι από τους τελευταίους, είχαν χαρακτηριστεί από την κρατική ασφάλεια, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, 50 περίπου Μακεδόνες από το χωριό κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία.

 

 67a. Πηγές:

Orta Oba [Αυστριακός Χάρτης].

Ορτά Ομπά καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Ορτά Ομπά Φλωρίνης, 320 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Орта Оба / Леринска каза, 250 Τούρκοι [Кънчов 1900].

Ορτά Ομπά Φλωρίνης, 186 Οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) [Χαλκιόπουλος 1910].

Ορτά Ομπά Φλωρίνης, 301 άτομα (108 άρρενες και 193 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ορτά Ομπά Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Χασάνοβον [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Ортоба, 60 σπίτια μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Ορτά Ομπά Φλωρίνης, 165 άτομα (93 άρρενες και 72 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ορτά Ομπά σε Μεσόκαμπος [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Ορτόμπα (Μεσόκαμπον) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 35 προσφυγικές οικογένειες (131 άτομα) [ΕΑΠ].

Ορτά Ομπά, μουσουλμανικός οικισμός, έφυγαν 33 οικογένειες μουσουλμάνων (165 άτομα) και ήρθαν 9 οικογένειες προσφύγων: μία από τη Θράκη και οκτώ από τη Μικρά Ασία [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Μεσόκαμπος (Ορτά Ομπά) Φλωρίνης, 179 άτομα (93 άρρενες και 86 θήλεις), εκ των οποίων 83 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (43 άρρενες και 40 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 169 και ετεροδημότες 10 [Απογραφή 1928].

Μεσόκαμπος (Ορτόμπα), υπήρχαν οκτώ οικογένειες δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Μεσόκαμπος Φλωρίνης, 463 άτομα (229 άρρενες και 234 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Μεσόκαμπος: «τουρκοχώρι πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή, στο οποίο εγκαταστάθηκαν Πόντιοι Πρόσφυγες, καθώς και ακτήμονες Σλαβομακεδόνες από τη γειτονική Ελεούσα» [Κολιόπουλος Β, 250].

Μεσόκαμπος, 461 κάτοικοι, εκ των οποίων 110 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 60 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 51 ρευστής και 350 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Орта Оба (Ортоба): Το 1912 ήταν ένα καθαρά μουσουλμανικό τουρκικό χωριό. Το 1924 έφυγαν οι μουσουλμάνοι κάτοικοί του και στη θέση τους ήρθαν χριστιανοί πρόσφυγες από τον Πόντο. Στη συνέχεια, εγκαταστάθηκαν εδώ Μακεδόνες από το γειτονικό Рахманли. Το 1940 στο χωριού κατοικούσαν 27 μακεδονικές και 60 προσφυγικές οικογένειες. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, 11 μακεδονικές οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 312, 1961: 322, 1971: 237, 1981: 211, 1991: 193, 2001: 133.

Υψόμετρο 600 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

68. Όστσιμα ή Όστιμα / Osčima ή Oštima. Μετονομάστηκε σε Τρίγωνον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται σαν Τρίγωνο. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα καθαρά χριστιανικό μακεδονικό οικισμό, οι κάτοικοι του οποίου είχαν προσχωρήσει στην εξαρχία. Το χωριό έγινε πολλές φορές στόχος των ελληνικών σωμάτων και είχε πολλούς νεκρούς. Το 1912 και το 1928 ζούσαν αντίστοιχα εδώ, περίπου 420 άτομα. Οι ελληνικές αρχές ασφαλείας είχαν χαρακτηρίσει τα περισσότερα από αυτά, ως ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου, η πλειοψηφία του πληθυσμού κατέφυγε στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

 68a. Πηγές:

Oštima [Αυστριακός Xάρτης].

Όστιμα καζά Καστορίας, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Όστιμα Καστορίας: «έχοντος 300 χριστιανούς και εκκλησίαν» [Σχινάς 1886].

Ошчима / Костурска каза, 384 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Ostima, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Όστιμα, το 1902 είχε 5 εξαρχικές και 60 πατριαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

Ochtima / Caza de Kostour (Kastoria), χριστιανικός πληθυσμός: 560 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Όστιμα, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Όστιμα: «Αποσκίρτησε τω 1899 και προσήλθε εις την Ορθοδοξίαν τω 1902. Τω 1903 όμως εκηρύχθη εντελώς σχισματικόν» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Όστιμα Καστορίας, 400 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι υπό των Βουλγάρων (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Όστιμα Πρεσπών, 520 άτομα (302 άρρενες και 218 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Όστιμα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Оштима, 60 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Όστιμα Φλωρίνης, 406 άτομα (169 άρρενες και 237 θήλεις), 89 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Όστιμα σε Τρίγωνον [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκαν δύο περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Τρίγωνον (Όστιμα) Φλωρίνης, 421 άτομα (196 άρρενες και 225 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 412, ετεροδημότες επτά και αλλοδαποί δύο. Απογράφηκαν αλλού πέντε δημότες [Απογραφή 1928].

Τρίγωνον (Όστιμα), υπήρχαν 104 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 24 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Όστιμα, «Ουδείς δικός μας. Εις το χωρίον αυτό εδολοφονήθησαν οι Έλληνες οπλαρχηγοί Δημήτρης Νταλίπης και Παύλος Κύρου» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Τρίγωνον Φλωρίνης, 482 άτομα (213 άρρενες και 269 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Τρίγωνον, 508 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 300 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 138 ρευστής και 70 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στο Τρίγωνο, το Σεπτέμβρη του 1946 χωροφύλακες κάψανε 36 αχυρώνες» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Осчима: Χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου 94 οικογένειες από το χωριό κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 56, 1961: 67, 1971: 37, 1981: 27, 1991: 26, 2001: 30.

Υψόμετρο 980 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

68b. 1903-1908:

Στις 3 Μαρτίου 1904, οι κάτοικοι του χωριού έδιωξαν με πυροβολισμούς, ένοπλη ομάδα η οποία «αποτελείτο εξ 8 συμμοριτών, μελών της συμμορίας Κώτε, οίτινες δεν εγένοντο δεκτοί υπό των χωρικών, αρνηθέντων να τοις παράσχωσι τροφήν και άσυλον, επειδή συχνά υπεβάλοντο εις τοιαύτας φορολογίας» [Δραγούμης, 454 και 456].

Το πρώτο ελληνικό σώμα που μπαίνει στο χωριό, είναι εκείνο των τεσσάρων ελλήνων αξιωματικών (Αλ. Κοντούλη, Αν. Παπούλα, Γ. Κολοκοτρώνη και Π. Μελά) το βράδυ της 19ης Μαρτίου 1904. Ο Παύλος Μελάς γράφει πως στο χωριό υπάρχουν 60-70 σπίτια. Μοιράζει γλυκά και χρήματα στα παιδιά. Επίσης μιλάει στις γυναίκες, χρησιμοποιώντας «λίγες μακεδονικές λέξεις» που έχει μάθει. Σημειώνει πως ο βοεβόδας Αναστάς Γιάνκοφ έχει «φαρμακώσει» ιδεολογικά τους χωρικούς με το μακεδονισμό του και τη θεωρία πως «οι Μακεδόνες αποτελούν ένα σύνολο χωριστό από όλα τα έθνη». Μια ιδέα που «κολακεύει» τους κατοίκους [Μελάς, 252-253].

Άνθρωποι της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό, είναι οι Παπαλούκας και Βασίλης Ράμος [Τσάμης, 155].

Η επόμενη ελληνική επίσκεψη στο χωριό, γίνεται από τους Ντίνα Στεργίου, Μανόλη Σκουντρή, Γιάννη Σημανίκα και Δημήτρη Σπανόπουλο. Τους έχει στείλει ο οπλαρχηγός Θύμιος Καούδης για να συλλάβουν τον αυτονομιστή αρχηγό (: νάτσαλνικ) Στόγιαν Γιάγκουλα ή Στόικο Γιαγκουλίτση ή Στογιάννη Γιάγκου ή Στόιτσεφ. Αφού τον αιχμαλωτίζουν, οι τέσσερις οδηγούν το Μακεδόνα στις 6 Σεπτεμβρίου 1904, στο λημέρι όπου βρίσκεται ο Καούδης και τον σφάζουν [Καούδης 72-73 και Προξενείο Μοναστηρίου, 11/9/1904, έγγραφο 892].

Λίγες μέρες αργότερα, στις 18 Σεπτεμβρίου, η ομάδα του Καούδη επιτίθεται στο χωριό και συγκρούεται με την τσέτα του Μήτρου Βλάχου (Μήτρε Βλάχα). Κατά τη διάρκεια της μάχης, σε βοήθεια του Καούδη φτάνουν από το Πέσοντερ (Πισοδέριον) ο παπάς Σταύρος Τσάμης με χωροφύλακες, ενώ τους Μακεδόνες ενισχύουν χωρικοί από τα γύρω χωριά, που σύμφωνα με τον Καούδη βρίζουν τους Έλληνες και φωνάζουν «εδώ δεν είναι Κρήτη». Στο τέλος της ημέρας, η ελληνική ομάδα εγκαταλείπει το χωριό εκμεταλλευόμενη το σκοτάδι [Καούδης 76-78].

Πέντε Μακεδόνες σκοτώνονται στη μάχη και πληγώνονται επτά, ενώ οι Έλληνες έχουν δύο τραυματίες [Προξενείο Μοναστηρίου, 23/9/1904, έγγραφο 923].

Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1904, το ΕΜΠΡΟΣ γράφει πως η ελληνική οργάνωση σκότωσε τον Κότε Μιχαήλ από Όστιμα [ΕΜΠΡΟΣ, 30/9/1904].

Στα μέσα Δεκεμβρίου 1904, βρέθηκαν στο χωριό σκοτωμένοι δυο αυτονομιστές, οπαδοί του Μήτρου Βλάχου [ΣΚΡΙΠ, 14/12/1904].

Το ΕΜΠΡΟΣ αναφέρει έξι νεκρούς Μακεδόνες και είκοσι τραυματίες [ΕΜΠΡΟΣ, 30/9/1904].

Στα τέλη Απριλίου 1905 το χωριό δέχεται επίθεση από ελληνικό σώμα. Οι Έλληνες σκοτώνουν 15 χωρικούς [ΕΜΠΡΟΣ, 2/5/1905].

Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1905, ο Τσόντος-Βάρδας με τους άντρες του διανυκτερεύει στο χωριό και απειλεί τον παπά και τους κατοίκους, να επιστρέψουν στο πατριαρχείο [Βάρδας Α, 221-222].

Στις 9 Οκτωβρίου 1905, η ομάδα του Βάρδα ξανάρχεται στην Όστσιμα και ο τελευταίος δέρνει το μουχτάρη (πρόεδρο), γιατί είχε ενημερώσει το στρατό για την προηγούμενη επίσκεψη των Ελλήνων [Βάρδας Α, 253].

Το Πάσχα του 1906, μπαίνουν στην Όστσιμα, τα σώματα των υπολοχαγού Ζαχαρία Παπαδά (Φούφα) και των οπλαρχηγών Γιώργου Δικώνυμου (Μακρή) και Θύμιου Καούδη. Ο Μακρής στα απομνημονεύματά του, θυμάται την επίσκεψη των τριών αρχηγών, στο σπίτι του άρρωστου εξαρχικού παπά (που πεθαίνει την άλλη μέρα): «ρωτήσαμε την ανεψιά του, που βγήκε, αν ο θείος της ήταν μέσα. Αυτή μου απάντησε ότι ήταν μέσα, αλλά ψυχορραγούσε. Εγώ τότε πρότεινα να μπούμε στο σπίτι και "να διευκολύνουμε με καμιά μαχαιριά το θάνατο του αιδεσιμότατου"». Ο Καούδης όμως αποτρέπει το Μακρή, από το να σφάξει πασχαλιάτικα τον παπά [Μακρής, 121].

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1906, ο Βάρδας και οι άντρες του έρχονται για λίγες ώρες στο χωριό. Ο κρητικός αρχηγός εκνευρίζεται με τη συμπεριφορά των κατοίκων απέναντι στους Έλληνες: «Μεταβαίνομεν εις Όστιμα, ουδείς ανήρ εμφανίζεται, αι οικίαι είναι κλεισταί, αι δε γυναίκες μας λέγουσιν, όπου μετά πολλού κόπου μας ήνοιξαν, ότι οι άντρες είναι καραούλι, ψευδόμεναι βεβαίως» [Βάρδας Β, 219-220].

Στις 19 Νοεμβρίου 1906, το βράδυ, ο οπλαρχηγός Παύλος Κύρου σκοτώνεται από ελεύθερο σκοπευτή μπροστά στη βρύση στην πλατεία του χωριού [Καραβίτης, 666].

Ο Βάρδας μαθαίνει, στις 16 Ιανουαρίου 1907, πως τον Κύρου τον φόνευσαν οι κάτοικοι του χωριού, διότι δεν είχαν από αυτόν «γλυτωμόν αι γυναίκες των» [Βάρδας B, 430].

Το χωριό δέχεται νέα επίθεση από το σώμα του Βάρδα, το μεσημέρι της 3ης Ιουνίου 1907. Οι Έλληνες σκοτώνουν τον εξαρχικό παπά Γιώργο και καίνε το σπίτι του. Βάζουν φωτιά σε ένα σπίτι ακόμα. Σκοτώνουν επίσης πέντε προύχοντες και τρεις γυναίκες. Πλιατσικολογούν και φεύγουν μετά από μια ώρα [Βάρδας Β, 713-714. Dakin, 416. Βακαλόπουλος Β, 285].

Δέκα μέρες αργότερα, ο Βάρδας παίρνει συγχαρητήρια επιστολή για την επίθεση στο χωριό, από την ελληνική οργάνωση [Βάρδας Β, 732].

Το ΕΜΠΡΟΣ γράφει για οκτώ καμένα σπίτια από τους Έλληνες [ΕΜΠΡΟΣ, 19/6/1907].

 

69. Οψίρινο ή Ομπσίρινα / Opsirino ή Obsirina. Μετονομάστηκε σε Εθνικόν. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται σαν Εθνικό. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα καθαρά χριστιανικό μακεδονικό οικισμό, οι κάτοικοι του οποίου ήταν πιστοί στο πατριαρχείο. Τα ελληνικά σώματα το χρησιμοποίησαν ως βάση τους. Το 1912 και το 1928 ζούσαν αντίστοιχα εδώ, περίπου 300 άτομα. Η κρατική ασφάλεια θεωρούσε τα μισά από αυτά, ως άτομα ρευστών φρονημάτων. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

69a Πηγές:

Obsirina [Αυστριακός Xάρτης].

Οψίρινα καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Οψίρινα Βιτωλίων: «έχει κατοίκους 100 χριστιανούς και 5 υδρομύλους» [Σχινάς 1886].

Обсирено / Битолска каза, 260 χριστιανοί Βούλγαροι και 60 μουσουλμάνοι Αλβανοί [Кънчов 1900].

Obsirino, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Obsirina / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 208 πατριαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Οψίρινα, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Οψίρινα Μοναστηρίου, 261 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Οψίρινα Φλωρίνης, 293 άτομα (141 άρρενες και 152 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Οψίρινα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Опцирина, 100 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Οψίρινα Φλωρίνης, 264 άτομα (132 άρρενες και 132 θήλεις), 32 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Οψίρινα σε Εθνικόν [ΦΕΚ 206 /28. 9. 1927].

Εθνικόν (Οψίρινα) Φλωρίνης, 296 άτομα (142 άρρενες και 154 θήλεις). Δύο ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (άρρενες). Ομοδημότες ήταν 289 και ετεροδημότες 7. Απογράφηκαν αλλού 4 δημότες [Απογραφή 1928].

Εθνικόν (Οψίρινα), υπήρχαν 58 ξενόφωνες οικογένειες [Στατιστική 1932].

Οψίρινα, «Σχεδόν όλοι δικοί μας» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Εθνικόν Φλωρίνης, 372 άτομα (159 άρρενες και 213 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Εθνικόν, 408 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 200 άτομα ρευστής συνείδησης και 208 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Опцирино (Опсирина): Αμιγώς χριστιανικός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 341, 1961: 197, 1971: 121, 1981: 85, 1991: 95, 2001: 71.

Υψόμετρο 680 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

69b. 1903-1908:

Κάτοικοι από το χωριό συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 156].

Στις 14 Ιανουαρίου, τσέτα απήγαγε και στη συνέχεια σκότωσε έξω από το χωριό, τον κοτζάμπαση Μάρκο Νέντελκο [Δραγούμης, 424 και 446].

Το σημαντικότερο πρόσωπο της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό, ήταν ο Πέτρος Παπούλκας [Καραβίτης, 616 και 842]. Ο Βάρδας που τον μισθοδοτούσε με δύο λίρες το μήνα, γράφει για αυτόν πως ήθελε «να νέμηται τα πάντα και να εκβιάζη». Ο οπλαρχηγός Δοξογιάννης, κάποια στιγμή «έδειρε αλύπητα» τον Παπούλκα, ως υποκινητή στην απαγωγή μιας γυναίκας [Βάρδας Β, 444].

Στις 3 Νοεμβρίου 1905, η αποτελούμενη από 14 άτομα ομάδα του έλληνα οπλαρχηγού-ληστή Νίκου Τσολάκη, αιχμαλωτίστηκε σε υπόγεια κρυψάνα σε σπίτι στην Οψίρινα, από στρατιωτικό απόσπασμα [Μακρής 106-106. Καούδης, 116. Dakin, 305. ΔΙΣ, 200-201]. 

Στις 4 Νοεμβρίου 1906 Ο Βάρδας, ο Καραβίτης και οι άντρες τους, έχουν βρει καταλύματα στο χωριό. Ο Βάρδας σημειώνει για την συμπεριφορά των ιδιοκτητών του σπιτιού που μένουν: «Το κατάλυμά μας δεν έχει θέρμανσιν, έχει και εν παράθυρον εντελώς ανοικτόν, επειδή δ' από καιρού πολλού έχει πάντοτε αντάρτας, όλοι οι εν αυτώ εισίν αγανακτισμένοι και μας φέρονται κακώς, όπερ με ηνάγκασεν να αρπάξω ένα εκ του λαιμού και να απειλήσω. Έχουσιν όμως και αυτοί δίκαιον, υφιστάμενοι τας ενοχλήσεις τας λίαν βαναύσους ενίοτε των ανδρών, και τούτο διότι δεν θέλουσιν άλλοι να κατασκευάσωσι κρύπτας, δεν υπάρχουσιν επομένως ή ελάχιστοι. Τούτο συμβαίνει εις όλα τα χωρία, και πρέπει να φανώ κατ' ανάγκην αυστηρότερος, διότι διά καλού τρόπου και απλών απειλών δεν γίνεται τίποτα» [Βάρδας Β, 299].

Στις 19 Απριλίου 1907, διαβάζουμε στο ημερολόγιο του Βάρδα: «Γράφω επίσης τω καπετάν Παύλω να στείλη τους άνδρας του εις Οψίριναν και αυτός να έλθη εδώ, ως γνώστης του τόπου και των γλωσσών (Μακεδονικής και Αλβανικής), ίνα συνεννοούμεθα διά τας λεπτομερείας» [Βάρδας Β, 620].

Στις 3 Μαΐου 1907 ο Βάρδας τιμωρεί δύο γυναίκες που ζούσαν εδώ, «διά ξύλου και προστίμου», γιατί μίλησαν στο δρόμο με εξαρχικούς συγγενείς τους από το χωριό Μπαρέσανι [Βάρδας Β, 652].

 

69c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1905-1915 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής δώδεκα άτομα:

Yovan Velian το 1905.

Trabje Storan το 1906.

Petre Riste το 1907.

Papadimetre Aughele το 1908.

Tovor Spassi, Nicolo Karafil και Ghiorghio Traytchi το 1909.

Zimitri Anram, Craytsche Craytsche, Ylio Ghiorgi και Ghiorgi Spasse το 1910.

Carosfilis Nicoleaon το 1915.

 

70. Παπάζανι ή Ποπόλζανι ή Βάκουφ Κιόι / Papažani ή Popolžani ή Vakuf Kjoj. Μετονομάστηκε σε Παπαγιάννης και στη συνέχεια σε Παππαγιάννης. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Μελίτης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα χριστιανικό μακεδονικό χωριό, οι κάτοικοι του οποίου προσχώρησαν στην εξαρχία. Το 1903 συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν. Κατά τη διάρκεια του αντιμακεδονικού αγώνα, οι Έλληνες το θεωρούσαν εχθρικό χωριό και επιτέθηκαν εναντίον του. Αρκετά άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928, ο πληθυσμός του χωριού ήταν περίπου 900 Μακεδόνες. Οι κρατική ασφάλεια θεωρούσε τους περισσότερους από αυτούς, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

70a. Πηγές:

Vakufköj (Polpolžani) [Αυστριακός Χάρτης].

Βακούφκιοϊ καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Попължени (Вакъвъ Кьой) / Леринска каза, 1.100 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Popolzani, λειτουργία εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Popojani / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 1.088 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 54 μαθητές [Brancoff 1905].

Βακούφ Κιόι, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Βακούφ Κιόι Φλωρίνης, 783 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Παπαζάνη ή Βακούφ Κιόι Φλωρίνης, 887 άτομα (406 άρρενες και 481 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Παπαζάνη ή Ποπόζιανη ή Βακούφ Κιόι Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Σακούλεβο [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Попожане, 120 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Παπαζάνη ή Ποπόζιανη ή Βακούφκιοϊ Φλωρίνης, 750 άτομα (357 άρρενες και 393 θήλεις), 149 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Παπαζάνη ή Ποπόζιανη ή Βακούφκιοϊ σε Παπαγιάννης [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Ρευστοποιήθηκαν δύο περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Ποποζάνη (Παπαγιάννης) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν επτά προσφυγικές οικογένειες (31 άτομα) [ΕΑΠ].

Παπαγιάννης (Παπάζανη) Φλωρίνης, 930 άτομα (447 άρρενες και 483 θήλεις), εκ των οποίων 19 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (9 άρρενες και 10 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 903 και ετεροδημότες 27. Απογράφηκαν αλλού 12 δημότες [Απογραφή 1928].

Παπαγιάννη (Ποποζάνη), υπήρχαν 177 ξενόφωνες οικογένειες, όλες δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Ποποζιάνη, «Ουδείς δικός μας. Το χωρίον αυτό και επί Τουρκίας και τώρα είναι τρομακτικώς φανατικόν και με διαθέσεις εναντίον μας» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Παππαγιάννης Φλωρίνης, 1.334 άτομα (660 άρρενες και 674 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Παπαγιάννη, 1.372 κάτοικοι, εκ των οποίων 1.222 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 500 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 722 ρευστής και 150 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Από τον Παπαγιάννη το 1946 παραπέμφθηκαν σε δίκη 60 άτομα, εδώ, ο μοναρχοφασίστας διεφθαρμένος πρόεδρος της κοινότητας Γ. Μοστάκης μαζί με εθνοφύλακες, το Μάη του 1945, βίασαν τρεις γυναίκες» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Папажани (Вакуф Ќој, Поп'жани, Поп'лжани): Χριστιανικό μακεδονικό χωριό [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 1.389, 1961: 1.382, 1971: 948, 1981: 923, 1991: 912, 2001: 1.016.

Υψόμετρο 615 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

70b. 1903-1908:

Κάτοικοι του χωριού είχαν προσχωρήσει τον Απρίλιο του 1903 στους αυτονομιστές [Δραγούμης, 82, 88].

Τις μέρες του Ίλιντεν, όλοι οι χωρικοί άφησαν τα σπίτια τους και ανέβηκαν στα βουνά [Γούναρης, 166].

Το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 1907, ο Βάρδας σημειώνει στο ημερολόγιό του, συνεννοήσεις της ελληνικής οργάνωσης με μουσουλμάνους της περιοχής, για την «επί χρηματική αμοιβή και υποσχέσει δώρου περιστρόφου Μάνλιχερ» δολοφονία του εξαρχικού παπά-Στέφανου στο χωριό Ποπόλζανι [Βάρδας Β, 490, 494, 526].

Το Μάρτιο του ίδιου χρόνου, ο έλληνας αρχηγός στέλνει δυο «παραινετικοαπειλητικές» επιστολές στους κατοίκους του χωριού [Βάρδας Β, 563].

Τον επόμενο μήνα, στους προς προς εκτέλεση από τους Έλληνες υποψηφίους, προστίθεται και «ο παπά-Ηλίας Ποπόλζανης» [Βάρδας Β, 634].

Στις 24 Μαΐου 1907, ο Βάρδας μαθαίνει ότι μουσουλμάνοι από το Σακούλεβο παζαρεύουν το φόνο του εξαρχικού παπά-Ηλία για 15 λίρες, τις οποίες ο έλληνας αξιωματικός υπόσχεται να δώσει [Βάρδας Β, 695].

Η δολοφονία του εξαρχικού παπά, γίνεται στις αρχές Ιουλίου. Ο εκτελεστής Χασάν, ενημερώνει την ελληνική οργάνωση ότι έχει τα παπούτσια του σκοτωμένου παπά-Ηλία και ζητάει την αμοιβή του [Βάρδας Β, 797].

Τέλος στις 9 Οκτωβρίου 1907, ελληνικό σώμα επιτίθεται στο χωριό [Dakin, 417].

 

70c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1903-1912 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 21 άτομα:

Aleksa Tanes, Georgi Ruse, Koce Done, Kole Georgi, Mice Tasko, Minco Flo, Risto Kole, Shojan Koce, Tacko Petre, Traiko Georgi και Vaneff Marko το 1903.

Minisc Slija και Pelar Cristo το 1904.

Ilia Stitzeff και Kirke Trayanoff το 1905.

Jovan Mitse το 1906. Jano Giukseff και Krsto Tanasoff το 1910.

Stefo Dimitri και Traytche Kostantin το 1911.

Ivan Mitseff 1912.

 

71. Παπάντιγια / Papadija. Στις ελληνικές πηγές αναγράφεται ως Παπαδιά. Υπήρξε οικισμός της κοινότητας Σκοπού της επαρχίας Φλωρίνης. Πρόκειται για μικρό εξαρχικό μακεδονικό χωριό. Οι κάτοικοί του γνώρισαν τη βία των ελληνικών σωμάτων. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 100 Μακεδόνες. Το 1928 ο πληθυσμός του υπολογίζεται σε σε 140 άτομα. Φαίνεται πως τότε, είχαν εγκατασταθεί στο χωριό και οικογένειες Βλάχων, ρουμανικών φρονημάτων. Το χωριό ερήμωσε στο τέλος του εμφυλίου. Αρκετοί κάτοικοί του κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και λίγοι στη γειτονική Σέτινα (Σκοπός).

 

71a Πηγές:

Stara Popadija (Papazi) [Αυστριακός Χάρτης].

Παπαδιά καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Παππαδιά Φλωρίνης, 70 χριστιανοί κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Пападия / Леринска каза, 50 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Παπαδιά, το 1902 είχε οκτώ οικογένειες [Πετσίβας].

Papadia / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 48 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Παπαδιά, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Παπαδιά: «Απεσκίρτησε τω 1903, αλλά μεταγενεστέρως επανήλθεν εις την ορθοδοξίαν. Μετά το σύνταγμα όμως εκηρύχθη σχισματικόν» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Παπαδιά Φλωρίνης, 48 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) μετά το Σύνταγμα του 1908 [Χαλκιόπουλος 1910].

Παπαδιά Φλωρίνης, 73 άτομα (55 άρρενες και 18 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Παπαδιά Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Σέτινας [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Пападија, 20 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Παπαδιά Φλωρίνης, 98 άτομα (44 άρρενες και 54 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Παπαδιά Φλωρίνης, 135 άτομα (75 άρρενες και 60 θήλεις), εκ των οποίων πέντε ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (άρρενες). Ομοδημότες ήταν 111 και ετεροδημότες 24 [Απογραφή 1928].

Παπαδιά, υπήρχαν 14 οικογένειες δεδηλωμένων ρουμανικών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Παππαδιά Φλωρίνης, 149 άτομα (73 άρρενες και 76 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Пападија (Попадија): Μικρό χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Στο τέλος του εμφυλίου οι κάτοικοί μετοίκησαν στη Σέτινα (Σκοπός) ή κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία [Симовски].

Μεταπολεμικά ο οικισμός ερήμωσε. Το 1981, απογράφηκαν εδώ 17 άτομα.

Υψόμετρο 900 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

71b. 1903-1908:

Από το χωριό ήταν ο βοεβόδας Ηλίας. Σύμφωνα με τον Καραβίτη, ο Ηλίας «ηγωνίζετο διά την ελευθερία, προ παντός να φύγη ο τούρκος και να μείνη η Μακεδονία ελευθέρα. Εκατάλαβα δηλαδή ότι ο Ηλίας ήτο του ρωσικού δόγματος: "Η Μακεδονία στους Μακεδόνας"» [Καραβίτης, 510].

Στα μέσα Αυγούστου 1905, κοντά στο χωριό, ελληνικό σώμα αιχμαλωτίζει τους ρουμανικών φρονημάτων Βλάχους Nasu Costa Zora και Zicou Cole Terziu. Οι Έλληνες σκοτώνουν τον ένα. Ο άλλος καταφέρνει να δραπετεύσει [Rubin, σ. 216].

Η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ γράφει στις 23 Σεπτεμβρίου 1906, για ελληνική επίθεση κατά της Παπαδιάς από τις ομάδες των οπλαρχηγών Παναγιώτη Φιωτάκη, Καρασεβδά και Παύλου Νεράντζη (Περδίκα). Οι σκοτωμένοι Μακεδόνες ανέρχονται σε οκτώ [ΕΜΠΡΟΣ, 23/9/1906].

Το χωριό προσβάλλεται ξανά στις 6 Οκτωβρίου 1907, από τα σώματα του ανθυπίλαρχου Βασίλη Παπά (καπετάν Βρόντα) και του οπλαρχηγού Μανόλη Κατσίγαρη. Οι Έλληνες καίνε τα δώδεκα σπίτια του μικρού χωριού και επιφέρουν «σοβαράς απωλείας» στους κατοίκους [Βάρδας Β, 976. Βλάχος, 508. ΔΙΣ, 246. Βακαλόπουλος Β, 283 ].

 

72. Πάτελι ή Πάτελε / Pateli ή Patele. Μετονομάστηκε σε Άγιος Παντελεήμων. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται και σαν Άγιος Παντελεήμονας. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αμυνταίου, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό χριστιανικό μακεδονικό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοι ήταν μοιρασμένοι σε εξαρχικούς και πατριαρχικούς. Το χωριό συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν. Εξαρχικοί κάτοικοί του δολοφονήθηκαν από την ελληνική οργάνωση. Πολλά άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 1.800 άτομα. Ορισμένες οικογένειες μετανάστευσαν στη συνέχεια στη Βουλγαρία. Το 1928 ο πληθυσμός του ήταν 1.500 Μακεδόνες. Οι περισσότεροι από αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης σχεδόν 300 κάτοικοι από το χωριό.

 

72a Πηγές:

Το χωριό Пателе ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα σουλτανικό χάσι του με 47 οικογένειες [Турски Документи].

Patele [Αυστριακός Χάρτης].

Πάτελε καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Πάτελε Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 1.755 χριστιανούς, 2 εκκλησίας, 2 σχολεία, εν χάνιον και ανήκει τη εν Κωνσταντινουπόλει Ελένη χήρα Σαραπατά» [Σχινάς 1886].

Пѫтеле (Пателе) / Леринска каза, 1750 χριστιανοί Βούλγαροι και 60 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Patele, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Patelé / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 1.936 εξαρχικοί και 64 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία δύο εξαρχικών σχολείων με έξι δασκάλους και 212 μαθητές και ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 10 μαθητές [Brancoff 1905].

Πάτελι, μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Πάτελι: «Οι ορθόδοξοι εισίν ολιγάριθμοι. Έχει δύο εκκλησίας πατριαρχικάς ων η μία κατελήφθη υπό των σχισματικών τω 1894. Η ετέρα κατείχετο υπό των ορθοδόξων μέχρι προ του Συντάγματος. Μετά το Σύνταγμα οι Βούλγαροι απεπειράθησαν να την καταλάβωσιν, η δε Αρχή κατόπιν διαμαρτυριών της Μητροπόλεως έκλεισεν αυτήν» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Πατελί Φλωρίνης, 150 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) και 1.125 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Πάτελι Σόροβιτς, 1.791 άτομα (914 άρρενες και 877 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Πάτελη, Καϊλαρίων, εγκατάσταση 21 προσφυγικών οικογενειών (83 ατόμων) [Πρόσφυγες 1915].

Πάτελι Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Патели, 300 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Πάτελι Φλωρίνης, 1.418 άτομα (628 άρρενες και 790 θήλεις), 471 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Πάτελι σε Άγιος Παντελεήμων [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν 12 περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Άγιος Παντελεήμων (Πάτελι) Φλωρίνης, 1.501 άτομα (704 άρρενες και 797 θήλεις), εκ των οποίων 20 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (15 άρρενες και 5 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.410, ετεροδημότες 77 και αλλοδαποί 14. Απογράφηκαν αλλού 99 δημότες [Απογραφή 1928].

Άγιος Παντελεήμων (Πάτελι), υπήρχαν 230 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 220 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Πάτελι, «Δικοί μας είναι ο Μητσάρης και η οικογένεια Λιάκου. Ο Μητσάρης είναι ακραιφνής μεν Έλλην, αλλά ένεκα της φτώχειας του, είναι επιρρεπής εις τας καταχρήσεις» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Άγιος Παντελεήμων Φλωρίνης, 1.747 άτομα (801 άρρενες και 946 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Άγιος Παντελεήμων, 1.819 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 1.619 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 150 ρευστής και 50 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στον Άγιο Παντελεήμονα συνελήφθηκαν, ανάμεσα στον Οκτώβρη και το Νοέμβρη του 1946, 90 άτομα και παραπέμφθηκαν σε δίκη, τον ίδιο μήνα βασανίστηκαν στα αστυνομικά κρατητήρια του Αμύνταιου με ξύλο και ηλεκτρισμό, δέκα κορίτσια 12-15 χρονών από το χωριό, στο Αμύνταιο σκότωσαν επίσης με βασανιστήρια τον Τραϊανό Μπέγο, το Νοέμβρη του 1946 κάτοικο του Αγίου Παντελεήμονα, τον Στέφανο Καλεντζή από το ίδιο χωριό, η αστυνομία τον βασάνισε τόσο πολύ που χρειάστηκε να του κόψουν το πόδι» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Патели (Пателе): Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Την περίοδο του μεσοπολέμου 43 οικογένειες μετανάστευσαν στη Βουλγαρία. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, 76 οικογένειες και 29 μεμονωμένα άτομα κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 1.498, 1961: 1.479, 1971: 1.161, 1981: 1.068, 1991: 1.003, 2001: 1.110.

Υψόμετρο 550 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

72b. 1903-1908:

Το 1882 δημιουργήθηκαν σοβαρά επεισόδια μεταξύ των εξαρχικών και των πατριαρχικών κατοίκων του χωριού με αιτία τη δημιουργία εξαρχικού σχολείου [Πηχεών, 114].

Το χωριό αντιστάθηκε για πέντε μέρες, μεταξύ 15-20 Ιουλίου 1902, σε πολιορκία του οθωμανικού στρατού. Ο λόγος της πολιορκίας, ήταν η άρνηση των κατοίκων να παραδώσουν τους άντρες της τσέτας του βοεβόδα Μάρκοφ που βρισκόταν στο χωριό. Την άρνησή του, το χωριό την πλήρωσε με 28 νεκρούς και 11 καμένα σπίτια [Δραγούμης, 515-518].

Τις μέρες του Ίλιντεν οι κάτοικοί του Πάτελε βγήκαν με τους άλλους επαναστάτες στα βουνό [Γούναρης, 164].

Στις 5 Φεβρουαρίου 1904, η ελληνική οργάνωση ενημερώνεται για την ανθελληνική δράση στη Λάρισα, έξι μακεδόνων εργατών από το Πάτελε (των: Παντελή Ίτσο Σιάσκα, Βασίλη Σιάσκα, Ντίνε Μπούκτσε, Βασίλη Βάνη, Μάρκο Βασιλείου και Ντίνε Στάιτσε Σούγκαρη) [Δραγούμης, 428].

Στις 29 Μαΐου 1905 ελληνική ομάδα που υπαγόταν στο σώμα του Τσόντου-Βάρδα μπήκε στο μακεδονικό χωριό και σκότωσε τους πρόκριτους: Ίτσο Σιάπερα, Βασίλη Πέγιο, Γιώργο Ζόρε, Ίτσο Σιάτο και Χρήστο Ντέλμο [Προξενείο Θεσσαλονίκης, 31/5/1905, έγγραφο 366. ΔΙΣ, 200. Dakin, 307. Βακαλόπουλος Β, 142].

 

Μετανάστευση: Μεταξύ 1904-1916 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 80 άτομα:

Apostale Kole, Deice Dimetri, Dore Vani, Jeo Lazar, Kinaf Dimetri, Michael Steho, Nicolae Vane, Nicolas Stefo και Tomas Kriste το 1904.

Andreff Gligor, Apostol Vane, Costa Fote, Dine Tipeff, Eoma Lazaroff, Ephifrim Dineff, Georgi Kriste, Ghiorghi Mitzeff, Guiorgui Vassil, Ilo Fane, Itcho Petett Marko, Krste Alexo, Methode Tacheff, Michael Abese Georgje, Pavle Dineff, Pawle Vaneff, Petre Cole, Petri Lazar, Prohapp Tippeff, Stojan Mize και Vane Mitseff το 1905.

Georghef Tacho και Stehoff Kirste το 1906.

Alexo Vane, Dimitri Dineff, Dimitri Lazon, Done Stoitche, Fane Nicoloff, Fleos Mitse, Ilbe Kireff, Itcho Mitseff, Itcho Tachoff, Kole Mitze, Lazor Itso, Nicola Pandeli, Nivola Tarpan, Nicola Vaneff, Pandeli Vaneff, Pandil Carste, Pandil Dina, Petre Tasso, Stefan Georgieff, Stoitche Nicola, Stoitche Tache, Tache Carste, Tacho Traitche, Tanas Pandeli, Tigre Dine Valago, Vane Mitseff, Vane Mitze, Vane Stoyan, Vane Tacheff, Vaneff Pandoli και Vladomir Dineff το 1907.

Dore Vaneff, Pando Kireff και Stepho Petreff το 1909.

Dimitri Mintcheff, Dimitri Mirhoff, Itcho Mitseff, Nicola Mitseff, Pandil Iloff, Spiro Milcheff και Yloff Pandil το 1910.

Itcto Staytche, Nicola Tanaki και Tone Balcheff το 1912.

Nicolas Pop Petroff το 1914.

Panteli Tryfonu το 1915.

Christos Boutchi το 1916.

 

73. Πεσότσνιτσα ή Πεσόσνιτσα / Pesočnica ή Pešošnica. Μετονομάστηκε σε Αμμοχώρι και στη συνέχεια σε Αμμοχώριον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται σαν Αμμοχώρι. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ήταν ένα μικτό χωριό περίπου 700 χριστιανών Μακεδόνων και 150 μουσουλμάνων Τούρκων. Οι περισσότεροι χριστιανοί είχαν προσχωρήσει στην εξαρχία και είχαν επίσης λάβει μέρος στην επανάσταση του Ίλιντεν. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Μέχρι το 1924 όλοι οι μουσουλμάνοι κάτοικοί του αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στην Τουρκία. Στη θέση τους εγκαταστάθηκαν χριστιανοί πρόσφυγες, κυρίως από τον Πόντο και τον Καύκασο. Το 1928 ο πληθυσμός του χωριού υπολογίζεται σε 900 Μακεδόνες και 160 πρόσφυγες. Οι περισσότεροι γηγενείς κάτοικοί του, ήταν χαρακτηρισμένοι από την κρατική ασφάλεια, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η μεταπολεμική εξέλιξη του οικισμού, δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

73a Πηγές:

Το χωριό Песошница ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο των Хисир και Илиас Умур με 114 οικογένειες [Турски Документи].

Pešušnica [Αυστριακός Χάρτης].

Πεσσόσνιτσα καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Πεσόσνιτσα Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 784 χριστιανούς και 270 οθωμανούς, εκκλησίαν, τέμενος και χάνιον» [Σχινάς 1886].

Пѣсочница / Леринска каза, 850 χριστιανοί Βούλγαροι και 200 Τούρκοι [Кънчов 1900].

Pesusnitza, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Pessochnitza / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 800 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Πεσσόσνιτσα, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) μετά. Προσήλθαν στο πατριαρχείο 14 οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Πεσόσνιτσα: «Απεσκίρτησε τω 1906 κλεισθείσης της εκκλησίας υπό των Αρχών. Μετά το Σύνταγμα επεχείρησαν οι Βούλγαροι να την καταλάβουν, μεθ’ ο εσφραγίσθη υπό των Αρχών, αλλ’ ούτοι αφαιρέσαντες τας σφραγίδας την κατέλαβον και ήδη ευρίσκεται εις τας χείρας των» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Πεσόσνιτσα Φλωρίνης, 775 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1905 [Χαλκιόπουλος 1910].

Πεσόσνιτσα Φλωρίνης, 741 άτομα (394 άρρενες και 347 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Πεσόσνιτσα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Λεσκοβίτση [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Пешошница, 120 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 30 μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Πεσόσνιτσα Φλωρίνης, 796 άτομα (405 άρρενες και 391 θήλεις), 168 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Πεσόνιτσα σε Αμμοχώρι [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκαν δύο περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Πεσόσνιτσα (Αμμοχώρι) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 49 προσφυγικές οικογένειες (159 άτομα) [ΕΑΠ].

Πεσόσνιτσα, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν οκτώ οικογένειες μουσουλμάνων (60 άτομα) και ήρθαν 48 οικογένειες προσφύγων: δύο από τη Μικρά Ασία, 29 από τον Πόντο και 17 από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Αμμοχώριον (Πεσόσνιτσα) Φλωρίνης, 1.092 άτομα (528 άρρενες και 564 θήλεις), εκ των οποίων 156 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (79 άρρενες και 77 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.044, ετεροδημότες 45 και αλλοδαποί 3. Απογράφηκαν αλλού 19 δημότες [Απογραφή 1928].

Αμμοχώρι (Πεσόσνιτσα), υπήρχαν 125 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 107 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Αμμοχώριον Φλωρίνης, 1.508 άτομα (710 άρρενες και 798 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Αμμοχώρι, 1.660 κάτοικοι, εκ των οποίων 860 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 500 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 360 ρευστής και 800 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Песочница: Μικτό χωριό χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Τούρκων, που μετά την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών, έγινε οικισμός Μακεδόνων και προσφύγων [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 1.582, 1961: 1.510, 1971: 1.310, 1981: 1.362, 1991: 1.600, 2001: 1.294.

Υψόμετρο 635 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

73b. 1903-1908:

Στις 27 Φεβρουαρίου ο Δραγούμης σημειώνει, πως ο γιος του Μήτσε Κλίγκατς ανακοίνωσε ότι η επανάσταση θα ξεσπάσει μέχρι το Πάσχα [Δραγούμης, 26].

Οι κάτοικοι του χωριού συμμετέχουν στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 60, 122, 158, 200].

Ο Μελάς πίστευε πως η Πεσότσνιτσα ήταν ένα χωριό που χρειαζόταν «καθάρισμα» [ΔΙΣ, 338].

Στα τέλη Απριλίου 1905, κοντά στο χωριό υπήρξαν δύο νεκροί και τρεις τραυματίες αυτονομιστές, σε συμπλοκή τσέτας με την ομάδα του καπετάν Ανδρέα. Οι Έλληνες είχαν ένα νεκρό και ένα τραυματία [ΣΚΡΙΠ, 27/4/1905].

Την 1η Ιουλίου 1906 «άγνωστοι» πυροβόλησαν τον εξαρχικό παπά του χωριού και «έθραυσαν την δεξιάν αυτού χείρα». Στις 14 του ίδιου μήνα οι αυτονομιστές σκότωσαν τον πατέρα του πατριαρχικού δάσκαλου Κώστα Μήτσε [Προξενείο Μοναστηρίου, 5/8/1906, έγγραφο 511].

Στις 18 Φεβρουαρίου 1907, διαβάζουμε στο ημερολόγιο του Τσόντου Βάρδα, πως ο οθωμανικός στρατός επιτέθηκε στους αυτονομιστές του χωριού και σκότωσε τρεις-τέσσερις άντρες και δυο γυναίκες [Βάρδας Β, 496]. Στις 16 Μαρτίου ο έλληνας αρχηγός γράφει απειλητική επιστολή στον εξαρχικό παπά-Τράικο στην Πεσόσνιτσα «ίνα επανέλθη εις την ορθοδοξίαν» [Βάρδας Β, 551].

Τέλος στις 30 Αυγούστου 1907, ο Βάρδας μαθαίνει πως μόνο έξι άτομα στην Πεσόσνιτσα μπορεί να θεωρούνται ως προσκείμενα στους Έλληνες [Βάρδας Β, 893].

 

73c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1905-1910 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής οκτώ άτομα: Janas Christoff, Stefo Mitse και Vassil Nicola το 1905. Janaki Naoumtche, Lazor Risto και Todor Stoian το 1907. Kolef Tlia και Vane Stoyan το 1910.

 

74. Πέταρσκο ή Πέτερσκο / Petarsko ή Petersko. Μετονομάστηκε σε Πέτρες, στη συνέχεια σε Πέτραις και τέλος σε Πέτραι. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται σαν Πέτρες. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αμυνταίου, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ήταν ένα μικτό χωριό περίπου 500 χριστιανών Μακεδόνων και 500 μουσουλμάνων Τούρκων. Οι χριστιανοί κάτοικοι του χωριού ήταν διχασμένοι σε εξαρχικούς και πατριαρχικούς. Μερικά άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν προσωρινά στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Μέχρι το 1924 οι μουσουλμάνοι κάτοικοί του υποχρεώθηκαν να μεταναστεύσουν στην Τουρκία. Στα σπίτια τους εγκαταστάθηκαν χριστιανοί πρόσφυγες, από τη Θράκη, τον Πόντο και τη Μικρά Ασία. Το 1928 ο πληθυσμός του χωριού υπολογίζεται σε 500 γηγενείς Μακεδόνες και 150 πρόσφυγες. Οι μισοί από τους ντόπιους, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η μεταπολεμική εξέλιξη του οικισμού, δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

74a Πηγές:

Το χωριό Петерско ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Фируз (γιου του Али) με 69 οικογένειες [Турски Документи].

Petrsko [Αυστριακός Χάρτης].

Πέτερσκον καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Πέτρεσκον Φλωρίνης: «κειμένου παρά την όχθην ομωνύμου λίμνης και έχει 500 χριστιανούς και 720 οθωμανούς, εκκλησίαν, τέμενος και 2 χάνια» [Σχινάς 1886].

Петърско / Леринска каза, 400 χριστιανοί Βούλγαροι, 550 Τούρκοι και 36 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Petrsko, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Petarsko / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 312 εξαρχικοί και 152 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 32 μαθητές και ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 12 μαθητές [Brancoff 1905].

Πετέρσκον, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) μετά. Προσήλθαν στο πατριαρχείο πέντε οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Πέτερσκον: «Η πατριαρχική εκκλησία κατέχεται υπό των ορθοδόξων. Οι Βούλγαροι έχουσιν ανεγείρει ιδίαν εκκλησίαν» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Πέτερσκον Φλωρίνης, 300 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) και 210 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Πετέρσκον Σόροβιτς, 1.024 άτομα (518 άρρενες και 506 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Πέτερσκον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Петерско, 85 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 80 μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Πέτερσκον Φλωρίνης, 851 άτομα (407 άρρενες και 444 θήλεις), 251 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Πέτερσκον σε Πέτρες [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Ρευστοποιήθηκε μία περιουσία κάτοικου που μετανάστευσε στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Πέτερσκον (Πέτρες) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 32 προσφυγικές οικογένειες (151 άτομα) [ΕΑΠ].

Πετέρσκον, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 69 οικογένειες μουσουλμάνων (400 άτομα) και ήρθαν 38 οικογένειες προσφύγων: 20 από τη Θράκη, 5 από τη Μικρά Ασία και 13 από τον Πόντο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Πέτραις (Πέτερσκον) Φλωρίνης, 712 άτομα (370 άρρενες και 342 θήλεις), εκ των οποίων147 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (76 άρρενες και 71 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 649 και ετεροδημότες 63. Απογράφηκαν αλλού 15 δημότες [Απογραφή 1928].

Πέτρες (Πέτερσκον), υπήρχαν 121 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 82 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Πέτρεσκον, «Δικοί μας είναι η οικογένεια Χατζηκωνσταντίνου» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Πέτραι Φλωρίνης, 797 άτομα (402 άρρενες και 395 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Πέτρες, 837 κάτοικοι, εκ των οποίων 337 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 250 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 87 ρευστής και 500 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Το 1946 υπήρχαν 25 αυτονομιστικές οικογένειες που προσωρινά είχαν καταφύγει στη Γιουγκοσλαβία [Κολιόπουλος Β, 128].

Пет'рско (Петарско): Μικτός οικισμός χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Τούρκων, ο οποίος το 1924 μετατράπηκε σε μικτό χωριό γηγενών Μακεδόνων και χριστιανών προσφύγων από τον Πόντο και τη Θράκη [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 789, 1961: 806, 1971: 588, 1981: 523, 1991: 509, 2001: 444. Υψόμετρο 590 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

74b. 1903-1908:

Στις 4 Σεπτεμβρίου 1903, οι κάτοικοι του «Πέτερσκου παραπονούνται κατά βιαιοπραγιών παρά του στρατού, αμπελώνες των καταστρέφονται, εξαναγκάζοντας εν ταις οικίαις των εις χρηματικάς καταβολάς, οι αξιωματικοί Καδρή και Ομέρ εφέντηδες, μιλιαζίμ» [Δραγούμης, 276].

Στις 4 Μαΐου 1907, ο Βάρδας μαθαίνει από τον Παπούλκα πως οι αυτονομιστές, «εφόνευσαν 2 ημετέρους εις Πέτερσκο» [Βάρδας Β, 652] .

 

74c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1906-1912 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής έξι άτομα: Sotir Tache, Tacho Vane και Vasil Tache το 1906. Georgie Dontche, Mano Marculeff και Mintche Mintcheff το 1912.

 

75. Πέτορακ ή Πετόριτσα / Petorak ή Petorica. Μετονομάστηκε σε Τριπόταμα και στη συνέχεια σε Τριπόταμος. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Μελίτης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 150 εξαρχικοί Μακεδόνες. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στο χωριό χριστιανούς πρόσφυγες, κυρίως από τον Καύκασο. Το 1928 κατοικούσαν στο χωριό 160 γηγενείς Μακεδόνες και 160 πρόσφυγες. Οι πρώτοι είχαν χαρακτηριστεί από την κρατική ασφάλεια, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

75a. Πηγές:

Το χωριό Петорак ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Халил Беј (γιου του Пир Беј) με 74 οικογένειες [Турски Документи].

Petorak [Αυστριακός Χάρτης].

Πέτορακ καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Πετοράκ Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 210 χριστιανούς, εκκλησίαν και πύργον του ιδιοκτήτου Σελήμ βέη εκ Λιασκοβεκίου» [Σχινάς 1886].

Петорица / Леринска каза, 210 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Petorak / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 192 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Πέτορακ, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Πετοράκ Φλωρίνης, 158 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Πετοράκι Φλωρίνης, 127 άτομα (84 άρρενες και 43 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Πετοράκι Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Βύρμπενης [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Петораци, 20 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Πετοράκι Φλωρίνης, 135 άτομα (69 άρρενες και 66 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Πετοράκι σε Τριπόταμα [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Πετοράκιον (Τριπόταμον) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 34 προσφυγικές οικογένειες (140 άτομα) [ΕΑΠ].

Πετοράκιον, ήρθαν 30 οικογένειες προσφύγων: 27 από τον Καύκασο και τρεις από αλλού [Πελαγίδης].

Τριπόταμα (Πέτορακ) Φλωρίνης, 319 άτομα (146 άρρενες και 173 θήλεις), εκ των οποίων ένας ήταν πρόσφυγας πού ήρθε μετά το 1922. Ομοδημότες ήταν οι και 319. Απογράφηκαν αλλού τέσσερις δημότες [Απογραφή 1928].

Τριπόταμα (Πετοράκιον), υπήρχαν 40 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 28 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Τριπόταμος Φλωρίνης, 495 άτομα (257 άρρενες και 238 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Τριπόταμα, 494 κάτοικοι, εκ των οποίων 200 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 100 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 100 ρευστής και 294 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Петорица (Петорак): Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Επί ελληνικής διοικήσεως εγκαταστάθηκαν στο χωριό Πόντιοι και λίγοι Ηπειρώτες [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες, Αλβανοί και Πόντιοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 483, 1961: 468, 1971: 404, 1981: 371, 1991: 355, 2001: 356. Υψόμετρο 680 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

75b. 1903-1908:

Στις 22 Ιουλίου 1903, στρατιωτικό απόσπασμα συγκρούστηκε με τσέτα έξω από το Πέτορακ, η οποία αφαιρούσε τις σιδηροδρομικές ράγες [Δραγούμης, 196].

Στις 4 Αυγούστου 1903, οι αυτονομιστές έκαψαν έναν αλευρόμυλο στο Πέτορακ, ιδιοκτησία ενός Ισμαήλ [Γούναρης, 170].

 

76. Πίσοντερ ή Πισοντέρι / Pisoder ή Pisoderi. Εξελληνίστηκε σε Πισοδέρι και στη συνέχεια σε Πισοδέριον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Πισοδέρι. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 750 χριστιανοί Βλάχοι. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν πατριαρχικοί, υπήρχε ωστόσο και μία μικρή μερίδα κατοίκων ρουμανικών φρονημάτων. Το 1928 ο πληθυσμός του χωριού είχε μειωθεί γύρω στα 600 άτομα. Η δημογραφική μείωση συνεχίστηκε και μετά τον εμφύλιο πόλεμο.

 

76a. Πηγές:

Το χωριό Писодер ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Танаси Балабан με 12 οικογένειες [Турски Документи].

Pisoder [Αυστριακός Χάρτης].

Πισοδέριον καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Πισοντέρι Φλωρίνης: «έχει 150 οικογένειας χριστιανικάς, εκκλησίαν, σχολείον αρρένων, βρύσεις με άφθονον ύδωρ και δύο υδρομύλους» [Σχινάς 1886].

Pissoderi, 600 Βλάχοι [Weigand]. Песодеръ / Леринска каза, 750 Βλάχοι [Кънчов 1900].

Pisoderi, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και βλάχικου σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Pessoder / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 480 Βλάχοι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με δύο δασκάλους και 34 μαθητές και ενός βλάχικου σχολείου με ένα δάσκαλο και 34 μαθητές [Brancoff 1905].

Πισιδέριον Πρεσπών, αριθμός βλάχικων οικογενειών: 137 πατριαρχικών και 3 ρουμανιζόντων [Στατιστική Πατριαρχείου 1906].

Πισοδέριον, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Πισοδέριον: «Πατριαρχικό χωρίον. Υπάρχουσιν ευαριθμότατοι ρουμανίζοντες» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Πισοδέρι Φλωρίνης, 642 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Πισοδέριον Φλωρίνης, 727 άτομα (416 άρρενες και 311 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Πισοδέριον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Καλύβια Πισοδερίου [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Псодери, 200 σπίτια χριστιανών Βλάχων [Милојевић 1920].

Πισοδέριον Φλωρίνης, 532 άτομα (253 άρρενες και 279 θήλεις), 124 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Πισοδέριον Φλωρίνης, 457 άτομα (229 άρρενες και 228 θήλεις), εκ των οποίων 6 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (άρρενες). Ομοδημότες ήταν 408, ετεροδημότες 48 και ένας αλλοδαπός. Απογράφηκαν αλλού 188 δημότες [Απογραφή 1928].

Πισοδέριον, υπήρχαν 130 ξενόφωνες οικογένειες (ομιλούν την ελληνικήν και είναι ακραιφνείς Έλληνες) [Στατιστική 1932].

Πισοδέρι, «Όλοι δικοί μας» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Πισοδέριον Φλωρίνης, 484 άτομα (272 άρρενες και 212 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Πισοδέρι, 354 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Όλοι είχαν ελληνική συνείδηση [Στατιστική 1945].

Псодери (Писодер): Χριστιανικό βλάχικο χωριό [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Βλάχοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 143, 1961: 106, 1971: 48, 1981: 30, 1991: 25, 2001: 68.

Υψόμετρο 1.420 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

76b. 1903-1908:

Στις 21 Ιουλίου 1903, ο Ίων Δραγούμης γράφει: «Αγωγιάτης βλάχος αφικόμενος εκ Πισοδερίου διαβεβαιοί ότι ο εν Πισοδερίω στρατός ανεχώρησε εις Φλώριναν, μετά τινας ώρας η κωμόπολις κατελήφθη υπό των επαναστατών, ενεπήχθη σημαία εις υπερκείμενον λόφον και κατεσκήνωσαν εν τω χωρίω πλήθη γυναικών. Τα βουνά, λέγει, από Μπιγλίστης μέχρις ενταύθα γέμουσι γυναικοπαίδων και επαναστατών» [Δραγούμης, 198].

Ηγέτες της ρουμανικής παράταξης στο χωριό ήταν οι: Λάζαρος Νίτσας, Κοσμάς Δούκας, Βασίλης Γάσδας, Νίκος Γκούσιας, Λάζαρος Παλάτσας, Τσιγαρίδης, Κοσμάς Πανάστας και οι αδελφοί Λούκροι [Αρχείο Βάρδα, φ. 17-19].

Στις 8 Μαρτίου 1904, διαβάζουμε στο Δραγούμη πως σύμφωνα με «ειδήσεις εκ Πισοδερίου οι ρουμούνοι ενεργούν ν' ανοίξουν εκεί σχολείον» [Δραγούμης, 454].

Στο χωριό υπήρχε ισχυρή μερίδα πατριαρχικών που βοηθούσε την ελληνική οργάνωση. Την ελληνική επιτροπή του χωριού αποτελούσαν ο παπάς Σταύρος Τσάμης, ο Λάζαρος ή Λάζος Τσάμης και ο Μιχάλης Χασόπουλος [ΔΙΣ, 106].

Άλλα μέλη της ελληνικής οργάνωσης ήταν οι: Χατζηκώτσης, Νούμ Λιάκος, Ανδρέας Γώγος, Λάζαρος Γουμπέρης, Γεώργιος Κοΐδης, Θωμάς Τσάμης, Θεόδωρος Γότσης, Φώτης Γαρδάνης, Γρηγόρης Αδαμαντίου, Γιώργος Τσιμπάνος, Γιάννης Φίσκας [Τσάμης, 154].

Στο χωριό στάθμευε μόνιμα λόχος οθωμανών στρατιωτών [ΔΙΣ, 158. Δραγούμης, 124. Καραβίτης, 176, 249].

Ο οπλαρχηγός των Ελλήνων Δημήτρης Νταλίπης, είχε δωροδοκήσει το διοικητή της στρατιωτικής φρουράς στο Πισοδέρι για να επιτρέπει τη ελεύθερη κίνηση των ελληνικών σωμάτων [Dakin, 339].

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1904 η ομάδα του οπλαρχηγού Θύμιου Καούδη σκότωσε τον ηγέτη των ρουμανιζόντων Βλάχων του χωριού Τσολάκη [ΔΙΣ, 148].

Θυμάται σχετικά ο Καούδης: «Τη δεύτερη μέρα έστειλα πάλι τον Ντίνε και τον Παύλο με τρία άλλα παιδιά, κ' έκαναν καρτέρι στο Μπόρο της Πρέσπας που θα ήρχετον από τ' Ορομλίκ της Πρέσπας ο Τσολάκης από το Πισοδέρι, τον έπιασαν και τον έφεραν και τον εσφάξαμε και αυτόν. Ήτον αρχηγός των Ρουμανιζόντων στο Πισοδέρι» [Καούδης, 73].

Στις 23 Αυγούστου 1905, γράφει ο Βάρδας στο ημερολόγιό του: «Μοι συνιστώσιν (από το προξενείο Μοναστηρίου) επιφύλαξιν προς τους προκρίτους Πισοδερίου ως φιλοχρημάτων και τεμπέληδων» [Βάρδας Α, 203].

Στις 11 Οκτωβρίου 1905, ο Βάρδας σημειώνει: «Έρχεται εκ Πισοδερίου ο Θωμάς και φέρει επιστολάς του Ιατρού από 10/10… Κατηγορεί τους εδώ, ως ουτιδανούς και προδότας, και ότι ουδεμία ελληνική ψυχή υπάρχει, εκτός εάν έλθωσιν πολλά σώματα και σφάξωσι τους περισσοτέρους» [Βάρδας Α, 255].

Στις 27 Αυγούστου 1906 οι αυτονομιστές σε συνεργασία με δύο ρουμανίζοντες του χωριού σκότωσαν τον παπά Σταύρο Τσάμη, ένα λοχία οθωμανό της εκεί φρουράς και τον αγγελιαφόρο της ελληνικής οργάνωσης Θόδωρο Κωνσταντίνου [Προξενείο Μοναστηρίου, 5/9/1906, έγγραφο 572].

Το πραγματικό πρόσωπο του παπά Σταύρου Τσάμη αποκαλύπτει ο αμερικάνος δημοσιογράφος Albert Sonnichsen: «Στο χωριό Πισοδέρι ζούσε ένας Έλληνας παπάς, μόλις λίγο πιο κάτω από τον Αρχιεπίσκοπο στην ιεραρχία, αλλά πολύ ανώτερός του στις ραδιουργίες. Αυτός ο παπά Σταύρος ήταν οργανωτής ενός συστήματος κατασκοπείας που τροφοδοτούσε την Εκκλησία με πολύ ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τους επαναστάτες. Κατ' αρχάς είχε διακριθεί στην Εξέγερση για την άμεση βοήθεια που πρόσφερε στους Τούρκους όταν αυτοί έψαχναν τα μέλη των τοπικών επιτροπών. Δυο φορές έλαβε μέρος σε σφαγές, μια όταν ένας Τούρκος αξιωματικός αρνήθηκε να κάψει ένα συγκεκριμένο χωριό που αυτός του είχε προτείνει και τότε ο παπά Σταύρος προσέλαβε Αλβανούς κακούργους να το κάνουν. Οι χωρικοί λένε πως κάποτε ένας γέρο-Τούρκος ταγματάρχης αρνήθηκε τη συντροφιά του παπά, λέγοντας δημόσια μπροστά στους στρατιώτες του: "Μπορούμε να είμαστε άτιμοι και χωρίς τη βοήθεια αυτού του βάρβαρου". Αφού πρόδωσε και δολοφόνησε τον Λάζαρο Ποπτράικωφ, έναν από τους εξυπνότερους πρώτους οργανωτές, ο παπά-Σταύρος έφερε το κεφάλι του στην Καστοριά και φωτογραφίζοντάς το μοίρασε τις φωτογραφίες στους χωρικούς. Το αριστούργημά του όμως θεωρείται η σφαγή της Ζαγοριτσάνης. Εκεί ο παπά-Σταύρος καθοδηγούσε τις επιχειρήσεις των τρομοκρατικών ομάδων. Η θέση του ταίριαζε απόλυτα στο σκοπό αυτό, επειδή το Πισοδέρι ήταν ένα χωριό με σταθμό χωροφυλακής στο κέντρο μιας περιοχής που θεωρούνταν Γη της Επαγγελίας. Όλως περιέργως, αυτό το τέρας ήταν άνθρωπος με ανώτερη μόρφωση και γοητευτική συμπεριφορά» [Σόνισεν, 212-213].

Ο Καούδης γράφει στα απομνημονεύματά του, πως όταν κάποια στιγμή επισκέφτηκε τον παπα-Σταύρο, στο σπίτι του στο Πισοδέρι, έμεινε κατάπληκτος με την απάντηση που πήρε από τον ιερέα, για τις δολοφονίες που έκαναν οι Έλληνες: «"Μα παπά, του λέω τόσες δολοφονίες που κάναμε τις συγχωρεί ο Θεός;" "Μα ακριβώς γι' αυτό σας προστατεύει ο Θεός, διότι σκοτώνετε κακούργους και όχι ανθρώπους του Θεού» [Καούδης, 128].

Στις 15 Σεπτεμβρίου 1906 η ελληνική οργάνωση σκοτώνει στο δάσος κοντά στο χωριό, στο μέρος που δούλευαν, τους καρβουνιάρηδες Μακεδόνες: Πέτρε Σίμων, Στέργιο Γεώργη, Τόντορ Στόγιαν, Τάσκο Στόγιαν, Ίλε Τράιτσεφ και Κώστα Σίμων [Προξενείο Μοναστηρίου, 24/9/1906, έγγραφο 658].

 

76c. Μετανάστευση:

Το 1907 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής δεκαπέντε άτομα: Anastas Thodor, Andreas Michail, Christo Vassil, Dimitri Janaki, Dina Terchno, Jeani Petro, Lazor Dimitri, Lazor Vassil, Naum Dimitri, Naum Petre, Nersten Pandeli, Nicola Constantin, Nicola Naum, Nicola Thodor και Sotir Vanghel.

 

77. Πλεσέβιτσα / Pleševica. Μετονομάστηκε σε Κολχική. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Περάσματος, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 600 μουσουλμάνοι Αλβανοί. Μέχρι το 1924 όλοι οι μουσουλμάνοι υποχρεώθηκαν να φύγουν από την Ελλάδα. Στη θέση τους εγκαταστάθηκαν χριστιανοί πρόσφυγες από τον Καύκασο. Το 1928 ζούσαν εδώ 350 πρόσφυγες. Μεταπολεμικά σημειώθηκε μικρή μείωση του πληθυσμού.

 

 77a. Πηγές:

Το χωριό Плешевица ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο του Тогрул με 90 οικογένειες και β) τιμάριο του Бали (γιου του Јусуф) με 50 οικογένειες [Турски Документи].

Belovičesa (Pleševica) [Αυστριακός Χάρτης].

Πλησεβίτσα καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Πλησοβίτσα Φλωρίνης: 385 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Плешевица / Леринска каза, 700 μουσουλμάνοι Αλβανοί [Кънчов 1900].

Πλεσκοβίτσα Φλωρίνης, 399 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910]. Πλησεβίτσα Φλωρίνης, κατεστραμμένο [Απαρίθμηση 1913]. Πλησεβίτσα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Плишевица, 80 σπίτια μουσουλμάνων Αλβανών [Милојевић 1920].

Πλησεβίτσα Φλωρίνης, 563 άτομα (295 άρρενες και 268 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Πλησεβίτσα σε Κολχική [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Πλεισεβίτσα (Κολχική) γραφείου Φλωρίνης, έγινε καθαρά προσφυγικός οικισμός. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 95 προσφυγικές οικογένειες (367 άτομα) [ΕΑΠ].

Πλησσεβίτσα, μουσουλμανικός οικισμός, έφυγαν 103 οικογένειες μουσουλμάνων (563 άτομα) και ήρθαν 92 οικογένειες προσφύγων από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Κολχική (Πλησεβίτσα) Φλωρίνης, 352 άτομα (168 άρρενες και 184 θήλεις), εκ των οποίων ένας ήταν πρόσφυγας πού ήρθε μετά το 1922. Ομοδημότες ήταν 345 και ετεροδημότες 7. Απογράφηκαν αλλού 14 δημότες [Απογραφή 1928].

Κολχική Φλωρίνης, 530 άτομα (264 άρρενες και 266 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Κολχική, 582 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Όλοι είχαν ελληνική συνείδηση [Στατιστική 1945].

Плешевица: Το 1912 ήταν ένα μουσουλμανικό αλβανικό χωριό. Μετά την αναχώρηση των μουσουλμάνων το 1924, εγκαταστάθηκαν εδώ πρόσφυγες από τον Πόντο [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Πόντιοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 444, 1961: 376, 1971: 279, 1981: 315, 1991: 408, 2001: 256.

Υψόμετρο 690 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

77b. 1903-1908:

Κατά την επανάσταση του Ίλιντεν οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό, κατόπιν διαταγής των αυτονομιστών επαναστατών και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του σιδηροδρομικού σταθμού της Φλώρινας ή μέσα στην πόλη [Δραγούμης, 196, 200].

Ο Βάρδας στις 22 Ιουλίου 1907 συζητάει το ενδεχόμενο εύρεσης αλβανών μισθοφόρων από το χωριό προς «διάπραξιν δολοφονίας» κάποιων σημαντικών αυτονομιστών [Βάρδας Β, 818, 966].

 

78. Πόπλι / Popli. Μετονομάστηκε σε Λευκώνας και στη συνέχεια σε Λευκών. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Λευκώνας. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Ήταν ένα μικτό χωριό μουσουλμάνων Αλβανών και χριστιανών Μακεδόνων. Τις μέρες του Ίλιντεν κάηκαν όλα τα σπίτια. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 300 Αλβανοί και 200 Μακεδόνες. Το 1924 οι μουσουλμάνοι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Στη θέση τους, η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε χριστιανούς πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Το 1928 ο πληθυσμός του χωριού υπολογίζεται σε 170 γηγενείς Μακεδόνες και 130 πρόσφυγες. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, οι περισσότεροι Μακεδόνες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

 78a. Πηγές:

Pepli (Pople) [Αυστριακός Xάρτης].

Πόπλι καζά Μοναστηρίου, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Πόπλι: 30 χριστιανικές και 50 οθωμανικές οικογένειες, μία εκκλησία, ένα τέμενος, δύο μικρά χάνια [Σχινάς 1886].

Пъпли / Битолска каза, 180 χριστιανοί Βούλγαροι και 210 μουσουλμάνοι Αλβανοί [Кънчов 1900].

Popli, λειτουργία πατριαρχικής εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Papli / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 160 εξαρχικοί Βούλγαροι και 252 Αλβανοί [Brancoff 1905].

Πόπλι: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Πάπλη Μοναστηρίου, 159 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 και 100 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Πώπλη Πρεσπών, 490 άτομα (232 άρρενες και 258 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Πώπλη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Попли, 22 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 50 μουσουλμάνων Αλβανών [Милојевић 1920].

Πόπλη Φλωρίνης, 492 άτομα (254 άρρενες και 238 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Πόπλι σε Λευκώνας [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Λευκώνας (Πόπλι) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 41 προσφυγικές οικογένειες (129 άτομα) [ΕΑΠ].

Πιόπλι, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 40 οικογένειες μουσουλμάνων (270 άτομα) και ήρθαν 41 οικογένειες προσφύγων από τη Μικρά Ασία [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Λευκώνας (Πόπλη) Φλωρίνης, 310 άτομα (144 άρρενες και 166 θήλεις), 1εκ των οποίων 22 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (55 άρρενες και 67 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 289, ετεροδημότες 17 και αλλοδαποί 4 [Απογραφή 1928].

Λευκώνας (Πόπλι), υπήρχαν 70 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 28 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Λευκών Φλωρίνης, 422 άτομα (218 άρρενες και 204 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Λευκών, 351 κάτοικοι, εκ των οποίων 181 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 100 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 81 ρευστής και 200 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στη Λευκώνα Φλώρινας, μοναρχοφασίστες και αστυνομικά όργανα λεηλάτησαν τα σπίτια του Βάγιου Ευστρατιάδη, Βαγγέλη Καλεμπούρη, Χρίστου Νίτσιου και Μιχάλη Πουτσενίδη, το καλοκαίρι του 1945, στα κρατητήρια της Φλώρινας σκότωσαν από το ξύλο τη γυναίκα του Βάγιου Ευστρατιάδη και το μωρό της το κρατούσαν μια βδομάδα, το 1946 συνελήφθηκαν 170 κάτοικοι του χωριού, χωροφύλακες κάψανε εδώ έξι σπίτια» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

П'пли (Попли): Το 1912 ήταν ένα μικτό χωριό χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Αλβανών. Το 1924 οι μουσουλμάνοι έφυγαν και στη θέση τους εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, 40 οικογένειες Μακεδόνων από το χωριό κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και άλλες 15 σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Στο χωριό εκτός από τους πρόσφυγες παρέμειναν και έξι μακεδονικές οικογένειες [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες και άτομα προσφυγικής καταγωγής [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 196, 1961: 242, 1971: 182, 1981: 127, 1991: 133, 2001: 155.

Υψόμετρο 930 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

78b. 1903-1908:

Το χωριό είχε 130 σπίτια μουσουλμανικά και 40 χριστιανικά σπίτια [Δραγούμης, 597].

Στις 26 Ιουλίου 1903, 70 οθωμανοί στρατιώτες κατέφυγαν στο χωριό, κυνηγημένοι από τσέτα και οχυρώθηκαν σε 18 μουσουλμανικά σπίτια. Εκεί αμύνθηκαν με τη βοήθεια των κατοίκων τους, αρκετοί από τους οποίους ήταν βασιβουζούκοι. Λίγες μέρες μετά, με τη βοήθεια στρατιωτικών ενισχύσεων που έφτασαν, οι μουσουλμάνοι του χωριού κατέφυγαν στο Νάκολετς. Στη συνέχεια η τσέτα λεηλάτησε και έκαψε τα σπίτια τους [Δραγούμης, 228 ].

Η τσέτα αυτή ήταν του γνωστού Κώτα από τη Ρούλια, ο οποίος ήταν ταυτόχρονα έμμισθο όργανο του μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη και του ελληνικού προξενείου Μοναστηρίου [ΔΙΣ, 111. Dakin, 182-183. Δραγούμης, 286].

Λίγες μέρες αργότερα, ο στρατός προβαίνει σε αντίποινα και καίει τα χριστιανικά σπίτια στο Πόπλι [Δραγούμης, 234].

Χριστιανοί Μακεδόνες του χωριού είχαν πάρει τα όπλα κατά το Ίλιντεν. Γνωστά είναι τα ονόματα του αιχμάλωτου - τραυματία Ναούμ Ναϊδοβίτσα και των νεκρών Βασίλ Κώτσο και Στογιάνη Κάλε [Δραγούμης, 290].

Στις 4 Απριλίου 1907 ο έλληνας αρχηγός Τσόντος-Βάρδας σημειώνει στο ημερολόγιό του, πως όλοι οι χριστιανοί στο Πόλπι είναι εξαρχικοί, υπάρχει δε στο χωριό στρατιωτική φρουρά σαράντα ανδρών [Βάρδας Β, 591].

 

79. Πρεκόπανα / Prekopana. Μετονομάστηκε σε Περικοπή. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αετού, του νομού Φλωρίνης. Ήταν ένα μεγάλο χριστιανικό μακεδονικό χωριό, 1.000 και πλέον κατοίκων. Οι περισσότεροι από αυτούς, προσχώρησαν στην εξαρχία και συμμετείχαν στο Ίλιντεν. Ο οθωμανικός στρατός, για αντίποινα έκαψε όλα σχεδόν τα σπίτια. Υπήρξε στόχος των ελληνικών σωμάτων, που επιτέθηκαν εναντίον του πολλές φορές, καίγοντας περιουσίες και σκοτώνοντας χωρικούς. Το 1912 και το 1928, ζούσαν αντίστοιχα εδώ περίπου 550 και 450 Μακεδόνες. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, η πλειοψηφία των κατοίκων του χωριού κατέφυγε στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Μεταπολεμικά στον οικισμό παρέμειναν ελάχιστα άτομα.

 

79a. Πηγές:

Prekopana [Αυστριακός Χάρτης].

Πρεκοπάνα καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Πρεκοπάνα Καστορίας: «οικούμενον υπό 80 οικογενειών χριστιανικών, έχει εκκλησίαν, σχολείον, δύο χάνια και κρήνας» [Σχινάς 1886].

Прѣкопана / Леринска каза, 1.100 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Prekopana, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Πρεκοπάνα, το 1902 είχε 70 πατριαρχικές και 130 εξαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

Prekopana / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 1.600 εξαρχικοί Βούλγαροι και 12 Βλάχοι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με δύο δασκάλους και 119 μαθητές [Brancoff 1905].

Πρεκοπάνα, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Πρεκοπάνα: «από του έτους 1905, μετά την δολοφονίαν του έλληνος ιερέως υπό των Βουλγάρων, εκηρύχθη σχισματικόν» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Πρεκοπάνα Φλωρίνης, 880 ορθόδοξοι Έλληνες υπό τη βουλγαρική τρομοκρατία (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Πρεκοπάνα Σόροβιτς, 542 άτομα (282 άρρενες και 260 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Πρεκοπάνα ή Περεκοπάνα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Прекопана, 170 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Πρεκοπάνα Φλωρίνης, 436 άτομα (193 άρρενες και 243 θήλεις), 106 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Πρεκοπάνα σε Περικοπή [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Ρευστοποιήθηκαν δύο περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Περικοπή (Πρεκοπάνα) Φλωρίνης, 423 άτομα (182 άρρενες και 241 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 420 και ετεροδημότες 3. Απογράφηκαν αλλού 37 δημότες [Απογραφή 1928].

Περικοπή (Πρεκοπάνα), υπήρχαν 95 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 73 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Προκοπάνα, «Δικοί μας τρεις οικογένειες» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Περικοπή Φλωρίνης, 545 άτομα (269 άρρενες και 276 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Περικοπή, 490 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 400 άτομα μη ελληνικής συνείδησης και 90 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στην Περικοπή, τον Ιούλη του 1946, δολοφονήθηκε στο χωράφι του από τον Κολλάρα (πρόσφυγα από τη Μικρά Ασία), ο Σταύρος Μούφτης, τον Ιούλη του 1946, ο Κολλάρας με τη συμμορία του και απόσπασμα χωροφυλακής, λεηλάτησαν το χωριό, άρπαξαν 200 πρόβατα και λήστεψαν το μαγαζί του Βαγγέλη Μαρίνου, το Σεπτέμβρη του 1946 χωροφύλακες κάψανε στο χωριό 94 αχυρώνες με 50. 000 οκάδες χόρτο» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Прекопана: Χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Στο τέλος το εμφυλίου πολέμου, το χωριό ερήμωσε προσωρινά, καθώς οι περισσότεροι κάτοικοί του κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: έρημο, 1961: 82, 1971: 23, 1981: 0, 1991: 6, 2001: 41.

Υψόμετρο 1.420 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

79b. 1903-1908:

Το χωριό συμμετείχε στο Ίλιντεν. Σε αντίποινα, λαφυραγωγήθηκε και κάηκε (εκτός δέκα σπιτιών) από το στρατό στις 14 Αυγούστου 1903 [Δραγούμης, 210, 250 και Βακαλόπουλος Α, 210, 213].

Το σώμα του Παύλου Μελά μπήκε στο χωριό στις 17 Σεπτεμβρίου 1904 [ΔΙΣ, 150].

Οι Έλληνες, που είχαν μαζί τους λίστα οκτώ προγραμμένων [ΕΜΠΡΟΣ, 18/ 10/1904], συνέλαβαν τον εξαρχικό παπά Νικόλα και τον εξαρχικό δάσκαλο Κόντεφτσεφ, που επέστρεφαν από μια κηδεία [Μελάς 389-390].

Ο Μελάς πήρε μαζί του στο δάσος τους δύο Μακεδόνες και τους έδωσε στους Μπαρμπανδρέα και Κατσαμάκα, οι οποίοι και τους σκοτώνουν [Dakin, 251].

Ο Καραβίτης γράφει: «Φθάνω το σώμα καθ’ ην στιγμή ανεχώρει παραλαβόν τον παπά με τον δάσκαλο. Όταν εμβήκαμεν εις το δάσος, τους αφήνει και τους δύο ο αρχηγός εις τον Κατσαμάκα και τον Μπαρμπανδρέα, οι οποίοι τους εξετέλεσαν. Ο Μελάς δεν ήθελε να τους ιδεί φονευμένους και διέταξε να απομακρυνθούν οι Κατσαμάκας και Μπαρμπανδρέας αρκετά» [Καραβίτης, 84].

Στην Πρεκόπανα, ο Μελάς «διεσκόρπισε τους σχισματικούς του χωρίου τούτου». Σκότωσε παπά και δάσκαλο. Μετά από αυτό, το χωριό «αποτασσάμενον το σχίσμα επανήλθεν και πάλιν εις τας αγκάλας της Εκκλησίας. Το αυτό επί έπραξε και το χωρίον Στρέμπινα και άλλα πολλά. Μετά τούτο το ίδιον σώμα μεταβάν εις το χωρίον Μπελκαμένη εκρήμνισε την διά της βίας εκεί ανεγειρομένην ρουμανικήν εκκλησίαν» [ΕΜΠΡΟΣ, 30/9/1904].

Τα θύματα της επίθεσης στην Πρεκόπανα ήταν ο παπάς Nikola και ο δάσκαλος Kondevčev. Σε απόσπασμα άρθρου βουλγαρικής εφημερίδας που δημοσιεύτηκε μεταφρασμένο στο εμπρος για τα γεγονότα στην Πρεκοπάνα διαβάζουμε: «Τη 17 Σεπτεμβρίου ετελείτο εν τω χωρίω μία κηδεία. Ο ιερεύς Νικόλαος Κώστωφ, ο διδάσκαλος Π. Εμ. Κόνδεφ και πολλοί άλλοι χωρικοί εν τω ναώ. Κατά την στιγμήν εκείνην μία ελληνική συμμορία εκ 55 ανδρών επολιόρκησε το χωρίον και αφήσασα 25 συμμορίτας να φρουρώσι το χωρίον έξωθεν, εισήλθεν εις αυτό, περικύκλωσε την εκκλησίαν εξήγαγε τον ιερέα Νικόλαον και τον διδάσκαλον Π. Κόνδεφ. Η συμμορία αφού εδήλωσεν ότι σκοπεί να εκδικήση τους κατά το παρελθόν έτος φονευθέντας υπό του εσωτερικού Οργανισμού Παπά Χρήστον και τον ανηψιόν του Βάνην, επετέθη κατά του πωπ Νικολάου και του διδασκάλου Κόνδεφ και τους εφόνευσε. Μετά ταύτα εδήλωσεν εις τους χωρικούς ότι αναζητεί εκ του ιδίου χωρίου έτερα οκτώ άτομα, επίσης δε άλλα οκτώ εκ του χωρίου Σίρνεβε» [ΕΜΠΡΟΣ, 8/10/1904].

Το χωριό δέχτηκε άλλη επίθεση στις 25 Μαΐου 1905 από την ομάδα του Γιώργου Δικώνυμου (Μακρή) [ΔΙΣ, 197] και στις 20 Ιουνίου του ίδιου έτους ξανά από το Μακρή και τον ανθυπίλαρχο Φιλόλαο Πηχέων (Φιλώτα) [δισ, 197 και Βακαλόπουλος Β, 136].

Στις 10 Ιουνίου 1905 ελληνικό σώμα σκότωσε κοντά στο Βίτσι τρία άτομα από το χωριό [Επιστολή Καραβαγγέλη με ημερομηνία 23 Ιουνίου 1905].

Στα μέσα Ιουλίου 1905, έξω από το χωριό σκοτώνονται οκτώ και τραυματίζονται τρεις αυτονομιστές σε επίθεση του σώματος Καλογήρου [ΣΚΡΙΠ, 18/7/1905].

Στις 4 Αυγούστου 1905 ο Βάρδας μπήκε στο χωριό, μάζεψε του κατοίκους στην εκκλησία και τους απείλησε [Βάρδας Α, 186 και Dakin, 308].

Ο Λάκης Πύρζας μετέφρασε το λόγο του έλληνα αρχηγού στα μακεδόνικα: «Την πρωία κατά τις 12 πέρασαν οι Πρεκοπανιώτες, τους πιάσαμε και παραμεριστήκαμε ολίγο από το δρόμο, ξεφόρτωσαν τα φορτώματα. Μετ’ ολίγον πέρασαν δύο ξυλοκόποι εκ Πρεκοπάνας, συλλάβαμε και αυτούς. Μείναμε έως τις 10 κατόπιν αναχωρήσαμε διά το χωριό Πρεκοπάνα, στείλαμε τις γυναίκες με 2-3 άνδρες να φορτώσουν τα φορτώματα, πήραμε μαζί μας 4-5 άνδρες και αναχωρήσαμε διά το χωριό. Οι χωρικοί είχαν καταλάβει επειδή άργησαν να πάνε οι παζαριώτες και μας περίμεναν, μας υποδέχθηκαν. Εις τας 12 τους μάσαμε εις την εκκλησία τους ομίλησε ο αρχηγός, κατόπιν εγώ εις την γλώσσαν των, έπειτα τους όρκισα στην εικόνα της Παναγίας ότι θα είναι πιστοί εις την ορθοδοξία και εις τον πατριάρχη, θα δέχονται τα Ελληνικά σώματα και ότι δεν θα προδίδουν το μυστικό» [Πύρζας, 58].

Στις 17 Αυγούστου 1905 το σώμα του Βάρδα ξαναμπήκε στην Πρεκόπανα. Οι χωρικοί πρόλαβαν και εγκατέλειψαν το χωριό. Οι Έλληνες έκαψαν το σπίτι του μουχτάρη και ενός άλλου προγραμμένου: «Κατερχόμεθα εις το χωρίον, όπερ ευρίσκομεν εντελώς εγκαταλελειμμένον, ανοίγομεν δια της βίας πλείστας οικίας, αλλ’ αδύνατον να εύρωμεν ψυχήν ζώσαν διά να μάθωμεν τουλάχιστον τίνες αι 2 οικίαι των 3 οργάνων των κομιτών. Ευτυχώς εγνωρίζομεν τας 2, του μουχτάρη και τινος άλλου, θέτομεν πυρ εις αυτάς και απερχόμεθα» [Βάρδας Α, 198 και Dakin, 305].

Σύμφωνα με την εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, στις 26 Αυγούστου 1905 ελληνικό σώμα έκαψε 15 σπίτια στην Πρεκόπανα και σκοτώνει κάποιους κατοίκους της [ΕΜΠΡΟΣ, 2/9/1905].

Το χωριό δέχτηκε νέα επίθεση στις 28 Ιουνίου 1906 από τις ομάδες του ανθυπολοχαγού Ζαχαρία Παπαδά (Φούφα) και του οπλαρχηγού Παύλου Γύπαρη. Οι Έλληνες έφυγαν αφήνοντας πίσω τους οκτώ νεκρούς αυτονομιστές [Dakin, 355. Τσάμης, 326. Βακαλόπουλος Β, 214].

Στις 30 Αυγούστου 1907 ο οπλαρχηγός Νίκος Ανδριανάκης σκότωσε το δραγάτη του χωριού. Ο Βάρδας έταξε σε ένα Τούρκο από το Ζέλενιτς δέκα λίρες για τη δολοφονία του μουχτάρη [Βάρδας Β, 795, 886, 900].

Ο Βάρδας απαγόρεψε την επικοινωνία των κατοίκων της Πρεκόπανα με άλλα εξαρχικά χωριά. Έδειρε μάλιστα μια γερόντισσα που δεν τήρησε την απαγόρευση [Βάρδας Β, 958].

Τέλος ο Ανδριανάκης έγραψε στο Βάρδα στις 26 Οκτωβρίου 1907, για να του πει πως ήταν μεγάλο λάθος που οι Έλληνες δεν κατέστρεψαν το χωριό. Κατά την άποψη του η Πρεκόπανα έπρεπε να γίνει στάχτη και να μη μείνει μέσα «ούτε ζωντανή κότα» [Βάρδας Β, 1004].

 

80. Ράκοβο / Rakovo. Μετονομάστηκε σε Κρατερό και στη συνέχεια σε Κρατερόν. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Κρατερό. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα αμιγώς χριστιανικό μακεδονικό οικισμό. Οι κάτοικοί του ήταν προσκείμενοι στο πατριαρχείο. Το 1903 το χωριό συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν. Σε αντίποινα, ο οθωμανικός στρατός έκαψε τα περισσότερα σπίτια του. Στη συνέχεια το χωριό υπήρξε βάση των ελληνικών σωμάτων. Για το λόγο αυτό το χωριό κάηκε και από τους κομίτες. Παρ' ότι το χωριό είχε χαρακτηριστεί ως φιλελληνικό, πολλά άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 1.000 άτομα. Με τη συνθήκη της Νεϊγύ, πολλές οικογένειες επέλεξαν να μεταναστεύσουν στη Βουλγαρία. Το 1928 ο πληθυσμός του ήταν σχεδόν 700 Μακεδόνες. Οι αρχές ασφαλείας χαρακτήριζαν τους εναπομείναντες κατοίκους στο Ράκοβο, ως νομιμόφρονες. Η δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

80a. Πηγές:

Rakovo [Αυστριακός Xάρτης]. Ράκοβον καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Раково / Битолска каза, 850 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Rakovo, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Rakovo / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 640 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 22 μαθητές [Brancoff 1905].

Ράκοβον, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Ράκοβο Μοναστηρίου, 807 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Ράκοβον Φλωρίνης, 1.008 άτομα (509 άρρενες και 499 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ράκοβο Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Ракова, 100 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Ράκοβον Φλωρίνης, 811 άτομα (401 άρρενες και 410 θήλεις), 299 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ράκοβο σε Κρατερό [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν 123 περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Κρατερόν (Ράκοβον) Φλωρίνης, 740 άτομα (380 άρρενες και 360 θήλεις). Δύο ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (άρρενες). Ομοδημότες ήταν 687, ετεροδημότες 52 και ένας αλλοδαπός. Απογράφηκαν αλλού 73 δημότες [Απογραφή 1928].

Κρατερό (Ράκοβον), υπήρχαν 110 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 2 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων. Ηρωϊκόν χωρίον με φανατικούς Έλληνας [Στατιστική 1932].

Ράκοβο, «Σχεδόν όλοι δικοί μας» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Κρατερόν Φλωρίνης, 853 άτομα (401 άρρενες και 452 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Κρατερόν, 950 κάτοικοι, εκ των οποίων 250 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 950 άτομα ελληνικής συνείδησης [Στατιστική 1945].

Раково: Χριστιανικό μακεδονικό χωριό [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 719, 1961: 556, 1971: 246, 1981: 197, 1991: 208, 2001: 151.

Υψόμετρο 950 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

80b. 1903-1908:

Στις 23 Ιουνίου 1903, ο Δραγούμης σχολιάζει ως αμφίβολη την είδηση πως στο Ράκοβο, οι χωρικοί «ωρκίσθησαν εις το Κομιτάτον καταβαλόντες 900 γρόσια υπέρ αυτού» [Δραγούμης, 156].

Στις 6 Ιουλίου, όλοι οι κάτοικοι ήταν στα βουνά και γυμνάζονταν στα όπλα με τους αυτονομιστές [Δραγούμης, 172].

Το Ράκοβο συμμετείχε στη επανάσταση του Ίλιντεν και στις 31 Ιουλίου 1903, ο οθωμανικός στρατός έκαψε σε αντίποινα ολόκληρο το χωριό, εκτός από τρία σπίτια [Δραγούμης, 210, 218, 596].

Κατ' άλλες εκτιμήσεις, καταστράφηκαν εδώ τα 100 από τα 120 σπίτια [ΔΙΣ, 90].

Οι Έλληνες είχαν στρατολογήσει ως μισθοφόρο από το Ράκοβο, τον Παύλο (Ρακοβίτη), γνωστό στην περιοχή και σαν Τρελοπαύλο. Ο Παύλος, σαν καπετάνιος των Ελλήνων, τον Αύγουστου και τον Σεπτέμβριο του 1907, «σκότωσε πάνω στο βουνό σε δύο δόσεις πολλούς χωρικούς». Οι συγχωριανοί του, είχαν με τον Παύλο «πολλά ντράβαλα στο κεφάλι τους» και γνώρισαν από από αυτόν «πολλές αφαιμάξεις στο πορτοφόλι τους» [Μόδης Α, 269, 274, 281].

Ο Καραβίτης θυμάται πως ο Παύλος Ρακοβίτης «δυστυχώς έπινε περισσότερο απ' ότι έπρεπε και το πιοτό τον έκανε έξω φρενών». Ο Πετσίβας δε γράφει, ότι το 1985 ένας γέρος στο Ράκοβο του είπε, όταν το ρώτησε τι ξέρει για τον Παύλο: "Το κάθαρμα, αυτός σκότωσε τη μάνα μου"» [Καραβίτης, 617-618].

Στα τέλη Αυγούστου 1905 το σώμα του Μακρή συνεπλάκη στο Ράκοβο με την τσέτα του Ναούμ, σκοτώνοντας τρεις αντιπάλους. Λίγες μέρες αργότερα οι άντρες του Ναούμ και του Μακρή συγκρούστηκαν ξανά στο Ράκοβο [ΔΙΣ, 198].

Ο Μακρής σημειώνει σχετικά: «Οι χωρικοί, ύστερα από αυτά, φοβήθηκαν και εγκατέλειψαν το χωριό Ράκοβο. ΄Έμειναν δηλαδή μόνο οι γυναίκες. Οι άντρες έφυγαν και κρύφτηκαν από φόβο, μήπως πάμε και τους σκοτώσουμε, νομίζοντας ότι μας πρόδωσαν». [Μακρής 100].

Ο Μακρής έστειλε μήνυμα να απαρνηθούν οι κάτοικοι την εξαρχία, να δηλώσουν προσχώρηση στο πατριαρχείο και δεν έχουν τίποτα να φοβούνται: «Συστήσαμε στους χωρικούς, για να είναι ασφαλισμένοι από μας, να πάνε στο Μοναστήρι στη Μητρόπολη (εκεί ήταν μητροπολίτης ένας εφάμιλλος του μητροπολίτη Καστοριάς, ο Φορόπουλος) και να μας φέρουνε χαρτί της Μητροπόλεως με τη σφραγίδα της, ότι ξαναγύρισαν στην Ορθοδοξία. Πραγματικά πήγαν και την άλλη μέρα ήρθαν με το χαρτί και τη σφραγίδα του Φορόπουλου. Ύστερα απ' αυτό το Ράκοβο έγινε κέντρο των ελληνικών συμμοριών» [Μακρής, 102-103].

Ως βάση των σωμάτων, το Ράκοβο έγινε πολύτιμο για την ελληνική οργάνωση: «Το Ράκοβον ήτον το μόνον καταφύγιον, εκεί κατέφευγον όλα τα σώματα απ' όλες τις περιφέρεις, όταν εστενοχωρούνταν από το στρατό» [Καούδης, 136].

Στις 8 Οκτωβρίου 1907 το Ράκοβο δέχτηκε επίθεση από τους βοεβόδες Άτσεφ, Τράικο, Τσόλε και Λέοντεφ. Οι περισσότεροι κάτοικοι έλειπαν στο παζάρι στα Μπίτολα. Σύμφωνα με ελληνικό προξενικό έγγραφο, μετά την επίθεση το χωριό είχε μεταβληθεί σε «σωρό ερειπίων» [Βλάχος, 506. Βακαλόπουλος Β, 295. Καραβίτης, 666-668].

Ο Καραβίτης γράφει στο ημερολόγιό του στις 10 Οκτωβρίου 1907, για 70 καμένα σπίτια και δυο-τρεις άντρες γέροντες νεκρούς, μεταξύ των οποίων ήταν και ο πατέρας του Παύλου Ρακοβίτη [Βάρδας Β, 974].

 

80c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1903-1915 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 76 άτομα:

Ilia Stoytche, Ilo Pano, Riste Jovan, Riste Velian, Nestar Sotir, Dimitri Bogine, Petro Ilo και Demitri Bazin το 1903.

Dimitre Tritchi, Lazart Ilo, Petre Staitche, Flo Stefo, Andrea Tasseff, Temelko Nechko και Guiorzni Tadoc το 1904.

Avram Ilo, Kole Nedelko και Karofil Guiorgnieff το 1905.

Dimitri Nicola το 1906.

Daniel Petre, Nicoles Steffan, Velian Tasse, Spasse Tasse, Riste Atanas και Constantin Gligor το 1907.

Stefan Stoyan, Lazor Constantin, Tessa Andra, Nedalcol Rista και Ghiorghi Varafil το 1909.

Krste Stoyan, Sotir Ilio, και Mitre Tragtse το 1911.

Vassil Stoyan, Petri Dimitri, Petre Dimitri, Stoyan Nicolas, Spiro Costi, Soter Nicola, Stefo Todor, Lazor Serglio, Mitre Stoyan, Triandafie Dimitri, Tasse A. Dimitri, Tavle Lazor, Petre Vassil, Fraytche Lazor, Stefo Constantin, Temelco Tasse, Andrea Riste, Iivan Todor, Georges Damian, Vassil Paole, Ivan Dimitri, Ilia Bogoya, Creste Cotcho, Lazor Bogoya και Piste Trento το 1912.

Tanglurel Cristo, Pavle Stoyan, Hia Dimitri, Efthim Vassil, Pavle Nedelko, Thanas Papa Dimitri, Ignatz Petco, Andrea Risto, Lazor Georgi, Angele Riste, Craytze Velian, Stoyan Yovan και Dimitri Yani το 1913.

Spase Geozolamon, Athanass Nicolaou, Daniil Petrou και Daniel Vidinou το 1915.

 

80d. Πετσίβας:

Από την εισαγωγή του Γιώργου Πετσίβα, το 1994, στα Απομνημονεύματα του Καραβίτη:

«Το Ράκοβο, όμως του καπετάν Παύλου εγκαταλείπεται σταθερά. Στη μικρή πλατεία μια δεκάδα γερόντοι λιάζονται σιωπηλοί και κοιτούν παράξενα ενοχλημένοι τον ξένο που τους έβγαλε από το σιωπηλό τους διαλογισμό. "Τώρα το θυμηθήκατε"; απαντά επιθετικά ένας τους, όταν κατάλαβε γιατί ρωτώ. "Μα δεν είμαι πολιτικός, ούτε κρατικός υπάλληλος, τους απαντώ, απλώς ψάχνω λεπτομέρειες για τη ζωή του Παύλου Ρακοβίτη, αφού θα δημοσιεύσω τα Απομνημονεύματα του Ιωάννη Καραβίτη, που έδρασε στα γύρω χωριά και γράφει γι αυτόν". "Όλα τελευταία στιγμή, κανείς δεν ενδιαφέρεται για δω", απαντά σαν να μονολογεί. Ο διπλανός του, που μπαίνει στο νόημα της ερώτησής μου, τον καθησυχάζει, λύνεται η αντιπαράθεση και συζητάμε για τα παλιά, ενώ παρατηρώ τα σύγχρονα. "γιατί δεν ζητάτε να κάνουν κάτι για το χωριό σας, να δουλέψουν τα παιδιά σας εδώ να μην φεύγουν"; "Κανείς δεν κάνει για μας, απαντούν, κανείς δεν ενδιαφέρεται". "Ζητήστε", επιμένω "φωνάξτε, ακόμη και το μωρό δεν το ταΐζει η μάνα του χωρίς να κλάψει". "Εδώ κύριε, μου απαντά, το μωρό φοβάται να κλάψει!"» [Καραβίτης, κη΄- κθ΄].

 

81. Ράμανλι / Ramanli. Μετονομάστηκε σε Ελεούσα. Στην απογραφή του 1928 ήταν οικισμός της κοινότητας Μεσοχωρίου, της επαρχίας Φλωρίνης. Ήταν ένα μικρό εξαρχικό χωριό. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότεροι προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Ο πληθυσμός του το 1912 και το 1928, ήταν αντίστοιχα 160 και 60 άτομα. Το σύνολο των κατοίκων του ήταν χαρακτηρισμένο ως ανθελληνικών φρονημάτων. Ο οικισμός ερήμωσε προπολεμικά.

 

81a. Πηγές:

Rahmanli [Αυστριακός Χάρτης].

Ραχμανλή καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Ραχμανλή Φλωρίνης, 160 χριστιανοί κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Рахманли (Раманче) / Леринска каза, 140 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Ramanli / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 128 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Ραχμανλή Φλωρίνης, 122 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Ραχμανλή Φλωρίνης, 123 άτομα (40 άρρενες και 83 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ραχμανλή Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Χασάνοβον [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Рамаља, 12 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Ραχμανλή Φλωρίνης, 68 άτομα (35 άρρενες και 33 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ραχμανλή σε Ελεούσα [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Ελεούσα (Ραχμανλή) Φλωρίνης, 59 άτομα (39 άρρενες και 20 θήλεις), εκ των οποίων δύο ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (άρρενες). Ομοδημότες ήταν 50 και ετεροδημότες 9 [Απογραφή 1928].

Ελεούσα (Ραχμανλή), υπήρχαν 18 ξενόφωνες οικογένειες, όλες δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Рахманли (Ромалија): Μικρό μακεδονικό χωριό [Симовски].

Στην απογραφή του 1940 ήταν έρημο.

 

81b. 1903-1908:

Τη Δευτέρα 13 Απριλίου 1903, αυτονομιστική τσέτα είχε βρει κατάλυμα στο χωριό. «Τούτου γνωσθέντος εν Φλωρίνη απέστειλαν αι Αρχαί σώμα στρατιωτών, όπερ ελθόν την πρωΐαν της Τρίτης εισήλθεν εν Ραχμανλή και διήρπασε τας οικίας των χωρικών, πολλούς δε και εκακοποίησαν» [Δραγούμης, 84].

 

82. Ράμπι / Rambi. Μετονομάστηκε σε Λαιμός. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Ήταν ένα μικτό χωριό εξαρχικών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Αλβανών. Οι Χριστιανοί κάτοικοί του συμμετείχαν στο Ίλιντεν. Τα περισσότερα σπίτια του χωριού κάηκαν εκείνες τις μέρες του 1903, είτε από τους επαναστάτες, είτε από το στρατό. Χριστιανοί από το χωριό, που μετανάστευσαν (οι περισσότεροι προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 ζούσαν στο Ράμπι περίπου 350 χριστιανοί Μακεδόνες και 150 μουσουλμάνοι Αλβανοί. Οι μουσουλμάνοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό μέχρι το 1924. Στη θέση τους εγκαταστάθηκαν χριστιανοί πρόσφυγες από την Τουρκία και πατριαρχικοί Μακεδόνες από την Αλβανία. Το 1928 υπήρχαν στο χωριό 450 Μακεδόνες και 100 πρόσφυγες απ' την Τουρκία. Οι περισσότεροι Μακεδόνες είχαν χαρακτηριστεί από την κρατική ασφάλεια ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Τα 2/3 των γηγενών κατοίκων του, εγκατέλειψαν το Ράμπι στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, καταφεύγοντας στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Μεταπολεμικά η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στο χωριό 100 νομιμόφρονες Βλάχους από την Ήπειρο.

 

82a. Πηγές:

Rembi [Αυστριακός Xάρτης].

Ράμπι καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Рѫмби / Битолска каза, 196 χριστιανοί Βούλγαροι και 100 μουσουλμάνοι Αλβανοί [Кънчов 1900].

Rembi, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Rambi / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 256 εξαρχικοί Βούλγαροι και 156 Αλβανοί [Brancoff 1905].

Ράμπη: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Ράμπη Μοναστηρίου, 193 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Ράμπη Πρεσπών, 477 άτομα (248 άρρενες και 229 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ράμπη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Рамби, 50 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Ράμπη Φλωρίνης, 555 άτομα (204 άρρενες και 261 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ράμπη σε Λαιμόν [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Ράμπι / Σαούφτσι (Λαιμός) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 23 προσφυγικές οικογένειες (99 άτομα) [ΕΑΠ].

Ράμπη, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 20 οικογένειες μουσουλμάνων (123 άτομα) και ήρθαν 35 οικογένειες προσφύγων: 30 από τη Μικρά Ασία και πέντε από αλλού [Πελαγίδης].

Λαιμός (Ράμπη) Φλωρίνης, 547 άτομα (283 άρρενες και 264 θήλεις), εκ των οποίων 27 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (12 άρρενες και 15 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 497, ετεροδημότες 49 και ένας αλλοδαπός [Απογραφή 1928].

Λαιμός (Ράμπη), υπήρχαν 88 ξενόφωνες οικογένειες (έξι οικογένειαι είναι πρόσφυγες εκ των χωρίων των παραχωρηθέντων στην Αλβανία), εκ των οποίων 12 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Ράμπη, «Δικοί μας, οι οικογένειες Παπαναούμ, Μουδούση και Παπαδημητρίου» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Λαιμός Φλωρίνης, 738 άτομα (419 άρρενες και 319 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Λαιμός (μαζί με τον οικισμό Μηλιώνα), 900 κάτοικοι, εκ των οποίων 650 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 450 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 200 ρευστής και 250 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στο Λαιμό, το Μάρτη του 1946 χωροφύλακες κάψανε δύο αχυρώνες με χόρτο» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες και άτομα προσφυγικής καταγωγής [Boeschoten].

Р'би (Рамби, Р'мби, Роби): Μικτό χωριό χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Αλβανών. Μέχρι το 1924 οι μουσουλμάνοι υποχρεώθηκαν να φύγουν. Στη θέση τους εγκαταστάθηκαν 27 πρόσφυγες από τον Καύκασο και έξι μακεδονικές οικογένειες από τα χωριά Λέσκα / Leska και Πούστετς / Pustec, του αλβανικού τμήματος της Μεγάλης Πρέσπας. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, 44 οικογένειες κατέφυγαν από το χωριό στη Γιουγκοσλαβία και 43 σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Στο Ράμπι απέμειναν 50 μακεδονικές οικογένειες. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στη θέση των πολιτικών προσφύγων, 20 βλάχικες οικογένειες από την Ήπειρο [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 466, 1961: 427, 1971: 286, 1981: 251, 1991: 250, 2001: 299.

Υψόμετρο 940 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

82b. 1903-1908:

Από εδώ καταγόταν ο βοεβόδας Γκέλε [Δραγούμης, 118].

Οι μακεδόνες κάτοικοι του χωριού συμμετέχουν στην επανάσταση του Ίλιντεν και πυρπολούν το σπίτι, το χάνι και το κτήμα του Δερβίς Μπέη, καθώς επίσης το τουρκικό σχολείο και σπίτια μουσουλμάνων κατοίκων. Στη συνέχεια ανεβαίνουν στο βουνό [Δραγούμης, 204 και 597].

Στις 3 Αυγούστου, τσέτα σκότωσε τον πατριαρχικό παπά του χωριού Σπύρο Παπαναούμ και τον ηλικίας 17 ετών εγγονό του, αφού πρώτα τους κατηγόρησε για εσχάτη προδοσία, και συνεργασία με την οθωμανική διοίκηση [Δραγούμης, 228, 242, 600].

Στις 17 Αυγούστου ο στρατός έκαψε, σε αντίποινα για τη συμμετοχή στην επανάσταση, τα χριστιανικά σπίτια στο Ράμπι [Δραγούμης, 234].

Άνθρωποι της ελληνικής οργάνωσης στο Ράμπι ήταν οι οικογένειες Παπαναούμ, Μουντούση και Παρασκευαΐδη [Τσάμης, 155].

Στις 22 Οκτωβρίου 1905 ο Βάρδας σημειώνει στο ημερολόγιό του, πως η ελληνική οργάνωση βρήκε στο Ράμπι δύο πρόθυμους να συνεργαστούν: «τον Μήτρον Σπύρου και τον κεχαγιάν Μανέν, όστις ζητεί δύο λίρας κατά μήνα» [Βάρδας Α, 266].

 

82c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1905-1910 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής οκτώ άτομα: Ligar Bogoya, Stefan Nicola, Panafotti Traico και Nicola Janacki το 1905. Stefo Lazor, Risto Lazor, Astre Lazor και Vassil Doitsine το 1910.

 

83. Ράχοβα ή Ράχοβο ή Ορέχοβο ή Όροβο / Rahova ή Rahovo ή Orehovo ή Orovo. Μετονομάστηκε σε Πυξός και στη συνέχεια σε Πύξος. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Ερείπια Πυξού. Στην απογραφή του 1940 ήταν κοινότητα της επαρχίας Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα χριστιανικό μακεδονικό οικισμό, οι κάτοικοι του οποίου προσχώρησαν στην εξαρχία. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότεροι προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928, ο πληθυσμός του χωριού ήταν αντίστοιχα περίπου 360 και 430 Μακεδόνες. Οι περισσότεροι από αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, το σύνολο των κατοίκων εγκατέλειψαν το χωριό τους και κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία ή σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

 83a. Πηγές:

Rahova (Orehovo) [Αυστριακός Xάρτης].

Ρέχοβα καζά Κορυτσάς [Χάρτης Κοντογόνη].

Орѣхово / Битолска каза, 72 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Rahova (Orehovo), λειτουργία πατριαρχικής εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Orehovo / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 184 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Ορέχοβον: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Ράχωβα ή Όροβον Πρεσπών, 363 άτομα (205 άρρενες και 158 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ράχωβα ή Όροβον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τους οικισμούς Δρομπιτσίστα και Τσέργι[ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Орово, 40 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Ράχωβα ή Ορέχοβον Φλωρίνης, 373 άτομα (187 άρρενες και 186 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ράχωβα ή Όροβον σε Πυξός [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Ρευστοποιήθηκαν τέσσερις περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Πυξός (Ράχωβα ή Όροβον) Φλωρίνης, 431 άτομα (219 άρρενες και 212 θήλεις), εκ των οποίων 6 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (άρρενες). Ομοδημότες ήταν 417, ετεροδημότες 12 και αλλοδαποί δύο. Απογράφηκαν αλλού 11 δημότες [Απογραφή 1928].

Πυξός (Ορέχοβον), υπήρχαν 72 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 42 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Πύξος Φλωρίνης, 489 άτομα (242 άρρενες και 247 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Πυξός, 437 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 237 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 150 ρευστής και 50 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στον Πυξό, το καλοκαίρι του 1946, χωροφύλακας βίασε τη Βασιλίτσα Γιαννοπούλου, το Σεπτέμβρη του 1946 εδώ, χωροφύλακες κάψανε 15 καλύβια» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Орово (Рахово): Χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Ερήμωσε στο τέλος του εμφυλίου πολέμου. Οι κάτοικοί του κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Στην απογραφή του 1951 το χωριό ήταν έρημο.

 

83c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1905-1910 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 20 άτομα:

Nicola Feaich και Jovan Thass το 1902.

Georghi Cunelko, Traytse Petre, Joran Qiste, Joran Shefo και Josif Spasse το 1905.

Satoyan Stoico το 1906.

Pusse Gheorghi, Okrsto Passeff και Done Pemelkoff το 1909.

Stefo Gadao το 1910.

Mitre Risto και Marco Tancole το 1911.

Georgi Riste, Petr Riste, Spiro Mihal, Petre Trayco, Lago Ghergo και Gabriel Mitre το 1912.

 

84. Ρόσεν ή Ρόσνα / Rosen ή Rosna. Μετονομάστηκε σε Σιταργιά και στη συνέχεια σε Σιταριά. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Μελίτης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα παλαιό οικισμό, πληροφορίες για τον οποίο βρίσκουμε σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι χριστιανοί μακεδόνες κάτοικοί του προσχώρησαν στην εξαρχία. Το 1903 το χωριό συμμετέχει στην επανάσταση του Ίλιντεν. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν (οι περισσότεροι προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928, ο πληθυσμός του χωριού ήταν αντίστοιχα περίπου 550 και 600 άτομα. Τα περισσότερα από αυτά, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου μερικές οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

84a Πηγές:

Το χωριό Росна ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο του Мустафа (γιου του Хасух) με 51 οικογένειες και β) τιμάριο των Бали Ибрахим (γιου του Ибрахим) και του Касим (γιου του Хамза) με 56 οικογένειες [Турски Документи].

Rosna [Αυστριακός Χάρτης].

Ρόσνα καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Ρόσνα Φλωρίνης, «έχει κατοίκους 580 χριστιανούς, εκκλησίαν και πύργους των ιδιοκτητών αδελφών Ρόμπε» [Σχινάς 1886].

Росенъ (Росна) / Леринска каза, 400 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Rosna / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 480 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 30 μαθητές [Brancoff 1905].

Ρόσνα, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908]. Ρόσνα Φλωρίνης, 349 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Ρόσνα Φλωρίνης, 552 άτομα (287 άρρενες και 265 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ρόσνα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Росна, 70 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Ρόσνα Φλωρίνης, 448 άτομα (204 άρρενες και 244 θήλεις), 113 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ρόσνα σε Σιταργιά [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν τρεις περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Σιταργιά (Ρόσνα) Φλωρίνης, 590 άτομα (288 άρρενες και 302 θήλεις), εκ των οποίων τέσσερις ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (ένας άντρας και τρεις γυναίκες). Ομοδημότες ήταν 572, ετεροδημότες 17 και ένας αλλοδαπός. Απογράφηκαν αλλού 11 δημότες [Απογραφή 1928].

Σιταριά (Ρόσνα), υπήρχαν 110 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 105 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων (μία οικογένεια εκ τούτων είναι σέρβου υπηκόου, βουλευτού εν Σερβία και μεγαλοκτηματίου εκ Ρόσνας) [Στατιστική 1932].

Ρόσνα, «Δικοί μας, ο Θόδωρος Μπουτζίκης (πρόσφυγας εκ Μοναστηρίου) και ο Λάζαρος Στογιάντσης» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Σιταριά Φλωρίνης, 805 άτομα (405 άρρενες και 400 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Σιταριά, 856 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 600 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 200 ρευστής και 56 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στη Σιταριά, χωροφύλακες πυροβόλησαν και σκότωσαν τον Παντελή Χρίστου έξω από το χωριό, τον Ιούλη του 1945» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Росен: Χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, οκτώ οικογένειες από το χωριό κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 805, 1961: 847, 1971: 714, 1981: 733, 1991: 736, 2001: 812.

Υψόμετρο 640 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

 

84b. 1903-1908:

Το χωριό συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν και οι κάτοικοι του εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και ανέβηκαν στα βουνά [Δραγούμης, 82, 195, 582 και Γούναρης, 168].

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1907, ο Τσόντος-Βάρδας με επιστολή του εξαδέλφου του οπλαρχηγού Μιχάλη Τσόντου, μαθαίνει πως ο τελευταίος αιχμαλώτισε και σκότωσε δυο χωρικούς από τη Ρόσεν, οι οποίοι έκοβαν ξύλα σε γειτονικό δάσος [Βάρδας Β, 902].

 

84c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1912 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής δεκατέσσερα άτομα: Alexo Joftchef, Petre Rista, Fraico Risto και Petre Rista το 1904.

Lazor Tirptche και Vane Stoian το 1905.

Gheorghi Lazor και Kire Michal το 1907.

Giorgi Pandil το 1910.

...afo Vane, Elia Ristoff, Ilo Doneff, Nicola Stefoff και Stoyan Constantin το 1912.

 

85. Ρούλια / Rulja. Μετονομάστηκε σε Κατωχώρι και στη συνέχεια σε Κώτας. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός της κοινότητας Κρυσταλλοπηγής, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για χριστιανικό μακεδονικό οικισμό, οι περισσότεροι κάτοικοι του οποίου είχαν προσχωρήσει στην εξαρχία. Το 1903 το χωριό συμμετέχει στην επανάσταση του Ίλιντεν. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν (οι περισσότεροι προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928, ο πληθυσμός του χωριού ήταν αντίστοιχα περίπου 550 και 500 άτομα. Τα περισσότερα από αυτά, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου τα 2/3 των κατοίκων του χωριού κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία.

 

85a. Πηγές:

Rulija [Αυστριακός Xάρτης].

Ρούλια καζά Καστορίας, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Ρούλια Καστορίας: «έχοντος 400 χριστιανούς, εκκλησίαν και 2 χάνια επί της οδού» [Σχινάς 1886].

Руля / Костурска каза, 500 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Rulija, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Παπαδιά, το 1902 είχε 70-90 οικογένειες [Πετσίβας].

Roulia / Caza de Kostour (Kastoria), χριστιανικός πληθυσμός: 600 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 45 μαθητές [Brancoff 1905].

Ρούλια, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Ρούλια: «Αποσκίρτησε τω 1899 και προσήλθε εις την Ορθοδοξίαν τω 1902. Τω 1903 όμως εκηρύχθη εντελώς σχισματικόν» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Ρούλια Καστορίας, 580 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι υπό των Βουλγάρων (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1907 [Χαλκιόπουλος 1910].

Ρούλια Πρεσπών, 572 άτομα (303 άρρενες και 269 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ρούλια Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Руља, 100 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Ρούλια Φλωρίνης, 504 άτομα (240 άρρενες και 264 θήλεις), 107 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ρούλια σε Κατωχώρι [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκαν δύο περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Κώττα, τέως Κατωχώρι (Ρούλια) Φλωρίνης, 491 άτομα (234 άρρενες και 257 θήλεις), εκ των οποίων δύο ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (άρρενες). Ομοδημότες ήταν 475 και ετεροδημότες 16. Απογράφηκαν αλλού 17 δημότες [Απογραφή 1928].

Κατωχώρι (Ρούλια), υπήρχαν 120 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 70 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Ρούλια, «Δικοί μας, η οικογένεια Κώττα» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Κώτας Φλωρίνης, 586 άτομα (272 άρρενες και 314 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Κώτας, 619 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 200 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 269 ρευστής και 150 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στην Κόττα τον Απρίλη του 1945, οι χωροφύλακες Γιώργος και Καραφύλλης βίασαν την Ελένη Βασιλείου» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Рулја: Χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου 75 οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 218, 1961: 182, 1971: 99, 1981: 59, 1991: 49, 2001: 53.

Υψόμετρο 890 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

85b. 1903-1908:

Από τη Ρούλια καταγόταν ο πρώην μουχτάρης και κατόπιν ληστής Κότε, γνωστός στους Έλληνες ως Κώτας ή Κωνσταντίνος Χρήστου (1863-1905) [Γούναρης, 65].

Η ομάδα του Κότε είχε 22 άντρες και είχε προσχωρήσει στο αυτονομιστικό κίνημα [Δραγούμης, 176, 544].

Κάποια στιγμή ο Κότε συγκρούστηκε με την τσέτα του Τσακαλάροφ [Μόδης Α, 159].

Στη συνέχεια έγινε μισθοφόρος του μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη, ο οποίος τελικά τον πρόδωσε στους Οθωμανούς, που τον συνέλαβαν και τον εκτέλεσαν [Λιθοξόου, 73-79].

Η συμφωνία στρατολόγησης του Κότε, σύμφωνα με τον Καραβαγγέλη, ήταν μηνιαίως «δέκα λίρες γι' αυτόν και δύο για κάθε ένα από τα παιδιά του, τα παλικάρια του δηλαδή» [Καραβαγγέλης, 10].

Κατά την επανάσταση του Ίλιντεν, αυτονομιστές επιτέθηκαν στη στρατιωτική οθωμανική φρουρά που υπήρχε στο χωριό [ΔΙΣ, 89].

Στις 17 Μαρτίου 1904, ο Παύλος Μελάς μπήκε στη Ρούλια, μαζί με τους έλληνες αξιωματικούς Κοντούλη, Κολοκοτρώνη, Παπούλα, τη συνοδεία τους και οδηγό τον Κότε. Ο Μελάς έγραψε την άλλη μέρα στη γυναίκα του: «Το χωριό έχει τρεις ιερείς και ένα διδάσκαλον σχολαστικόν, ομιλούντα αρκετά άσχημα τα ελληνικά. Επήγαμεν όλοι μαζί εις το σχολείον, όπου φοιτούν 23 παιδιά και κανένα κορίτσι. Ο διδάσκαλος βάζει τα παιδιά να τραγουδήσουν κάτι. Δεν εννοήσαμεν αν η γλώσσα ήτον η μακεδονική ή η ελληνική. Όλα τα παιδιά του σχολείου ξεύρουν να διαβάζουν και να γράφουν, κανένα όμως ή σχεδόν κανένα να ομιλή, ένα ή δύο εννοούν ολίγα μόνον» [Μελάς, 244].

Εκτός του Κότε, άνθρωποι της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό ήταν ο Βασίλης Παπαδόπουλος και ο Απόστολος Τοπάλης [Τσάμης, 155 και Βακαλόπουλος, 289].

Τη Ρούλια, όπως διαβάζουμε στο ημερολόγιο του Τσόντου-Βάρδα, «προστάτευε» το 1906 η ομάδα του Παύλου Κύρου, «ότε απειλών, ότε φονεύων» [Βάρδας Β, 133].

Το 1907 η Ρούλια δεν θεωρείτο πλέον για τους Έλληνες ασφαλές χωριό. Πίστευαν ωστόσο ότι «θα επανέλθη, άμα τη εμφανίσει σωμάτων» [Βάρδας Β, 590].

 

85c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1906-1915 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής επτά άτομα: Sotir Filoff το 1906, Grozdanoff Vassil και Vassil Pando το 1910, Cale Stoyanoff το 1912,

 

86. Ρούνταρι / Rudari. Μετονομάστηκε σε Καλλιθέα. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Οι κάτοικοί του Ρούνταρι ήταν χριστιανικοί Μακεδόνες που είχαν προσχωρήσει στην εξαρχία. Το χωριό συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν και πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος στα αντίποινα του οθωμανικού στρατού. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν (οι περισσότεροι προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928 ζούσαν εδώ περίπου 350 άτομα. Τα περισσότερα από αυτά τα άτομα, ήταν χαρακτηρισμένα από την κρατική ασφάλεια ως ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, οι πιο πολλοί κάτοικοι του χωριού κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στο χωριό οικογένειες νομιμοφρόνων Βλάχων από την Ήπειρο.

 

86a. Πηγές:

Rudari [Αυστριακός Xάρτης].

Ρούδαρι καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Рудари / Битолска каза, 270 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Rudari, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Roudari / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 360 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Ρούδαρι: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Ρούδαρι Μοναστηρίου, 169 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Ρούδαρι Πρεσπών, 266 άτομα (181 άρρενες και 85 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ρούδαρυ Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τους οικισμούς Μέδοβον και Στύρκωβα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Рудари, 50 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Ρούδαρι Φλωρίνης, 337 άτομα (151 άρρενες και 186 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ρούδαρι σε Καλλιθέα [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Καλλιθέα (Ρούδαρι) Φλωρίνης, 370 άτομα (172 άρρενες και 198 θήλεις), εκ των οποίων μία γυναίκα ήταν πρόσφυγας πού ήρθε μετά το 1922. Ομοδημότες ήταν 353 και ετεροδημότες 17. Απογράφηκαν αλλού 12 δημότες [Απογραφή 1928].

Καλλιθέα (Ρούδαρι), υπήρχαν 60 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 36 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Καλλιθέα Φλωρίνης, 379 άτομα (184 άρρενες και 195 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Καλλιθέα, 394 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 150 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 150 ρευστής και 94 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες και Βλάχοι [Boeschoten].

Рудари: Χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Το 1949 οι περισσότεροι κάτοικοί του κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Μεταπολεμικά η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε εδώ Βλάχους από την Ήπειρο [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: έρημο, 1961: 287, 1971: 210, 1981: 170, 1991: 177, 2001: 160.

Υψόμετρο 1.070 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

 

86b. 1903-1908:

Στις 22 Μαΐου 1903 το χωριό πολιορκήθηκε από στρατιωτικό απόσπασμα που κυνηγούσε την τσέτα του Γκέλε [Δραγούμης, 118].

Από το Ρούνταρι καταγόταν ο βοεβόδας Βαγγέλωφ [Δραγούμης, 139, 141, 170].

Κατά την επανάσταση του Ίλιντεν, οι κάτοικοι του χωριού είχαν ανέβει στα βουνά [Δραγούμης, 597].

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1903, γίνεται γνωστό πως ο στρατός σκότωσε στο Ρούνταρι είκοσι «κομίτες» και πήρε σαράντα χωρικούς για ανάκριση στο Νάκολετς [Δραγούμης, 282].

Στις 13 του ίδιου μήνα, από την ανακοίνωση των ονομάτων 15 νεκρών στο Ρούνταρι, γίνεται φανερό πως αυτοί ήταν απλοί αγρότες, κάτοικοι του χωριού (εντός παρενθέσεως δίνεται η ηλικία των φονευθέντων): Ρούσε Ατανάς (80), Σταύρε Βασίλ (35), Γεώργη Ναούμ (65), Μήτρε Γεώργη γιος (25), Γκρόζδαν Κάλε (70), Νίτσος Γκέλε (35), Ιωβάν Κύρστε (25), Κώτε Γκέλε (30), Μίλε Βασίλ (30), Ανδρέας Σπύρου (35), Παύλος Σωτηρίου (12), Νίτσε Γεώργη (25), Μπογόιας Κώτε (15), Μήτρε Γεώργη (75) και Νεδέλκος Νοβάτσε (30. Τραυματίστηκαν επίσης ο Πέτρος Παπακώστας και η Στεφανίτσα Κάλε [Δραγούμης, 290].

Σαν άνθρωποι της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό, αναφέρονται οι Νικόλαος Καρούλας, η οικογένεια Μιχαηλίδη και ο Ευάγγελος [Τσάμης, 155,. ΔΙΣ, 106. Βακαλόπουλος Α, 289].

Στις 4 Απριλίου 1907, ο έλληνας αρχηγός Γιώργος Τσόντος-Βάρδας σημειώνει στο ημερολόγιό του, πως τον πληροφόρησαν ότι όλοι οι κάτοικοι στο χωριό Ρούνταρι είναι «σχισματικοί» [ Βάρδας Β, 591].

 

86c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1915 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής οκτώ άτομα: Risto Miho το 1904. Stoyan Iovan και Bojin Iovan το 1906. Gheorghi Krs'tine, Risto Simo, Vassil Spyro και Andrea Lazar το 1907. Paraskevas Bosdaris το 1915.

 

87. Ρούντνικ / Rudnik. Μετονομάστηκε σε Ανάργυροι. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αετού, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ήταν ένα μικτό χωριό περίπου 80 εξαρχικών Μακεδόνων και 80 μουσουλμάνων Τούρκων. Μέχρι το 1924 οι μουσουλμάνοι κάτοικοι του Ρούντνικ μετανάστευσαν υποχρεωτικά στην Τουρκία. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στη θέση τους, χριστιανούς πρόσφυγες από τον Πόντο, τον Καύκασο και τη νότια Αλβανία. Το 1928 ζούσαν εδώ 70 γηγενείς Μακεδόνες ρευστών φρονημάτων και 250 ελληνόφρονες πρόσφυγες. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο.

 

87a. Πηγές:

Το χωριό Рудник ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Халил Беј (γιου του Пир Беј) με 178 οικογένειες [Турски Документи].

Rudnik [Αυστριακός Χάρτης].

Ρούδνικ καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Ρούδνικ Φλωρίνης, 150 χριστιανοί και 60 μουσουλμάνοι κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Рудникъ / Битолска каза, 160 χριστιανοί Βούλγαροι και 50 Τούρκοι [Кънчов 1900].

Rudnik, λειτουργία πατριαρχικής εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Roudnik / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 160 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 12 μαθητές [Brancoff 1905].

Ρούδνικ, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Ρούδνικ: «Αποσκίρτησαν τω 1898, προσήλθε το 1903 και αύθις εις την Ορθοδοξίαν. Τρομοκρατηθέν όμως υπέκυψεν εις το Σχίσμα εντελώς τω 1904. Μετά το Σύνταγμα μετέβη Έλλην ιερεύς και ελειτούργησε, γενόμενος δεκτός» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Ρούδνικ Φλωρίνης, 113 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) και 100 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Ρούδνικ Σόροβιτς, 162 άτομα (84 άρρενες και 78 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ρούδνικ Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Ζέλενιτς [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Рудник, 14 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 7 μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Ρούδνικ Φλωρίνης, 133 άτομα (74 άρρενες και 59 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ρούδνικ σε Ανάργυροι [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Ρούδνικ (Ανάργυροι) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 60 προσφυγικές οικογένειες (214 άτομα) [ΕΑΠ].

Ρούδνικ, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 6 οικογένειες μουσουλμάνων (23 άτομα) και ήρθαν 37 οικογένειες προσφύγων: μία από τον Πόντο και 36 από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Ανάργυροι (Ρούδνικ) Φλωρίνης, 341 άτομα (175 άρρενες και 166 θήλεις), εκ των οποίων 29 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (20 άρρενες και 9 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 319, ετεροδημότες 13 και αλλοδαποί 9 [Απογραφή 1928].

Ανάργυροι (Ρούδνικ), υπήρχαν 11 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 4 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Ανάργυροι Φλωρίνης, 475 άτομα (247 άρρενες και 228 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Ανάργυροι, 665 κάτοικοι, εκ των οποίων 65 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 65 άτομα ρευστής συνείδηση και 600 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Рудник: Ήταν ένα μικτό χωριό χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Τούρκων. Το 1924 οι μουσουλμάνοι έφυγαν στην Τουρκία, ενώ ήρθαν χριστιανοί πρόσφυγες από την περιοχή της νοτίου Αλβανίας [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 466, 1961: 510, 1971: 352, 1981: 406, 1991: 461, 2001: 498.

Υψόμετρο 610 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

 

88. Σακούλεβο / Sakulevo. Μετονομάστηκε σε Μαρίνα. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ήταν ένα μικτό χωριό περίπου 230 εξαρχικών Μακεδόνων και 70 μουσουλμάνων Τούρκων. Μέχρι το 1924 οι μουσουλμάνοι κάτοικοι του χωριού έφυγαν υποχρεωτικά στην Τουρκία. Το 1928 ζούσαν εδώ 330 Μακεδόνες. Οι περισσότεροι από αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από την κρατική ασφάλεια, ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, σχεδόν 100 κάτοικοι του χωριού κατέφυγαν σαν πολιτικοί πρόσφυγες στη Γιουγκοσλαβία.

 

88a. Πηγές:

Το χωριό Сакулево ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Σερασκέρη του βιλαετίου της Φλώρινας (Lerin) με 86 οικογένειες [Турски Документи].

Sakulevo [Αυστριακός Χάρτης].

Σακούλεβον καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Σακούλεβον Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 280 χριστιανούς και 100 οθωμανούς, εκκλησίαν, τέμενος και χάνιον 50 κτηνών» [Σχινάς 1886].

Сакулево / Леринска каза, 350 χριστιανοί Βούλγαροι και 80 Τούρκοι [Кънчов 1900].

Sakulevo, λειτουργία πατριαρχικής εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Σακούλεβο, το 1902 είχε 50 οικογένειες [Πετσίβας].

Sekoulevo / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 336 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Σακκούλεβον, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Σακούλεβο: «Σχισματικό από του 1902. Η εκκλησία κατέχεται υπό των Βουλγάρων» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Σακκούλοβον Φλωρίνης, 248 σχισματικοί (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Σακκούλεβον Φλωρίνης, 230 άτομα (147 άρρενες και 83 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Σακούλεβο Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Παπαζάνη [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Сакулево, 37 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 15 μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Σακούλεβον Φλωρίνης, 263 άτομα (135 άρρενες και 128 θήλεις), 40 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Σακούλεβον σε Μαρίνα [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Ρευστοποιήθηκαν δύο περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Μαρίνα (Σακούλεβον) Φλωρίνης, 329 άτομα (154 άρρενες και 175 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 327, ένας ετεροδημότες και ένας αλλοδαπός. Απογράφηκαν αλλού 12 δημότες [Απογραφή 1928].

Μαρίνα (Σακούλεβον), υπήρχαν 50 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 40 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Σακούλεβο, «Δικοί μας, η οικογένεια Παραλοβίτου» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Μαρίνα Φλωρίνης, 488 άτομα (240 άρρενες και 248 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Μαρίνα, 495 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 300 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 95 ρευστής και 100 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Сакулево: Ήταν ένα μικτό χωριό χριστιανών Μακεδόνων και μουσουλμάνων Τούρκων. Το 1924 οι μουσουλμάνοι μετανάστευσαν στην Τουρκία. Στη θέση τους ήρθαν πέντε χριστιανικές αλβανικές οικογένειες. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου είκοσι οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 370, 1961: 373, 1971: 265, 1981: 230, 1991: 266, 2001: 200.

Υψόμετρο 600 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

88b. 1903-1908:

Στις 15 Ιανουαρίου 1904, οι αζάδες (κοινοτικοί σύμβουλοι) του χωριού Νεδέλκο Δάφο, Δημήτρη Ρίστο και Ήλο Τίρψιε, δήλωσαν με επιστολή τους πίστη στον οικουμενικό πατριάρχη [Προξενείο Μοναστηρίου, 1904 ΑΑΚ/ΚΒ΄, Εκκλησιαστικά και Εκπαιδευτικά].

Στις 11 Φεβρουαρίου 1904 βρέθηκε στη γέφυρα έξω από το Σακούλεβο το πτώμα του Ομέρ, κατοίκου του χωριού. Άλλοι αποδίδουν το θάνατό του σε αυτοκτονία και άλλοι σε εκδίκηση του κομιτάτου [Δραγούμης, 435].

Στις 25 Μαρτίου 1907 ο έλληνας αρχηγός Τσόντος-Βάρδας γράφει «παραινετικοαπειλητικές» σε ορισμένους κατοίκους του χωριού [Βάρδας B, 567].

Στις 24 Μαΐου του ίδιου χρόνου, ο Βάρδας σημειώνει πως μουσουλμάνοι από το Σακούλεβο, ζήτησαν 15 λίρες για να δολοφονήσουν τον εξαρχικό παπά Ηλία στο Ποπόλζανι[ Βάρδας Β, 695].

Ο μουσουλμάνος Χασάν από το Σακούλεβο, θα σκοτώσει τελικά τον παπά και θα πάρει από την ελληνική οργάνωση την αμοιβή [Βάρδας Β, 797, 824].

 

89. Σέτινα / Setina. Μετονομάστηκε σε Σκοπός. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Μελίτης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ήταν ένα καθαρά χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Οι κάτοικοί του, που είχαν λάβει μέρος στην επανάσταση του Ίλιντεν, ήταν μοιρασμένοι σε πατριαρχικούς και εξαρχικούς. Κάτοικοι από το χωριό, που μετανάστευσαν (οι περισσότεροι προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928 ζούσαν αντίστοιχα εδώ περίπου 700 και 850 Μακεδόνες. Οι περισσότεροι από αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου οι περισσότερες οικογένειες από το χωριό κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία.

 

89a. Πηγές:

Το χωριό Горно Сетино ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Муса (γιου του Гјуз) με 46 οικογένειες [Турски Документи].

Setinja (Usetin) [Αυστριακός Χάρτης].

Σέτινα καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Σέτινα Φλωρίνης, 960 χριστιανοί κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Сетина / Леринска каза, 750 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Setinja, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Σέτινα, το 1902 είχε 80 οικογένειες [Πετσίβας].

Setina / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 816 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Σέτινα, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) μετά. Προσήλθαν στο πατριαρχείο τα ¾ των κατοίκων [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Σέτινα: «Τούτο προσήλθεν εις την Ορθοδοξίαν ολόκληρον μετά το Σύνταγμα και η εκκλησία περιήλθεν εις την κατοχήν των ορθοδόξων» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Σέτινα Φλωρίνης, 725 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Σέτινα Φλωρίνης, 575 άτομα (434 άρρενες και 141 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Σέτινα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τους οικισμούς Παπαδιά, Καλύβια Παπαδιάς και Καλύβια Φαρμάκη [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Цетина, 70 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Σέτινα Φλωρίνης, 723 άτομα (364 άρρενες και 359 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Σέτινα σε Σκοπός [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Σκοπός (Σέτινα) Φλωρίνης, 849 άτομα (434 άρρενες και 415 θήλεις), εκ των οποίων τρεις ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (άρρενες). Ομοδημότες ήταν 831 και ετεροδημότες 18 [Απογραφή 1928].

Σκοπός (Σέτινα), υπήρχαν 130 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 115 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Σέτινα, «Δικοί μας είναι οι Γεώργιος Πισκάτσης, Πέτρος Παπαβασιλείου, Χρήστος Παπαβασιλείου, Στέφανος Βύτκας και Ντάφος Μέτσου» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Σκοπός Φλωρίνης, 1.132 άτομα (611 άρρενες και 521 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Σκοπός (μαζί με τους οικισμούς Παπαδιά και Καλύβια Παπαδιάς), 1.260 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 800 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 340 ρευστής και 120 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στο Σκοπό, το Μάη του 1945, Χίτες, χωροφύλακες και εθνοφύλακες βίασαν δύο αδελφές» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Сетина: Χριστιανικό μακεδονικό χωριό. Το 1949, 150 οικογένειες από το χωριό κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 1, 1961: 206, 1971: 137, 1981: 137, 1991: 189, 2001: 139.

Υψόμετρο 760 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

89b. 1903-1908:

Το χωριό συμμετείχε στο Ίλιντεν και δώδεκα κάτοικοί του φυλακίστηκαν για επαναστατική δράση [Γούναρης, 141 και Δραγούμης, 192].

Τη Σέτινα τρομοκρατούσε η ομάδα του οπλαρχηγού Αντώνη Ζώη από το Μοναστήρι που δρούσε στην ευρύτερη περιοχή. Ο Ζώης ήταν πρώην αυτονομιστής, που προσχώρησε στην ελληνική οργάνωση από το Σεπτέμβριο του 1904 [ΔΙΣ, 164].

Το έργο του Ζώη συνέχισε το σώμα του ανθυπολοχαγού Δημήτρη Παπαβιέρου (Γκούρα) [ΔΙΣ, 245].

Στην τελευταία έκθεσή του προς το κομιτάτο της Αθήνας (Οκτώβριος 1904) ο Παύλος Μελάς κάνει λόγο φόνο τεσσάρων χωρικών στη Σέτινα από ελληνικό σώμα: «Έμαθον παρά του Προξενείου Μοναστηρίου, ότι εις Setinia οι ιδικοί μας, αγνοώ ποίοι, εφόνευσαν 4 και τα πτώματά των κατόπιν εκρέμασαν εις την πλατείαν του χωρίου» [ΔΙΣ, 335].

Στις αρχές Μαΐου 1905, ελληνικό σώμα σκοτώνει στη Σέτινα δεκαεπτά άτομα [ΕΜΠΡΟΣ, 11/5/1905 και ΣΚΡΙΠ, 11/5/1905].

Στις 2 Αυγούστου 1906 η ελληνική οργάνωση δολοφονεί δύο χωρικούς στη Σέτινα [Προξενείο Μοναστηρίου, 5/8/1906, έγγραφο 511].

Στις 3 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους η τσέτα του Τάνε σκοτώνει ένα νέο έξω από το χωριό [Προξενείο Μοναστηρίου, 24/9/1906, έγγραφο 658].

Στις 7 Νοεμβρίου του ίδιου έτους, διαβάζουμε στο Βάρδα, πως άνθρωπος του προξενείο Μοναστηρίου αναφερόμενος σε επιστολή του, στην αποτυχία της ελληνικής οργάνωσης να προσεταιριστεί τον βοεβόδα Ήλο από τη Σέτινα, λέει χαρακτηριστικά: «Δι' αυτό εγώ έγραφα να πάρωμεν αμέσως το παιδί του διά να τον δέσωμεν» [Βάρδας Β, 304].

Η ομάδα του οπλαρχηγού Γιάννη Καραβίτη μπήκε κάποια στιγμή στο χωριό και ο κρητικός αρχηγός πήρε μέρος, με το έτσι θέλω, στα βαφτίσια ενός αγοριού. Ο πατριαρχικός παπάς λειτούργησε στα ελληνικά και ο Καραβίτης σχολίασε σχετικά με τα ελληνικά που ήξεραν οι Μακεδόνες του χωριού: «Οι παπάδες, ο πατέρας του κουμπάρου μου και ένας άλλος δεν ήξεραν γρυ ελληνικά, εδιάβαζαν τα ιερά βιβλία και είχαν αποστηθίσει πολλά τροπάρια χωρίς να εννοούν τι λέγουν. Εις ένα σημείο ο κουμπάρος μου έκαμε λάθος και ο άλλος του παρατηρεί: Ντρούγκα, ντρούγκα - άλλο, άλλο» [Καραβίτης, 503].

Στις 19 Ιουνίου 1907 η ελληνική οργάνωση ενημερώνει τους έλληνες οπλαρχηγούς «ότι η Σέτινα δεν είναι ημετέρα» [Βάρδας Β, 746].

 

89c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1904-1910 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 32 άτομα:

Gusergui Anartas και Tachiv Dimitri το 1904.

Alexo Matskoff, Dene Piskatchoff, Dimitri Risto, Done Volskoff, Gheorghi Pee, Ila Tsokreff, Jancoula Done, Kiste Spassof, Petre Bornoff, Stoiko Cole και Storan Bliznaroff το 1905.

Bojin Tirptche, Dimitri Costa, Flo Stoico, Gheorghi Anastas, Gheorghi Dimitri, Kirste Costa, Kirste Spasse, Petre Cotoho, Tasso Dimitri και Toma Stoyan το 1906.

Gheorghi Daffo και Traico Bojin το 1907.

Dimitri Risto, Isvetko Ristoff, Georgi Petref, Gheorghi Peo, Iovan Todor και Stoyan Stefan το 1909.

Zlo Stefo το 1910.

 

90. Σμάρντες / Smrdeš. Μετονομάστηκε σε Κρουσταλοπηγή και στη συνέχεια σε Κρυσταλλοπηγή. Στην απογραφή του 2001 ήταν κοινότητα του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για μεγάλο χριστιανικό μακεδονικό οικισμό, οι περισσότεροι κάτοικοι του οποίου είχαν προσχωρήσει στην εξαρχία. Το 1903 ο οθωμανικός στρατός επιτέθηκε στο χωριό, έκαψε τα περισσότερα σπίτια και σκότωσε 130-150 άτομα. Κάτοικοι από εδώ, που μετανάστευσαν (οι περισσότεροι προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928, ο πληθυσμός του χωριού ήταν αντίστοιχα περίπου 1.300 και 600 Μακεδόνες. Οι περισσότεροι από αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου το σύνολο σχεδόν των κατοίκων κατέφυγε στη Γιουγκοσλαβία και το χωριό ερήμωσε. Μεταπολεμικά η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στον έρημο οικισμό ογδόντα οικογένειες νομιμοφρόνων Βλάχων από την Ήπειρο και τη Θεσσαλία.

 

90a. Πηγές:

Smrdeš [Αυστριακός Χάρτης].

Σμαρδέσι καζά Καστορίας, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Σμάρδεσι Καστορίας: «οικουμένου υπό 1.600 χριστιανών ων οι άνδρες εισί τεχνίται και ιδίως κτίσται, και έχοντος εκκλησίαν και 2 βρύσεις, ων η μεν ρέει τα ύδατά της εις τον Αλιάκμονα, η δε εις τον ποταμόν Δεβόλ και προς τούτοις χάνιον 50 κτηνών» [Σχινάς 1886].

Смърдешъ / Костурска каза, 1.780 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Smardessi, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Σμαρδές, το 1902 είχε 190 πατριαρχικές και 180 εξαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

Smardech / Caza de Kostour (Kastoria), χριστιανικός πληθυσμός: 2.360 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία δύο εξαρχικών σχολείων με δύο δασκάλους και 158 μαθητές [Brancoff 1905].

Σμαρδέσι Καστορίας, αριθμός βλάχικων οικογενειών: 30 πατριαρχικών [Στατιστική Πατριαρχείου 1906]. Σμαρδές, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) μετά. Προσχώρησαν στο πατριαρχείο έξι έως δέκα οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Σμαρδέσι: «Εκ των προσχωρησάντων βία τη Εξαρχία. Η εκκλησία του επυρπολήθη τω 1902 υπό του Τσακαλάρωφ» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Σμαρδέσι Καστορίας, 850 ορθόδοξοι Έλληνες υπό βουλγαρική τρομοκρατία (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1904 και 500 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: παλαιοί εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Σμαρδέσι Πρεσπών, 1.488 άτομα (837 άρρενες και 651 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Σμαρδέσι Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Смрдеш, 240 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Σμαρδέσι Φλωρίνης, 718 άτομα (303 άρρενες και 415 θήλεις), 184 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Σμαρδέσι σε Κρουσταλοπηγή [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκαν εννέα περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Κρυσταλοπηγή (Σμαρδέσι) Φλωρίνης, 598 άτομα (279 άρρενες και 319 θήλεις), εκ των οποίων 10 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (7 άρρενες και 3 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 544, ετεροδημότες 48 και αλλοδαποί 6. Απογράφηκαν αλλού 52 δημότες [Απογραφή 1928].

Κρουσταλλοπηγή (Σμαρδέσι), υπήρχαν 160 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 120 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Σμαρδέσι, «Δικοί μας, οι οικογένειες Κικτσίδη, Παπαβασιλείου, Κεροβέση και Κοβατσίδη» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Κρυσταλλοπηγή Φλωρίνης, 624 άτομα (348 άρρενες και 276 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Κρυσταλλοπηγή, 496 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 336 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 100 ρευστής και 60 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Смрдеш: Μεγάλος χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Στις 9 Μαΐου 1903 ο τουρκικός στρατός έκαψε 240 σπίτια του χωριού και σκότωσε 85 χωρικούς. Το 1949 οι περισσότεροι κάτοικόι του κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και ο οικισμός ερήμωσε. Μεταπολεμικά η ελληνική διοίκηση έκτισε στο χωριό ογδόντα καινούργια σπίτια και εγκατέστησε εδώ βοσκούς Βλάχους από την Ήπειρο και τη Θεσσαλία [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Βλάχοι [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: έρημο, 1961: 364, 1971: 309, 1981: 265, 1991: 213, 2001: 573.

Υψόμετρο 1.130 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

90b. 1903-1908:

Από το χωριό κατάγονταν οι βοεβόδες Πάντο Κλιάσεφ και Βάσιλ Τσακαλάροφ [ΔΙΣ, 69 και 73].

Ο Καραβίτης αναφέρει και το βοεβόδα Στέργιο, ο οποίος σκοτώθηκε στο Μπούκοβικ {Καραβίτης, 279].

Στις 7 Μαΐου 1903 ο μητροπολίτης Καραβαγγέλης επισκέπτεται τον καϊμακάμη Καστοριάς και του λέει πως σύμφωνα με πληροφορίες του την άλλη μέρα θα συναντηθούν στο Σμάρντες τα στελέχη του αυτονομιστικού κινήματος της περιοχής. Τον προτρέπει να συγκεντρώσει στρατό και να επιτεθεί [Καραβαγγέλης, 50].

Την επομένη 450 οθωμανοί στρατιώτες και βασιβουζούκοι (άτακτοι), υπό την ηγεσία του Χαϊρεντίν Μπέη, κυκλώνουν το χωριό. Η τσέτα που βρίσκεται στο χωριό, μετά από μικρή συμπλοκή, εξέρχεται και διαφεύγει στο βουνό. Για να εκδικηθούν το κατοίκους που πρόσφεραν κατάλυμα στους αυτονομιστές ο στρατός αρχίζει να βομβαρδίζει με κανόνια το χωριό. Στη συνέχεια επιτίθεται, καίει τα 184 από τα 250 σπίτια, δύο σχολεία και μία εκκλησία. Οι στρατιώτες σφάζουν αδιακρίτως άντρες, γυναίκες και παιδιά. Ο επίσημος απολογισμός ανεβάζει τον αριθμό των νεκρών σε 81. Τραυματίζονται επίσης 21 άτομα [Δραγούμης, 112, 548, 561].

Ο Βακαλόπουλος υπολογίζει σε 345 οικογένειες τον πληθυσμό του χωριού, σε 150 νεκρούς και 70 τραυματίες τα θύματα και σε 20-25 τα σπίτια του χωριού που έμειναν όρθια μετά την επίθεση [Βακαλόπουλος Α, 203].

Ο Άγγλος Henry Brailsford περιγράφει ως εξής τα γεγονότα: «Τα κανόνια τοποθετήθηκαν, το χωριό κυκλώθηκε και υποβλήθηκε όλη τη νύχτα σε ισχυρό βομβαρδισμό. Με αυτόν τον τρόπο μερικά σπίτια τυλίχτηκαν στις φλόγες. Δύο ώρες πριν την αυγή ο στρατός και οι βασιβουζούκοι επιτέθηκαν και επιδόθηκαν στο έργο της λεηλασίας και της πυρπόλησης με τη βοήθεια πετρελαίου. Ο στρατός αποσύρθηκε πριν το μεσημέρι, αλλά οι βασιβουζούκοι παρέμειναν για δύο ολόκληρες μέρες. Εκατόν εξήντα έξι σπίτια έγιναν στάχτη και τίποτε δεν απόμεινε να θυμίζει ότι κάποτε ήταν σπίτια εκτός από κάποιο δοκάρι, κάποια πλάκα τζακιού ή κάποια πέτρα που αναφέρει ένα όνομα και μια ημερομηνία. Από τη μεγάλη εκκλησία απέμεινε ένας σκελετός δίχως στέγη, ενώ από το σχολείο ένας σωρός σκουπίδια. Οι περισσότεροι κάτοικοι κατάφεραν με κάποιο τρόπο να διαφύγουν μέσα στο σκοτάδι, πριν ολοκληρωθεί η πολιορκητική ζώνη - λέγεται επίσης ότι είχαν και υπόγεια καταφύγια. Γύρω στους εκατόν τριάντα που έμειναν σφαγιάσθηκαν, πάνω από πενήντα τραυματίστηκαν, ενώ πολλές γυναίκες και κορίτσια λέγεται ότι βιάστηκαν» [Brailsford 178].

Άνθρωποι της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό ήταν οι: οικογένειες Γκίτσου, Κοβατσίδη, Καράτζια, Κοροβέση, Κλετσίδη και Κίρτσου, Κωνσταντίνος Τζατριάς, Παπαχρήστος, Φίλιππος Μακρής και Χρήστος Πεπελίδης [Τσάμης, 155 και Βακαλόπουλος Α, 289].

Στο Σμάρντες στάθμευε οθωμανική στρατιωτική φρουρά [Μακρής, 106].

Στις 25 Σεπτεμβρίου 1906 οι άντρες του Βάρδα αιχμαλωτίζουν οκτώ παιδιά 12 έως 16 ετών από το Σμάρντες, που κόβουν ξύλα στο βουνό Μπουτς, ανατολικά του χωριού. Τα κρατούν μερικές ώρες και αφού τα τρομοκρατούν τα στέλνουν στο χωριό τους για να μεταφέρουν το μήνυμα πως η ελληνική οργάνωση απαγορεύει στους κατοίκους του Σμάρντες να κόβουν πλέον ξύλα για τις ανάγκες τους [Βάρδας Β, 214].

Στις 22 Σεπτεμβρίου 1907 τα σώματα των οπλαρχηγών Παύλου Γύπαρη και Στέφου Γρηγορίου προσβάλλουν το χωριό, συναντούν όμως σθεναρή αντίσταση. Οι Έλληνες φεύγουν μόλις εμφανίζεται ο στρατός [Dakin, 416 και Βακαλόπουλος Β, 293].

 

90c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1905-1914 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 17 άτομα:

Constantin Naoum και Constantin Anastas το 1905.

Fania Wasilin και Dimitrula Wasilin το 1906.

Christo Sotir, Lazor Christo, Andon Dimitri Papa, Vassil Lambro και Todor Andon το 1907.

Lajor Angeloff το 1909.

Vasil Petronroff, Lazar Nasumoff και Petre Sotiroff το 1910.

Christo Christa, Apostol Christoff, Ivan Lamboff και Ghele Lamboff το 1914.

 

91. Σόροβιτς ή Σουροβίτσεβο / Sorovič ή Surovičevo. Μετονομάστηκε σε Αμύνταιον. Στην απογραφή του 2001 ήταν έδρα του ομώνυμου δήμου, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα παλαιό οικισμό, πληροφορίες για τον οποίο βρίσκουμε σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 900 χριστιανοί (εξαρχικοί και πατριαρχικοί) Μακεδόνες και 100 μουσουλμάνοι Τούρκοι (Τούρκοι και Τσιγγάνοι). Κάτοικοι από το Σόροβιτς, που μετανάστευσαν (οι περισσότεροι προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1913 ήρθαν και εγκαταστάθηκαν ως πρόσφυγες, λίγοι πατριαρχικοί Μοναστηριώτες Βλάχοι. Μέχρι το 1924 όλοι οι μουσουλμάνοι του Σόροβιτς έφυγαν υποχρεωτικά και στη θέση τους πήραν χριστιανοί πρόσφυγες από την Τουρκία. Το 1928 ο νόμιμος πληθυσμός του οικισμού υπολογίζεται σε 1.400 γηγενείς Μακεδόνες και 250 πρόσφυγες. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξή του δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο.

 

91a. Πηγές:

Το Сировичево ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Хазир Беј Карамани με 52 οικογένειες [Турски Документи].

Sorovičevo [Αυστριακός Χάρτης].

Σόροβιτς καζά Φλωρίνης [Χάρτης Κοντογόνη].

Σουροβίτσοβον Φλωρίνης: «έχει 560 χριστιανούς και 70 οθωμανούς, εκκλησίαν, σχολείον και 5 χάνια ως παρακείμενον δε τη λίμνη έχει αφθονίαν λιμναίων ιχθύων. Το πλείστον του χωρίου τούτου ανήκει τω στρατάρχη Ρασίφ πασσά» [Σχινάς 1886].

Суровичево / Леринска каза, 750 χριστιανοί Βούλγαροι και 35 Τούρκοι και 50 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Sorovicevo, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Sourovitch / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 304 εξαρχικοί και 576 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία δύο πατριαρχικών σχολείων με τρεις δασκάλους και 80 μαθητές [Brancoff 1905].

Σούροβιτς, μικτός οικισμός (εξαρχικών και πατριαρχικών) προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτός μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Σόροβιτς: «Η πατριαρχική εκκλησία κατέχεται υπό των ορθοδόξων. Οι Βούλγαροι ανήγειραν ιδίαν εκκλησίαν» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Σόροβιτς Φλωρίνης, 575 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί), 100 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) και 50 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Σόροβιτς, έδρα του διοικητικού τμήματος Σόροβιτς, 1.105 άτομα (687 άρρενες και 418 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Σόροβιτς Καϊλαρίων, εγκατάσταση 12 προσφυγικών οικογενειών (54 ατόμων) [Πρόσφυγες 1915].

Σόροβιτς Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Σωτήρ [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Соровићево, 150 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Σόροβιτς Φλωρίνης, 1.514 άτομα (831 άρρενες και 683 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Σόροβιτς σε Αμύνταιον [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Ρευστοποιήθηκαν δύο περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Αμύνταιον (Σόροβιτς) Φλωρίνης, 2. 148 άτομα (1.197 άρρενες και 954 θήλεις), εκ των οποίων 177 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (119 άρρενες και 58 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.455, ετεροδημότες 677 και αλλοδαποί 16 [Απογραφή 1928].

Αμύνταιον (Σόροβιτς και Σιδηροδρομικός Σταθμός), υπήρχαν 280 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 120 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Αμύνταιον Φλωρίνης, 2. 641 άτομα (1.511 άρρενες και 1.130 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Αμύνταιον (μαζί με τον οικισμό Σωτήρ), 2. 235 κάτοικοι, εκ των οποίων 1.050 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 800 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 235 ρευστής και 1.240 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Από το Αμύνταιο το 1946 παραπέμφθηκαν σε δίκη 70 άτομα, το Μάρτη του 1946 εδώ, μοναρχοφασίστες, χωροφύλακες και Άγγλοι, ξεκοίλιασαν με τον πιο άγριο τρόπο την Αλεξάνδρα Γκέσκα έγκυο επτά μηνών και λεηλάτησαν το σπίτι της» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Сорович (Суровичево): Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός, κατά κύριο λόγο. Την περίοδο των βαλκανικών πολέμων, εγκαταστάθηκαν εδώ πρόσφυγες Βλάχοι από την Μπίτολα [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 3.293, 1961: 3.861, 1971: 3.669, 1981: 3.205, 1991: 2.972, 2001: 3.636.

Υψόμετρο 590 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

91b. 1903-1908:

Στις 19 Απριλίου 1903 συνελήφθησαν στο Σουροβίτσοβο και οδηγήθηκαν στη Φλώρινα οι ηγέτες των κομιτών εξαρχικοί: Μήτσιος Χατζημήσιος, ο δάσκαλος Χρήστος Αγγέλωφ, ο μπακάλης Φώτης Χατζηιωάννου με το γιο του Αλέξη και ο χατζής Δόνες [Δραγούμης, 90].

Στον οικισμό είχε την έδρα του οθωμανική στρατιωτική φρουρά [Δραγούμης, 100].

Τις μέρες του Ίλιντεν, στρατοπέδευαν στο Σόροβιτς δύο τάγματα, συνολικής δύναμης χιλίων ανδρών [Δραγούμης, 202, 211].

Ο αριθμός των στρατιωτών που είχαν ως έδρα το Σόροβιτς, πολλαπλασιάστηκε τους επόμενους μήνες [Γούναρης, 193].

Την ελληνική επιτροπή στο Σόροβιτς αποτελούσαν οι αδελφοί Χατζή, Γιάννης Άιτας, Χρήστος Τζήκας, Νίκος Παπαλαζάρου και Δημήτρης Καπετάντσης [ΔΙΣ, 115 και Τσάμης, 154].

Στο χωριό υπήρχε φρουρά του οθωμανικού στρατού. Στις 30 Ιουλίου 1906 το εκτελεστικό τμήμα της ελληνικής οργάνωσης Σόροβιτς δολοφόνησε τον εξαρχικό παπά του Ζέλενιτς [Προξενείο Μοναστηρίου, 5/8/1906, έγγραφο 511 ].

Η ελληνική οργάνωση Σόροβιτς σκότωσε επίσης τον κάτοικο του οικισμού Αλεξίου Χατζή [Αρχείο Βάρδα, φ. 6].

 

91c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1903-1910 μετανάστευσαν από τον οικισμό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 21 άτομα:

Lazar Tasko το 1903.

Andon Soyan, Jorghi Cota, Kriste Mitse, Nakieff Katsio, Petroff Marks και Stoicse Nicola το 1905.

Cole Naido, Dimitri Napoleonoff, Nuczo Haggi Mitzko και Vane Sotir το 1906.

Done Stavre, Kire Kosta, Nicola Doneff, Vane Nicolas και Vane Tratche το 1907.

Stoyan Mihoff το 1909.

Foti Koleff, Kole Haaji Mitcheff, Mellco Stavreff και Mihael Ruseff το 1910.

 

92. Σότερ / Soter. Μετονομάστηκε σε Σωτήρ. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Σωτήρας. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αμυνταίου, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό χωριό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 300 μουσουλμάνοι (200 Τούρκοι και 100 Τσιγγάνοι). Μέχρι το 1924 οι κάτοικοί του εγκατέλειψαν υποχρεωτικά το χωριό και μετανάστευσαν στην Τουρκία. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στη θέση τους χριστιανούς πρόσφυγες, κυρίως από τον Καύκασο και τη Θράκη. Το 1928 ο πληθυσμός του χωριού ήταν 140 πρόσφυγες. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξή του δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

92a. Πηγές:

Το χωριό Сотир ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο των Мустафа (γιου του Акдем) και Musa (γιου του Илјас) με 95 οικογένειες [Турски Документи].

Sotir [Αυστριακός Χάρτης].

Σωτήρ καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Σωτήρ Φλωρίνης: «έχει 571 οθωμανούς και ευαρίθμους χριστιανούς, τέμενος κτλ. » [Σχινάς 1886].

Сотиръ / Леринска каза, 200 Τούρκοι και 140 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Σωτήρ Φλωρίνης, 294 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Σωτήρ Σόροβιτς, 305 άτομα (150 άρρενες και 155 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Σωτήρ Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Σωτήρος [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Сотир, 25 σπίτια μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Σωτήρ Φλωρίνης, 327 άτομα (163 άρρενες και 164 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Σώτερ σε Σωτήρ [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Σώτερ (Σωτήρ) γραφείου Φλωρίνης, έγινε καθαρά προσφυγικός οικισμός. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 48 προσφυγικές οικογένειες (151 άτομα) [ΕΑΠ].

Σώτερ, μουσουλμανικός οικισμός, έφυγαν 37 οικογένειες μουσουλμάνων (327 άτομα) και ήρθαν 48 οικογένειες προσφύγων: 18 από τη Θράκη, τέσσερις από τη Μικρά Ασία, και 26 από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Σωτήρ (Σώτερ) Φλωρίνης, 137 άτομα (68 άρρενες και 69 θήλεις), εκ των οποίων 82 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (43 άρρενες και 39 θήλεις). Και οι 137 ήταν ομοδημότες [Απογραφή 1928].

Σωτήρ Φλωρίνης, 248 άτομα (119 άρρενες και 129 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Сотер: Ήταν ένας οικισμός μουσουλμάνων Τούρκων και Τσιγγάνων. Το 1924 οι κάτοικοί του έφυγαν στην Τουρκία. Στη θέση τους ήρθαν χριστιανοί πρόσφυγες [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 186, 1961: 162, 1971: 153, 1981: 199, 1991: 141, 2001: 142.

Υψόμετρο 595 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

93. Σπάντσι / Spanci. Μετονομάστηκε σε Φανός. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αμυνταίου, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Το 1912 ζούσαν εδώ 190 μουσουλμάνοι (Τούρκοι και Τσιγγάνοι) και 10 χριστιανοί Μακεδόνες. Μέχρι το 1924 όλοι οι μουσουλμάνοι υποχρεώθηκαν να φύγουν από την Ελλάδα. Στη θέση τους εγκαταστάθηκαν χριστιανοί πρόσφυγες, κυρίως από τον Καύκασο. Το 1928 ζούσαν εδώ περίπου 120 άτομα: εκατό πρόσφυγες από την Τουρκία, δέκα γηγενείς Μακεδόνες και δέκα Βλάχοι. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο.

 

93a. Πηγές:

Το χωριό Спанци ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα: α) τιμάριο των Умур (γιου του Ине Беји) και Ине Беји (γιου του Муса) με 52 οικογένειες και β) τιμάριο των Омер (γιου του Емир Али), του αδελφού του Осман και του Мустафа (γιου του Мехмед) με 69 οικογένειες [Турски Документи].

Spanci [Αυστριακός Χάρτης].

Σπάντσα καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Σπάντσα Φλωρίνης, 15 χριστιανοί και 350 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Спанци / Леринска каза, 120 Τούρκοι και 60 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Σπάντσα Φλωρίνης, 169 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Σπάντσα Σόροβιτς, 162 άτομα (90 άρρενες και 72 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Σπάντσα: «Σχισματικό από του 1903. Η εκκλησία είνε εις τας χείρας των Βουλγάρων» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Σπάντσα Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Εξίσου [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918]. Спанци, 2 σπίτια χριστιανών Σλάβων και 25 μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Σπάντσα Φλωρίνης, 142 άτομα (67 άρρενες και 75 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Σπάντσι σε Φανός [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926]. Σπάντσα (Φανός) γραφείου Φλωρίνης, έγινε καθαρά προσφυγικός οικισμός. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 32 προσφυγικές οικογένειες (101 άτομα) [ΕΑΠ].

Σπάντσα, μουσουλμανικός οικισμός, έφυγαν 38 οικογένειες μουσουλμάνων (250 άτομα) και ήρθαν 31 οικογένειες προσφύγων: τέσσερις από τη Θράκη, μία από τη Μικρά Ασία και 26 από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Φανός (Σπάντσα) Φλωρίνης, 122 άτομα (76 άρρενες και 46 θήλεις), εκ των οποίων τρεις ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (δύο θήλεις), 106 ήταν Ομοδημότες και 16 ετεροδημότες [Απογραφή 1928].

Φανός (Σπάντσα), υπήρχε μία οικογένεια δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Φανός Φλωρίνης, 165 άτομα (90 άρρενες και 75 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Φανός, 241 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Όλοι είχαν ελληνική συνείδηση [Στατιστική 1945].

Спанци : Το 1912 ήταν ένας μουσουλμανικός τουρκικός οικισμός, στον οποίο ζούσαν και λίγοι χριστιανοί Μακεδόνες. Το 1924 είχε μετατραπεί σε μικτό χωριό, χριστιανών προσφύγων από τον Πόντο, Βλάχων που ήρθαν από την Μπλάτσα των Καϊλαρίων και ντόπιων Μακεδόνων [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 148, 1961: 160, 1971: 142, 1981: 136, 1991: 143, 2001: 137.

Υψόμετρο 650 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

94. Στάτιστα ή Στάτιτσα / Statista ή Statica. Μετονομάστηκε σε Μελάς. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κορεστίων, του νομού Καστοριάς. Χριστιανικό μακεδονικό χωριό, οι κάτοικοι του οποίου προσχώρησαν στην εξαρχία. Έγινε ευρύτερα γνωστό γιατί το 1904 σκοτώθηκε εδώ ο έλληνας αξιωματικός Παύλος Μελάς. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928 ζούσαν εδώ περίπου 600 Μακεδόνες. Οι περισσότεροι από αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου τα 2/3 του πληθυσμού κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

94a. Πηγές:

Grn. & Dl. Statica [Αυστριακός Xάρτης].

Άνω και Κάτω Στάτιστα καζά Καστορίας [Χάρτης Κοντογόνη].

Στάτιστα Καστορίας: «Έχει 600 χριστιανούς, εκκλησίαν, κρήνας και χάνιον. Κείται δε αριστερόθεν της από Κονόμπλατι προς Τούριαν αγούσης και διαιρείται εις τρεις συνοικίας, ων η τρίτη διά ποταμίου, διαχωρίζεται από των δύο άλλων» [Σχινάς 1886].

Статица / Костурска каза, 600 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Statitza, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Στάτιτσα, το 1902 είχε 100 πατριαρχικές και 20 εξαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

Statichta / Caza de Kostour (Kastoria), χριστιανικός πληθυσμός: 960 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Στάτιστα, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Στάτιστα: «Εκηρύχθη εντελώς σχισματικόν τω 1902» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Στάτιστα Καστορίας, 600 ορθόδοξοι Έλληνες υπό τη βουλγαρική τρομοκρατία (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Στάτιστα Πρεσπών, 609 άτομα (309 άρρενες και 300 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Στάτιστα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Статица, 100 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Στάτιστα Φλωρίνης, 550 άτομα (239 άρρενες και 311 θήλεις), 107 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Στάτιστα σε Μελάς [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκαν πέντε περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Μελάς (Στάτιστα) Φλωρίνης, 564 άτομα (247 άρρενες και 307 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 555 και ετεροδημότες 9. Απογράφηκαν αλλού 23 δημότες [Απογραφή 1928].

Στάτιστα, υπήρχαν 121 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 100 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Μελάς Άνω και Κάτω Καστορίας, 693 άτομα (313 άρρενες και 380 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Μελά Άνω και Κάτω, 717 κάτοικοι, εκ των οποίων 707 ήταν σλαυόφωνοι [Στατιστική 1945].

Горна и Долна Статица: Χριστιανικό μακεδονικό χωριό, με δύο μαχαλάδες. Στον εμφύλιο πόλεμο σκοτώθηκαν 53 άτομα από το χωριό. Το 1948-1949, 66 οικογένειες και μεμονωμένα άτομα, συνολικά 186 πρόσωπα, και επιπλέον 154 παιδιά, κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 238, 1961: 221, 1971: 137, 1981: 114, 1991: 97, 2001: 96.

Υψόμετρο 980 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

94b. 1903-1908:

Στις 26 Ιουνίου 1903 η τσέτα του Μήτρε Βλάχα σκότωσε το μουχτάρη Νάκη στη Στάτιστα [Δραγούμης, 160].

Στις 13 Οκτωβρίου 1904 σκοτώνεται στη Στάτιστα ο Παύλος Μελάς, από εκπυρσοκρότηση (;) του όπλου του Λάκη Πύρζα, σύμφωνα με διήγηση του παρόντα Πέτρου Χατζητάση [Λιθοξόου, 104-107].

Ο Βάρδας σημειώνει στο ημερολόγιό του, πως το Μελά «αποτελείωσε» ο εκ του χωριού καταγόμενος Ντίνε Στεργίου, οδηγός του ελληνικού σώματος [Βάρδας Β, 808].

Ο Ντίνε έκοψε αργότερα το κεφάλι του Μελά, « αντί γενναίας αμοιβής» που πήρε από το δεσπότη Καστοριάς, και το πήγε στο Πισοδέρι όπου το έθαψαν στην Εκκλησία [Καραβαγγέλης, 33-34].

Σχετικά με το Ντίνε γράφει ο Καούδης: « Όταν ήμουν στο Κωσταράτσι, μου έστειλεν ο Δεσπότης το Ντίνε, ένα κομίτη από τη Στάτιστα, ο οποίος είχε φύγει από το σώμα του Μήτρο Βλάχο και ότι, όταν επεράσαμε το Νερέτι, μας πήγε έξω από το χωριό του, τη Σάτιστα, κ' εκάναμε λημέρι και ο Παύλος τον εφοβάτο και μου έλεγε: "Καπετάνιο δεν του έχω εμπιστοσύνη, θα μας σκοτώσει", αλλά τι να κάμω, αφού τον έστειλεν ο Δεσπότης» [Καούδης, 71].

Σύμφωνα με μη επιβεβαιωμένη από άλλη πηγή πληροφορία, στα τέλη Νοεμβρίου 1904, σημειώνεται μεγάλη επίθεση ελληνικού σώματος εναντίον του χωριού, με σκοπό την τιμωρία των κατοίκων για τον εκεί θάνατο του Παύλου Μελά. Όπως διαβάζουμε, οι Έλληνες «μεταβάντες εις την Σιάτισταν εφόνευσαν 60 εκ των κατοίκων αυτής συνεργούς εις την κατά του Μελά προδοσίας». Σε κύριο άρθρο της η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, του προέδρου του μακεδονικού κομιτάτου της Αθήνας Δημήτρη Καλαποθάκη, αναρωτιέται σχετικά: «Ποία δε άλλη αμοιβή της ατίμου ταύτης προδοσίας ήρμοζε καλλιτέρα εκείνης την οποίαν επέβαλον οι αρχηγοί των μακεδονικών σωμάτων, εκδικηθέντες 60 εκ των αχρείων τούτων υποκειμένων;» [ΕΜΠΡΟΣ, 28/11/1904 και 29/11/1904].

Στις 22 Σεπτεμβρίου 1905 ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης, στέλνει στον έλληνα αρχηγό Γιώργο Τσόντο-Βάρδα επιστολή, με την οποία του ζητάει να φροντίσει να «λείψει» ο εξαρχικός παπάς στη Στάτιστα [Βάρδας Α, 235-236].

Ο Καραβαγγέλης θα επανέλθει στο αίτημα του φόνου του παπά στις 8 Οκτωβρίου 1906 [Βάρδας Β, 264].

Τη Στάτιστα, όπως διαβάζουμε στο ημερολόγιο του Τσόντου-Βάρδα, «προστάτευε» το 1906 η ομάδα του Παύλου Κύρου, «ότε απειλών, ότε φονεύων» [Βάρδας Β, 133].

Στις 17 Ιουλίου 1907 οι άντρες του Βάρδα αιχμαλωτίζει ένα γέρο, ένα αγόρι και ένα κορίτσι από τη Στάτιστα. Ο έλληνας αρχηγός ανακρίνει το γέρο και μαθαίνει πως στο χωριό υπάρχει επιτροπή (κομίσια) και ένοπλη φρουρά, που φυλάει κάθε βράδυ γιατί φοβάται επίθεση των Ελλήνων [Βάρδας Β, 808].

 

94c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1910-1920 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής εννέα άτομα: Vassil Ghiorghi το 1905. Mitre Stoyan και Petre Nicola το 1910. Mitre Doneff το 1911. Menelaos Dimitrioff, Georgios Vassil, Anton Naoum, Constantin Traiannon το 1915. Dina Nickolef το 1920.

 

95. Στίρκοβο / Strkovo. Μετονομάστηκε σε Πλατύ. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Ήταν ένα χριστιανικό μακεδονικό χωριό, οι κάτοικοι του οποίου προσχώρησαν στην εξαρχία. Οι κάτοικοί του συμμετείχαν στο Ίλιντεν. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928 ζούσαν εδώ περίπου 200 Μακεδόνες. Οι περισσότεροι από αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού κατέφυγε στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Στο χωριό απέμειναν καμιά δεκαριά κάτοικοι. Το ελληνικό κράτος εγκατέστησε εδώ πρόσφυγες Μικρασιάτες, από το χωριό Όσενι της Καστοριάς.

 

 95a. Πηγές:

Štrkovo [Αυστριακός Xάρτης].

Στέρκοβον καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Щърково / Битолска каза, 165 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Chtarkovo / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 176 εξαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Στέρκοβον: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Στέρκοβο Μοναστηρίου, 70 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Στύρκωβα Πρεσπών, 170 άτομα (113 άρρενες και 57 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Στύρκωβα Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Ρούδαρυ [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Штрково, 20 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Στύρκωβα Φλωρίνης, 215 άτομα (97 άρρενες και 118 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Στύρκοβα σε Πλατύ [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Πλατύ (Στέρκοβον) Φλωρίνης, 253 άτομα (124 άρρενες και 129 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 178 και 75 ετεροδημότες [Απογραφή 1928].

Πλατύ (Στύρκοβον), υπήρχαν 42 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 18 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932]. Πλατύ Φλωρίνης, 268 άτομα (128 άρρενες και 140 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Πλατύ, 262 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 120 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 80 ρευστής και 62 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Από το Πλατύ το 1946 παραπέμφθηκαν σε δίκη 65 άτομα» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Штрково: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης 214 άτομα. Στο χωριό παρέμειναν περίπου δέκα άτομα. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε εδώ πρόσφυγες Μικρασιάτες από το χωριό Όσενι / Ošeni [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 133, 1961: 154, 1971: 83, 1981: 67, 1991: 86, 2001: 108.

Υψόμετρο 900 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

95b. 1903-1908:

Το χωριό συμμετείχε στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 288, 298, 587].

Οι Βασιβουζούκοι προέβησαν σε αντίποινα εις βάρος του χωριού [Γούναρης, 192].

Άνθρωποι της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό ήταν ο Τραϊανός Βασιλόπουλος και η οικογένεια Γεωργιάδη [Τσάμης, 155].

 

95c. Μετανάστευση: Μεταξύ 1910-1920 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής πέντε άτομα: Kristin Kosta, Stefan Vidine, Traico Grozdan και Stoyan Stefanτο 1904, Costa Kristin το 1906.

 

96. Σρέμπρενο / Srebreno. Μετονομάστηκε σε Ασπρώγεια και στη συνέχεια σε Ασπρόγεια. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αετού, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοί του ήταν χριστιανοί Μακεδόνες, μοιρασμένοι σε εξαρχικούς και πατριαρχικούς. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928 ζούσαν εδώ περίπου 650 Μακεδόνες. Οι μισοί από αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου 150 σχεδόν κάτοικοι του χωριού κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

96a. Πηγές:

Το χωριό Сребрен ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Халил Беј (γιου του Пир Беј) με 18 οικογένειες [Турски Документи].

Strebreno [Αυστριακός Χάρτης].

Στρέμπενον καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Στρέμπενο Καστορίας: «έχει 100 οικογενείας, εκκλησίαν, άφθονα ύδατα, δι’ ων κινούνται δύο υδρόμυλοι, και αφθονίαν τροφίμων και δημητριακών» [Σχινάς 1886].

Сребрени / Леринска каза, 560 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Strebreno, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Στρέμπενο, το 1902 είχε 287 χριστιανικές οικογένειες [Πετσίβας].

Srebren / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 960 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 40 μαθητές [Brancoff 1905].

Στρέμπρενον, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) μετά. Προσχώρησαν στην εξαρχία 25 οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Στρέμπενον: «Πατριαρχικό χωρίο, με ευάριθμους οικογενείας βουλγαρίζουσας» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Στρέμπρενο Φλωρίνης, 523 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Στρέμπρενον Σόροβιτς, 693 άτομα (366 άρρενες και 327 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Στρέμπρενον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τους οικισμού Βρόπφιν και Χίντσον [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Сребрено, 170 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Στρέμπενον Φλωρίνης, 586 άτομα (254 άρρενες και 332 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Στρέμπενον σε Ασπρώγεια [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν πέντε περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Ασπρόγεια (Στρέμπενον) Φλωρίνης, 643 άτομα (283 άρρενες και 360 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 614, ετεροδημότες 13 και αλλοδαποί 16 [Απογραφή 1928].

 Ασπρόγεια (Στρέμπενον), υπήρχαν 139 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 79 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Ασπρόγεια Φλωρίνης, 811 άτομα (391 άρρενες και 420 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Ασπρόγεια (μαζί με το Χειμάδιον), 909 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 359 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 100 ρευστής και 450 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στα Ασπρόγεια, το Νοέμβρη του 1946 χωροφύλακες κάψανε τέσσερα σπίτια» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Сребрено: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης 13 οικογένειες και 60 μεμονωμένα άτομα [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 652, 1961: 662, 1971: 550, 1981: 318, 1991: 333, 2001: 375.

Υψόμετρο 870 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

96b. 1903-1908:

Κάτοικοι του χωριού πήραν μέρος στην επανάσταση του Ίλιντεν [Δραγούμης, 288].

Από το χωριό καταγόταν ο οπλαρχηγός Βαγγέλης Νάτσης, πρώην αυτονομιστής και στη συνέχεια μισθοφόρος των οθωμανών και του μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη [Δραγούμης, 458 και ΔΙΣ, 112].

Στην ομάδα του Βαγγέλη συμμετείχαν οι συγχωριανοί του: Γρηγόρης Βαενάς, Χρήστος Παναγιωτίδης (Μαλέτσκος), Δήμος Ευαγγέλου, Πέτρος Βολιώτης, Χρήστος Χατζής, Δημήτρης Νταλίπης, Δημήτρης Εμμανουήλ, Γιώργος Οικονομίδης, Κυριάκος Μπούτσης και Απόστολος Τανόπουλος [Οικονόμου, 5].

Το Βαγγέλη σκότωσαν οι αυτονομιστές, το Μάιο του 1904 [Dakin, 243].

Στις 15 Σεπτεμβρίου 1904 το σώμα του Παύλου Μελά μπήκε στο χωριό και τρομοκράτησε τους εξαρχικούς κατοίκους του. Σύμφωνα με το ΕΜΠΡΟΣ «τους ενουθέτησε τους εχάρισε την ζωήν υπό τον όρον ν’ αποτελέσουν μετ’ άλλων επιτροπήν και εντός 10 ημερών να μεταβούν εις τον Μητροπολίτην δηλούντες ότι δεν υπάρχουν πλέον σχισματικοί και Βούλγαροι εις το χωρίον των και ότι ζητούν έλληνα ιερέα» [ΕΜΠΡΟΣ, 1/10/1904].

Ο έλληνας αρχηγός απείλησε τους χωρικούς πως αν δεν επιστρέψουν στο πατριαρχείο θα τους σκοτώσει: «Ό, τι ήταν δυνατόν δια να τους κάμω να τρέμουν και να φοβούνται, τους το είπα», σημειώνει ο Μελάς [Μελάς, 385 και ΔΙΣ, 332].

Τους ζήτησε να γίνουν Έλληνες. Εκείνοι τρομοκρατημένοι συμφώνησαν, όπως γράφει ο Καραβίτης: «Κινούν το κεφάλι των δεξιά και αριστερά δια να δηλώσουν ότι είναι σύμφωνοι, διότι την λέξη μάλιστα δεν την έχει το σλαβομακεδονικό λεξικό» [Καραβίτης, 81].

Την 3^η Μαΐου 1905 ελληνικό σώμα, μάλλον του Μακρή, επιτέθηκε σε αυτονομιστές που βρίσκονταν κοντά στο χωριό. Η συμπλοκή κράτησε ώρες. Οι Έλληνες έφυγαν λίγο πριν φτάσει ο στρατός. Σκοτώθηκαν τρεις Μακεδόνες και τραυματίστηκε ένας [ΕΜΠΡΟΣ 8/5/1905. ΣΚΡΙΠ, 14/5/1905 και 23/5/1905, Τσάμης, 260].

Στις 12 Μαΐου 1905 η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ κάνει λόγο για επίθεση ελληνικού σώματος στο Σρέμπρενο και το φόνο πέντε εξαρχικών [ΕΜΠΡΟΣ, 12/5/1905].

Στις 5 Ιουνίου 1905, όπως γράφει ο Βάρδας στο ημερολόγιό του, ο Ιωάννης Καλογεράκης «εισήλθεν εις το Στρέμπενον, του είπε γυνή τις ότι είναι κομίται, αλλά δεν του έδειξαν εις ποίον μέρος είναι και θεωρεί ότι αν δεν καύσωμεν 6 οικίας αδύνατον να γίνη ιδικόν μας» [Βάρδας, τ. Α΄ σ. 141].

Το χωριό δέχτηκε νέα επίθεση στις 20 Μαΐου 1906 από την ομάδα του Γιώργου Δικώνυμου (Μακρή). Οι εξαρχικοί κάτοικοί του αντιστάθηκαν με τα όπλα, μέχρι που έφτασε οθωμανικό στρατιωτικό απόσπασμα και καταδίωξε τους Έλληνες [Μακρής, 94. Dakin, 301. 342, Τσάμης, 323-326].

Ο Μακρής αιχμαλώτισε και αποκεφάλισε μερικούς μήνες αργότερα έναν αυτονομιστή από το χωριό [Μακρής, 119].

Στις 18 Απριλίου 1906, ο Βάρδας μάθαινε από επιστολή του οπλαρχηγού Γιάννη Δοξογιάννη πως ο ανθυπολοχαγός Ζαχαρίας Παπαδάς (Φούφας) χτύπησε με 45 άντρες το Σρέμπρενο και σκότωσε τέσσερα άτομα, εκ των οποίων δύο γυναίκες [Βάρδας Β, 619].

Η αλήθεια είναι πως σκότωσε έξι: Ελένη Κατσοπούλου, Γεωργία Μηνά, Ισίδωρο Ποσδερίδη, Μαρία Ποσδερίδου, Στέφανου Τύπου και Γιάννη Τύπου [Οικονόμου, 28].

Το χωριό δέχτηκε τέλος και άλλη επίθεση ελληνικού σώματος, μέσα στο 1907. Κατά την επίθεση αυτή, «πυρπολήθηκαν οικίες και θανατώθηκαν κάτοικοι» [Βλάχος, 438-439].

 

97. Σφέτα Πέτκα / Sveta Petka. Μετονομάστηκε σε Αγία Παρασκευή. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Κάτω Κλεινών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Οι κάτοικοί του ήταν πατριαρχικοί Μακεδόνες. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928 ζούσαν αντίστοιχα εδώ περίπου 500 και 550 Μακεδόνες. Οι μισοί από αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου μερικοί κάτοικοι κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

97a. Πηγές:

Sv. Petka [Αυστριακός Xάρτης].

Σφέτα Πέτκα καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Σφέτα Πέτκα (Αγία Παρασκευή) Βιτωλίων: «έχει κατοίκους 610 χριστιανούς» [Σχινάς 1886].

Света Петка / Битолска каза, 550 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Sv. Petka, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Sveta Petka / Caza de Bitolia (Monastir), χριστιανικός πληθυσμός: 480 πατριαρχικοί Βούλγαροι [Brancoff 1905].

Σφέλα Πέτκα Μοναστηρίου, 470 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].

Αγία Παρασκευή Φλωρίνης, 504 άτομα (262 άρρενες και 242 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Αγία Παρασκευή Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Света Петка, 50 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Αγία Παρασκευή Φλωρίνης, 489 άτομα (243 άρρενες και 246 θήλεις), 87 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Ρευστοποιήθηκαν 34 περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Αγία Παρασκευή Φλωρίνης, 546 άτομα (270 άρρενες και 276 θήλεις), εκ των οποίων τρεις ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (οι δύο άρρενες). Ομοδημότες ήταν 510 και 36 ετεροδημότες. Απογράφηκαν αλλού 21 δημότες [Απογραφή 1928].

Αγία Παρασκευή, υπήρχαν 100 ξενόφωνες οικογένειες [Στατιστική 1932].

Αγία Παρασκευή, «Σχεδόν όλοι δικοί μας» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Αγία Παρασκευή Φλωρίνης, 687 άτομα (313 άρρενες και 374 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Αγία Παρασκευή, 727 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 200 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 327 ρευστής και 200 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Света Петка: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου κατέφυγαν από το χωριό στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης 20 άτομα [Симовски].

Το 1981 οι κάτοικοι του χωριού ήταν Μακεδόνες [Boeschoten].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 644, 1961: 424, 1971: 232, 1981: 231, 1991: 206, 2001: 209.

Υψόμετρο 618 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

97b. 1903-1908:

Η ομάδα του Δικώνυμου-Μακρή σκότωσε τον εξαρχικό κάτοικο του χωριού Ρίστε Ντίμεφ Τσικούτσαντσοφ, γιατί σε επιστολή του, η οποία έπεσε στα χέρια της ελληνικής οργάνωσης, στρεφόταν κατά των ελληνικών σωμάτων [Μακρής 127-128 και Βακαλόπουλος Β, 210].

Ο Μακρής σκότωσε και ένα εξαρχικό παπά της περιοχής, που καταγόταν από τη Σφέτα Πέτκα [Μακρής, 107].

Σε κάποιο σημείο των απομνημονευμάτων του, ο Μακρής θυμάται πως κάποια άλλη φορά, «εγώ με τους υπόλοιπους κατέβηκα στην Σφεταπέτκα για να χαλάσω έναν άλλο κομιτατζή» [Μακρής, 147].

Ο Μακρής όχι μόνο τον «χάλασε», άλλά έκαψε και το σπίτι του αυτονομιστή [Dakin, 349].

Ο Καραβίτης γράφει πως είχε πάρει εντολή από το ελληνικό προξενείο, να σκοτώσει τον «διαβόητο Γιώργη» στη Σφέτα Πέτκα [Καραβίτης, 307].

Στη Σφέτα Πέτκα ζούσε ο τουρκαλβανός Χατζή Νταούτ μπέης από την Κισάβα, που είχε τσιφλίκι του το χωριό και συνεργαζόταν με την ελληνική οργάνωση [Καούδης, 120. Καραβίτης, 333, 714. Βάρδας Β, 299-300, 634, 680, 797].

Στις 16 Οκτωβρίου 1906 ο Βάρδας μπήκε με τους άντρες του στο χωριό. Οι κάτοικοι δεν ήξεραν ελληνικά. Ο Βάρδας σημειώνει σχετικά: «μεταβαίνομεν εις Σφέτα Πέτκαν, όπου καλώ και ομιλώ προς τους χωρικούς διά διερμηνέως» [Βάρδας Β, 257].

Στις 16 Δεκεμβρίου 1906 ο Βάρδας παίρνει επιστολή του Πρώιμου, στην οποία του γράφει πως η συχνή μετάβαση των οπλαρχηγών Σίμου και Πέτρου στη Σφέτα Πέτκα, «έχει λόγον την εκεί διδασκάλισαν, λίαν ζωηράν», φοβάται δε ότι το γεγονός αυτό «δύναται να γεννήση επεισόδια, και την κατάρριψιν του γοήτρου ημών εις τους χωρικούς» [Βάρδας Β, 350].

Στις 27 Φεβρουαρίου 1907 ο καπετάν Μιχάλης Τσόντος, ξάδελφος του Βάρδα, αναφέρει στον έλληνα αρχηγό, πως ο καπετάν Πέτρος πήγε το βράδι έξω από το σπίτι της δασκάλας και πυροβολούσε. Τρόμαξε δε το χωριό και οι κάτοικοι έκλαιγαν. Ο Βάρδας σχολιάζει αγανακτισμένος: «Ιδού κατάστασις ανθρώπων, εγώ του γράφω δι' εργασίαν και αυτός ευρίσκεται εις γυναικοθηρίαν» [Βάρδας Β, 514-515].

Τελικά ο καπετάν Μιχάλης Τσόντος δέρνει τον οπλαρχηγό Πέτρο και τον υποβιβάζει προσωρινά σε αγγελιαφόρο [Βάρδας Β, 527].

 

97c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1903-1910 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 25 άτομα:

Gheorghi Petre, Nikola Jovan, Paoli Craytsche και Apostol Bozin το 1903.

Georg Parle και Paole Gheorgi το 1904, Sotir Georglis και Ghiorghi Kote το 1905.

Vassil Riste, Dunitri Aleksi, Velian Riste, Jova Georgiu, Jovan Riste, Jovan Stefo, Yeliam Darexve, Sparse Nedelko, Rozin Apostoke και Mitre Dime το 1906.

Eftin Constantinoff το 1907.

Riste Stoyan, Constantin Eftim, Stefo Nedelco και Ghiorghi Trendo το 1909.

Dimitri Filip το 1910.

Nedelko Naam το 1912.

 

98. Σφέτι Τόντορ ή Τσέρκεζ Κιόι / Sveti Todor ή Čerkez Kjoj. Μετονομάστηκε σε Άγιοι Θεόδωροι, στη συνέχεια σε Λιμνοχώρι και τελικά σε Λιμνοχώριον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Λιμνοχώρι. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αετού, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για παλαιό οικισμό, που αναφέρεται σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν ένας οικισμός μουσουλμάνων Τσερκέζων. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 150 άτομα. Μέχρι το 1924 οι κάτοικοί του εγκατέλειψαν αναγκαστικά το χωριό κι έφυγαν στην Τουρκία. Η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε στη θέση τους χριστιανούς πρόσφυγες, κυρίως από τον Καύκασο. Το 1928 ο πληθυσμός του οικισμού ήταν 150 πρόσφυγες. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξή του δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο.

 

98a. Πηγές:

Το χωριό Свети Тодор ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Хазир Беј Карамани με 108 οικογένειες [Турски Документи].

Čerkesköj [Αυστριακός Χάρτης].

Τσερκέσκοϊ (Άγιος Θεόδωρος) καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Σφέτι Τούδωρ (Άγιος Θεόδωρος) Φλωρίνης, 240 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Свети Тодоръ / Леринска каза, 100 Τούρκοι και 300 Τσερκέζοι [Кънчов 1900].

Τσερκέζ Κιόι Φλωρίνης, 45 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Άγιοι Θεόδωροι ή Τσερκεζκίοϊ Σόροβιτς, 156 άτομα (79 άρρενες και 77 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Άγιοι Θεόδωροι ή Τσερκέζ Κιόι Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Ζέλενιτς [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Цвети Тодор, 10 σπίτια μουσουλμάνων Σλάβων και 20 μουσουλμάνων Τούρκων [Милојевић 1920].

Άγιοι Θεόδωροι (Τσερκέζκιοϊ) Φλωρίνης, 122 άτομα (66 άρρενες και 56 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Τσερκέζκιοϊ σε Λιμνοχώρι [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Άγιοι Θεόδωροι γραφείου Φλωρίνης, έγινε καθαρά προσφυγικός οικισμός. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 37 προσφυγικές οικογένειες (126 άτομα) [ΕΑΠ].

Τσερκέζκιοϊ, μουσουλμανικός οικισμός, έφυγαν 30 οικογένειες μουσουλμάνων (122 άτομα) και ήρθαν 32 οικογένειες προσφύγων: 27 από τον Καύκασο και 5 από αλλού [Πελαγίδης].

Οι περισσότεροι πρόσφυγες που ήρθαν μιλούσαν ποντιακά [Χατζησαββίδης].

Λιμνοχώρι (Τσεκέρζ Κιόι) Φλωρίνης, 148 άτομα (70 άρρενες και 78 θήλεις), εκ των οποίων 144 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (66 άρρενες και 78 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 141 και ετεροδημότες 7 [Απογραφή 1928].

Άγιοι Θεόδωροι, υπήρχαν δύο ξενόφωνες οικογένειες, δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Λιμνοχώριον Φλωρίνης, 266 άτομα (119 άρρενες και 147 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Λιμνοχώριον, 307 κάτοικοι. Κανένας σλαυόφωνος. Όλοι είχαν ελληνική συνείδηση [Στατιστική 1945].

Цвети Тодор (Черкез Ќој): Ήταν ένας οικισμός μουσουλμάνων Τσερκέζων. Το 1924 οι κάτοικοί του έφυγαν στην Τουρκία. Στη θέση τους ήρθαν χριστιανοί πρόσφυγες [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 260, 1961: 301, 1971: 251, 1981: 395, 1991: 341, 2001: 323.

Υψόμετρο 610 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

100. Τίρνοβο / Trnovo. Μετονομάστηκε σε Πράσινον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Πράσινο. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Πρεσπών, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για χριστιανικό μακεδονικό χωριό, οι περισσότεροι κάτοικοι του οποίου προσχώρησαν στην εξαρχία. Το χωριό γνώρισε τη βία των ελληνικών σωμάτων. Το 1912 και το 1928 ζούσαν εδώ περίπου 400 άτομα. Τα περισσότερα από αυτά είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, τα 3/4 των κατοίκων κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

100a. Πηγές:

Trnva [Αυστριακός Xάρτης].

Τύρνοβον καζά Καστορίας, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Τούρνοβον ή Τέρνοβο Καστορίας: «έχοντος 450 χριστιανούς και εκκλησίαν» [Σχινάς 1886].

Търново / Костурска каза, 395 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Trnovo, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Τύρνοβο, το 1904 είχε 85 εξαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

Tirnovo / Caza de Kostour (Kastoria), χριστιανικός πληθυσμός: 544 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 29 μαθητές [Brancoff 1905].

Τύρνοβο, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Τύρνοβον: «Αποσκίρτησε τω 1899 και προσήλθε εις την Ορθοδοξίαν τω 1902. Τω 1903 όμως εκηρύχθη εντελώς σχισματικόν» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Τούρνοβον Καστορίας, 450 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι υπό των Βουλγάρων (: Μακεδόνες που προσχώρησαν στη εξαρχία) από το 1908 [Χαλκιόπουλος 1910].

Τύρνοβον Πρεσπών, 505 άτομα (293 άρρενες και 212 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Τύρνοβον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Трново, 80 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Τύρνοβον Φλωρίνης, 324 άτομα (132 άρρενες και 192 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Τίρνοβον Φλωρίνης, 376 άτομα (161 άρρενες και 215 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Τύρνοβον, «Ουδείς δικός μας» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Τύρνοβον, 396 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 160 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 166 ρευστής και 70 ελληνικής [Στατιστική 1945].

Μετονομασία του οικισμού από Τίρνοβον σε Πράσινον [ΦΕΚ 287 / 10. 10. 1955].

«Στο Τύρνοβο τρελάθηκε και πέθανε από τις κακοποιήσεις των χωροφυλάκων το Μάη του 1946 ο κάτοικος Μανιός» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Трнаа: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 128, 1961: 117, 1971: 53, 1981: 21, 1991: 24, 2001: 14.

Υψόμετρο 980 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

100b. 1903-1908: Άνθρωποι της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό ήταν οι Λάζος, Φώτης και Ναούμ Γιάμος [ΔΙΣ, 106, Καραβίτης, 267 και Τσάμης, 155]. Ο Καούδης θυμάται πως μαζί με τον καπετάν Κώτα από τη Ρούλια, είχαν μπει στο Τούρνοβο κι έδειραν άσχημα τον εξαρχικό δάσκαλο [Καούδης, 57-58]. Στις 17 Ιουλίου 1905 η ομάδα του οπλαρχηγού Γιώργου Δικώνυμου (Μακρή), μετά από υπόδειξη ενός Λάζου από το Πέσοντερ, εισβάλει το απόγευμα στο χωριό, σκοπεύοντας να σκοτώσει τον εξαρχικό δάσκαλο και τον εξαρχικό παπά: «Εγώ με το σώμα μου, γράφει ο Μακρής, έφυγα από την Όστιμα και σε μισή ώρα πάνω-κάτω έφθασα στο Τύρνοβο. Επειδή όμως ήταν ημέρα ακόμη, πέντε το απόγευμα, μας είδαν από το χωριό κι αμέσως ο παπάς και ο δάσκαλος τούδωσαν της φυγής. Τους κυνηγήσαμε, ρίξαμε και πληγώσαμε τον παπά στο χέρι, όπως μάθαμε ύστερα, γιατί εκείνη την ώρα μας κρύφτηκε στο δάσος. Ο δάσκαλος όμως κατόρθωσε να διαφύγη αβλαβής. Πήγαμε τότε στην εκκλησιά του χωριού, μαζέψαμε τους χωρικούς, μαζέψαμε και όλα τα βουλγαρικά βιβλία της εκκλησίας και τα κάψαμε. Έπειτα, αφού μιλήσαμε λίγο και κατηχήσαμε τους χωρικούς, φύγαμε» [Μακρής, 96-97]. Ο Βάρδας με τους άντρες του, μπαίνει στο χωριό στις 28 Αυγούστου 1905 και δειπνούν σε διάφορα σπίτια. Ο έλληνας αρχηγός σχολιάζει στο ημερολόγιό του πως οι κάτοικοι φοβούνται πλέον τους Έλληνες, καθώς έχουν υποκύψει «εις την βίαν» [Βάρδας Α, 206]. Η ομάδα του Μακρή, ξαναπάει στο χωριό το Μεγάλο Σάββατο του 1906. Την προηγούμενη μέρα είχε κάψει ζωντανό, μέσα στη στάνη του στο βουνό, ένα βοσκό Μακεδόνα. Οι κάτοικοι φέρνονται στους Έλληνες σχεδόν εχθρικά: «Οι χωρικοί μας περιποιήθηκαν "λαμπρά". Πρώτα είχαν κλειστά τα σπίτια τους και αναγκαστήκαμε να μπούμε δια της βίας. έπειτα, όταν τους ζητήσαμε φαγητό, αυτοί μας έφεραν αλεύρι καβουρδισμένο με βούτυρο που αναγκαστικώς το φάγαμε, αφού δεν είχαμε τίποτε άλλο» [Μακρής, 120-121].

Την 1η Σεπτεμβρίου 1906, η ομάδα του οπλαρχηγού Παύλου Κύρου, σκοτώνει στο Τύρνοβο το δραγάτη (αγροφύλακα) του χωριού Β. Τράικοφ [Προξενείο Μοναστηρίου, 24/9/1906, έγγραφο 658 και Βάρδας Β, 172].

Όπως γράφει ο ίδιος ο Κύρου στο Βάρδα: «εμβήκαμεν και επιάσαμεν εις το σπίτι του δραγάτην, και τον επήραμεν μαζί μας και τον χαλάσαμεν. Δυστυχώς ηθέλαμεν να πιάσωμεν και τον Βασίλη που μας επρώδωκε την πρώτην ημέραν, είχαν φέρει και (τον) Βουλγαροδιδάσκαλον, αλλά κατάλαβαν και έφυγαν» [Βάρδας Β, 191 και ΕΜΠΡΟΣ, 11/9/1906].

Ο Βακαλόπουλος γράφει για επίθεση του σώματος Γύπαρη εναντίον τσέτας, την 3η Σεπτεμβρίου 1906 [Βακαλόπουλος Β, 214].

 

101. Τίρσιε / Trsje. Μετονομάστηκε σε Τρίβουνον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Τρίβουνο. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Φλωρίνης, του νομού Φλωρίνης. Χριστιανικό μακεδονικό χωριό, οι κάτοικοι του οποίου προσχώρησαν στην εξαρχία. Το χωριό συμμετείχε στο Ίλιντεν και κάηκε από τον οθωμανικό στρατό. Το 1912 ζούσαν εδώ περίπου 900 άτομα. Μερικές οικογένειες μετανάστευσαν στη Βουλγαρία. Το 1928 ο πληθυσμός του είχε μειωθεί σε 650 κατοίκους. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν χαρακτηριστεί ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, οι περισσότεροι κάτοικοί του κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

101a. Πηγές:

Trsje (Tarsija) [Αυστριακός Χάρτης].

Τύρσια καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Τίρσια Καστορίας: «έχει 900 χριστιανούς, εκκλησίαν, σχολείον Βουλγάρων» [Σχινάς 1886].

Търсье / Леринска каза, 960 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Trsje, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη]. Τύρσια, το 1902 είχε 140 πατριαρχικές και 20 εξαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

Tarsié / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 1.280 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 70 μαθητές [Brancoff 1905]

Τύρσια, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Τύρσια: «Εξαρχικό από το 1900» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Τύρσια Φλωρίνης, 754 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι (: εξαρχικοί Μακεδόνες) από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Τύρσια Φλωρίνης, 902 άτομα (430 άρρενες και 472 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Τύρσια Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Трсје, 100 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Τύρσια Φλωρίνης, 577 άτομα (230 άρρενες και 347 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Τύρσια σε Τρίβουνον [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκαν 14 περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Τρίβουνον (Τύρσια) Φλωρίνης, 611 άτομα (271 άρρενες και 340 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22, Ομοδημότες ήταν 606 και ετεροδημότες 5. Απογράφηκαν αλλού 63 δημότες [Απογραφή 1928].

Τρίβουνον (Τύρσια), υπήρχαν 114 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 100 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων [Στατιστική 1932].

Τρίβουνον Φλωρίνης, 629 άτομα (312 άρρενες και 317 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Τρίβουνον, 540 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 400 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 100 ρευστής και 40 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Στο Τρίβουνο τον Ιούνη του 1946, απόσπασμα χωροφυλακής βίασε έξω από το χωριό βίασε μία γυναίκα, τον ίδιο μήνα εδώ, απόσπασμα χωροφυλακής έκαψε δύο αχυρώνες, μάζεψε δε τους χωρικούς και τους ξυλοκόπησε μαζικά, ενώ άλλοι πλιατσικολογούσαν τα σπίτια» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Трсје: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου 30 οικογένειες κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και 7 σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 99, 1961: 98, 1971: 66, 1981: 117, 1991: 2, 2001: 5.

Υψόμετρο 1.260 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

101b. 1903-1908:

Το χωριό συμμετείχε στον αυτονομιστικό αγώνα. Μάλιστα κάτοικοί του ξυλοκόποι χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά όπλων [ΔΙΣ, 69].

Στις 19 Μαΐου 1902 ο στρατός πολιόρκησε το χωριό, στο οποίο γινόταν ένας γάμος παρουσία γνωστών αυτονομιστών και συνέλαβε 120 χωρικούς [Dakin, 94].

Ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης είχε στρατολογήσει ως οπλαρχηγό τον Γκέλεφ, πρώην εξαρχικό δάσκαλο του χωριού και βοεβόδα [ΔΙΣ, 110, 113 και Dakin, 174-175].

Το κόστος της στρατολογίας ανερχόταν στις τρεις λίρες μηνιαίως για τον οπλαρχηγό και μιάμιση λίρα για κάθε άντρα της ομάδας του [Καραβαγγέλης, 13-15].

Γνωστός αυτονομιστής που καταγόταν από το χωριό ήταν ο βοεβόδας Ντέντο Κότσε [Dakin, 411].

Στις αρχές του 1903 το χωριό γνώρισε ξανά την οθωμανική βία [Βακαλόπουλος Α, 204].

Τις μέρες του Ίλιντεν ο στρατός έκαψε πολλά σπίτια του χωριού [Βακαλόπουλος Α, 213].

Στις 16 Αυγούστου 1904 τσέτα σκότωσε το μουχτάρη του χωριού Αντώνη [Δραγούμης, 238 και ΔΙΣ, 359].

Το Δεκέμβριο του 1904 μέλη της ελληνικής οργάνωσης σκότωσαν τον εξαρχικό ιερέα του χωριού Λάζο [Dakin, 260].

Το σώμα του Βάρδα επιτέθηκε στο χωριό στις 22 Σεπτεμβρίου 1905. Σύμφωνα με τον Καούδη, οι Έλληνες δεν κατόρθωσαν τίποτα καθώς οι κάτοικοι ήταν οπλισμένοι και αντιστάθηκαν [Καούδης, 108].

Το σώμα αποχώρησε. Κάποιοι πρότειναν να επιστρέψουν και να κάψουν όσα σπίτια μπορούσαν, αλλά ο Βάρδας απέρριψε την πρόταση ως επικίνδυνη [Βάρδας Α, 232-233].

Στις 23 Απριλίου 1906 η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ ανακοίνωνε το φόνο τεσσάρων εξαρχικών έξω από το χωριό, από το σώμα του ανθυπολοχαγού Ζαχαρία Παπαδά (Φούφα) [ΕΜΠΡΟΣ, 23/4/1906].

Η είδηση δημοσιεύεται και στον αμερικανικό τύπο. Εδώ όμως γίνεται λόγος, για φόνο εννέα χωρικών από ελληνικό σώμα, στο χωριό Teresia [The Salt Lake Herald, 6/5/1906. Los Angeles Herald, 6/5/1906].

Στις 24 Οκτωβρίου 1906 η ομάδα του οπλαρχηγού Σίμου Στογιάννη σκότωσε τρεις άντρες και μια γυναίκα από το χωριό που πήγαιναν στο παζάρι της Φλώρινας [Προξενείο Μοναστηρίου, 28/10/1906, έγγραφο 761].

Στις 19 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους χωρικοί σκότωσαν μέσα στο χωριό το βοεβόδα Κώτσο από το Ζέλενιτς. Οι Έλληνες απέδωσαν το φόνο σε «προσωπικές αντιζηλίες και έριδες» [Προξενείο Μοναστηρίου, 30/12/1906, έγγραφο 946].

Στις 10 Μαρτίου 1907 ο Βάρδας πληροφορείται πως η ελληνική οργάνωση στρατολόγησε στο χωριό δύο μισθοφόρους (το Νικόλα και το Δημήτρη) με μηνιαίο μισθό 3 λίρες έκαστο. Δεν φοβάται προδοσία γιατί οι Έλληνες «έχουν τας οικογένειάς των εις τας χείρας» των. Στις 25 Μαΐου η ελληνική οργάνωση στρατολογεί ακόμα δύο άντρες και μία γριά «με μικράν απολαβήν» [Βάρδας Β, 540, 696].

Την 1η Ιουνίου 1907 ο οπλαρχηγός Γιάννης Δοξογιάννης πληροφορούσε το Βάρδα πως στο χωριό υπήρχαν τουλάχιστον τρεις «δια κόψιμον». Επειδή ωστόσο οι οικογένειες και των τριών περίμεναν οπλισμένες ενδεχόμενη ελληνική επίθεση, ο Βάρδας αποφάσισε να μην εκτελέσει την πράξη [Βάρδας Β, 731].

 

102. Τούριε ή Τούρια / Turje ή Turja. Μετονομάστηκε σε Κορυφή. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Φλώρίνης, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για χριστιανικό μακεδονικό οικισμό που προσχώρησε στην εξαρχία. Πρωτοστάτησε στην επανάσταση του Ίλιντεν. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν (τα περισσότερα προσωρινά) στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928 ζούσαν αντίστοιχα εδώ περίπου 480 και 410 Μακεδόνες. Οι περισσότεροι αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από την κρατική ασφάλεια ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Στο τέλος του εμφυλίου πολέμου πολλοί κάτοικοι κατέφυγαν στη Γιουγκοσλαβία και σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

 

102a. Πηγές:

Turija [Αυστριακός Xάρτης].

Τούρια καζά Καστορίας, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Τούρια Καστορίας: «Έχει 300 χριστιανούς, εκκλησίαν, κρήνας, χάνιον» [Σχινάς 1886].

Турья (Турье) / Костурска каза, 325 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Turija, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Τούρια, το 1902 είχε 54 εξαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

Tourie / Caza de Kostour (Kastoria), χριστιανικός πληθυσμός: 480 εξαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 30 μαθητές [Brancoff 1905].

Τούρια, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Τούρια: «Εξαρχικό από το 1900» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Τούρια Καστορίας, 325 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) [Χαλκιόπουλος 1910].

Τούρια Πρεσπών, 476 άτομα (236 άρρενες και 240 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Τούρια Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Турија, 80 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920]. Τούρια Φλωρίνης, 367 άτομα (130 άρρενες και 237 θήλεις), 83 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Τούρια σε Κορυφή [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Ρευστοποιήθηκε μία περιουσία κάτοικου που μετανάστευσε στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Κορυφή (Τούρια) Φλωρίνης, 411 άτομα (172 άρρενες και 239 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ομοδημότες ήταν 406 και ετεροδημότες 5.  Απογράφηκαν αλλού 16 δημότες [Απογραφή 1928].

Κορυφή Φλωρίνης, 443 άτομα (211 άρρενες και 232 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Κορυφή, 449 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 300 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 120 ρευστής και 29 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Το Μάρτη του 1946 στην Κορυφή, χωροφύλακες δολοφόνησαν το Στάιο Γράφκου, το Νοέμβρη του 1946, χωροφύλακες κάψανε ένα σπίτι εδώ» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Турје: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός. Το 1961 ζούσαν στη Γιουγκοσλαβία 18 οικογένειες καταγόμενες από το χωριό Τούριε, σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης 15, στην Αυστραλία 44 και στον Καναδά 8 [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 198, 1961: 219, 1971: 115, 1981: 112, 1991: έρημο, 2001: 5.

Υψόμετρο 1.350 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

102b. 1903-1908:

Στις 21 Μαΐου 1903 πραγματοποιήθηκε στο χωριό συνέλευση περισσοτέρων των διακοσίων ατόμων των γύρω χωριών, με σκοπό την προετοιμασία της επανάστασης [Δραγούμης 120, 122].

Τον Οκτώβριο του 1903 έγινε εδώ συνάντηση βοεβόδων που συζήτησαν τα αίτια της αποτυχίας του Ίλιντεν [Καραβίτης, 15].

Στις 5 Ιουνίου 1907 το σώμα του Βάρδα βρίσκεται κοντά στο χωριό. Ο έλληνας αρχηγός σημειώνει στο ημερολόγιό του: «Μένομεν λοιπόν εδώ ζαρωμένοι, αντιλαμβανόμενοι ότι ευρισκόμεθα επί εχθρικού εδάφους» [Βάρδας Β, 716].

Εχθρικό χωριό, θεωρεί την Τούρια και το προξενείο Μοναστηρίου [Βάρδας Β, 769].

 

102c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1905-1915 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής 18 άτομα:

Done Ristoff, Petre Stasse Lazoff, Tanas Marko, Kosta Mladen, Darle Mantche Risto, Nasto Stoyan και Kole Bojin το 1905.

Kole Kyrkoff, Vassil Stoyan, Lazo Stoyan, Noume Stoutche, Yane Kole και Lazo Mihal το 1906.

Gusorgui Stefoff το 1908.

Gusorgui Stefoff και Anastassoff Soter το 1910.

Georghi Nastoff το 1912.

Vassil Gianne το 1915.

 

103. Τσέροβο / Cerovo. Μετονομάστηκε σε Κλειδί, στη συνέχεια σε Κλειδίον. Στους οδικούς χάρτες αναγράφεται ως Κλειδί. Στην απογραφή του 2001 ήταν οικισμός του δήμου Αετού, του νομού Φλωρίνης. Πρόκειται για χριστιανικό μακεδονικό οικισμό που είχε προσχωρήσει στην εξαρχία. Οι κάτοικοί του συμμετείχαν στην επανάσταση του Ίλιντεν και γνώρισαν τα αντίποινα του οθωμανικού στρατού. Άτομα από το χωριό, που μετανάστευσαν στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Το 1912 και το 1928 υπήρχαν αντίστοιχα εδώ περίπου 400 και 500 κάτοικοι. Οι περισσότεροι από αυτούς, είχαν χαρακτηριστεί από τις αρχές ασφαλείας ως άτομα ανθελληνικών ή ρευστών φρονημάτων. Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη του χωριού δεν επηρεάστηκε από τον εμφύλιο.

 

 103a. Πηγές:

Cerovo (Čerhova) [Αυστριακός Χάρτης].

Τσέροβον καζά Φλωρίνης, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Τσέροβον Φλωρίνης: «εξ 80 οικογενειών χριστιανικών οικουμένου χωρίον, κτήμα του εκ του χωρίου Εξίσουϊ Στόιτσε» [Σχινάς 1886].

Цѣрово / Леринска каза, 300 χριστιανοί Βούλγαροι [Кънчов 1900].

Cherovo, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Tzerovo / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 200 εξαρχικοί και 200 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 21 μαθητές και ενός πατριαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 10 μαθητές [Brancoff 1905].

Τσέροβον, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Τσέροβον: «Εξαρχικόν από το 1903» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Τσέροβον Φλωρίνης, 200 ορθόδοξοι Έλληνες υποκύψαντες στη βουλγαρική βία (: εξαρχικοί Μακεδόνες) και 161 σχισματικοί βουλγαρίζοντες [Χαλκιόπουλος 1910].

Τσέροβον Σόροβιτς, 402 άτομα (214 άρρενες και 188 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Τσέροβον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Церово, 60 σπίτια χριστιανών Σλάβων [Милојевић 1920].

Τσέροβον Φλωρίνης, 399 άτομα (193 άρρενες και 206 θήλεις), 71 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Τσέροβον σε Κλειδί [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Ρευστοποιήθηκαν δύο περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Κλειδί (Τσέροβον) Φλωρίνης, 492 άτομα (249 άρρενες και 243 θήλεις), εκ των οποίων 8 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (3 άρρενες και 5 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 466, ετεροδημότες 25 και ένας αλλοδαπός.  Απογράφηκαν αλλού 24 δημότες [Απογραφή 1928].

Κλειδί (Τσέροβον), υπήρχαν 80 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 65 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων (λίαν φανατικά μισελληνικά αισθήματα) [Στατιστική 1932].

Κλειδίον Φλωρίνης, 620 άτομα (307 άρρενες και 313 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Κλειδί, 650 κάτοικοι, όλοι σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 400 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 200 ρευστής και 50 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Από το Κλειδί, το 1946 παραπέμφθηκαν σε δίκη 40 άτομα, εδώ επίσης, χωροφύλακες κάψανε 15 μαντριά» [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Церово: Χριστιανικός μακεδονικός οικισμός [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 636, 1961: 468, 1971: 261, 1981: 195, 1991: 190, 2001: 139.

Υψόμετρο 820 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

103b. 1903-1908:

Το Τσέροβο ήταν το χωριό του βοεβόδα Λέτζιου, που κατά την επανάσταση του Ίλιντεν είχε τσέτα με 35 άντρες. Οι κάτοικοι του χωριού βγήκαν όλοι στο Ίλιντεν για δύο μέρες (20-22 Ιουλίου 1903) στα βουνά. Σε αντίποινα ο οθωμανικός στρατός κατέστρεψε αμπελώνες των χωρικών και πήρε με τη βία χρήματα από τους κατοίκους [Δραγούμης, 176, 196, 276 και Γούναρης 168].

Από το Τσέροβο καταγόταν ο βοεβόδας Κάρστε Ντάνοφ ή Σταύρου Μπογδάνη, ο οποίος σκοτώθηκε από ελληνικό σώμα τον Ιούλιο του 1908 [Βακαλόπουλος Β, 340].

Άνθρωπος της ελληνικής οργάνωσης στο χωριό ήταν ο Θανάσης Φιλίππου [Καραβίτης, 844].

 

103c. Μετανάστευση:

Το 1907 μετανάστευσαν από το χωριό στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες τα εξής τρία άτομα: Michal Dimitreff, Petreff Kole και Pande Zisoff.

 

104. Φλώρινα ή Λέριν / Florina ή Lerin. Πρωτεύουσα του δήμου και του νομού Φλωρίνης. Το 15ο αιώνα η πόλη είχε 200 χριστιανικές και 50 μουσουλμανικές οικογένειες. Μέχρι το 1912 αποτελούσε έδρα του ομώνυμου καζά. Το 1912 ο πληθυσμός της ήταν περίπου 10.000 άτομα: 5.000 μουσουλμάνοι Τούρκοι, 1.600 μουσουλμάνοι Τσιγγάνοι, 100 μουσουλμάνοι Αλβανοί, 2.800 χριστιανοί Μακεδόνες, 150 χριστιανοί Βλάχοι, 50 χριστιανοί Αλβανοί και 300 ισπανόφωνοι Εβραίοι. Περισσότεροι από τετρακόσιοι κάτοικοι της πόλης (ή άτομα της ευρύτερης περιοχής που δήλωσαν ως τόπο καταγωγής τη Φλώρινα), οι οποίοι μετανάστευσαν στις αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ, δήλωσαν στις αμερικανικές αρχές πως ήταν εθνικά Μακεδόνες. Μέχρι και το 1924, το μεγαλύτερο μέρος των μουσουλμάνων κατοίκων υποχρεώθηκε να μεταναστεύσει. Στη θέση τους η ελληνική διοίκηση εγκατέστησε 3.600 χριστιανούς πρόσφυγες, κυρίως πατριαρχικούς Βλάχους και Μακεδόνες από την περιοχή του Μοναστηρίου (Μπίτολα), και πατριαρχικούς ελληνόφωνους και τουρκόφωνους από την Τουρκία. Το 1932 σύμφωνα με τις αρχές ασφαλείας, 600 οικογένειες που κατοικούσαν στην πόλη είχαν χαρακτηριστεί ως «δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων». Η μεταπολεμική δημογραφική εξέλιξη της Φλώρινας δεν επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τον εμφύλιο.

 

104a Πηγές:

Η πόλη Лерин είχε στα τέλη του 15ου αιώνα 199 χριστιανικές και 44 μουσουλμανικές οικογένειες [Турски Документи].

Florina (Lerin) [Αυστριακός Χάρτης].

Φλώρινα, έδρα του καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

Φλώρινα, έδρα του διαμερίσματος Φλωρίνης: «Η πόλις της Φλωρίνης (βουλγαριστί Λέριν) κειμένη επί κοιλάδος και διαρρεομένη υπό του εκ του όρους Περιστέρι κατερχομένου ποταμού, διαιρείται εις εννέα συνοικίας και διασχίζεται υπό μιας μόνον οδού. Οικείται δε υπό 5. 616 οθωμανών, ων 100 οικογένειαι εισί βοεμών (: Τσιγγάνων) και 2. 560 χριστιανών, οικούντων απάντων εντός ξυλίνων οικιών. Έχει 7 τεμένη, μίαν εκκλησίαν, 3 ελληνικά σχολεία και εν βουλγαρικόν, προς δε 21 κλιβάνους (: φούρνους). Είναι ονομαστή δια την καλλονήν των εις αυτήν οικουσών οθωμανιδών και δια τας εκλεκτάς βοεμίδας (: τσιγγάνες) χορευτρίας. Αρκτικώς (βόρεια) της πόλεως κείται στρατών χωρητικότητος 1.500 ανδρών, ως και η προασπίζουσα αυτήν από της πεδιάδος εκκλησία» [Σχινάς 1886].

Леринъ (Флорина) / Леринска каза, 2. 820 χριστιανοί Βούλγαροι, 5.000 Τούρκοι, 100 χριστιανοί Αλβανοί, 200 μουσουλμάνοι Αλβανοί, 84 χριστιανοί Βλάχοι, 20 Εβραίοι και 1.600 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Florina, λειτουργία τόσο πατριαρχικών σχολείων και εκκλησιών, όσο και εξαρχικών σχολείων [Χάρτης Κοντογιάννη].

Lerin (Florina) / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 800 εξαρχικοί και 3.544 πατριαρχικοί Βούλγαροι, λειτουργία τριών εξαρχικών σχολείων με οκτώ δασκάλους και 168 μαθητές και τεσσάρων πατριαρχικών σχολείων με εννέα δασκάλους και 240 μαθητές [Brancoff 1905].

Φλώρινα Μογλενων, αριθμός βλάχικων οικογενειών: 26 πατριαρχικών και 3 ρουμανιζόντων [Στατιστική Πατριαρχείου 1906].

Φλώρινα: «Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου κατέχεται υπό των Ορθοδόξων. Οι Βούλγαροι έχουν ανεγείρει ιδίαν εκκλησίαν. Εντός της πόλεως υπάρχει αγίασμα, το του Αγίου Παντελεήμονος, όπερ μένει κλειστόν από του 1896 ένεκα διαπληκτισμών περί αυτού μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Φλώρινα, πρωτεύουσα του καζά Φλωρίνης, 2.156 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί), 500 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (: εξαρχικοί Μακεδόνες) και 6. 500 μουσουλμάνοι. Η Φλώρινα είναι έδρα του μητροπολίτη Μογλενών [Χαλκιόπουλος 1910].

Φλώρινα, έδρα της υποδιοικήσεως Φλωρίνης, 10. 155 άτομα (5. 307 άρρενες και 4. 848 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Φλώρινα, περιφερείας Φλωρίνης, εγκατάσταση 34 προσφυγικών οικογενειών (126 ατόμων) [Πρόσφυγες 1915]. Φλώρινα, έγινε έδρα του νομού Φλωρίνης [ΦΕΚ 120 / 1.4. 1915].

Πληθυσμός πόλης το 1916: Έλληνες (: τέως πατριαρχικοί) 3.576, τέως σχισματικοί (: εξαρχικοί) 589, μουσουλμάνοι 6.227 [Έγγραφο Νο 6541 του Υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο υπογράφει ο Ν. Πολίτης, προς την Ελληνική Πρεσβεία στο Παρίσι με ημερομηνία 15.3.1916].

Лерин, 2. 580 σπίτια: 950 χριστιανών Σλάβων, 25 μουσουλμάνων Αλβανών, 1.400 μουσουλμάνων Τούρκων, 30 χριστιανών Βλάχων και 175 μουσουλμάνων Τσιγγάνων [Милојевић 1920].

Φλώρινα, έδρας της υποδιοικήσεως Φλωρίνης, 12. 513 άτομα (6. 563 άρρενες και 5. 950 θήλεις), 2. 909 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Ρευστοποιήθηκαν πέντε περιουσίες κατοίκων που μετανάστευσαν στη Βουλγαρία [Μιχαηλίδης].

Φλώρινα, έδρα του γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων, μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 178 προσφυγικές οικογένειες (750 άτομα) [ΕΑΠ].

Φλώρινα, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 1.076 οικογένειες μουσουλμάνων (4. 650 άτομα) και ήρθαν 184 οικογένειες προσφύγων: 79 από τη Θράκη, 54 από τη Μικρά Ασία, 7 από τον Πόντο και 44 από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Φλώρινα, έδρα του δήμου Φλωρίνης, 10. 585 άτομα (5. 551 άρρενες και 5. 034 θήλεις). Υπήρχαν συνολικά 3. 612 πρόσφυγες, εκ των οποίων 1.613 ήταν πρόσφυγες που ήρθαν πριν το 1922 και 1.999 πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (993 άρρενες και 1.006 θήλεις). Ομοδημότες ήταν  8. 855 των απογραφέντων, 1.555 ετεροδημότες και 175 αλλοδαποί. Απογράφηκαν αλλού 1.435 δημότες. Από τους 10. 585 απογραφέντες, 7. 777 ήταν ορθόδοξοι ελληνικής γλώσσας. 1.638 ορθόδοξοι μακεδονοσλαυϊκής γλώσσας, 513 ορθόδοξοι τουρκικής γλώσσας, 284 ισραηλίτες ισπανικής γλώσσας, 255 ορθόδοξοι κουτσοβλαχικής γλώσσας, 48 μουσουλμάνοι αλβανικής γλώσσας, 15 μουσουλμάνοι τουρκικής γλώσσας και 55 διάφοροι άλλοι. Ως προς τον τόπο γέννησης, 4. 226 των απογραφέντων γεννήθηκαν στην πόλη της Φλώρινας, 1.493 σε χωριά της επαρχίας Φλωρίνης, 26 στην Καστοριά, 288 σε χωριά της επαρχίας Καστοριάς, 151 σε άλλες πόλεις της ελληνικής Μακεδονίας, 147 σε άλλα χωριά της ελληνικής Μακεδονίας, 95 στην Πελοπόννησο, 93 στη Θεσσαλία, 81 στην Εύβοια και τη Στερεά, 34 στην Ήπειρο, 27 στην Κρήτη, 14 στη Δυτική Θράκη, 19 σε ελληνικά νησιά, 1.662 στη Γιουγκοσλαβία, 1.092 στη Μικρά Ασία, 378 στη Θράκη, 264 στην Αλβανία, 251 στον Καύκασο, 139 στον Πόντο, 40 στην Κωνσταντινούπολη, 27 στη Ρωσία, 16 στη Βουλγαρία και 22 σε άλλο μέρος του εξωτερικού [Απογραφή 1928].

Φλώρινα, υπήρχαν 1.470 ξενόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 600 ήταν δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων. «Εκ των υπολοίπων 870 οικογενειών, 70 περίπου είναι Εβραίοι, Κιρκάσιοι και Αλβανοί. Οι λοιποί ομιλούν την Σλαυϊκήν, ρουμανικήν και τινες την αλβανικήν. Πολλά χωρία της περιοχής, εκτός των αναφερομένων ετοιμάζοντο να δηλώσουν σερβική μειονότητα, αλλά η λήψις αυστηρών μέτρων και ο βούρδουλας του καπετάν Στέφου (άλλοτε οπλαρχηγού και ήδη λοχαγού) έσωσε την κατάστασιν» [Στατιστική 1932].

Φλώρινα, «Υπερπατριώται είναι η οικογένεια Πύρζα, η οικογένεια Θεοδοσίου, η οικογένεια Σιάκου, ο Γέμος και ο Γρηγόριος Σαπουντζής, ο Δημήτριος Τραϊανός και ο Ιωάννης Ζήσης» [Στέφος Γρηγορίου 1935].

Φλώρινα, έδρα της επαρχίας Φλωρίνης, 12. 562 άτομα (6. 912 άρρενες και 5. 650 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Φλώρινα, 12.000 κάτοικοι, εκ των οποίων 1.500 ήταν σλαυόφωνοι. Υπήρχαν 1.000 άτομα μη ελληνικής συνείδησης, 500 ρευστής και 10. 500 ελληνικής [Στατιστική 1945].

«Από τη Φλώρινα το 1946 παραπέμφθηκαν σε δίκη 80 άτομα, κρατούν στις φυλακές και στα στρατόπεδα Φλώρινας 120 γυναίκες χωρίς αιτία και χωρίς δίκη, από αυτές 17 έχουν μωρά, 12 είναι ετοιμόγεννες και 4-5 γέννησαν μέσα στα κρατητήρια » [Υπόμνημα ΔΣΕ 1947].

Лерин: Σύμφωνα με στατιστική του 1881 η πόλη  είχε 2.800 μουσουλμάνους και 1.690 χριστιανούς κατοίκους. Ο Верковиќ το 1889   κάνει λόγο για 212 μουσουλμανικά και 100 χριστιανικά σπίτια. Στα χρόνια των βαλκανικών πολέμων ήρθαν στην πόλη 300 περίπου οικογένειες Βλάχων και Μακεδόνων, κυρίως από τους οικισμούς Μαγκάροβο / Magarevo, Νιζέπολε / Nižepole και Τέρνοβο / Trnovo της περιοχής Μπίτολα / Bitola [Симовски].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της πόλης ήταν --> 1951: 12.270, 1961: 11.933, 1971: 11.164, 1981: 12.562, 1991: 12.355, 2001: 14.279.

Υψόμετρο 660 [Λεξικό ΕΣΥΕ].

 

104b. 1903-1908:

Μέλη της ελληνικής οργάνωσης Φλώρινας ήταν οι: Βασίλης Μπάλκος (Μώρος), Γεώργιος Λουκάς, Μενέλαος Βαλάσσης, Αθανάσιος Κοτλάρτζης, Στέργιος ή Τέγος Σαπουντζής, Νικόλαος ή Λάκης Πύρζας, Γιάννης Ζήσης, Γ. Σιάκος, Κωνσταντίνος Γιαννάκης, Νικόλαος Διβήτκας, Τάκης Σπύρου και Πέτρος Χατζητάσης [Τσάμης, 153 και ΔΙΣ 115].

Στις 28 Φεβρουαρίου 1903 ο Ίων Δραγούμης σημειώνει πως οι ράφτες της Φλώρινας κατασκευάζουν στολές για το κομιτάτο [Δραγούμης, 26].

Η πόλη ήταν στρατιωτικό κέντρο (μερκέζ) [Δραγούμης, 50].

Κάθε Τετάρτη υπήρχε παζάρι, στο οποίο έρχονταν χωρικοί από τους οικισμούς της περιοχής [Καραβίτης, 168].

Στις 19 Απριλίου 1903 συνελήφθησαν ως ύποπτοι για επαναστατική δράση οι κάτοικοι της πόλης: Δημήτρης Γεωργίου Βαμβακάς, Μιχάλης Κιόρτσας, Τέγος Νάκη Κόνε και ο αμαξηλάτης Λάζος [Δραγούμης, 90].

Οι οργανωμένοι αυτονομιστές της πόλης, πήραν εντολή στις 16 Ιουλίου να εγκαταλείψουν τη Φλώρινα και να ενταχθούν στις τσέτες [Δραγούμης, 188].

Κείμενο καταγγελίας της επανάστασης του Ίλιντεν, που συντάσσεται με πρωτοβουλία του Δραγούμη, συγκεντρώνει ελάχιστες υπογραφές μελών της πατριαρχικής κοινότητας της Φλώρινας: Αδ. Α. Πύρζα, Τάκης Σπυρίδωνος, Γεώργ. Λουκάς, Αδελφοί Τέγου, Ιωάννης Ζήση, Ναούμ Γ. Πύρζας, Δανιήλ Δράμσης, Αθαν. Κωνσταντίνου, Ναούμ Ηλίας, Γεώργ. Γρίτας, Νικόλ. Α. Ζάννης, Αδελφοί Χατζή Κίρστε, Αθαν. Τέγου, Πέτρος Ι. Χατζή Τάνε, Κωνσταντίνος Θεοδοσίου [Δραγούμης, 197].

Στις 4 Αυγούστου 1903 ο Δραγούμης γράφει: «Ο εν Φλωρίνη στρατός εις πολλάς βιαιοπραγίας προβαίνει καθ' εκάστην. Τη 1η Αυγούστου διηρπάγησαν υπό του στρατού 10 οικίαι ορθοδόξων και ετραυματίσθησαν 5 άτομα, εξ ων εν θανασίμως. Η αγορά είναι κατά το ήμισυ κεκλεισμένη, η δε πόλις απροσπέλαστος εις τους χωρικούς» [Δραγούμης, 214].

Στις 5 Αυγούστου οθωμανοί στρατιώτες βίασαν δύο γυναίκες [Δραγούμης, 218].

Στις 8 Αυγούστου οι αρχές της πόλης ζητούν από τους κατοίκους της πόλης να καταταγούν στην αστυνομία. Δεν προσέρχεται κανείς. Οθωμανός αξιωματικός δηλώνει σε μουσουλμάνους της πόλης, πως στον πρώτο πυροβολισμό που θα πέσει στην Φλώρινα, θα προβεί σε σφαγή των χριστιανών, αδιακρίτως δόγματος [Δραγούμης 222, 226].

Στις 12 Σεπτεμβρίου 1903 οθωμανοί στρατιώτες πουλάνε στη Φλώρινα «τα λάφυρα του Κρουσόβου εις ευτελείς τιμάς» [Δραγούμης, 284].

Στις 11 Φεβρουαρίου 1904 στάθμευαν στην πόλη δύο λόχοι πεζικού, μία ίλη ιππικού και τρία ορεινά τηλεβόλα [Δραγούμης, 436].

Ο Στέφος Γρηγορίου, ως εκτελεστικό όργανο των Ελλήνων, τραυμάτισε σοβαρά στη Φλώρινα τον Τάνε Στέργιο και τον εξαρχικό δάσκαλο Δήμου [Καραβίτης, 309].

Για τον μητροπολίτη Μογλενών (Φλωρίνης), ο Βάρδας γράφει στο ημερολόγιό του ότι ήταν «αισχρόν αγγείον» [Βάρδας Α, 68]. Ο έλληνας αρχηγός, σημειώνει στις 5 Ιανουαρίου 1907, πως ίσως η ελληνική οργάνωση πρέπει να σκοτώσει τον μητροπολίτη και κανέναν ορθόδοξο έμπορο: «το μόνον δραστικόν φάρμακον συνετισμού όλων» [Βάρδας Β, 406].

Με εντολή του Βάρδα, είχε απαγορευτεί στους πατριαρχικούς χωρικούς να ψωνίζουν από τα μαγαζιά των εξαρχικών και ρουμανιστών της Φλώρινας [Βάρδας Β, 783].

Το Σεπτέμβριο του 1907 η μόνιμη στρατιωτική δύναμη της Φλώρινας έφτανε τα 500 άτομα [Βάρδας Β, 938].

 

104c. Μετανάστευση:

Μεταξύ 1902-1920 μετανάστευσαν από την πόλη ή την ευρύτερη περιοχή (δηλώνοντας ως τόπο καταγωγής τη Φλώρινα) στις ηπα και κατά την εκεί άφιξη τους στο Ellis Island δήλωσαν στις αρχές εθνικά Μακεδόνες 405 άτομα:

Gregor Anastasia, Vane Casge και Constantin Victir Paps το 1902.

Tacko Diuntri, Hristoff Mihael, Constantin Nedeljha, Anastas Rioto, Michalo Rista, Dane Todorce, Staice Dince, Vaum Georgi, Lambo Petrus, Alexa Jovan, Dimitri Potre και Pavel Karabel το 1903.

Wasil Tanas, Stoyan Krste, Kr...te Luiogni, Tonas Stojic, Lazar Canaso, Stoyan Christo, Lazar Dimitri, Nicolas Dimitri, Lazar Guele, Nikola Gyorgye, Blago Jane, Nikola Jonan, Kole Kote, Andreu Koti, Nicolas Manumitsche, Yorghi Paole, Constantin Papa, Stefo Petre, Dimitri Photi, Bojin Risso, Stojan Risso, Freitchi Risto, Risto Tanas, Nicola Valian, Bogaha Vasselef, Dimitri Vassilo, Petre Velian, Gronio Wassil, Petre Yankoula, Todor Kostits, Delo Petko, Filip Stojce, Tanas Danail, Todor Dimitri, Dimitri Miskin, Todor Stefo, Todor Spasse, Petre Kota, Nicola Natse, Risto Koze και Velian Laror το 1904.

Laso Anastas, Vantso Anastas, Nedelko Rirko Bayoff, Iofscheff Bogoya, Spasse Bogoyeff, Stogan Kote Branoff, Nicolas Cacho, Gurorgin Angelo Cchokreff, William Chapasse, Papa Anottad Dantso, Vassil Dello, Gheorghi Dimitri, Janaki Dimitri, Risto Dimitri, George Dimitry, Divitko Fanas, Stefo Fanas, Yovan Fanas, Lazar George, Kotelis Giuorgin, Lazer Gani Gorsehi, Vassil Grino, Naumci Gyile, Redjaib Ibrahim, Stefan Jouwonch, Vasil Jowan, Philippe Kostoff, Risto Krstef, Risto Lazor, Stoytsche Mirtcheff, Naoum Nicolas, Pantelio Papathanas, Ferman Petre Nedelco, Zole Petrof, Kamil Rashid, Dinis Risto, Jakob Sahli, Illia Smia, Josef Soliman, Anastasi Stefo, Ho Stefo, Tasse Stefo, Kiro Stoikoff, Dimitri Stoitche, Fodor Storka, Dine Stoyan, Karafil Stoyanof, Petko Stoyanoff, Constantin Strefoff, Athanas Tasko, Nicola Tasr, Risto Terpo, Vasil Traianow, Jowan Traiko, Iovan Trayko, Milre Serbin Traystehe, Andrea Vane, Iovan Vassil, Risto Vichin, Grosdam Voitche, Vassil Dimitri, Filip Namoun, Mitse Stefo, Peof Lazo, Stoyan Ylo και Riste Nedelev το 1905.

Stefo Krste, Gheorghi Kste, Delio Noleff, Lazo Risto, Vassil Risto, Stockha Stefo, Vangel Stefo, Petre Stoianeff, Constantin Tasse, Kole Tasse, Kiro Aleti, Kole Arastas, Todor Athamas, Risto Costantin, Ghiorghi Cote, Naoum Cozma, Gheorghi Dimitri, Vassil Dimitri, Petrouche Done, Petse Ghishe, Ritte Ghitsche, Nicola Hotcho, Pavle Ilia, Ilio Karanfil, Stoitche Kistoff, Andon Fapa Lazor, Stefo Milne, Damjan Milos, Nicolas Mitse, Georgi Mitsef, Alisco Mitseff, Geigor Morkv, Todor Nicola, Dimitri Pavlo, Rosta Petre, Panto Petro, Georges Risto, Nalko Risto, Pavle Risto, Stoian Risto, Cole Sotve, Gelko Spasse, Dimitre Stasse, Constantin Stefou, Ristv Stiv, Vassil Stoyan, Mito Tanas, Dimo Traian, Nedelco Traitshe, Ilia Trayan, Mitse Vane, Lave Vantcho, Tanas Veliv, Nikola Traitche, Nicola Risto, Mitre Douc, Mazo Kosta, Mitre Nake, Risto Troyan, Vasil Micllo, Petre Mitty, Anolan Nannotche, Anochas Tase και Vanghol Tome το 1906.

Anton... Stoikals, Tanas Pavleff, Dinntro Gheorghi, Ghioche Karakatch, Kire Alekso Kerlianoff, Mitse Kirste, Alesko Kole, Mitse Korste, Ivan Nedelcoff, Constantin Vanghel, Petre Bochkoff, Jovan Christoff, Ilo Dine, Itscho Fashoff, Kire Gheorgi, Lagon Ivane, Theodor Lazar, Costana Nedelco, Anghel Petre, Jovan Petre, Sarofil Petreff, Jovan Stoiteh, Nicola Stoyan, Milos Ternelco, Vasyl Traicoff, Georgead Velihov, Petro Janaki, Vernn Damof, Janas Lambro, Petre Risto, Anton Dello, Konstatin Kristo, Nicola Risto, Janne Vane, Nakola Piliv Naki, Jorghi Tode και Anastas Divitcos το 1907.

Nicola Stepho και Lazor Stoyan το 1908.

Ila Georgeff, Ylto Mitreff, Dimitri Tasse, Gavril Christoff, Andrea Petcoff, Constantin Alexo, Ylia Dans, Krste Demetri, Jovan Dimitri, Stvyan George, Kole Lazoff, Nicola Tapa Theodore, Muitche Traynoff, Ylia Yovan, Divitcho Kotcho, Divitcho Pandi, Athanas Po... Vassil, Athanas Ristoff, Christo Stepho, Risto Stoytche, Navun Trayco, Gheorghi Stefan, Dimtri Kotse, Natse Mitse, Petre Trayan, Kole Risto, Resto Bozen, Petre Costandikoff, K. Krste Damtcheff, Russe Delioff, Stoyko Dimilrett, Michal Dimitri, Panaiot Dimitroff, Marin Dudeff, Michael Elia, Ragino Elia, Nao... Foti, Rousse Georgieff, Thauas Illoff, Dine Iloff, Guiorgn Ivanoff, Konstantin Jovan, Konstantin Jovan, Todor Jovan, Dimitri Jovanoff, Nedeltcho Jovanoff, I. Kostadin Jovtcheff, T. Lazar Jovtcheff, Thauas Kole, Alexo Koleff, Spiro Koteff, Dimitri Krsteff, Georgi Marinoff, G. Dafo Minovski, Tacto Mintcheff, Lazar Mitsoff, Risto Namutcheff, Blagh Nicoloff, Todor Pavleff, Todor Pawle, Kosth Peteff, Dine Petreff, Kole Ristoff, Vasil Ristoff, Krste Stefoff, Canas Stoicheff, Tanas Stoikhef, Petre Stoytcheff, Stepko Takeff, Constantin Taneff, Stoiko Tarpe, Risto Taueff, Kreste Temelkoff, Milsisch Temelkoff, Jovan Thanasoff, Sotir Tirjscheff, Christo Vaneff, Blagoy Vastoff, Angelle Pavle, Trayco Christoff, Petre Kostoff, Jovan Traycoff, Kosta Traycoff, Naki Velloff, Sotir Broico, Veneff Naoumtcheff, Traico Peteo, Dane Risto, Petre Daneff, Lazo Ettoff, Jovan Pop Atanasoff, Stoian Christo, Isvetco Dimitre, Dimitri Nicoloff, Navum Stoiche, Guirgin Tanassoff, Christo Trayanoff, Anastas Traycoff, Mihail Ytihoff, Pelse Ytihoff, Anastas Zaleff, Dafo Petreff, Vatze Fnie, Vasil Vane, Miti Dine και Miti Kole το 1909.

Storyen Anastas, Tome Christo, Georgi Costa, Anastan Dimitri, Dimitri Janos, Lazor Joan, George Nicola, Pastoff Pando, Guile Stasse, Stasse Stoyan, Stasse Traykoff, Sp... Vasil, Athenos Tradofilop, Pavel Christoff, Vasil Christoff, Vaoumche Eflo, German George, Tanasof Giorgi, Ylio Kastandin, Mitre Lazo, Trayan Lazo, Anastas Mihayl, Atanas Pavloff, Lazo Petreff, Dimitri Stefan, Lazar Kole Tapa, Costantin Tass, Christoff Vane, Jovan Vassil, Risto Graytche, Albina Janaki, Tasse Georgi, Vassil Tipeff και Tachof Pandol το 1910.

Vantcho Filipp, Delo Kouzeff, Christ Mitseff, Petra Spiroff, Lazor Giorgi, Pandil Idoff, Sava Stefoff, Ito Janeff, Kriste Mitseff, Thomas Ristoff, Anastas Steris, Gheorghi Stoyanoff, Anastase Varsil και Costa Varsil το 1911.

Dimitri Stephoff, Tragan Jadroff, Tanas Domo, Tassi Ivanoff, Tacto Koleff, Petre Ountcheff, Christo Miti Zangatch, Tomas Kostadinoff, Laky Vassiloff, Georgi Kristeff, Trayco Kristeff και Iasil Mito το 1912.

Costa Dimitroff και Dimitri Lazoff το 1913.

Christo Terpo, Christo Dimoff,...ane Stoyanof και Stavro Dimitry το 1914.

Andrea Anastassion, Domnika Anastassion και Mitse Dafo το 1915.

Athanas Papas και Athansec Papas το 1920.

 

104d. Ριζοσπάστης:

Κείμενο του Ν. Κοντού, το οποίο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα - όργανο του ΚΚΕ Ριζοσπάστης, στις 22 και 23 Οκτωβρίου 1933:

«Όπως πέφτουν τα κοράκια στο ψοφίμι, έτσι έχουν πέσει και στη Φλώρινα όλα τα κακοποιά στοιχεία – όργανα του ελληνικού σοβινισμού στον τόπο αυτό.

Στο σταθμό, όλος ο συρμός, μόλις έφθασε, πολιορκήθηκε από χαφιέδες, χωροφύλακες και καπεταναίους.

Ο ίδιος ο Καραμαούνας, διοικητής της ασφάλειας, πρώτος στο σταθμό.

Ζητάνε κομιτατζήδες, ποιοι; Οι ληστές και οι δήμιοι του Μακεδονικού λαού.

Ας τους πάρουμε όμως με την αράδα.

Σ' όποιο δημόσιο κτίριο κι αν μπείτε θα σας κάνουν εντύπωση τα κολλημένα χαρτιά κι οι ταμπέλες με τη φράση "μιλάτε την ελληνική...". Αυτό είναι το έργο της φασιστικής Ε.Ε.Ε. (Εθνική Ένωσις Ελλάς). Αυτό είναι η επίσημη προσταγή σα να λέμε στους Μακεδόνες. Πίσω απ' αυτό όμως κρύβονται χιλιάδες καθημερινά επεισόδια σε βάρος της μακεδονόφωνης μειονότητας. Καταγγέλλονται απ' τα καθάρματα της Ε.Ε.Ε. για κομιτατζήδες, απειλούνται με εκτοπισμούς, διώκονται για λαθραίο καπνό, βρίζονται βουλγαρόσποροι και τρομοκρατούνται.

Η Ε.Ε.Ε. διευθύνεται εδώ από "αντάξιους" ληστές και δημίους με το σκοπό που έχει και η οργάνωση αυτή. Ο Ρώμπαμπας, γιος του καπετάνιου - ληστή - μακεδονομάχου Ρώμπαμπα. Με ένα σωρό βρωμιές στο παρελθόν τους, με μια σειρά πράξεις σε βάρος της μειονότητας. Ο καπετάν Γιαταγανάκης, ένας τυχοδιώκτης που κολλάει σα βδέλλα στους διάφορους οργανισμούς για να ληστεύει.

Ο Καρούζης, ένας έμπορος υφασμάτων, που συνδυάζοντας τον "πατριωτισμό" με το συμφέρον (μήπως έχουν και τίποτε άλλο για σκοπό τους;) έριξε το σύνθημα να μη ψωνίζουν οι κάτοικοι Φλωρίνης απ' τους Εβραίους για να δουλεύει το μαγαζί του. Οι εκατό οικογένειες Εβραίων που είναι στη Φλώρινα τρομοκρατούνται ιδιαίτερα απ' τα παραπάνω καθάρματα.

Ο Χρυσικός, απότακτος ταγματάρχης κι ο Χρυσάφης, ένας ντόπιος ληστής. Να το επιτελείο της Ε.Ε.Ε. στη Φλώρινα. Αυτοί που οργάνωσαν τον προπέρσινο τρομοκρατώντας τη μακεδονική μειονότητα και κάνοντας την αρχή της δολοφονικής καριέρας των σκατόχρωμων.

Παράλληλα με τη δουλειά των Ε.Ε.Ε. τις επιδειχτικές παρελάσεις, τις πατριωτικές γιορτές, τις αντιμακεδονικές τρομοκρατικές πράξεις τις βοηθούν και οι "άλκιμοι" και οι πρόσκοποι. Ο αρχηγός δε των προσκόπων είναι χαφιές με καρνέ της ασφάλειας. Οι δυο αυτές οργανώσεις στρατολογούν τα μέλη τους τόσο απ' τις φτωχές μάζες της μειονότητας με την τρομοκρατία για να κάνουν γενίτσαρους, όσο και απ' τα τζάκια των καπεταναίων για να τους έχουν χαφιέδες στα σχολεία.

Τέτοιες πράξεις μαθητών που συνεργάζονται με τους δασκάλους και την αστυνομία χαφιεδικά θα αναφέρουμε σ' άλλο κεφάλαιο.

Ένα χαρακτηριστικό απ' τη δράση των "αλκίμων" είναι η προπαγάνδα ενάντια στη μακεδονική γλώσσα.

Φτάσανε στο σημείο να καταγγέλλουν στους καθηγητές παιδιά που μιλούσαν μακεδονικά που τα απαγορεύουν στο σχολείο.

Όλοι οι αισχροί παράγοντες, οι λιγδεροί τυχοδιώχτες των Ε.Ε.Ε., εδώ στη Φλώρινα έρχονται σε στενή επαφή με τις τοπικές αρχές, με την επιτροπή ασφαλείας και με τις υπόλοιπες φασιστικές οργανώσεις.

Σ' όλο τον κάμπο της Φλώρινας το άσμα του καπετάν Στέφου του μακεδονομάχου, προκαλεί τον τρόμο.

Τα χωριά Σέτινα, Κρούσορατ, Νερέτ, χρόνια τώρα στενάζουν κάτω από το βούρδουλά του.

Ο καπετάν Στέφος δεν είναι κρυμμένος ληστής. Όχι. Είναι "έντιμος Έλλην πολίτης", φίλος των τοπικών αρχών. Κομματαρχίσκος του Κονδύλη και υποψήφιος Κονδυλικός στις τελευταίες εκλογές. Είναι "παράγοντας". Έχει δολοφονήσει ως τώρα δεκάδες φτωχούς αγρότες και σήμερα έχει τα μέσα να σε ζωγραφίσει για κομιτατζή και να ξεγραφτείς από τον κατάλογο των ζωντανών. Ο Καπετάν Στέφος και ο Μάνος είναι οι δύο στύλοι του εθνικοφασιστικού συλλόγου "ο  Παύλος Μελάς". Ο Μάνος για τις "υπηρεσίες" του πήρε 40 στρέμματα ποτιστικά χωράφια. Το 1931 ο Καπετάν Στέφος δεν είχε δουλειές. Σοφίστηκε λοιπόν ένα σατανικό σχέδιο εις βάρος της ματοβαμένης μειονότητας.

Πήγε στη Σέτινα, στο Κρούσορατ και στο Νερέτ, νύχτα μεταμφιεσμένος σε κομιτατζή. Έπιασε με το τουφέκι προτεταμένο τους φτωχούς αγρότες, αυτός και η παρέα του και τους απείλησε ότι αν δεν τους δώσουν χρήματα και τρόφιμα θα τους κακοποιήσει.

Κάτω από τις κάνες των μάουζερ μάζεψε τα πράγματα των χωρικών και έφυγε. Την άλλη μέρα τα χωριά περικυκλώθηκαν από αποσπάσματα κι ο καπετάν Στέφος υπόδειχνε τα θύματά του που αυτός ο ίδιος λήστεψε ως τροφοδότες των κομιτατζήδων. Φωνάζουν και ξελαρυγγίζονται οι χωρικοί. Τίποτα. Ο βούρδουλας και ο υποκόπανος έπεσε άγριος. Ο καπετάν Στέφος θριάμβεψε. Ο ελληνικός ιμπεριαλισμός απέδωσε δικαιοσύνη. Μήνες τότε οι άνθρωποι σύρθηκαν από τους σταυροτήδες.

Ένας από τους "λαϊκούς" υποψηφίους - σαν κονδυλικός που είναι - είναι και ο καπετάν Στέφος. Πήγε στα χωριά που η δράση του δεν ήταν τόσο μεγάλη και έκανε προεκλογική περιοδεία.

Δεν χρειάστηκε πολλά κοπλιμέντα. Τα είπε ξεκάθαρα.

Ακούστε δω βρε βουλγαρόσποροι... ή με ψηφίζετε ή θα σας αλλάξω το σταυρό...

Στους παλιούς εκτοπισμούς, ο καπετάν Στέφος είχε πρώτος το δάχτυλό του. Πριν κάμποσο καιρό, πριν φύγει από τη Φλώρινα, ο διοικητής της αστυνομίας ο κανίβαλος Πετράκης, οι δυο τους ήταν αχώριστοι φίλοι. Τόσο ταίριαζαν τα αιμοβόρα τους ένστικτα. Αυτή όλη η δράση της σπείρας του "Παύλου Μελά", είναι τόσο γνωστή μέσα στη Φλώρινα, που και τα παιδάκια ακόμα βλέποντας τις κολλημένες στους τοίχους επιγραφές και τη φωτογραφία του υποψηφίου καπετάν Στέφου, πάνε να κρυφτούν ξεφωνίζοντας: λέλε μάικο... (ωχ μανούλα μου).

Και όμως η Μακεδονία - κατά τις επίσημες δηλώσεις - "απολαμβάνει όλων των δικαιωμάτων της υπολοίπου Ελλάδος...".

 

Πλησιάζουμε τους μαθητές, τους διδασκαλιστές, τους οικότροφους του κράτους και τα παιδάκια του δημοτικού. Μας παρατηρούν ύποπτα.

Προ παντός εκείνοι οι οικότροφοι. Τα λόγια τους μόλις βγαίνουν και σβήνουν χωρίς να φτάνουν στην ακοή μας.

Πως τα περνάτε παιδιά; Πως σας φέρνονται η διεύθυνση και οι δάσκαλοι; Ζείτε καλά;

Τους ενθαρρύνει ο σύντροφος που μας οδηγεί.

Μιλήστε, σύντροφοι... Ο σύντροφος μας έρχεται από το "Ριζοσπάστη"... Μη φοβάστε.

Κάποιο βάρος έφυγε από τα στήθια τους, ξεθάρρεψαν και άρχισαν να διηγούνται.

- Μπράβο του, δεν μας ξεχνάει ο "Ριζοσπάστης" μας...

Θυμήθηκα εκείνη τη στιγμή τους δυο σιωπηλούς, τους δυο κλειδωμένους στον εαυτό τους Μακεδόνες του τραίνου. Τους θυμήθηκα που κατέβαιναν στην Επισκοπή γελαστοί, ύστερα από την ομιλία του συντρόφου που τους εξηγούσε τη "Φωνή".

Και με συγκίνηση άκουσα από μακριά το θερμό τους χαιρετισμό.

- Ντρουγκάρι... Ντρουγκάρι... (Σύντροφοι, σύντροφοι)!

Τα παιδιά του οικοτροφείου τώρα με σφίγγουν τα χέρια. Είναι όλοι Μακεδόνες. Τους κλείσανε μέσα σε ένα φρούριο να τους κάνουν πραγματικούς γενίτσαρους. Τους τρομοκρατούν, τους δέρνουν, τους απαγορεύουν τη γλώσσα της μάνας τους.

- Για το ελεεινό μας συσσίτιο όποιος τολμούσε να διαμαρτυρηθεί τον έδιωχναν. Τα ίδια και για την ακαθαρσία. Τα παιδιά όλα αρχίσαμε να γκρινιάζουμε, ώσπου μια μέρα οι τοίχοι τοι οικοτροφείου γέμισαν με χαρακτηριστικές επαναστατικές φράσεις κατά του διευθυντή Αρχόπουλου και του νομάρχη Πετρουλιά. "κάτω οι ληστές του ψωμιού μας...", "κάτω ο τύραννος νομάρχης Πετρουλιάς και το τσανάκι του ο διευθυντής Αρχόπουλος". Την άλλη μέρα όλα τα παιδιά τα διάβαζαν με ενθουσιασμό.

Ο νομάρχης και ο διευθυντής λυσσάξανε. Πιάσανε όλους τους τελειόφοιτους και τους ανέθεσαν να βρουν αυτούς που τα έγραψαν. Υποχρέωσαν σ' αυτό και όλους τους οικότροφους που έμειναν το καλοκαίρι στη Φλώρινα.

Κανένας δεν ανακαλύφθηκε. Ο νομάρχης λοιπόν σ' απάντηση έδιωξε 60 παιδιά, με την κινητοποίηση όμως των άλλων τα ξαναπήρε. Να τα γράψετε όλα σύντροφε, στο "Ριζοσπάστη" μας... όλα...

Ύστερα μας εξιστορεί την στρατιωτική ζωή που περνάνε εκεί μέσα. Είναι σαν μηχανές. Κοιμούνται, ξυπνάνε, τρώνε το ελεεινό τους συσσίτιο και τιμωρούνται γιατί μιλάνε τη γλώσσα τους, χωρίς να τολμήσουν να διαμαρτυρηθούν.

Δημόσιοι υπάλληλοι συμπαθούντες, που γνώρισαν το τέρας Αρχόπουλο - φασίστα - αγύρτη, μας δηλώσανε ότι εκείνα τα παιδιά του οικοτροφείου θα φύγουν όλα ασθενικά και ανίκανα για το παραμικρό από εκεί μέσα.

Όλοι οι αποβληθέντες είναι παιδιά Μακεδόνων. Ο Τοπούρκας, ο Κεχαγιάς, ο Ηλιόπουλος, ο Ιωαννίδης.

Τα παιδιά μονάχα των Μακεδονομάχων έχουν τα προνόμια που τους εξασφαλίζει το κράτος της βίας.

Το λέει καθαρά ο Αρχόπουλος: "Το οικοτροφείο πρέπει να γίνει φυτώριο πατριωτών, εθνικιστών, πολεμιστών και ηρώων...". Τροφή για τα κανόνια των ληστών δηλαδή.

Όποιος μιλήσει με μαθητή της Φλώρινας είναι αδύνατο να μην καταλάβει με ποιον τρόπο προσπαθούν να πνίξουν τη μακεδονική συνείδηση στα παιδιά της μειονότητας.

Ο γυμνασιάρχης Κοτρόνης και ο διευθυντής του διδασκαλείου Κοκκίνης αδράχνουν κάθε ευκαιρία, κάθε μέρα να μιλάνε ενάντια στον κομμουνισμό και τις νέες ιδέες από την έδρα, να βρίζουν χυδαία τη γλώσσα των ντόπιων, να τιμωρούν και να διώχνουν όλους τους συνειδητούς μαθητές.

Καλλιεργείται ο χαφιεδισμός ανάμεσα στους μαθητές με την πρωτοβουλία του γυμνασιάρχη και του διευθυντή του διδασκαλείου, σε σημείο που η παραμικρή κίνηση των μαθητών να πηγαίνει στ' αυτιά της Διευθύνσεως.

Ο Ηλιόπουλος, μαθητής του οικοτροφείου εξαναγκάστηκε να γίνει χαφιές.

Ο Νεδελκόπουλος του γυμνασίου και ο Χορομίδης τα ίδια.

Οι φετινή διδασκαλιστές που τελείωναν φεύγοντας κάλεσαν μια συγκέντρωση των μαθητών με τους καθηγητές. Εκεί μέσα ξέσπασε η κρυμμένη αγανάχτηση. Τα είπαν καθαρά στους δασκάλους τους. Ότι τους παραβίασαν τη σκέψη, ότι διαστρέβλωσαν την κρίση τους, ότι τους πότισαν σοβινιστικό δηλητήριο.

Συνέστησαν και στους άλλους μαθητές να προσέχουν καλά τα λόγια των καθηγητών τους.

Ο γυμνασιάρχης και ο διευθυντής φύγανε μπροστά σ' αυτό το μπάτσο να κρυφτούν.

 

Ποιος δε θυμάται το φόνο που έγινε στις 14 Αυγούστου, που αιτία είχε την τρέλα του Λάζαρου Τραγιανού, ενός που δανείστηκε από τον Παπακωνσταντίνου τον τοκογλύφο χρήματα.

Ο Παπακωνσταντίνου παράγοντας φιλελεύθερος έγινε εκατομμυριούχος τοκίζοντας με αφάνταστους τόκους τους καταπιεζόμενους Μακεδόνες.

Ο Τραγιανός δανείστηκε απ' αυτόν για να φτιάξει το σπίτι του. Ήλθε η μέρα να πληρωθούν οι τόκοι κι ο Τραγιανός μη έχοντας να πληρώσει πήγε κι έπεσε στα πόδια του για να προλάβει την κατάσχεση που θα του έκανε.

- Δεν έχω κύριε Παπακωνσταντίνου... Μη μου κάνεις κατάσχεση. Λυπήσου τα παιδιά μου...

- Αν αύριο δε φέρεις τα λεφτά πάει. Θα σου πάρω το σπίτι...

- Δε φοβάσαι το Θεό;

- Θεός είμαι εγώ. Ό,τι θέλω σε κάνω...

Ύστερα μαύρισε το μάτι του Τραγιανού και τον σκότωσε. Κι ο Σ. Παπακωνσταντίνου ήταν φιλελεύθερος βουλευτής...

Τέτοια υπάρχουν άπειρα μέσα στη Φλώρινα.

Άλλος Σαϋλώκ πρώτου μεγέθους απ' την παράταξη του "ηθικού ρυθμού" είναι ο Δάικος. Δικηγόρος, τοκογλύφος, ρουσφετολόγος, εκατομμυριούχος. Κανένα χωριό δεν υπάρχει που να μη το έχει γραμμένο στο τεφτέρι του.

Τον τρέμουν και πέφτουν στα πόδια του μη τους ξεσπιτώσει, μη τους πάρει το αλέτρι.

Του Σπύρου του Κασάπη του κατάσχεσε τα πρόβατα.

Ο Ν. Παπακωνσταντίνου άλλος δήμιος κατάσχεσε το φυτώριο του Μακεδόνα Μπαμτσουρλή, για 18 χιλιάδες δραχμές.

Ο γέρο Τσάπανος με τις σαλβάρες άλλη προσωπικότητα. Κι όλη αυτή η χορεία των αιμοβόρων είναι παράγοντες οικονομικοί και πολιτικοί της Φλώρινας. Ο νομάρχης τους κάνει τόπο να περάσουν και ο Καραμσούνας της Ασφαλείας είναι φίλος τους.

 

Να η Φλώρινα η βασανισμένη, η τρομοκρατημένη, η δεμένη στα σίδερα του ελληνικού ιμπεριαλισμού, των τοκογλύφων της κρατικής βίας και της άγριας φορολογίας. Η Φλώρινα που τριγυρισμένη απ' τα βουνά της, σφιχτοκλεισμένη μέσα στις ζώνες των αποσπασμάτων, κάτω από το βούρδουλα του Καραμαούνα και του καπετάν Στέφου, πνιγμένη απ' τα ιδεολογικά δεσμά που τόσο τεχνικά φτιάχνει ο Τουρκοβασίλης στη μακεδονική νεολαία, στενάζει.

Η Φλώρινα για την οποία ιδιαίτερη εγκύκλιος της παιδείας αναφέρει: "Πρέπει να δραστηριοποιηθούν οι εκπαιδευτικοί λειτουργοί, εις την εθνικιστικήν, πατριωτικήν και αρτίαν ελληνοπρεπή μόρφωσιν"».

 

104e. "Ανθέλληνες":

 Λίστα Νικολάου Χάσου ή κατάσταση ατόμων ανθελληνικών φρονημάτων. Βρέθηκε στο γραφείο του τέως δημάρχου Φλωρίνης Νικολάου Χάσου και παραδόθηκε στις ελληνικές αρχές ασφαλείας τον Απρίλιο του 1945. Εντός αγκύλης υπάρχουν οι (εκ των υστέρων) ασφαλίτικοι χαρακτηρισμοί:

1) Δημήτριος Μπατσάνης [κατάδικος]. 2) Κωνσταντίνος Γκερτσάκης [φυγόδικος]. 3) Ευάγγελος Γκερτσάκης. 4) Θεόδωρος Γκερτσάκης [+ Α]. 5) Στέφανος Γκερτσάκης. 6) Τάκης Οτζάκης. 7) Γεώργιος Παπανικολαου [συμπράττει]. 8) Δημήτριος Ηλιάδης, 9) Μιχαήλ Πέτκος. 10) Στέφανος Ρόλης [φυγόδικος Α]. 11) Ηλίας Μποζίνης. 12) Αθανάσιος Γρούιος. 13) Κώστας Δουμάτσης. 14) Γεώργιος Μπέλτσιος [+]. 15) Στέφανος Χρήστου. 16) Αναστάς Νικολάου [φυλακισμένος]. 17) Χρήστος Δίνε. 18) Παντελής Λαζένκας [φυλακισμένος]. 19) Χρήστος Πόπωφ. 20) Ηλίας Χατζηστόιτσες. 21) ΙωάννηςΧατζηστόιτσες. 22) Βέρκα Χατζηστόιτσε [+]. 23) Κωνσταντίνος Σίσες [+]. 24) Παναγιώτης Παπαδόπουλος [φυγόδικος]. 25) Κωνσταντίνος Τάσσος [+]. 26) Παντελής Καρατζάς [+]. 27) Κόλε Κάπτσεφ [φυγόδικος]. 28) Βάνε Χρηστίδη [διεγράφη κατόπιν αιτήσεώς του]. 29) Κώτσης Πιπέρκωφ. 30) Πέτρος Σαμαράς. 31) Μαριάνκα Κυρζάτη. 32) Άννα Λαζάρου Κύρκου. 33) Θωμάς Χατζηστόιτσες. 34) Μαρία Ηλιάδου. 35) Παντελής Χατζηστόιτσες [+ Α]. 36) Πέτρος Γαζέας. 37) Νικόλας Κούζωφ. 38) Λάμπος Μέλιωφ. 39) Σίμος Ράτσκωφ [+ Α]. 40) Ιωσήφ Δίνωφ. 41) Φίλιππος Μποζίνωφ. 42) Αθανάσιος Μαυρουδίωφ. 43) Πέτρος Ράτσκος. 44) Ηλίας Τούζωφ [φυγόδικος]. 45) Πέτρος Τούζωφ. 46) Γρηγόριος Γκερτσάκης [+]. 47) Αλέξις Μέλλιος. 48) Φίλιππος Ιβάνωφ. 49) Σπύρος Αθανασίου [φυγόδικος]. 50) Αθανάσιος Λαζάρου. 51) Μπόρις Μέλλιος [φυγόδικος]. 52) Αθανάσιος Τζώλες. 53) Ιβάν Νικολώφ. 54) Ευάγγελος Κρουσοράτης. 55) Γρηγόριος Γκίλεφ [+]. 56) Χαράλαμπος Γκίλεφ. 57) Νικόλαος Σιώτης. 58) Χρήστος Τάσσος [+]. 59) Ηλίας Κάπτσες [+]. 60) Γεώργιος Αλεμπάκωφ [φυγόδικος]. 61) Ευάγγελος Δουμάκοφ [+]. 62) Ηλίας Σιώτης [φυλακισμένος Α]. 63) Γεώργιος Βασιλείου. 64) Χρήστος Στέργιωφ. 65) Δόστα Νάιδου. 66) Πέτρος Μαυρουδής. 67) Γεώργιος Μέλλιωφ. 68) Μπόρις Τσάκωφ. 69) Δημήτρης Σαμαρτζίεφ. 70) Τράικος Αθανασίου. 71) Ηλίας Κόλε. 72) Δημήτριος Λουκμάνης. 73) Φίλιππος Λούλωφ. 74) Πολυξένη Σβήρου 75) Θεόδωρος Βασιλείου. 76) Ηλίας Κατσμπάνης. 77) Χρήστος Κατσμπάνης. 78) Βασίλειος Γεωργίου. 79) Κωνσταντίνος Κλαδοραπιώτης. 80) Χαράλαμπος Ρεπάτσης [+]. 81) Λάζαρος Τόλης [+]. 82) Σπύρος Φλώρος [φυγόδικος]. 83) Χρήστος Στεργιάδης. 84) Αντώνη Τράντωφ. 85) Ηλίας Τάτσεφ [φυγόδικος]. 86) Γεώργιος Τόρκωφ. 87) Βασίλειος Λουδούμης. 88) Αθανάσιος Ράντης. 89) Τόντωρ Μπόντσιωφ. 90) Λάκης Πατσούρωφ. 91)Στέφαν Χατζηλάμπρωφ. 92) Παντελής Ντουμάτσης. 93) Κότης Μιχαήλωφ. 94) Μπόρις Ατζίεφ. 95) Μενέλαος Γκέλες [φυγόδικος]. 96) Σπύρος Μπέλτσιος [+]. 97) Μπογόια Μιχαήλωφ. 98) Σώτηρ Ατζίεφ. 100) Ηλίας Κωνσταντίνωφ. 101) Μπόρις Χατζηκύρωφ. 102) Ζαχαρία Κινέβου. 103)Ευάγγελος Καλκαμπάνος [κατάδικος]. 104) Φλώρα Αντωνίου. 105) Στέφανος Ιωάννου. 106) Λάζαρος Ιωάννου. 107) Ηλίας Δότης. 108) Πέτρος Τύρπωφ. 109) Νέδος Τύπωφ. 110) Ιφιγένεια Αποστόλου. 111) Λάμπρο Γρούιωφ. 112) Δημήτριος Αποστόλου. 113) Τράιαν Δημήτρωφ. 114) Πέτρο Νασόμωφ. 115) Άννα Ιάνκοβα. 116) Παντελής Τάσσε. 117) Σάβας Τύρπεν. 118) Στέφανος Βασιλείου Δήμου. 119) Χρήστο Σκούλωφ. 120) Χρήστος Αμβράσης [+]. 121) Δημήτριος Σακίτης. 122) Κώτσης Πολοζάνη. 123) Γεώργιος Κύρκου [φυγόδικος]. 124) Βασιλική Κύρκου. 125) Δημήτριος Μιχαήλ. 126) Μπόζιν Αποστόλου. 127) Γεώργιος Τζώλης. 128) Αναστάσιος Τζώλης. 129) Κωνσταντίνος Χρήστου. 130) Δημήτριος Κύρκου. 131) Γεώργιος Κουλουβέας. 132) Μέλλιος Θεόδωρος. 133) Αντίνα Στοϊάνοβα. 134) Ατανάς Φωτείνωφ [+]. 135) Νικόλα Φωνείνωφ. 136) Μαρία Πλασνίκοβα. 137) Ελευθερία Στεριοπούλου. 138) Κούζε Γροζδάνης. 139) Σφέτα Κιάντοβα. 140) Δημήτριος Δημοβίτη. 141) Κολεβίτσα Δημοβίτη. 142) Βασίλειος Δημοβίτης. 143) Γεώργιος Δημοβίτης. 144) Πέτρε Ογνένωφ. 145) Ρίστο Παπαδημήτρωφ. 146)... 147) Δημήτριος Τερπένος [+]. 148) Νικόλαος Βυσίνης [+]. 149) Γεώργη Μέλωφ. 150) Τάκη Μέλωφ. 151) Ρίστο Βασιλείου. 152) Παντελής Βόγλη. 153) Λάζο Ταρατσάνεφ. 154) Θεόδωρος Κοτορλής. 155) Άναστας Τζώλες. 156) Λάκης Κατσάκης. 157) Κωνσταντίνος Ιωάννωφ. 158) Πέτρο Καλνταμπάνος. 159) Σόφα Σαλιάκοφα. 160) Κατερίνα Παπά. 161) Τομαή Δημητρίου. 162) Παντελής Κούρτης [+ φυγόδικος]. 163) Φίλιππος Κούρτης [+]. 164) Χρήστος Κούρτης [+]. 165) Δόνα Δελεόβα. 166) Στεφάνα Σωτήροβα. 167) Αθανάς Σάπας. 168) Γκέλε Ιωβάνωφ. 169) Κύριλ Πέωφ. 170) Μπόζιν Πέος. 171) Βάγγεν Τάσκωφ. 172) Τομαή Πέιου. 173) Χρήστο Βοδενόπουλος [+]. 174) Γεώργη Βαρέλωφ [+]. 175) Πέτρο Δράμπης [+ φυλακισμένος]. 176) Βασίλκα Μπατσιάνοβα [+]. 177) Βιργινία Γιουρούκη. 178) Αθανάσιος Νώλης [+]. 179) Αναστασία Μπογόια. 180) Λάζο Γρηγόρωφ. 181) Γαβριήλ Μάτσιο. 182) Αλέξανδρος Γιουρούκης. 183) Αθανάσιος Παπαγέλας. 184) Ιωάννης Παπαγέλας. 185) Ιωάννης Λαζάρου. 186) Αθανάσιος Κώτσιου [+]. 187) Πέτρος Στόγιου. 188) Μάρκος Μάρκου [φυγόδικος]. 189) Μιχαήλ Κατσιάρωφ. 190) Χρήστος Κωνσταντίνου. 191) Δημήτρη Παπάς. 192) Αλέκο Παπαδόπουλος. 193) Κόττη Άσπρο. 194) Τραγιάν Ουτόφσκη [+]. 195) Γεώργη Ουτόφτσκη [+]. 196) Αναστάς Κύρκου. 197) Πέτρε Κιατίπη. 198) Νικόλα Τράικος. 199) Θεόδωρος Λαζάρου. 200) Μαριάνθη Κούρτη. 201) Δημήτρη Μούχα. 202) Γεώργη Ουτόφτσκη [+]. 203) Θεόδωρος Γροσδάνης. 204) Φίλιππος Μαυρουδίεφ [+]. 205) Γεώργη Αναστασίου. 206) Ναούμκα Σιδέρη. 207) Μιχαήλ Ζιβόνης [+]. 208) Κώστα Νοβάτση. 209) Ηλία Δήμωφ. 210) Μιχαήλ Λουμπιτίντσιεφ. 211) Παύλος Σάπας. 212) Τρύφων Νάιδος. 213) Μπόρις Τριανταφύλλου. 214) Ιωάννης Ήλία. 215) Τράικο Τσώτσεφ. 216) Μάρκος Λαζάρου. 217) Κόλο Άσπρωφ. 218) Συμεών Χατζηπαπαλαζάρου. 219) Λάζαρος Κουσμάνης. 220) Χρήστος Ούσλης. 221) Παντελής Γουλάπτσης [+]. 222) Μπλαγόια Παπανικολάου. 223) Χρήστος Στράντζας [φυλακισμένος]. 224) Παντελής Στράντζας [κατάδικος Α]. 225) Γεώργη Βάρλεφ [+]. 226 Παύλες Χρήστου. 227) Πέτρος Πέτκος. 228) Νικόλαος Ζάικος [φυλακισμένος ισόβια]. 229) Γεώργιος Γρούιος [+]. 230) Φανή Σάπα. 231) Κάρτσε Τράικωφ. 232) Σπύρος Γρούιωφ [+]. 233) Κίρστε Τράικωφ. 234) Δημήτριος Γουλάπτσης [+]. 235) Βασίλειος Πρεσκούρης. 236) Τραϊανός Κάπτσης [+]. Ηλίας Κεραμιτσής. 238) Δημήτριος Έδιν. 239) Αντώνιος Κουλίδης. 240) Γεώργιος Κουλίδης. 241) Χρήστος Καλαμαράς. 242) Δήμε Σιβιτάρωφ. 243) Λάζαρος Βάιος. 244) Βασιλίτσα Δημητρίου. 245) Κολεβίτσα Αγγέλοβα. 246) Σωτήριος Βαλνάνωφ. 247) Δημήτριος Βράντσης. 248) Νουνεβίτσα Χρήστου. 249) Σοφία Σίρανα. 250) Λάζαρος Ηλία Πέτρου. 251) Αντώνιος Λαζάρου Πέτρου. 252) Πέτρος Τραϊάνωφ. 253) Λάμπρος Σκεντέρωφ. 254) Ηλίας Σκεντέρωφ. 255) Πετροβίτσα Κίτσοβα. 256) Νεδέλκο Παύλωφ. 257) Σφέτκωφ Παύλωφ [+]. 258) Γεώργιος Παύλωφ [+]. 259) Βασιλίτσα Παύλωφ. 260) Νικόλαος Παύλωφ [+]. 261) Γεώργιος Γιουρούκης. 262) Λάζαρος Γιουρούκης. 263) Χρήστος Γιουρούκης. 264) Σίμε Γιουρούκης [+]. 265) Λάζαρος Νοβάκης. 266) Κολεβίτσα Ζηβίνοβα. 267) Σωτήριος Βλάχος. 268) Παντελής Τσαούσης [κατάδικος]. 269) Χρήστος Ούλκος [φυγόδικος]. 270) Σταύρος Τουμπίδης [φυγόδικος]. 271) Δημήτριος Τουμπίδης [φυγόδικος]. 272) Δημήτριος Σικαβίτσας [φυλακισμένος]. 273) Δημήτριος Νικολάου [κατάδικος]. 274) Νικόλαος Κάτσος. 275) Σάββα Δημοβίτου. 276) Χρήστος Παπατράικωφ. 277) Πασχάλης Παπαδημητρίου. 278) Ιωάννης Σεραφίτη. 279) Ιωάννης Χρήστου. 280) Λάζαρος Καράτζας [φυλακισμένος +]. 281) Παντελής Μπέικος. 282) Λάζαρος Αραπλής. 283) Γρόζδαν Κ. Φιλίππωφ [++]. 284) Λάμπρος Κελέσης. 285) Σταύρος Σιδέρης. 286) Γεωργεβίτσα Λάγκοβα. 287) Λάζαρος Τραϊάνωφ. 288) Χρηστοβίτσα Μαλιγάνου. 289) Δημήτριος Κωνσταντίνου [φυλακισμένος +]. 290) Ιωάννης Βαρελάς [+]. 291) Αναστάσιος Στερεάφτσης. 292) Λάζαρος Παύλου. 293) Χρηστοβίτσα Σιάπα. 294) Τραϊάν Στανισιώτηφ [++]. 295) Βάνε Πέτρεφ. 296) Σωτήριος Λαζάρου Ούτος [+]. 297) Κατίνα Γεωργίεβα. 298) Στεφοβίτσα Πέοβα. 299) Στέφος Καρατσιόρωφ. 300) Ηλίας Τοδόρωφ [+]. 301) Βαγγελία Δήμοβα. 302) Σωτήριος Νάκες ή Δήμου. 303) Στόιαν Νάκεφ. 304) Γεώργη Ρούκωφ ή Ρούμπωφ [+]. 305) Μπόζιν Μπεκιάρεφ [φυλακισμένος]. 306) Κόλε Δήμκωφ. 307) Γεώργη Δήμκωφ [φυλακισμένος]. 308) Τράιαν Δήμκωφ [φυλακισμένος]. 309) Πέτρε Τόρκωφ [+]. 310) Βάνε Τόρκωφ [φυλακισμένος]. 311) Πάντο Μέωφ. 312) Λάζο Μπούτζιωφ [φυλακισμένος]. 313) Τράιαν Μπούτσιωφ [φυλακισμένος]. 314) Ήλο Τάσσωφ. 315) Νίτσο Καρατσώρης. 316) Βασιλίτσα Σεμεών. 317) Βάνε Μίσκωφ [+]. 318) Γεώργιος Μίσοβα [+]. 319) Κόττε Μίσωφ [+]. 320) Τανάς Μήσωφ [+]. 321) Στοϊάν Κ. Παληάρωφ [+]. 322) Ήλιο Βασίλωφ. 323) Μένκα Καρύλλοβα. 324) Γεώργη Κ. Μποτσκάρωφ [+]. 325) Λάζο Τσιώτσιωφ [+]. 326) Βάγγελ Τσιώτσιωφ [Α]. 327) Σπύρος Τσιώτσιωφ. 328) Αντώνιος Τσάλιας. 329) Λάμπρος Μποζίνης. 330) Τάνας Μπουζιώτης. 331) Νικόλαος Μπουζιώτης. 332) Πάντο Αλαμπάνωφ. 333) Λάμπρο Νοβάκωφ 334) Μητρεβίτσα Ανδρέοβα. 335) Κόλε Τάσεφ. 336) Δημήτριοε Μυλωνάς. 337) Φίλιππος Γιούρης. 338) Δημήτριος Γιούρης. 339) Ιωάννης Γιούρης. 340) Δημήτριος Πέσωφ. 341) Γεώργιος Πρεσκούρκωφ. 342) Φίλιππος Γιορέσε. 343) Ιωάννης Παπαηλία. 344) Ηλίας Μπατσάνης [+]. 345) Ηλίας Σ. Μιχαηλίδης [+]. 346) Αθανάσιος Σάπας. 347) Λάζαρος Κερτσάβης. 348) Τάσκο Ιωαννίδη. 349) Γεώργιος Μήσιος. 350) Βέλλιο Ατανάσωφ. 351) Τάνας Σάπας. 352) Λάζαρος Βασιλείου. 353) Στέφανος Αθανασίου. 354) Γαβριήλ Μάτσωφ. 355) Μιχαήλ Κώστα. 356) Βασίλειος Τσάτσωφ. 357) Σταύρος Κωρόνης [+]. 358) Νικόλαος Παπούλκας. 359) Συμεών Τσάτσεφ. 360) Χρήστος Κολυμπράβας. 361) Ιωάννης Μάτωφ. 362) Αναστάσιος Βελλιάνωφ. 363) Τραϊανός Μπαγκούλης. 364) Ευάγγελος Κάπτσες. 365) Δημήτριος Στ. Τεοδόρωφ. 366) Χρήστος Κούρτης. 367) Λάζαρος Καράντζας [κατάδικος]. 368) Μιχαηλίτσα Καράτζα. 369) Δημήτριος Πέιος. 370) Γρηγόριος Πέιος. 371) Αθανάσιος Δημήτρωφ. 372) Πέτρο Σχ. Σφύρκωφ [+]. 373) Μπόρις Π. Σφύρκωφ [+]. 374) Τράικο Παναγιώτωφ [+]. 375) Ηλίας Νίτσιωφ [+]. 376) Στέφανος Τσιγκούλωφ. 377) Βασίλειος Κίτσιωφ. 378) Γεώργιος Καζίας [+]. 379) Τσβετκόβιτσα Γεωργίεβα. 380) Νικόλα Μαλεγκάνωφ [+]. 381) Ιωάννης Τσιώτσεφ [+]. 382) Φώτης Φώτση. 383) Δημήτριος Μησοσίου [+]. 384) Χρήστο Μαξιώφ. 385) Θεόδωρος Πέιος. 386) Πέτρε Μάνωφ. 387) Αναστάσιος Νάνωφ [Αμερική]. 388) Σώτηρ Λάξτσωφ. 389) Στόιαν Κώτσιωφ. 390) Τράιαν Μήσωφ [+]. 391) Αλεξάντερ Γιουρούκωφ. 392) Αντώνιος Νίτσιωφ [+]. 393) Κύρε Καρατσιώρωφ [φυλακισμένος]. 394) Δημήτρη Πέιωφ. 395) Νικόλαος Ιωάννεφ. 396) Γεώργη Νάνωφ. 397 Σταύρο Τρένωφ. 398) Βασίλειος Μάγκωφ [+]. 399) Ντώνε Μάγκωφ. 400) Νικόλα Νάνωφ [+]. 401) Τάνας Γιγκούλωφ [+]. 402) Πέτρος Γιουρόκωφ. 403) Γαβριήλ Γιουρόκωφ. 404) Παντελής Τσώτσης. 405) Φίλιππος Πέτρωφ. 406) Λάζαρος Πέιωφ [+]. 407) Ιωάννης Γιγκούλωφ [+]. 408) Γεώργιος Βίρλε [+]. 409) Λάζαρος Βίρλε [+]. 410) Ηλίας Τυρπένου. 411) Ιωάννης Παπαβασιλείου. 412) Σταύρος Γουλάπτσης [+]. 413) Νικόλαος Χαλβατζής [+]. 414) Περικλής Χαλβατζής [+]. 415) Αναστάσιος Χαλβατζής [+]. 416) Αναστάσιος Αθανασίου. 417) Παντελής Αθανασίου. 418) Θεόδωρος Τσολάκης. 419) Αναστασία Καρατζιά. 420) Σίμο Μέσκωφ. 421) Κώστα Στέφωφ. 422) Ελπιδοφώρος Εφές. 423) Ηλίας Κούρτσης. 424) Ηλίας Ελόβετς. 425) Γεώργιος Ελόβετς. 426) Αλέξανδρος Φλίππου. 427) Βασίλειος Κοραΐτσης. 428) Μπόζιν Τσιολάκωφ. 429) Σωτήριος Σιδηρόπουλος [κατάδικος]. 430) Δημήτριος Κύρκου. 431) Μιχαήλ Καράτζιωφ. 432) Ιωάννης Γεωργίου. 433) Γρηγόριος Δότης. 434) Καλλιόπη Α. Πέιου. 435) Ιωάννης Μίσσιος [+]. 436) Θεόδωρος Καρατσώλεφ. 437) Δημήτριος Βελλιάνωφ [+]. 438) Χρήστος Στογιάννη. 439) Ευριπίδης Παράλης. 440) Αντώνιος Τόρκος. 441) Τάσσε Βασιλείου. 442) Γεώργιος Βασιλείου. 443) Γεώργιος Βασίου. 444) Πέτρος Γορτσίλας. 445) Τραϊανός Πύρζιας [+]. 446) Ιωάννης Α. Παπαϊωάννου. 447) Γεώργιος Παπαθεοδώρου. 448) Νικόλαος Ίτσκος. 449) Μεθόδιος Αποστόλωφ. 450) Πέτρος Κατσιομάνωφ. 451) Στέφο Κοτσιομάνωφ. 452) Κώστα Βασίλωφ. 453) Κώστα Κύρκωφ. 454) Ατανάς Μπέλτσιωφ. 455) Ευάγγελος Μπέλτσιωφ [κατάδικος]. 456) Αναστάς Κυρζιάτωφ. 457) Κώστης Κλεστίνης [+]. 458) Τεμέλκος Αντώνιος [+]. 459) Πέτρο Ηλίεφ. 460) Ατανάς Μιχαήλωφ. 461) Αντών Μιχαήλωφ. 462) Δόστα Παπαλαζάροβα. 463) Κατίνα Μπατσιάνοβα. 464) Κατερίνα Μπατσιάνοβα. 465) Θωμαή Κυρζιάτοβα. 466) Μπόρις Κυρζιάτης. 467) Μαρία Γεωργίεβα. 468) Αναστάς Βελλιάνωφ. 469) Αναστασία Κάσσιοβα. 470) Νικόλα Μάρκωφ. 471) Ευάγγελος Μούλες [+]. 472) Στέφανος Χατζηλάμπος. 473) Κύρστες Νεντάνωφ. 474) Καλλίνα Ατζέμοβα. 475) Ναούμ Λιόντες. 476) Ναούμτσιε Νέστωφ. 477) Μιχαήλ Γάστης [φυγόδικος]. 478) Στέφανος Γάστης [φυγόδικος +]. 479) Νεδέλκο Τράντωφ. 480) Σώτηρ Σαρακίνωφ [+]. 481) Μπόρις Τούντζια. 482) Κώστας Στεφάνου. 483) Παντελής Κοπέλης [+]. Βασίλη Κολέντση [φυλακισμένος]. 485) Δημήτριος Χαέρσης. 486) Δημήτριος Θεοχάρης. 487) Γεώργιος Καραμήτσος [+]. 488) Πέτρος Τρέντο. 489) Ηλίας Σάρρος [+]. 490) Κώστα Γάστη. 491) Μπλάγκοϊ Βασιλείου. 492) Πέτρο Κολέντση [+]. 493) Ναούμ Γροζδάνη. 494) Κώστα Γιόρκωφ 495) Θεόδωρος Πέσσος. 496) Παντελής Γκιώρες. 497) Νικόλαος Καραβασίλη. 498) Στόιαν Μπογιάννης. 499) Κώστα Κύρκωφ [φυγόδικος]. 500) Θεόδωρος Μιαμπάρος. 501) Χρήστος Μπαγούλης [+]. 502) Στόιαν Στογιάννης [+]. 503) Θεόδωρος Γατζούλης [+]. 504) Μενέλαος Βελιάνης [+]. 505) Στέφανος Βελιάνης [+]. 506) Μιχαήλ Βελιάνης [+]. 507) Νικόλαος Νάτσης. 508) Πέτρος Παπακωνσταντίνου. 509) Δημήτριος Μούτης. 510) Αθανάσιος Γάστης [+]. 511) Αθανάσιος Κοπέλης [+]. 512) Κόλε Δότωφ. 513) Γρηγόριος Παπαγεωργίου. 514) Ηλίας Στρέζος [+]. 515) Παντελής Καμπασνίτσας [+]. 516) Λάζαρος Γιόρκος. 517) Ιωάννης Γιόρκος. 518) Ευθύμιος Χρήστου. 519) Δημήτριος Μαύρου. 520) Νικόλαος Καρκαλέκος. 521) Αλέξανδρος Στεφάνου. 522) Αντώνιος Μαύρου. 523) Νικόλαος Μαύρου. 524) Βασίλειος Μαύρου. 525) Ευάγγελος Τσφέτκος. 526) Ματθαίο Τσφέτκος. 527) Παντελής Κουφός. 528) Λάζαρος Κατίνης [+]. 529) Αντώνιος Καράτσιος. 530) Νέδα Γιουρέτη. 531) Δόστα Αθανασίου. 532) Αθανάσιος Γεωργίου. 533) Δημήτριος Ράπος. 534) Νικόλαος Κοΐτσης. 535) Γεώργιος Παπαθανασίου. 536) Δανιήλ Γραμματικός [+]. 537) Δήμος Σιάπας. 538) Τραϊανός Τζιαμπάζης. 539) Ναούμ Κλίμης. 540) Γεώργιος Πέτρου. 541) Λάζαρος Πέιος [+]. 542) Στέφανος Χατζιόπουλος. 543) Παντελής Τζιαμπάζης [+]. 544) Λωενίδας Βάσσος [+]. 545) Μιχαήλ Χατζηστόιτσες. 546) Αλέξανδρος Σάμος. 547) Λάζος Αθανασίου [+]. 548) Αναστάσιος Βατσινάρης. 549) Πέτρος Βατσινάρης [+]. 550) Μπελοτσάκος Κωνσταντίνος. 551) Αναστάσιος Στόιαν. 552) Νικόλαος Παπαγγέλου. 553) Βασίλειος Κοπέλης [+]. 554) Πετροβίτσα Ρίμπα. 555) Μπάτος Σεκίρωφ. 556) Γεώργιος Μπάτσκος [+]. 557) Δημήτρη Χαλβατζή. 558) Ανατάς Σίσκοφ. 559) Λέτσος Μιχαήλ. 560) Χρήστο Στρέζωφ [+]. 561) Πέτρε Μπόικοφ. 562) Νικόλα Ρίστοφ. 563) Μάρα Καμπέροβα. 565) Πέτρος Πέτρωφ. 566) Ευθυμία Γιάμοβα. 567) Ιωάννης Κωνσταντίνου. 568) Πέτρες Κωνσταντίνωφ. 569) Ναούμ Τσολάκωφ. 570) Βασίλειος Μπατσιάνοβα [+]. 571) Αναστασία Παπαηλία. 572) Αντώνιος Γκιώρες. 573) Ντημήτρι Δόικωφ. 574) Δημήτριος Καζίας. 575) Γεώργιος Μποζίνης. 576) Κατίνα Στάικοβα. 577) Γεώργη Παούμωφ. 578) Κωνσταντίνος Νοβάτσες [+]. 579) Λάζαρος Πέτρου. 580) Πέτρο Τούμποφ. 581) Βασίλειος Κιάντος [+]. 582) Παντελής Αργυρόπουλος. 583) Γεώργιος Αργυρόπουλος. 584) Ιωβάνα συζ. Λαζάρου Νότη. 585) Βασιλίτσα Μποβάνου. 586) Κωνσταντίνα Μπροβάνου. 587) Μελπομένη Μάντση. 588) Σταύρος Τράικωφ. 589) Μαρία Στανισιόβα. 590) Χρήστος Ιωάγκουφ. 591) Ευάγγελος Χρήστου Παπακωνσταντίνου. 592) Παναγιώτης Σωτηριάδης. 593) Πέτρος Γιουρούκης. 594) Βασίλειος Ελόβης. 595) Μεθοδίτσα Σιάπα [+]. 596) Παντελής Χρήστωφ. 597) Αντώνιος Μέλιωφ. 598) Δημήτριος Γραμματικού [+]. 599) Μπόρις Δρολίπωφ. 600) Δημήτριος Γιουρούκης. 601) Γεώργιος Πετκάνης. 602) Μιχαήλ Χαλβατζής [+]. 603) Πέτρος Πέιος. 604) Βάντσιο Σάβες [+]. 605) Παντελής Σάβες [+]. 606) Γεώργιος Γροσδάνης. 607) Βασίλειος Βασιλειάδης. 608) Ηλίας Βασιλειάδης. 609) Νικόλαος Γιάννης. 610) Ευάγγελος Γερόπουλος. 611) Πέτρα Γιάσκα. 612) Τραιάν Μαύρος. 613) Μιχαήλ Κοκάρης. 614) Ναούμ Τζαμπάζη. 615) Μακρής Γεώργιος. 616) Γρηγόριος Γερτσάνης [+]. 617) Γρηγόριος Γοτσιαμάνης. 618) Αναστάσιος Μητρέντσης. 619) Μπόρης Τούλολε. 620) Γεώργη Π. Παπαούνωφ. 621) Αθανάσιος Ευθυμίου. 622) Φανή Καραμίσκωφ. 623) Λάζαρος Σαρήγκιολης [+]. 624) Λάζαρος Παπαχρήστου. 625) Κωνσταντίνος Γέλες. 626) Ευάγγελος Αθανασίου. 627) Βόσνα Αλεξίου. 628) Πέτρος Γαζηλαϊνίδης. 629) Ευάγγελος Μπολίτσης. 630) Γκελέβιστα Καρτσόρανα. 631) Αντώνιος Καρτσόρανας. 632) Σταύρος Διβράνος [+]. 633) Νίκος Κοκάρης. 634) Σταύρος Χρήστου. 635) Δημήτριος Μακρής. 636) Σταύρος Σαπουνάς. 637) Βασίλειος Βίτης. 638) Θεόδωρος Βασιλείου. 639) Ιωάννης Χαλβατζής [+]. 640) Λάζαρος Γορολής. 641) Στόλης Καμπασνίτσαλης. 642) Στέφανος Καμπάου. 643) Τραϊανός Καλλίνης. 644) Δημήτριος Θεοδωρλής.

 

105. Χίνσκο ή Ίντσκο / Hinsko ή Incko. Μεταγράφηκε σε Χίνσκον. Στην απογραφή του 1928 ήταν οικισμός της κοινότητας Ασπρογείων, της επαρχίας Φλωρίνης. Το 1912 ζούσαν εδώ 40 περίπου άτομα, κυρίως μουσουλμάνοι Τσιγγάνοι. Τα επόμενα χρόνια εγκαταλείφθηκε.

 

 105a. Πηγές:

Το χωριό Хеничко ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο του Хазир Беј Карамани με 8 οικογένειες [Турски Документи].

Ίντσκο καζά Φλωρίνης, μουσουλμανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].

Έτζκο Φλωρίνης, 16 χριστιανοί και 30 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Инско / Леринска каза, 40 χριστιανοί Αλβανοί και 48 Τσιγγάνοι [Кънчов 1900].

Insko / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 40 Αλβανοί [Brancoff 1905].

Ίντσκο: «Έπαυλις Τουρκική με ολίγας οικίας χριστιανικάς, εχούσας εκκλησίαν Πατριαρχικήν, εις ην λειτουργεί ελευθέρως οιοσδήποτε ιερεύς» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Ίντσκο Φλωρίνης, 25 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Χίντσκο (μαζί με τον οικισμό Βράπτιν) Σόροβιτς, 28 άτομα (10 άρρενες και 18 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Χίντσον Φλωρίνης, αποτέλεσε οικισμό της κοινότητας Στρεμπρένου [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Χίντσκον Φλωρίνης, 5 άτομα (άρρενες) [Απογραφή 1920].

Χίνσκον Φλωρίνης, 7 άτομα (άρρενες). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22. Ετεροδημότες ήταν 3 και αλλοδαποί 4 [Απογραφή 1928].

Инско: Μικρός οικισμός (καλύβια) χωρικών από το Σρέμπρενο / Сребрено [Симовски].

Στην απογραφή του 1940 είχε ερημώσει.